Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Sidyk

Protokolant: Aleksandra Błachowicz

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2014 roku w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa G. P.

przeciwko Towarzystwu (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda G. P. kwotę 30 000 zł (trzydzieści tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 4 maja 2012 roku i kolejnymi ustawowymi odsetkami w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda G. P. kwotę 15 000 zł (piętnaście tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 4 maja 2012 roku i kolejnymi ustawowymi odsetkami w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

3.  oddala powództwo w pozostałej części;

4.  umarza postępowanie w sprawie w części co do żądania zapłaty kwoty 1 700 zł (jeden tysiąc siedemset złotych);

5.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 362 zł (trzysta sześćdziesiąt dwa złote) tytułem zwrotu kosztów procesu;

6.  nakazuje pobrać od pozwanego Towarzystwa (...) z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Częstochowie kwotę 2 362 zł 25 gr (dwa tysiące trzysta sześćdziesiąt dwa złote dwadzieścia pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów sądowych, których powód nie miał obowiązku uiścić w części, co do której powództwo zostało uwzględnione;

7.  odstępuje od ściągnięcia z zasądzonego na rzecz powoda roszczenia kosztów sądowych w części, co do której powództwo nie zostało uwzględnione.

Sygn. akt IC 42/13

UZASADNIENIE

Powód G. P. w pozwie z dnia 24 stycznia 2013r. (data złożenia w placówce pocztowej) wnosił o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Towarzystwa (...) z siedzibą w W.:

1)  kwoty 50 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 października 2006r. do dnia zapłaty;

2)  kwoty 30 000 zł tytułem odszkodowania z powodu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 października 2006r. do dnia zapłaty;

3)  kwoty 1 700 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 października 2006r. do dnia zapłaty;

4)  kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, iż w dniu 23 lipca 2006r. w miejscowości Z. doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego, na skutek urazu wielonarządowego i licznych obrażeń ciała, zmarła w dniu 30 lipca 2006r. H. P. (1). Sprawca wypadku został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Częstochowie za popełnienie przestępstwa z art. 177§2 k.k. w związku z art. 178§1 k.k. na karę 3 lat pozbawienia wolności. Pozwany w dacie zdarzenia udzielał sprawcy wypadku ochrony ubezpieczeniowej w zakresie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Pozwany przyjął co do zasady odpowiedzialność gwarancyjną za skutki wypadku, ale nie znalazł wystarczających podstaw do wypłaty świadczeń na rzecz powoda. Powód podał, iż H. P. (1) była jego matką. Na skutek jej tragicznej śmierci doszło do bezpośredniego naruszenia dóbr osobistych powoda poprzez zerwanie łączącej go z matką więzi emocjonalnej. Powód zamieszkiwał z matką, prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, dzielili się obowiązkami domowymi i dysponowali wspólnym budżetem na pokrycie potrzeb bytowych. Matka przygotowywała powodowi posiłki, robiła pranie i służyła mu radą w istotnych sprawach życiowych. Powód spędzał z matką wszystkie święta i uroczystości rodzinne. Często zabierał ją na weekendowe wyjazdy poza miejsce zamieszkania. W ocenie osób postronnych relacje powoda z matką były wzorowe. Dla zmarłej powód był „oczkiem w głowie”, w związku z czym wspierała go na każdym kroku. Dzięki pomocy matki powód mógł więcej czasu poświęcić pracy zawodowej. Po jej tragicznej śmierci jego życie „legło w gruzach”, jego stan zdrowia uległ pogorszeniu, popadł w apatię, wystąpiły u niego zaburzenia łaknienia, spadek masy ciała i ostra biegunka, doznał zaburzeń depresyjnych na tle nerwicowym. Ponadto, pogorszeniu uległy warunki bytowe powoda. Matka pobierała świadczenie emerytalne w kwocie 1 136 zł 83 gr netto, co stanowiło istotny składnik wspólnego budżetu domowego powoda i jego matki, wszystkich opłat dokonywali wspólnie. Obecnie powód musi sam podołać temu obowiązkowi. W 2007r. powód stracił pracę, musiał pożyczać pieniądze. Ponadto, powód jako spadkobierca musiał spłacić kredyt bankowy, który H. P. (1) pozostawiła po sobie. W sumie powód uregulował raty kredytowe w kwocie 7 509 zł 45 gr. Powód uiścił też za zmarłą zaległy podatek w kwocie 1 332 zł. Jako podstawę prawną swoich roszczeń powód wskazał art. 448 k.c. w związku z art. 23 i 24 k.c. oraz 446§3 k.c.

Na rozprawie w dniu 20 lutego 2014r. powód cofnął żądanie pozwu w punkcie 3, tj. żądanie zasądzenia na jego rzecz zwrotu kosztów pogrzebu w kwocie 1 700 zł wraz ze zrzeczeniem się roszczenia (k. 215).

Pozwany Towarzystwo (...) z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany zakwestionował żądania powoda co do wysokości, wskazał iż odmówił wypłaty zgłoszonych przez powoda roszczeń wobec ich nie wykazania i braku podstaw prawnych. Pozwany podniósł, iż osobą uprawnioną do żądania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c. jest wyłącznie osoba, której dobra osobiste zostały naruszone bezprawnym, zawinionym działaniem sprawcy. Wyjątkiem od tej zasady jest art. 446 k.c., który przewiduje roszczenia dla osób trzecich, pośrednio poszkodowanych przez czyjąś śmierć, ale jedynie w zakresie przewidzianym w art. 446§2 i 3 k.c. W dacie zdarzenia nie obowiązywał jeszcze art. 446§4 k.c., który mógłby być podstawą prawną roszczeń powoda. Pozwany wskazał, iż uprawnionymi do żądania zapłaty zadośćuczynienia są wyłącznie członkowie najbliższej rodziny. Zadośćuczynienie ma kompensować nie tyle doznany ból, co przedwczesną utratę członka rodziny. W ocenie pozwanego, śmierć rodzica będącego w wieku matki powoda wywołało u niego mniejsze cierpienie, jako samodzielnego już dziecka niż odejście rodzica w sile wieku. Pozwany zarzucił również, iż kwota jakiej powód domaga się tytułem zadośćuczynienia jest rażąco wygórowana, nieadekwatna do rozmiaru krzywdy, a przy uwzględnieniu roszczenia odsetkowego za okres prawie 7 lat, doszłoby do zasądzenia w zasadzie jeszcze raz tej samej sumy. Zdaniem pozwanego, fakultatywność zadośćuczynienia z art. 448 k.c. przemawia też za konstrukcją należnego zadośćuczynienia dopiero po przekroczeniu pewnego poziomu krzywdy. Pozwany podniósł także, iż niektóre skutki śmierci matki na mają normalnego przebiegu, np. leczenie w poradni zdrowia psychicznego przez okres 6 lat. Żałoba jest procesem psychologicznej i somatycznej reakcji na utratę osoby bliskiej, mimo to żałoba nie jest chorobą, zazwyczaj trwa około pół roku, co mieści się w granicach normy. Pozwany zauważył też, że z karty informacyjnej leczenia szpitalnego z dnia 22 sierpnia 2006r. wynika wprost, iż powód od roku cierpiał na zaburzenia depresyjne, co oznacza że nie były one związane ze śmiercią matki. Pozwany zarzucił również, że powód jako osoba dorosła był w stanie samodzielnie się utrzymywać, miał stałą pracę, nie musiał utrzymywać się z dochodów zmarłej matki. Problemy finansowe po śmierci matki nie pozostają w adekwatnym związku z wypadkiem komunikacyjnym, dziedziczenie długów jest normalną sytuacją wynikającą z obowiązującego porządku prawnego. Część długów winien też pokryć brat powoda. Natomiast być może pracę powód i tak straciłby. W ocenie pozwanego, także suma żądanego przez powoda odszkodowania jest rażąco wygórowana, gdy weźmie się chociażby pod uwagę źródło utrzymania zmarłej matki, jakim było świadczenie emerytalne w kwocie 1 136 zł 83 gr. (k. 85-89).

Sąd ustalił, co następuje :

W dniu 23 lipca 2006r. na ulicy (...) w Z., woj. (...), doszło do wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniosła matka powoda H. P. (1). M. B. (1) naruszył umyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem osobowym marki A. (...) nr rej. S.C. (...) i będąc w stanie nietrzeźwości /0,84 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu/ na łuku drogi w lewo nie zachował bezpiecznej prędkości, stracił panowanie nad pojazdem, zjechał na prawe pobocze a następnie na chodnik, gdzie potrącił pieszą H. P. (1) idącą chodnikiem, powodując wypadek drogowy, w wyniku którego doznała ona obrażeń ciała w postaci: urazu wielonarządowego, stłuczenia głowy, krwiaka przymózgowego okolicy skroniowo-ciemieniowo-potylicznej po stronie lewej, krwawienia podpajęczynówkowego pourazowego obydwu okolic ciemieniowych i skroniowych, stłuczenia mózgu okolicy skroniowej lewej i okolicy przykomorowej lewej, obrzęku lewej półkuli mózgu, złamania podstawy środkowego dołu czaszki, krwawienia z przewodu słuchowego zewnętrznego prawego, stłuczenia klatki piersiowej, złamania żeber II-X po stronie prawej, stłuczenia płuc, odmy opłucnowej prawostronnej, niewydolności oddechowej wymagającej respiratoterapii, złamania obojczyka prawego z przemieszczeniem, rany płatowej ręki prawej, stłuczenia brzucha, krwiaka powłok brzucha, otarcia naskórka uda i podudzia prawego, w następstwie których zmarła. Za czyn ten wyczerpujący znamiona przestępstwa z art. 177§2 k.k. w związku z art. 178§1 k.k. Sąd Rejonowy w(...) wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2007r. w sprawie III K 152/07 wymierzył oskarżonemu, na podstawie art. 177§2 k.k. w związku z art. 178§1 k.k., karę 3 (trzech) lat pozbawienia wolności i orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów rowerowych oraz wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 8 (ośmiu) lat.

Wyrokiem z dnia 1 października 2007r. w sprawie VII Ka 959/07 Sąd Okręgowy w (...) utrzymał w mocy zaskarżony wyrok uznając apelacje za oczywiście bezzasadne.

/ dowód: wyrok Sądu Rejonowego w (...) z dnia 26 kwietnia 2007r. (k. 293 akt III K 152/07; odpis wyroku – w aktach szkody), wyrok Sądu Okręgowego w (...) z dnia 1 października 2007r. w sprawie VII Ka 959/07 (k. 352-353 akt III K 152/07), odpis skrócony aktu zgonu (k. 18)/

Powód G. P. urodził się w dniu (...) Od dziecka zamieszkiwał z matką H. P. (1) z niewielką przerwą około półtoraroczną, gdy zamieszkiwał z żoną. Ojciec powoda H. P. (2) zmarł w dniu 5 lutego 2000r. Po jego śmierci powód ponownie zamieszkał z matką i odtąd do chwili jej śmieci prowadził z nią wspólne gospodarstwo domowe. Dzielili się obowiązkami domowymi i dysponowali wspólnym budżetem na pokrycie potrzeb bytowych.

Powód z wykształcenia jest elektrykiem. W okresie od 20 stycznia 2003r. do 19 stycznia 2004r. powód pracował jako sprzedawca, w okresie od 1 stycznia 2006r. do 31 grudnia 2007r., od 11 lipca 2008r. do 31 lipca 2008r. oraz od 1 lipca 2010r. do 31 grudnia 2010r. - jako elektryk. W 2006r. przed śmiercią matki, powód zarabiał ok. 1 300 zł netto. Od 20 września 2012r. powód jest zarejestrowany w Urzędzie Pracy jako bezrobotny. Na skutek skierowania z Urzędu Pracy w okresie od lipca do listopada 2013r. powód był zatrudniony jako pracownik gospodarczy.

Od początku lat 90-tych H. P. (1) przebywała na emeryturze, wcześniej pracowała w banku jako inspektor kredytowy. W styczniu i lutym 2006r. jej emerytura wynosiła po 1 357 zł brutto, 1 136 zł 83 gr netto, natomiast w okresie od marca 2006r. do lipca 2006r. po 1 441 zł brutto, 1 197 zł 33 gr netto.

Powód i jego matka razem ponosili koszty utrzymania domu, w tym opłaty za energię elektryczną, wodę i gaz, podatek od nieruchomości. Po śmierci matki powód sam ponosi wszystkie opłaty eksploatacyjne i koszty utrzymania nieruchomości.

H. P. (1) urodziła się (...) Była osobą sprawną fizycznie, zdrową. Matka przygotowywała powodowi posiłki, robiła pranie, prasowanie. Powód pomagał mamie w sprzątaniu, razem chodzili na zakupy. Powód spędzał z matką wszystkie święta i uroczystości rodzinne. Mama służyła powodowi radą w istotnych sprawach życiowych. W chwili śmierci H. P. (1) miała 74 lata.

Powód był żonaty, ale pozostawał w separacji z żoną, a od 2006r. jest rozwiedziony, nie ma dzieci. Powód ma młodszego brata D. P. (1), który zamieszkuje oddzielnie.

/ dowód : zeznania świadka Z. B. (nagranie, adnotacje k. 116-118), zeznania świadka M. B. (2) (nagranie, adnotacje k. 118-119), zeznania świadka D. P. (1) (nagranie, adnotacje k. 132-134), zeznania powoda G. P. (nagranie, adnotacje k. 134-135, k. 174-177), odpisy świadectw pracy (k. 182-186), odpis zaświadczenia z ZUS z dnia 2 stycznia 2013r. (k. 25), odpis zaświadczenia z Powiatowego Urzędu Pracy z dnia 18 grudnia 2012r. (k. 26)/

Powód G. P. był bardzo silnie związany emocjonalnie ze swoją matką. Po stracie ojca, matka stała się jedyną najbliższą mu osobą. H. P. (1) była osobą serdeczną, otwartą, lubianą w gronie znajomych i krewnych. Mimo, iż powód był dorosłym mężczyzną, matka zapewniała mu poczucie życiowej stabilizacji. Ich relacje były niezwykle przyjacielskie, darzyli się wzajemnym szacunkiem i zaufaniem. Powód nadal wspomina matkę w najcieplejszych słowach. Śmierć matki na skutek wypadku drogowego była niezwykle traumatycznym wydarzeniem dla powoda. Powód przeżył prawdziwy szok. Nie był w stanie zajmować się organizacją pogrzebu, zajął się tym jego brat i ciotka D. P. (2).

Po śmierci matki pojawiły się u powoda zaburzenia gastrologiczne, w okresie od 16 sierpnia 2006r. do 22 sierpnia 2006r. był hospitalizowany z rozpoznaniem zapalenia żołądka w wyniku zakażenia H. pylori. Pojawiły się u niego również objawy psychosomatyzacyjne: obniżone łaknienie, spadek masy ciała, a ponadto uczucie lęku, obniżony nastrój. U powoda na skutek tragicznej śmierci matki doszło do wystąpienia zaburzeń psychicznych adaptacyjnych o typie depresyjno – lękowym, zaliczanych do grupy zaburzeń nerwicowych związanych ze stresem (reakcja żałoby). Objawy o charakterze depresyjno – lękowym miały u powoda charakter przejściowy i nie doszło u niego do trwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym.

Powód od 2009r. leczy się z powodu zaburzeń nerwicowych. W okresie od 26 sierpnia 2009r. do 4 września 2009r. powód przebywał na leczeniu szpitalnym z rozpoznaniem alkoholowego zespołu abstynencyjnego i zespołu uzależnienia od alkoholu, miał przeprowadzoną detoksykację alkoholową. W październiku 2009r. zgłosił się do psychiatry po leczeniu detoksykacyjnym związanym z zespołem uzależnienia od alkoholu. W trakcie leczenia detoksykacyjnego rozpoznano ostrą psychozę alkoholową pod postacią majaczenia drżennego. Powód odbył wówczas dwie wizyty u psychiatry. Od 28 października 2009r. powód utrzymuje abstynencję. Leczenie psychiatryczne kontynuował od maja 2012r. z rozpoznaniem zaburzeń nerwicowych.

Zaburzenia nerwicowe u powoda nie są bezpośrednio związane ze śmiercią matki. Duży wpływ na ich rozwój miał stwierdzony u powoda zespół zależności alkoholowej. Natomiast jednym z czynników utrzymywania się tych zaburzeń nerwicowych u powoda mogła być też śmierć mamy.

/ dowód: pisemna opinia biegłej sądowej z zakresu psychiatrii lek. med. W. K. (k. 150-153), ustna uzupełniająca opinia biegłej sądowej z zakresu psychiatrii lek. med. W. K. (nagranie, adnotacje k. 213-214), zeznania świadka Z. B. (nagranie, adnotacje k. 116-118), zeznania świadka M. B. (2) (nagranie, adnotacje k. 118-119), zeznania świadka D. P. (1) (nagranie, adnotacje k. 132-134), zeznania powoda G. P. (nagranie, adnotacje k. 134-135, k. 174-177), odpis karty informacyjnej leczenia szpitalnego z dnia 4 września 2009r. (k. 201), odpis karty informacyjnej leczenia szpitalnego z dnia 22 sierpnia 2006r. (k. 46)/

Powód G. P. jest jedynym spadkobiercą po swoich rodzicach H. P. (2) i H. P. (1), co zostało stwierdzone postanowieniem Sądu Rejonowego w (...)z dnia 23 października 2006r. w sprawie II Ns 2422/06.

W dniu 2 maja 2006r. H. P. (1) zaciągnęła kredyt w banku (...) S.A. Po śmierci matki powód jako jej spadkobierca spłacał w różnych kwotach raty kredytu. Następnie w dniu 28 kwietnia 2011r. zawarł z bankiem umowę ugody dotyczącą spłaty pozostałego zadłużenia. Na dzień 12 kwietnia 2011r. zadłużenie to wynosiło 3 574 zł 10 gr. Powód zobowiązał się spłacić zadłużenie w ratach miesięcznych w okresie od 20 maja 2011r. do 20 listopada 2012r. w łącznej kwocie 3 739 zł 37 gr, którą to należność również spłacił. Łącznie powód spłacił z tytułu kredytu zaciągniętego przez jego matkę kwotę 7 640 zł 99 gr.

Powód na podstawie umowy dotyczącej spłaty zadłużenia z dnia 24 marca 2007r. zwrócił również współwłaścicielce nieruchomości kwotę 1 332 zł stanowiącą część podatku od nieruchomości za lata 2001 i 2002 przypadającą na H. P. (1).

/ dowód: odpis postanowienia Sądu Rejonowego w(...) z dnia 23 października 2006r. w sprawie II Ns 2422/06 (k. 187), odpis umowy ugody z dnia 28 kwietnia 2011r. wraz z harmonogramem spłat (k. 28-29), odpisy dowodów wpłat (k. 31-44), odpis umowy dotyczącej spłaty zadłużenia z dnia 24 marca 2007r. (k. 45), zeznania powoda G. P. (nagranie, adnotacje k. 134-135, k. 174-177)/

Sąd zważył, co następuje :

Analizując zasadność roszczeń powoda G. P., Sąd w pierwszej kolejności uznał za usprawiedliwione co do zasady żądanie zapłaty na jego rzecz zadośćuczynienia za stratę osoby bliskiej na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c.

Mimo, iż w dacie zdarzenia, objętego odpowiedzialnością ubezpieczeniową pozwanego, nie obowiązywał art. 446 § 4 k.c., wprowadzony do Kodeksu cywilnego z dniem 3 sierpnia 2008 roku, w doktrynie i orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło wówczas stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. (por.: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 roku w sprawie III CZP 76/10, LEX nr 604152, www.sn.pl, Biul.SN 2010/10/11; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2012r., I CSK 314/11, LEX nr 1164718; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2012r., II CSK 677/11, LEX nr 1228438; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 listopada 2012r., I ACa 488/12, LEX nr 1237242; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 lutego 2013r., I ACa 1221/12, LEX nr 1294825; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 11 stycznia 2013r., I ACa 729/12, LEX nr 1278078; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 lutego 2013r., I ACa 839/12, LEX nr 1289380; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2013r., I ACa 364/12, LEX nr 1292636; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 marca 2013r., I ACa 794/12, LEX nr 1306005; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 2 października 2013r., I ACa 393/13, LEX nr 1378760).

Katalog dóbr osobistych, wymienionych w art. 23 k.c. nie wymienia wprawdzie takiej wartości jak prawo do życia rodzinnego, należy jednak uznać, że podlega ona ochronie prawnej, gdyż katalog, do którego odwołuje się art. 23 k.c. nie jest katalogiem zamkniętym i ma charakter wyłącznie egzemplifikacyjny. Nie ulega bowiem wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa, podlega ochronie prawa. Dobro rodziny jest chronione nie tylko przepisami rangi ustawowej, lecz także art. 71 Konstytucji RP, który stanowi, że państwo w swej polityce społecznej i gospodarczej ma obowiązek uwzględniania dobra rodziny.

Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc. Zatem więzi małżonków i więzi rodziców z dziećmi istniejące w prawidłowo funkcjonującej rodzinie zasługują na status dobra osobistego, podlegającego ochronie z art. 24 § 1 k.c., a spowodowanie śmierci osoby bliskiej wskutek deliktu i przez to zerwanie tej najsilniejszej więzi emocjonalnej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego oraz uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia w oparciu o art. 448 k.c. (por.: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 roku w sprawie IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010/3/91; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2013r., I ACa 364/12, LEX nr 1292636 ).

Podkreślić także należy, iż brak jest podstaw do upatrywania wyłączenia z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c., w przepisie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U z 2013r., poz. 392 t.j.). W orzecznictwie panuje jednolity pogląd, iż przepis art. 34 ust. 1 powołanej ustawy, ani w brzmieniu aktualnym, ani w brzmieniu pierwotnym, nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. (por.: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12, LEX nr 1267081; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 lutego 2013r., I ACa 992/12, LEX nr 1289431; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 lutego 2013r., I ACa 864/12, LEX nr 1292643; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 6 marca 2013r., I ACa 769/12, LEX nr 1316180).

Przekładając powyższe na ustalony w sprawie stan faktyczny, należy stwierdzić, że więź łącząca powoda G. P. z H. P. (1) jako więź dziecka i matki była niewątpliwie jedną z intensywniejszych, jakie mogą wystąpić w relacjach międzyludzkich. Powód był silnie emocjonalnie związany z matką, która - zwłaszcza po śmierci ojca powoda – stanowiła w zasadzie jedyną najbliższą mu osobę, wobec faktu rozpadu jego związku małżeńskiego, niezamieszkiwania z żoną, braku własnych dzieci.

Relacje między matką a synem były nacechowane serdecznością. Nagła śmierć matki spowodowała u powoda cierpienie psychiczne o znacznym nasileniu, szczególnie w pierwszym okresie żałoby. Jest rzeczą notoryczną, że cierpienia moralne wpływają ujemnie na sprawność psychiczną i fizyczną, osłabiają energię życiową i inicjatywę, co z reguły wywołuje reperkusje w ogólnej sytuacji życiowej. Śmierć matki wpłynęła zatem niekorzystnie na stan emocjonalny powoda, stanowiła bowiem traumatyczne wydarzenie w jego życiu.

U powoda na skutek tragicznej śmierci matki doszło do wystąpienia zaburzeń psychicznych adaptacyjnych o typie depresyjno – lękowym, zaliczanych do grupy zaburzeń nerwicowych związanych ze stresem (reakcja żałoby). Żałoba jest procesem psychologicznej, społecznej i somatycznej reakcji, stanowiącą odpowiedź na utratę osoby bliskiej i jej konsekwencje. Osoba osierocona czuje się subiektywnie źle, jej zdrowie i i funkcjonowanie społeczne pogarsza się; stanowi ona naturalną reakcję na krytyczne wydarzenie, jakim jest śmierć. U powoda objawy o charakterze depresyjno – lękowym miały charakter przejściowy i nie doszło u niego do trwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym. Wprawdzie zaburzenia nerwicowe u powoda, jak wynika z opinii biegłej, nie są bezpośrednio związane ze śmiercią matki, to jednakże śmierć matki mogła być jednym z czynników utrzymywania się u powoda tych zaburzeń nerwicowych.

Aktualnie brak jest negatywnych skutków śmierci matki w stanie zdrowia powoda natury psychicznej, które skutkowałyby trwałym uszczerbkiem na zdrowiu. Okoliczność ta nie pozbawia jednak zasadności żądania powoda, gdyż zadośćuczynienie ma rekompensować stratę matki w ogólności. Przeżywanie traumy po stracie osoby bliskiej jest indywidualną sprawą każdego człowieka. Stosownie do własnych możliwości psychicznych, osobowości i charakteru, a także okoliczności zewnętrznych, każdy szuka w tym zakresie własnych rozwiązań. W świetle zasad doświadczenia życiowego należy ocenić, że szybki powrót do pracy lub wejście w nowe relacje osobiste są traktowane, nie, jako oznaka braku żałoby, ale sposób na jej przezwyciężenie, złagodzenie bólu, który zawsze występuje po utracie osoby najbliższej. (por. też: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 sierpnia 2013r., I ACa 329/13, LEX nr 1356575).

Natomiast w/w okoliczności mogą mieć wpływ na wysokość zadośćuczynienia. Przyjmuje się bowiem, że w razie śmierci osoby bliskiej na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią tej osoby, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, czy wiek pokrzywdzonego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 marca 2013r., I ACa 1351/12, LEX nr 1313321).

Dodać należy, iż krzywda powoda wynika z bezpowrotnego zerwania więzi łączącej osoby bliskie sobie, a taka więź nie musi dotyczyć jedynie osób nieskazitelnych, których postępowanie pod każdym względem byłyby wzorem do naśladowania. Problemy powoda z alkoholem, które mogły już występować też przed śmiercią matki, nie przekreślają faktu istnienia bardzo silnych relacji powoda z matką, ani też przeżywania traumy przez powoda po jej nagłej, niespodziewanej śmierci. Matka i syn niewątpliwie byli ze sobą zżyci, darzyli się uczuciem i wzajemnie wspierali.

Mając powyższe na uwadze, Sąd zasądził na rzecz powoda G. P. zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych w kwocie 30 000 zł.

Nie bez znaczenia dla określenia wysokości zadośćuczynienia pozostaje fakt, iż powód w momencie śmierci mamy był osobą dorosłą, samodzielną. Znajdował się on w sytuacji życiowej umożliwiającej mu szybszy powrót do równowagi po śmierci mamy, ma również brata. Nie znalazł się więc w sytuacji utraty jedynej bliskiej mu osoby.

Odnosząc się do żądania powoda w części dotyczącej odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej nie należy zapominać, iż ustawodawca, pomimo wprowadzenia art. 446§4 k.c., pozostawił w art. 446§3 k.c. w dalszym ciągu określenie o „stosownym” odszkodowaniu, a zatem odszkodowaniu, które mimo charakteru majątkowego często nie daje się ściśle matematycznie wyliczyć. Odszkodowanie to jest świadczeniem „stosownym”, przy określaniu jego wysokości nie można więc brać pod uwagę rachunkowego wyliczenia strat poniesionych przez poszkodowanego, np. na skutek nieotrzymania części zarobków zmarłego, która przypadała na poszkodowanego w czasie jego życia, co może być rekompensowane w drodze renty z art. 446§2 k.c. (por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2007r., I CSK 465/06, LEX nr 327917; uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010r., III CZP 76/10, LEX nr 604152).

Natomiast zasadnicza różnica między zadośćuczynieniem a „stosownym” odszkodowaniem, przejawia się w tym, iż zadośćuczynienie obejmuje rekompensatę krzywdy moralnej, a więc krzywdy pozostającej w sferze subiektywnych, wewnętrznych przeżyć danej osoby. Z kolei sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci osoby bliskiej, nie stanowią podstawy do żądania odszkodowania na podstawie art. 446§3 k.c. Użyty w art. 446§3 k.c. zwrot „znaczne pogorszenie sytuacji życiowej” należy odczytywać w szerszym kontekście uwzględniającym np. takie przesłanki jak utratę oczekiwania przez osobę poszkodowaną na pomoc i wsparcie członka rodziny, których mogła zasadnie się spodziewać. „Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej” obejmuje nie tylko obecną sytuację materialną, lecz także utratę realnej możliwości polepszenia warunków życia i realizacji planów życiowych. Pogorszenie to musi mieć charakter obiektywny, decydujące nie są więc subiektywne odczucia pośrednio poszkodowanego, ale kryteria obiektywne. (por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010r., I PK 88/10, LEX nr 737254; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 kwietnia 2010r., I ACa 178/10, LEX nr 715515).

Niewątpliwie pod pojęciem znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w rozumieniu przedstawionym powyżej mieści się utrata osoby bliskiej, na której pomoc i wsparcie mógłby powód liczyć w dalszym życiu.

W niniejszej sprawie, należy mieć na uwadze, że powód i jego matka H. P. (1) zamieszkiwali razem, oboje mogli liczyć na swoją pomoc, wzajemnie się wspierali, prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, dysponowali wspólnym budżetem na pokrycie potrzeb bytowych. Wobec niewysokich wynagrodzeń powoda, stały dochód jego matki w postaci emerytury stanowił istoty składnik tego budżetu. H. P. (1) była osobą sprawną fizycznie, zdrową. Przygotowywała powodowi posiłki, robiła mu pranie, prasowanie. Powód pomagał mamie w sprzątaniu, razem chodzili na zakupy. Powód spędzał z matką wszystkie święta i uroczystości rodzinne. Mama służyła powodowi radą w istotnych sprawach życiowych. Niewątpliwie zatem życie powoda z matką było łatwiejsze, matka – z uwagi na jej bliskie relacje z synem – „wyręczała” go też w wielu obowiązkach domowych. Ponadto w okresach pozostawania bez pracy powód mógłby liczyć na pomoc finansową matki, która nie pozostawiłaby syna bez środków do życia. Po śmierci matki, powód został sam w domu, samodzielnie musiał już zajmować się wszystkimi codziennymi obowiązkami, musiał też spłacić zaciągnięty przez matkę kredyt. Powód po śmierci matki przejął cały ciężar ponoszenia kosztów związanych z bieżącym utrzymaniem nieruchomości.

Mając powyższe na uwadze, Sąd zasądził na rzecz powoda odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej w kwocie 15 000 zł.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) (Dz.U. z 2003r., nr 124, poz. 1152 ze zm.) zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Jedynie w sytuacji, gdy wyjaśnienie w tym terminie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wierzyciel oprócz złożenia zawiadomienia o wypadku powinien także określić swoje roszczenie. Jeżeli tego nie zrobił, to ubezpieczyciel popadł w opóźnienie dopiero z upływem wymaganego terminu liczonego od daty określenia swych roszczeń przez powoda wobec pozwanego (por. uzasadnienie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004r., I CK 131/03, OSNC 2005/2/40).

Z dokumentów załączonych do akt szkody wynika, iż powód G. P. zgłosił swoje roszczenie o zadośćuczynienie i odszkodowanie dopiero pismem z dnia 29 marca 2012r. doręczonym pozwanemu w dniu 2 kwietnia 2012r. Mając powyższe na uwadze, ustawowe odsetki za opóźnienie Sąd zasądził od daty po upływie 30 dni, tj. od dnia 4 maja 2012r.

W części, co do której powód cofnął pozew i zrzekł się roszczenia, Sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 355 k.p.c. i art. 203 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

Koszty poniesione w toku procesu przez powoda obejmowały koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3 600 zł i opłatę od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł (k. 13). Pozwany poniósł także koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3 600 zł i opłatę od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł (k. 91).

Łącznie koszty procesu w sprawie wyniosły kwotę 7 234 zł.

Powód wygrał proces w 55%, wobec czego po stosunkowym rozdzieleniu kosztów pozwany powinien uiścić na rzecz powoda kwotę 362 zł tytułem zwrotu kosztów, według następującego wyliczenia:



7 234 zł × 55/100 – 3 617 zł = 362 zł (koszty do zapłaty na rzecz powoda) lub



7 234 zł × 45/100 – 3 617 zł = - 362 zł (koszty do zwrotu przez pozwanego).

Koszty sądowe poniesione w toku procesu przez Skarb Państwa obejmowały: opłatę stosunkową od pozwu w kwocie 4 085 zł i wynagrodzenie biegłej w kwocie 210 zł (k. 154). Razem – 4 295 zł.

Stosownie do art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010r., nr 90, poz. 594 ze zm.) Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2 362 zł 25 gr tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych. Kwota ta stanowi należne koszty sądowe, w części co do której powództwo zostało uwzględnione (55 %).

Natomiast na podstawie art. 113 ust. 4 powołanej ustawy, z uwagi na charakter sprawy, Sąd odstąpił od obciążenia powoda kosztami sądowymi z zasądzonego roszczenia w części, w której powództwo nie zostało uwzględnione.