Pełny tekst orzeczenia

270/3/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 5 czerwca 2015 r.
Sygn. akt Ts 203/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.Ch. w sprawie zgodności:
art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 187, poz. 1112) z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 26 lipca 2014 r. skarżący kwestionuje zgodność art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 187, poz. 1112) z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 32 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego. Decyzjami z 16 października 2012 r. i 26 listopada 2012 r. (nr I-4505995) Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Ostrowie Wielkopolskim odmówił przyznania skarżącemu renty z tytułu niezdolności do pracy. Wyrokiem z 8 lutego 2013 r. (sygn. akt V U 2018/12) Sąd Okręgowy w Kaliszu – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie złożone od powyższej decyzji. Sąd Apelacyjny w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 21 stycznia 2014 r. (sygn. akt III AUa 579/13) oddalił apelację skarżącego.
Skarżący wystąpił z wnioskiem o przyznanie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi kasacyjnej od prawomocnego wyroku sądu II instancji. Wyznaczony pełnomocnik w opinii z 23 kwietnia 2014 r. (doręczonej skarżącemu 26 kwietnia 2014 r.) odmówił sporządzenia skargi kasacyjnej.
Z wydaniem rozstrzygnięć na podstawie zaskarżonej regulacji skarżący wiąże naruszenie prawa do zabezpieczenia społecznego w razie choroby, wynikającego z art. 67 ust. 1 Konstytucji, oraz zasady równości wobec prawa. Zaskarżony przepis pozwala bowiem na odmienne potraktowanie obywateli znajdujących się w takiej samej sytuacji faktycznej ze względu na moment wystąpienia z wnioskiem o przyznanie im renty z tytułu niezdolności do pracy. Jak wskazuje skarżący, jedynie osoby, które wystąpiły z takim wnioskiem po 23 września 2011 r., będą musiały udowodnić minimum 5-letni okres składkowy i nieskładkowy w ostatnim 10-leciu poprzedzającym datę powstania niezdolności do pracy lub datę złożenia wniosku o rentę. Do zwolnienia z tego obowiązku nie wystarczy – jak dotychczas – wykazanie 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego przy orzeczonej całkowitej niezdolności do pracy, lecz istnienie 30-letniego okresu składkowego przy orzeczonej całkowitej niezdolności do pracy. Taka regulacja istotnie ogranicza przysługujące skarżącemu konstytucyjne prawo do zabezpieczenia społecznego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:


Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony indywidualnych praw i wolności o charakterze podmiotowym. Jej rozpoznanie zostało uzależnione od spełnienia licznych warunków wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 46 ustawy o TK skarga konstytucyjna może zostać wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej, jeśli nie upłynął trzymiesięczny termin od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

Dla ustalenia początku biegu wskazanego terminu podstawowe znaczenie ma więc obowiązek uzyskania przez skarżącego „prawomocnego orzeczenia” w ramach przysługującej mu i „wyczerpanej” drogi prawnej. Z analizy orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego jednoznacznie wynika, że do wyczerpania drogi prawnej – w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK – dochodzi w chwili uzyskania przez skarżącego prawomocnego orzeczenia w wyniku skorzystania z przysługujących mu zwyczajnych środków odwoławczych. Skorzystanie z innych środków zaskarżenia, tzw. nadzwyczajnych (np. kasacja w sprawach karnych, skarga o wznowienie postępowania, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia), wykracza poza ramy „drogi prawnej”, o której mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK (zob. postanowienia TK z: 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; 15 lutego 2007 r. i 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 129 i 130; 13 lutego 2007 r., Ts 162/06, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 15; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39; 27 listopada 2007 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 60).

Wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego nie budzi także to, że skarga kasacyjna złożona od prawomocnego rozstrzygnięcia sądu II instancji w sprawach rozpatrywanych w trybie postępowania cywilnego nie mieści się w ramach tzw. zwyczajnych środków odwoławczych, których wniesienie, z jednej strony, jest warunkiem sine qua non merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, z drugiej zaś – wpływa na wyznaczenie momentu, od którego biegnie trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej (data doręczenia rozstrzygnięcia wydanego na skutek wniesienia ostatniego z przysługujących skarżącemu zwyczajnych środków odwoławczych). Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny podkreśla, że wraz z wejściem w życie ustawy z 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) doszło do zmiany rozumienia przesłanki „wyczerpania drogi prawnej” w postępowaniu cywilnym. Od 6 lutego 2005 r. skarga kasacyjna nie przysługuje już bowiem od orzeczeń nieprawomocnych, lecz jest nadzwyczajnym, przysługującym w szczególnych sytuacjach środkiem wzruszania orzeczeń prawomocnych. O ile zatem w poprzednim stanie prawnym uzyskanie orzeczenia sądu II instancji nie spełniało jeszcze warunku przewidzianego w art. 46 ustawy o TK – nie przesądzało o wyczerpaniu drogi prawnej, o tyle obecnie złożenie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego wykracza poza „drogę prawną”, o której mowa w cytowanym przepisie ustawy o TK, jako że nie wpływa już na prawomocność rozstrzygnięcia. Uruchomienie procedury wnoszenia skargi kasacyjnej przez wystąpienie z wnioskiem o przyznanie adwokata z urzędu oraz wydanie przez niego opinii stwierdzającej brak podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej pozostaje zatem poza zakresem konstytucyjnego wymogu wyczerpania drogi prawnej i nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.
W przedmiotowej sprawie rozstrzygnięciem przesądzającym o wyczerpaniu drogi prawnej jest zatem wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 21 stycznia 2014 r. Wprawdzie skarżący nie podał daty doręczenia wyroku sądu II instancji, ale data opinii wydanej przez pełnomocnika wyznaczonego do wniesienia skargi kasacyjnej (23 kwietnia 2014 r.) pozwala stwierdzić, że wniesienie skargi 26 czerwca 2014 r. nastąpiło z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu przewidzianego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Trybunał raz jeszcze podkreśla, że rozpoczęcie procedury wnoszenia skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego nie miało w tym kontekście znaczenia prawnego.

W związku z powyższym, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i w zw. z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.