Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SZ 7/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dawid Miąsik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "W." z siedzibą w P.
przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej
z udziałem zainteresowanej I. S.A. z siedzibą w P.
o wydanie decyzji zmieniającej umowę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 stycznia 2016 r.,
zażalenia zainteresowanej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 września 2015 r., sygn. akt […],
1. zezwala na złożenie pisma przygotowawczego przez
powódkę,
2. oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Decyzją z 27 czerwca 2014 r. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej
(Prezes Urzędu) po rozpatrzeniu wniosku I. S.A. (zainteresowany) o wydanie
decyzji zmieniającej umowę z 31 października 2000 r. (umowa I) oraz umowę z 23
października 2006 r. (umowa II), zawarte pomiędzy zainteresowanym a
Spółdzielnią Mieszkaniową „W.” (powód) w zakresie terminów obowiązywania w/w
umów, przedłużył obowiązywanie obu umów na okres do 30 czerwca 2016 r. Na
podstawie w/w umów powód ustanowił na rzecz zainteresowanego użytkowanie
2
urządzeń i linii telekomunikacyjnych wchodzących w skład sieci stanowiących
własność powoda, co w szczególności oznacza wyłączne prawo korzystania z
pasma zwrotnego sieci oraz pasma dosłownego do abonenta o szerokości 24 MHz.
Powód zaskarżył decyzję odwołaniem, zarzucając naruszenie art. 108, 110 i
130 k.p.a. w zw. z art. 47959
§ 2 k.p.c. oraz art. 162 k.p.a. i art. 35 § 3 k.p.a.
poprzez wydanie decyzji pomimo jej bezprzedmiotowości w związku z
wygaśnięciem umów będących przedmiotem decyzji przed dniem zaistnienia
skutku materialno- prawnego decyzji w postaci zmiany umów (przedłużenia ich
trwania); art. 139 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego poprzez wydanie decyzji bez
podstawy prawnej w przepisach prawa materialnego, tj. wydanie decyzji z zakresu
dostępu do materialnej infrastruktury należącej do powoda w sytuacji, gdy głównym
przedmiotem zaskarżonej decyzji było korzystanie z określonego pasma
częstotliwości oraz usług powoda, nie mieszczące się w zakresie zastosowania w/w
przepisu, a ponadto poprzez wydanie decyzji w sytuacji, gdy nie zostały spełnione
przesłanki określone w przepisach Prawa telekomunikacyjnego; art. 30 ust. 1 w zw.
z art. 139 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego poprzez wydanie decyzji z zakresu
zagadnienia umownego (przedłużenia czasu trwania umowy), które nie mieściło się
w zakresie uprawnień Prezesa Urzędu; art. 30 ust. 1 i art. 27 ust. 3 w zw. z art. 139
ust. 4 Prawo telekomunikacyjne poprzez wydanie decyzji nie obejmującej
wszystkich zagadnień spornych pomiędzy stronami oraz w oparciu o wniosek, do
którego nie załączono projektu umowy wraz ze stanowiskami stron i z
zaznaczeniem tych części umowy, co do których strony doszły do porozumienia;
art. 15 pkt 3a i art. 16 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego w zw. z art. 10 § 1 k.p.a.
poprzez wydanie decyzji po dokonaniu daleko idących i istotnych zmian projektu
decyzji, do których nie mogła ustosunkować się strona powodowa, a także
przygotowanie pierwotnego projektu decyzji w sposób uniemożliwiający
merytoryczne ustosunkowanie się do szeregu kluczowych zagadnień stanowiących
podstawę projektu decyzji i decyzji finalnej; art. 7, 8, 10, 11 a także art. 40 § 2 k.p.a.
poprzez prowadzenie postępowania i dokonywanie ustaleń faktycznych w sposób
sprzeczny z zasadą bezstronności, pogłębiania zaufania do władzy publicznej, a
także zaniechanie obligatoryjnego przesyłania pism do pełnomocnika powoda.
3
Powód powołał się także na dokonanie przez Prezesa Urzędu błędnych
ustaleń faktycznych oraz zaniechanie dokonania takich ustaleń w zakresie
dotyczącym przedmiotu umów łączących powoda i zainteresowanego (w tym
częstotliwości i usług), braku wolnych zasobów powoda oraz skutków dalszego
przejęcia jej zasobów w postaci ograniczenia działalności własnej, zablokowania
dotychczasowego zrównoważonego rozwoju, znacznej szkody w postaci kosztów,
które poniesie powód i ostatecznie jego abonenci w przypadku braku możliwości
korzystania z zasobów (kanałów transmisyjnych) i konieczności zakupu
niezbędnych dla dalszej działalności set-top-box-ów.
Prezes Urzędu i zainteresowany wnieśli o oddalenie odwołania.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z 2 lutego 2015 r. zmienił zaskarżoną decyzję
Prezesa Urzędu w ten sposób, że oddalił wniosek zainteresowanego o zmianę
umów o dostępie telekomunikacyjnym w zakresie połączenia sieci.
Sąd Okręgowy kierował się następującymi ustaleniami. Pismem z 24
stycznia 2014 r. zainteresowany skierował do Prezesa Urzędu wniosek o zmianę
umów o dostępie telekomunikacyjnym w zakresie połączenia sieci, łączących go z
powodem. Na podstawie tych umów zainteresowany wdrożył w sieci powoda usługi
związane z transmisją danych oraz usługi dostępu do sieci Internet i telefonii
głosowej na sieci HFC będącej własnością powoda. Umowy umożliwiały
zainteresowanemu świadczenie usług dzięki odpłatnemu udostępnieniu przez
powoda określonego w nich pasma częstotliwości - w zakresie pasma dosyłowego
do abonenta oraz pasma zwrotnego. Udostępnienie pasma było możliwe dzięki
zainstalowaniu na sieci powoda urządzeń będących własnością zainteresowanego
oraz technicznemu podziałowi sieci na osobne obszary. Umowy wiązały strony do
30 czerwca 2014 r. W porozumieniu z 30 czerwca 2010 r. powód i zainteresowany
wyrazili wolę zawarcia umowy o udostępnienie nieruchomości, którymi dysponuje
powód jako zarządca, w celu wybudowania przez zainteresowanego własnej sieci
telekomunikacyjnej. Pismem z 12 października 2011 r. zainteresowany wystąpił do
powoda o zawarcie umowy o udostępnienie nieruchomości na osiedlu Z. w P.
celem rozpoczęcia budowy własnej sieci telekomunikacyjnej. Powód nie wyraził na
to zgody. We wniosku z 19 grudnia 2013 r. zainteresowany zwrócił się do powoda o
przedłużenie okresu obowiązywania umów do 30 czerwca 2016 r. na podstawie
4
porozumienia stron. W odpowiedzi powód pismem z 10 stycznia 2013 r. wskazał,
że termin związania umowami określony na 30 czerwca 2014 r. jest terminem
ostatecznym. Powołała się przy tym na konieczność rozwoju i utrzymania
wysokiego poziomu usług świadczonych przez W. Telewizję Kablową, która
uniemożliwia przedłużenie umów.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 15 września 2015 r., uchylił wyrok Sądu
Okręgowego– Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 2 lutego 2015 r., do
ponownego rozpoznania. Uwzględniając apelacje obu stron Sąd drugiej instancji
podzielił ich zarzuty wskazujące na braki uzasadnienia zaskarżonego wyroku
uniemożliwiające przeprowadzenie w sposób właściwy kontroli merytorycznej
orzeczenia Sądu pierwszej instancji. W uzasadnieniu tego wyroku zawarto jedynie
szczątkowe ustalenia faktyczne co do faktów oczywistych i niespornych między
stronami (zawarcia umów, braku porozumienia między powodem a
zainteresowanym). W pozostałej części ustalenia faktyczne Sądu pierwszej
instancji ograniczają się do zacytowania treści pism wniesionych przez
zainteresowanego oraz powoda, a także zgłoszonych przez nich twierdzeń. Nawet
w zakresie tych ustaleń Sąd Okręgowy nie nawiązał w żaden sposób do dowodów
znajdujących się w aktach sprawy. Nie wskazał dowodów, na których oparł swoje
ustalenia oraz dowód, które były do tego nieprzydatna. Nie podał w oparciu o jakie
ustalenia faktyczne uznał za niezasadne zastosowanie w niniejszej sprawie art. 139
Prawa telekomunikacyjnego, który został wskazany przez Prezesa Urzędu jako
podstawa obowiązku powoda udostepnienia zainteresowanemu infrastruktury
telekomunikacyjnej na osiedlach powoda. Sąd w ogóle nie zajął się kwestiami
spornymi między stornami, nie wyjaśnił ich, nie poczynił w tym zakresie żadnych
ustaleń, ani nie uzasadnił, z jakich powodów dalsze wspólne korzystania z kanałów
transmisyjnych przez powoda i zainteresowanego nie jest technicznie możliwe. Sąd
Okręgowy nie wydał także żadnych postanowień w przedmiocie wniosków
dowodowych powoda. Sąd Okręgowy nie rozważył co jest przedmiotem dostępu.
Na tej podstawie Sąd drugiej instancji uznał, że SOKiK nie rozpoznał istoty
sprawy z uwagi na brak jakichkolwiek ustaleń i rozważań w kwestiach spornych
między stronami postępowania, w szczególności zaś przedmiotu umów zawartych
5
przez powoda z zainteresowanym oraz charakteru zasobów udostępnionych przez
powoda zainteresowanemu.
Zainteresowany zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego zażaleniem.
Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez uchylenie
wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,
gdy istniały podstawy do zmiany wyroku SOKiK i oddalenia odwołania powoda od
decyzji Prezesa Urzędu.
Powód w piśmie procesowym wniósł o uwzględnienie zażalenia
zainteresowanego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zażalenie zainteresowanego jest bezzasadne, ponieważ nie można podzielić
stanowiska, zgodnie z którym w niniejszej sprawie jej istota została rozpoznana
przez Sąd pierwszej instancji oraz możliwa była sanacja uchybień wytkniętych w
uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego przez przeprowadzenie uzupełniającego
postępowania dowodowego.
Postępowanie wywołane zażaleniem na wyrok kasatoryjny Sądu drugiej
instancji ma charakter incydentalny, a przy tym ukierunkowane zostało na kwestie
procesowe, a nie materialnoprawne. Sąd Najwyższy dokonuje w ramach zażalenia
złożonego na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. sprawdzenia prawidłowości stanowiska
Sądu drugiej instancji w ściśle określonym zakresie, a podłożem merytorycznym
toczącego się między stronami sporu zajmuje się tylko w kontekście ewentualnego
naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z 23 maja 2014 r.,
III CZ 13/14).
Postępowanie przed Sądem drugiej instancji powinno zakończyć się
wydaniem orzeczenia kończącego postępowanie (postanowienie Sądu
Najwyższego z 10 września 2015 r., II CZ 51/15). Dlatego podstawa uchylenia
wyroku Sądu pierwszej instancji, będąca wyjątkiem od zasady merytorycznego
rozstrzygnięcia, nie może być rozszerzająco interpretowana, ponieważ
prowadziłoby to do sprzeczności z istotą postępowania apelacyjnego
6
(postanowienia Sądu Najwyższego z 10 września 2015 r., II CZ 51/15; z 9 września
2015 r., IV CZ 32/15).
W niniejszej sprawie Sąd drugiej instancji uznał, że Sąd pierwszej instancji
nie rozpoznał istoty sprawy z uwagi na brak jakichkolwiek ustaleń co do
okoliczności istotnych dla rozpoznania odwołania. Sąd Okręgowy w niniejszej
sprawie ustalił, że: 1) zainteresowany skierował do Prezesa Urzędu wniosek o
zmianę umów o dostępie telekomunikacyjnym w zakresie połączenia sieci; 2) na
podstawie umów zawartych z powodem zainteresowany świadczył w sieci powoda
usługi związane z transmisją danych; 3) umowy wiązały obie strony do 30 czerwca
2014 r.; 4) zainteresowany korzystał z pasma częstotliwości powoda dzięki
zainstalowaniu na sieci powoda urządzeń będących własnością zainteresowanego
oraz technicznego połączenia sieci; 5) zainteresowany domagał się od powoda
przedłużenia umów do 30 czerwca 2016 r., czemu powód odmówił, ponieważ
zamierzał rozwijać swoją telewizję kablową. W dalszej kolejności Sąd pierwszej
instancji ustalił pobieżnie stanowiska powoda i zainteresowanego co do możliwości
przedłużenia umowy. Opierając się na tych ustaleniach SOKiK uwzględnił
odwołanie powoda, uznając za zasadny zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 Prawa
telekomunikacyjnego, ponieważ każda zmiana umowy o dostępie
telekomunikacyjnym powodująca jej przedłużenie wbrew woli jednej ze stron musi
wynikać z obowiązku ciążącego na stronie odmawiającej. Prezes Urzędu powinien
zatem ustalić, czy na powodzie ciążył obowiązek zapewnienia zainteresowanemu
dostępu, a następnie uwzględnić kryteria art. 28 Prawa telekomunikacyjnego.
Zdaniem SOKiK brak podstaw do opiera się wyłącznie na istnieniu wcześniejszej
umowy między stronami. Następnie SOKiK uznał, że Prezes Urzędu nie wykazał,
by obowiązek zawarcia umowy ciążył na powodzie. Powód, jako właściciel
infrastruktury tworzącej sieć, może według własnego uznania z niej korzystać.
Zdaniem SOKiK art. 139 Prawa telekomunikacyjnego odnosi się do udostępniania
zasobów niewykorzystywanych. Za bezsporne SOKiK uznał, że nie ma warunków
technicznych do równoczesnego korzystania z sieci przez powoda i
zainteresowanego w planowanym zakresie. W ocenie Sądu Prezes Urzędu nie
wykazał także potrzeby przedłużenia umowy w celu ochrony interesów
użytkowników końcowych, skutecznej konkurencji lub interoperacyjności usług.
7
Pozornie zatem Sąd pierwszej instancji rozpoznał sprawę, skoro orzekł o
żądaniu powoda udzielając mu ochrony prawnej w drodze stosownej zmiany
decyzji Prezesa Urzędu. Jednakże, do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi
również w sytuacji, w której Sąd pierwszej instancji dokonał oceny prawnej
roszczenia bez oparcia jej o właściwie ustaloną podstawę faktyczną i w sprawie
zachodzi potrzeba poczynienia po raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych
(postanowienie z 7 października 2015 r., I CZ 68/15). Zasada pełnej apelacji nie
może prowadzić do tak szerokiego przeprowadzenia postępowania w zakresie
istoty rozpoznawanej sprawy, że wyrokowanie przez Sąd odwoławczy stałoby się w
efekcie jednoinstancyjne (postanowienia Sądu Najwyższego z 27 maja 2015 r.,
II CZ 19/15; z 20 maja 2015 r., I CZ 43/15). Skorzystanie w takim wypadku z
możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego przez Sąd drugiej instancji
godziłoby w zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego, zagwarantowaną
w art. 176 Konstytucji (postanowienie z 7 października 2015 r., I CZ 68/15 i
powołane tam orzecznictwo).
Na rozprawie w dniu 2 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy ograniczył
postępowanie dowodowe jedynie do dopuszczenia dowodu złożonego przez
powoda na okoliczność ponoszonych strat. W uzasadnieniu wyroku ograniczył się
zaś do przytoczenia przywołanych wyżej faktów bezspornych między stronami,
ustalonych na podstawie „posiadanych dokumentów”. W takim wypadku należy
ocenić, że Sąd nie przeprowadził postępowania dowodowego w całości w
rozumieniu art. 386 § 4 in fine k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z 14 maja
2015 r., I CZ 38/15). Nie ulega zaś wątpliwości, że Sąd odwoławczy nabywa
uprawnienia kasatoryjne, gdy w sprawie w ogóle nie przeprowadzono
postępowania dowodowego (postanowienie Sądu Najwyższego z 21 października
2014 r., III PZ 9/14). Ponadto, orzekanie na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. może być
zasadne, gdy Sąd pierwszej instancji bez badania sprawy w warstwie faktycznej,
niejako na podstawie samych (przeciwnych) stanowisk i zarzutów stron decyduje
się na oddalenie odwołania albo je uwzględnia (postanowienie Sądu Najwyższego
z 10 grudnia 2014 r., II PZ 26/14).
Zdaniem Sądu Najwyższego, w rozpoznawanej sprawie zaistniał ten
szczególnie uzasadniony wypadek, wskazujący na konieczność uchylenia wyroku
8
Sądu pierwszej instancji, ponieważ Sąd Apelacyjny trafnie uznał, że rozpoznanie
istoty sprawy nie wymaga tylko uzupełnienia materiału dowodowego, lecz
przeprowadzenia go w całości. O tym, czy postępowanie dowodowe zostało
przeprowadzone w całości decyduje spojrzenie Sądu drugiej instancji na
prawidłowość stanowiska Sądu pierwszej instancji w tym przedmiocie. Wiążące w
tym wypadku nie jest przekonanie Sądu pierwszej instancji o przydatności
przeprowadzonych dowodów (postanowienie Sądu Najwyższego z 15 września
2015 r., III PZ 8/15). Sąd odwoławczy, w ramach apelacji pełnej dokonuje
samodzielnie wykładni prawa, samodzielnie też je stosuje. Oznacza to, że to jego
pogląd odnośnie do wykładni i stosowania przepisów prawa (oraz ich znaczenia dla
zgłoszonego żądania) wytycza granice niezbędnego materiału dowodowego. Jeśli
zatem między Sądem pierwszej i drugiej instancji dochodzi do różnicy w
postrzeganiu „istoty sprawy”, to wprawdzie nie świadczy to o jej nierozpoznaniu, nie
jest jednak wykluczone, że spojrzenia te wyznaczają odmienne zbiory dowodów
przydatnych dla rozstrzygnięcia. Podkreślić przy tym należy, ze znaczenie ma tylko
to, czy dowody te są przydatne dla wyjaśnienia istoty sprawy ocenianej z punktu
widzenia sądu drugiej instancji. W razie odpowiedzi negatywnej dopuszczalne jest
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,
z uwagi na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości
(postanowienia Sądu Najwyższego z 13 listopada 2014 r., III SZ 1/14; z 15
września 2015 r., III PZ 8/15).
Ustalenia, na których opiera się wyrok Sądu Okręgowego nie mają żadnego
powiązania ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, ani z
przedmiotem sporu wyznaczonym przez treść decyzji Prezesa Urzędu oraz
odwołanie powoda. Sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy jedynie
formalnie, orzekając zgodnie z żądaniem odwołania poprzez stosowną zmianę
decyzji Prezesa Urzędu. Rozstrzygnięcie to nie zostało jednak oparte na
ustaleniach faktycznych dokonanych zgodnie z regułami postępowania cywilnego,
lecz wyłącznie na samych ustaleniach decyzji Prezesa Urzędu i to dotyczących
okoliczności stanowiących jedynie tło dla kwestii spornych między stronami.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy uznał zażalenie za nieuzasadnione i oddalił
je na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c.
9
kc