Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2017 r. w Gliwicach

sprawy I. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

przy udziale (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

o podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu

na skutek odwołania I. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 28 grudnia 2016 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że I. B. jako pracownik u płatnika składek (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w G. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 20 czerwca 2016r.

(-) SSR del. Magdalena Kimel

Sygn. akt VIII U 343/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 grudnia 2016 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust 1 pkt 1 lit a) ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 121) art. 58 §1-2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r Kodeks Cywilny (tj Dz.U z 2016 r, poz 380) stwierdził, że I. B. jako pracownik u płatnika składek E. (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 20 czerwca 2016 r.

W uzasadnieniu ZUS podniósł, że zgromadzona w toku postępowania wyjaśniającego dokumentacja potwierdza, że potrzeba zgłoszenia do ubezpieczeń I. B. wystąpiła tylko z uwagi na możliwość skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, co zgodnie z art. 58 § 1-2 kodeksu cywilnego jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jak i sprzeczne ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem prawa. Organ rentowy wywodził, że w związku ze stosunkowo krótkim okresem pomiędzy podpisaniem umowy o pracę a powstaniem niezdolności do pracy, pracodawca nie poniósł wysokich kosztów ubezpieczenia w stosunku do korzyści finansowych wynikających ze świadczeń w postaci zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego. Zdaniem organu rentowego wszystkie okoliczności sprawy: brak podlegania do ubezpieczenia chorobowego do dnia 19.06.2016 r, podpisanie umowy o pracę w okresie ciąży, bardzo krótki okres podlegania ubezpieczeniem, szybkie zaprzestanie pracy, fakt że I. B. jest żoną członka zarządu S. B., budzą uzasadnione wątpliwości, czy zgłoszenie I. B. do ubezpieczeń, w istocie miało na celu realizację interesów płatnika składek i świadczenia pracy za wynagrodzeniem, czy jedynie uzyskanie przez ubezpieczoną świadczenia z ubezpieczenia chorobowego.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła I. B. domagając się jej zmiany poprzez stwierdzenie, że od dnia 20 czerwca 2016 r podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.

Ubezpieczona podniosła, że dokumentacja pracownicza potwierdza wykonywanie przez nią pracy, obecność w pracy, wykonywanie wszelkich obowiązków m.inn przygotowywanie dokumentów, raportów, zestawień, wykonywanie przelewów bankowych, fakturowanie czy też prowadzenie korespondencji z kontrahentami.

Zarzuciła, że wbrew twierdzeniom organu rentowego, zatrudnienie jej nie miało na celu wyłącznie otrzymania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, ale wynikało z potrzeby pracodawcy, który szukał pracownika o doświadczeniu i umiejętnościach, które posiadała. Jej zatrudnienie wynikało z potrzeb pracodawcy, a nie z okoliczności, że zaszła w ciążę. Podniosła, że wykonywała na rzecz pracodawcy realną pracę, której efekty były wymierne dla pracodawcy.

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i podtrzymał stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Przedmiotem działalności (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. jest pośrednictwo w sprzedaży węgla.

W dniu 20 czerwca 2016 r I. B. zawarła umowę o pracę ze spółką (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w G.. Umowa została zawarta na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 3.500 zł brutto.

Ubezpieczonej powierzono stanowisko specjalisty ds. administracji.

Spółka zatrudniała jednego pracownika – J. M., na stanowisku kierownika księgowo- administracyjnego. Do jej obowiązków należało przyjmowanie dokumentów zakupowych, wystawiała dokumenty sprzedażowe, prowadziła rozmowy z kontrahentami, zajmowała się wszelkimi sprawami administracyjnymi, prowadziła firmę.

Do grudnia 2014 r spółka współpracowała dodatkowo z dwoma pracownikami biurowymi. Współpraca została zakończona gdyż spółce spadły obroty.

Ponieważ J. M. obciążona była zbyt dużym zakresem obowiązków z których nie była w stanie wywiązać się w godzinach pracy, członek zarządu P. B. zaproponował bratu – członkowi zarządu S. B., zatrudnienie dodatkowego pracownika. S. B. wyszedł z propozycją zatrudnienia jego żony I. B., która pomagała mu w prowadzeniu działalności gospodarczej (...), której głównym przedmiotem były usługi transportowe, ponadto do końca 2015 r firma zajmowała się także handlem węgla i współpracowała ze spółką (...) Sp. z o.o. Ubezpieczona w (...) zajmowała się wystawianiem faktur i obsługą programu komputerowego RAKSA, z którego korzystała również spółka (...). Zakres obowiązków ubezpieczonej w spółce (...) zo.o. miał być zbliżony do obowiązków, które wykonywała w (...).

Członkowie zarządu podjęli decyzję o zatrudnieniu ubezpieczonej, gdyż posiadała doświadczenie w obsłudze programu RAKSA, była osobą zaufaną.

I. B. przystąpiła do pracy w dniu 20 czerwca 2016 r. Do jej obowiązków należało wprowadzanie faktur zakupowych, sprzedażowych do programu RAKSA, towarów do magazyny wirtualnego, przygotowywanie dokumentów do biura księgowego, odbieranie korespondencji, przygotowywanie korespondencji do wysyłki, nadawanie korespondencji na poczcie, układała dokumentacje w segregatorach. Obsługiwała również portal dostawców: (...), (...), sporządzała raporty związane z dokumentowaniem odbioru węgla. Ubezpieczona analizowała wystawione faktury, wprowadzała numery dokumentów z portalu (...) do wewnętrznego systemu sprzedaży. Uzupełniała bazę danych kontrahentów w programie RAKSA.

Ubezpieczona pracę świadczyła w siedzibie spółki na ul (...) w G., od godziny 8.00 do 16.00. Po przybyciu do pracy podpisywała listy obecności.

Pracę wykonywała każdego dnia. Jej pracę nadzorowała i kontrolowała J. M., która wydawała jej polecenia, kontrolowała obecność w pracy i wszystkie czynności przez nią wykonywane. Sprawdzała czy w sposób prawidłowy uzupełnia bazę danych w systemie RAKSA, czy właściwie wystawia faktury, czy wysyła faktury klientom, czy prawidłowo segreguje dokumentację.

W okresie zatrudnienia w E. (...) zo.o. ubezpieczona wykonywała wyłącznie pracę dla tej spółki.

I. B. faktycznie pracowała do dnia 08 września 2016r. Od tej daty była niezdolna do pracy.

Spółka nie zatrudniła pracownika na podstawie umowy o zastępstwo, gdyż szkolenie pracownika trwa kilka miesięcy. Obowiązki ubezpieczonej przejęła J. M..

I. B. dziecko urodziła w dniu (...)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o akta ZUS, akta osobowe ubezpieczonej z okresu zatrudnienia w E. (...) Sp zo.o, zeznania świadka J. M. (k 67-68), zeznania ubezpieczonej I. B. (k 32-33), członka zarządu P. B. (k 34-35), członka zarządu S. B. (k 69), dokumentacje medyczną ubezpieczonej.

Sąd dał w całości wiarę zeznaniom stron i zeznaniom świadka J. M., gdyż były spójne i wzajemnie się uzupełniały. Świadek J. M., która sprawowała bezpośredni nadzór nad pracą wykonywaną przez ubezpieczoną potwierdziła fakt rzeczywistego świadczenia przez nią pracy i szczegółowo opisała zakres wykonywanych przez nią obowiązków. Również zeznania ubezpieczonej świadczą o tym, że pracę rzeczywiście wykonywała, ubezpieczona znała nazwy kontrahentów spółki, posiadała szczegółowe informacje na temat zakresu działalności pracodawcy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt. 1 i art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy
z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 121), zwanej dalej Ustawą, pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Obowiązkowym ubezpieczeniom pracownicy podlegają od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania (art. 13).

Art. 8 pkt 1 ustawy stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą
w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy. Jak stanowi art. 22 § 1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Konstytutywne cechy stosunku pracy to: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia.

Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa pojęcia pracownik i zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek ubezpieczeń społecznych inaczej niż interpretuje je akt prawny określający prawa i obowiązki pracowników i pracodawców - Kodeks pracy (tak też Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 maja 2005r., sygn. akt
III AUa 283/2005).

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy uznał, że umowa o pracę zawarta pomiędzy zainteresowaną a odwołującym jest nieważna i jako taka nie stanowi tytułu ubezpieczenia społecznego. Organ rentowy powołał się na podstawy nieważności określone w przepisach art. 83 § 1 , art. 58 § 1 i 2 kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru jest nieważne. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu osoba, która zawarła umowę o pracę dla pozoru, a więc w sytuacji, gdy przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (por. wyrok z dnia 4 lutego 2000 r., II UKN 362/99, OSNAPiUS 2001/13/ 449).

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego oświadczenie woli złożone jest dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron jest brak woli wywołania skutków prawnych przy jednoczesnej chęci wprowadzenia w błąd innych osób lub organów. W wyroku z dnia 23 czerwca 1986 r. I CR 45/86 (nie publikowanym) Sąd Najwyższy zdefiniował pozorność jako wadę oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie woli nie wywołało skutków prawnych. W odniesieniu do umowy o pracę oświadczenia te zawierają określone w art. 22 k.p. elementy umowy o pracę - zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy i zobowiązanie pracodawcy do wypłacania wynagrodzenia - natomiast ich pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z umowy o pracę. Przy ich składaniu obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba figurująca jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006 r. nr 11-12, poz. 190).

Nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2001 r., II UKN 258/00 OSNP 2002 r. nr 21, poz. 527). O ile zatem cywilnoprawna charakterystyka czynności prawnej pozornej wyczerpuje się we wskazaniu jej trzech koniecznych elementów, które muszą wystąpić łącznie: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, o tyle dla stwierdzenia pozorności umowy o pracę konieczne jest ponadto bezsporne ustalenie, że pracownik, który zawarł umowę o pracę faktycznie nie wykonywał obowiązków.

Przechodząc od powyższych rozważań na grunt rozpoznawanej sprawy należy podkreślić, iż postępowanie przeprowadzone przez Sąd w żadnym wy-padku nie wykazało, że umowę o pracę zawartą przez I. B. i spółkę (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w G. można uznać za czynność prawną pozorną, bowiem praca przez I. B. niewątpliwie była faktycznie świadczona i za otrzymaną pracę otrzymała ona wynagrodzenie.

O rzeczywistym wykonywaniu pracy przez ubezpieczoną świadczy także znajomość kontrahentów i przedmiotu działalności spółki. Fakt świadczenia pracy przez I. B. został potwierdzony przez świadka J. M. oraz członków zarządu spółki (...) zo.o.

Ubezpieczona pracę świadczyła osobiście, w sposób ciągły w ustalonych godzinach. Pracownica J. M. kontrolowała pracę ubezpieczonej, sprawdzała czy ubezpieczona w sposób prawidłowy uzupełnia bazę danych w systemie komputerowym, czy właściwie wystawia faktury, czy prawidłowo porządkuje dokumentacje. Wydawała ubezpieczonej wiążące polecenia. W ocenie Sądu brak jakichkolwiek podstaw do uznania, że praca wykonywana przez odwołującą nie była świadczona w ramach stosunku pracy. W łączącym strony stosunku prawnym występował wyraźny element podporządkowania. Cecha ta (podporządkowanie typu pracowniczego) ma charakter podstawowy, konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy (por. wyrok SN z 20 marca 1965 r., III PU 28/64). Dla stwierdzenia, że występuje ona w treści stosunku prawnego, z reguły wskazuje się na takie elementy, jak określony czas pracy i określone miejsce wykonywania czynności, podpisywanie list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa, co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność pracownika. Z okoliczności faktycznych sprawy wynikało, że odwołująca wykonywała pracę w czasie i w miejscu określonym przez pracodawcę. Prace wykonywała w biurze. Pracę rozpoczynała o godzinie 8.00 a kończyła o godzinie 16.00. I. B. wykonywała więc pracę podporządkowaną co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania zadań. Zobowiązana była także do osobistego świadczenia pracy.

Jako cechę charakterystyczną dla stosunku pracy w orzecznictwie wskazuje się objęcie umową samej pracy, jako takiej, a nie jej konkretnego rezultatu. Charakterystyczna jest zatem ciągłość świadczenia pracy, łącząca się zwłaszcza z tym, że pracownik nie zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności, lecz do starannego działania w procesie pracy. Odwołująca wykonywała prace biurowe, prace zlecone przez J. M..

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że stosunek prawny łączący strony miał charakter odpłatny.

Organ rentowy podniósł również, że umowa o pracę ubezpieczonej jest nieważna jako sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy - art. 58 § 1 i 2 kc.

Podkreślenia wymaga, że czynność prawna nie może jednocześnie zmierzać do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c.) oraz być dokonana dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.). Jak to wyżej wskazano, jeżeli umowa była przez strony wykonywana, nie można mówić o jej pozorności. Brak stwierdzenia pozorności umowy o pracę nie wyklucza możliwości badania, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy nie zmierzało do obejścia prawa (wyrok Sądu Najwyższego z 18.03.2014r., II UK 374/13, Lex 1448332, z dnia 14.03.2001r., II UKN 258/00, OSNP 2002/21/527).

Zgodnie z art. 58 § 1 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

W ocenie organu rentowego, umowa o pracę ubezpieczonej jest nieważna w rozumieniu powyższego przepisu, bowiem działanie ubezpieczonej i zainteresowanej było nakierowane na uzyskanie świadczeń ubezpieczeniowych.

Zdaniem Sądu, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie można podzielić zarzutu organu rentowego, przede wszystkim dlatego, że sam cel, jakim jest uzyskanie świadczeń ubezpieczeniowych nie jest naganny.

Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą wówczas, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Natomiast czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, lecz w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane.

Sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania. [wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.02.2012r., I UK 265/11, lex 1169836]. W orzecznictwie podnosi się, że umowie o pracę nie naruszającej art. 22 k.p. nie można stawiać zarzutu zawarcia w celu obejścia prawa, nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę. Może ono nawet być głównym motywem nawiązania stosunku pracy, zamiast wykonywania pracy na innych podstawach prawnych. [wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8.08.2007r., II UK 25/07, lex 957402, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13.12.2007r, II UK 211/07, lex 863994, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29.02.2012r., III AUa 1785/11 lex 1136105].

Mając powyższe na uwadze, Sąd nie znalazł również podstaw do uznania, że zawarcie umowy o pracę z ubezpieczoną było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Trudno bowiem uznać , że kobieta w ciąży zawierająca umowę o pracę, którą faktycznie wykonuje naruszała zasady współżycia społecznego.

Należy również dodać, że wynagrodzenie przyznane I. B. uzasadnione było zakresem jej obowiązków, wykształceniem i doświadczeniem zawodowym.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 czerwca 2008r., w sprawie III AUa 536/08 (Lex nr 470351), zgodnie z którym krótkotrwałe wykonywanie pracy, nawet ze stosunkowo wysokim wynagrodzeniem, nie może stanowić podstawy do uznania zawartej umowy o pracę za nieważną i prowadzić do uznania, że brak jest podstaw do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym.

Reasumując: według oceny Sądu w dniu 20 czerwca 2016 r. doszło do zawarcia między ubezpieczoną a (...) Sp (...), w G. umowy o pracę, która nie była czynnością nieważną, zatem może stanowić podstawę do objęcia I. borowiec ubezpieczeniami społecznymi.

Mając powyższe na uwadze, z mocy powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

(-) SSR del Magdalena Kimel