Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 sierpnia 2020 roku

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Kaniok (spr.)

Sędziowie: SA Bogdan Świerczakowski

SO del. Joanna Piwowarun-Kołakowska

Protokolant: Katarzyna Iwanicka

po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2020 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. G.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 17 września 2019 roku, sygn. akt IV C 947/18

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie pierwszym pozbawia wykonalności w stosunku do M. G. tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) wystawionego przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. w dniu 5 listopada 2013 roku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Woli w Warszawie z dnia 12 lutego 2014 roku, sygn. Akt I Co 424/14;

b.  w punkcie drugim w ten sposób, że zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. G. kwotę 10817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

c.  dodaje punkt trzeci o treści: „nakazuje pobrać od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 18293 (osiemnaście tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt trzy) złote tytułem opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony”;

2.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. G. kwotę 8200 (osiem tysięcy dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  nakazuje pobrać od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 18293 (osiemnaście tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt trzy) złote tytułem nieuiszczonej opłaty od apelacji.

Joanna Piwowarun-Kołakowska Ewa Kaniok Bogdan Świerczakowski

Sygn. akt: V ACa 772/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 09 sierpnia 2018 r. powód M. G. domagał się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) wystawionego w stosunku do niego przez pozwany (...) spółkę akcyjną z siedzibą w W. (poprzednio: (...) Bank S.A. z siedzibą w W.) w dniu 05 listopada 2013 r., któremu postanowieniem Sądu Rejonowego dla Warszawy Woli w Warszawie z dnia 12 lutego 2014 r. w sprawie I Co 424/14 została nadana klauzula wykonalności.

Powód wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów poniesionych w ramach postępowania zabezpieczającego w sprawie IV Co 146/18.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 17 września 2019 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie pierwszym oddalił powództwo; w punkcie drugim zasądził od powoda M. G. na rzecz pozwanego (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 7.000,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, odstępując od obciążania powoda kosztami procesu w dalszym zakresie.

Z ustaleń faktycznych jakie legły u podstaw tego rozstrzygnięcia wynika, że w dniu 24 kwietnia 2007 r. (...) Bank S.A. z siedzibą w W. zawarł umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) z M. G., na podstawie której udzielił mu kredytu w wysokości 182.930,00 zł na zakup działki budowlanej.

Przepis § 15 ust. 1 pkt 1 i 2 umowy stanowił, że w wypadku naruszenia przez kredytobiorcę warunków umowy a w szczególności w sytuacji, w której w terminie określonym w umowie nie dokona spłaty raty kapitałowo-odsetkowej lub części raty kapitałowo-odsetkowej lub w umówionym terminie nie dokona spłaty należnych bankowi prowizji, opłat i innych należności, bank podejmuje działania upominawcze z wypowiedzeniem umowy włącznie.

Przepis § 15 ust. 3 umowy stanowił zaś, że okres wypowiedzenia umowy wynosi 30 dni i liczony jest od dnia doręczenia wypowiedzenia kredytobiorcy, przy czy za datę doręczenia wypowiedzenia uważa się również datę powtórnego awizowania przesyłki poleconej wysłanej pod ostatni znany bankowi adres kredytobiorcy.

W dniu 04 stycznia 2013 r. (...) Bank S.A. z siedzibą w W. sformułował pismo, w którym wezwał M. G. do spłaty zaległych płatności na rachunku „(...)”, w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy kredytu. Wskazano, że w dniu sporządzenia wezwania wymagalne należności na rzecz banku wynoszą 14.680,97 zł, zaś całkowita kwota zobowiązania wynosi 183.232,69 zł. Poinformowano M. G., że w przypadku braku spłaty zadłużenia w określonym 7-dniowym terminie, pismo zawierające wezwanie do zapłaty należy traktować jako wypowiedzenie umowy przez bank. Okres wypowiedzenia wynosi 30 dni i jest liczony od następnego dnia po upływie 7-dniowego terminu. Zaznaczono, że wypowiedzenie umowy oznaczać będzie postawienie całkowitej kwoty zobowiązania w stan wymagalności, łącznie z należnymi odsetkami i opłatami, zaś jedyną możliwością wstrzymania procedury wypowiedzenia umowy jest wpłata kwoty wymagalnej w wysokości 14.680,97 zł.

Wezwanie do zapłaty zawierające wypowiedzenie wysłano do M. G. na wskazany przezeń w umowie adres dla doręczeń przy ul. (...) w W.. Adresat nie odebrał przesyłki w dniu 16 stycznia 2013 r., tj. podczas pierwszej próby doręczenia, w dniu 22 stycznia 2013 r. dokonano powtórnej awizacji przesyłki i zwrócono ją do nadawcy w dniu 31 stycznia 2013 r. z adnotacją „zwrot, nie podjęto w terminie”.

W dniu 05 listopada 2013 r. został wystawiony bankowy tytuł egzekucyjny (bte), w którym stwierdzono, że M. G. jest dłużnikiem banku (...) S.A. z siedzibą w W. na łączną kwotę 176.258,89 zł.

Postanowieniem z dnia 12 lutego 2014 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym dla Warszawy Woli w Warszawie nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nr (...) z dnia 05 listopada 2013 r. wystawionemu przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. przeciwko M. G. do kwoty nieprzekraczającej 365.860,00 zł.

W dniu 03 kwietnia 2014 r. komornik sądowy zawiadomił M. G. o wszczęciu przeciwko niemu egzekucji na podstawie ww. bankowego tytułu egzekucyjnego. Egzekucja była prowadzona także z nieruchomości stanowiącej przedmiot umowy kredytowej.

Postanowieniem z dnia 25 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie IV Co 146/18 udzielił M. G. zabezpieczenia jego roszczenia o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego toczącego się z wniosku (...) S.A. z siedzibą w W. przed komornikiem sądowym przy Sądzie Rejonowym w Grodzisku Mazowieckim, w sprawie KM 67/14.

Sąd Okręgowy wskazał, że podstawą prawną powództwa był przepis art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. Stanowi on, że dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.

Dłużnik banku może wytoczyć przeciwko bankowi powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. W powództwie takim dłużnik banku może podnieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku objętej bankowym tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w sądową klauzulę wykonalności. Chodzi tu o zarzuty powstałe przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego, przed wydaniem klauzuli wykonalności i po jej wydaniu. W grę mogły wchodzić np. zarzuty nieistnienia roszczenia banku lub istnienia roszczenia w mniejszej wysokości niż to ujęte w tytule, nienastąpienia wymagalności roszczenia (mimo umieszczenia w bankowym tytule egzekucyjnym oświadczenia banku innej treści) (por. H. Pietrzkowski [w:] T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom 5. Postępowanie egzekucyjne, Warszawa 2016).

Przepis § 15 ust. 1 pkt 1 i 2 umowy stanowił, że w wypadku naruszenia przez kredytobiorcę warunków umowy a w szczególności w sytuacji, w której w terminie określonym w umowie nie dokona spłaty raty kapitałowo-odsetkowej lub części raty kapitałowo-odsetkowej lub w umówionym terminie nie dokona spłaty należnych bankowi prowizji, opłat i innych należności, bank podejmuje działania upominawcze z wypowiedzeniem umowy włącznie. Przepis § 15 ust. 3 umowy stanowił zaś, że okres wypowiedzenia umowy wynosi 30 dni i liczony jest od dnia doręczenia wypowiedzenia kredytobiorcy, przy czy za datę doręczenia wypowiedzenia uważa się również datę powtórnego awizowania przesyłki poleconej wysłanej pod ostatni znany bankowi adres kredytobiorcy. Sytuacja, w której wymagalne należności banku wynosiły 14.680,97 zł, uprawniała bank do podjęcia działań zmierzających do wypowiedzenia umowy kredytu. Powód nie zakwestionował ani w pozwie, ani w replice na odpowiedź na pozew istnienia podstaw do wypowiedzenia umowy kredytowej, lecz jedynie zastosowaną formę wypowiedzenia.

Zarzut powoda, jakoby nigdy nie otrzymał wypowiedzenia umowy kredytu nie mógł doprowadzić do uwzględnienia powództwa, gdyż był niezasadny i nieoparty na faktach.

Pismo banku z dnia 04 stycznia 2013 r. zawierające wezwanie do zapłaty łącznie z wypowiedzeniem umowy kredytu, zostało nadane na adres M. G. przy ul. (...) w W., lecz nie zostało ono przez niego odebrane i po dwukrotnej awizacji powróciło do nadawcy. Wspomniany adres został wskazany przez powoda w umowie jako adres korespondencyjny i adres zameldowania, zaś powód nie podnosił zarzutu, że przesyłka z banku została mu doręczona na niewłaściwy adres.

Przepis § 15 ust. 3 umowy stanowił zaś, że okres wypowiedzenia umowy wynosi 30 dni i liczony jest od dnia doręczenia wypowiedzenia kredytobiorcy, przy czy za datę doręczenia wypowiedzenia uważa się również datę powtórnego awizowania przesyłki poleconej wysłanej pod ostatni znany bankowi adres kredytobiorcy.

Przepis § 38 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2004 r. w sprawie warunków wykonywania powszechnych usług pocztowych (Dz. U Nr 5, poz. 34 ze zm.), które obowiązywało do dnia 24 maja 2013 r., a zatem w okresie doręczania przesyłki powodowi, przesyłki lub przekazy pocztowe operator wydaje adresatowi w placówce oddawczej w terminie 14 dni, zwanym dalej „terminem odbioru”. Ustęp 3 pkt 2 tego przepisu stanowił, że bieg terminu odbioru rozpoczyna się dla przesyłek i przekazów pocztowych innych niż wymienione w pkt. 1 od dnia następnego po dniu doręczenia zawiadomienia, o którym mowa w § 14 ust. 1 („Jeżeli w chwili doręczania przesyłki rejestrowanej lub przekazu pocztowego stwierdzi się nieobecność adresata lub innych osób uprawnionych do ich odbioru, o których mowa w art. 26 ustawy, zawiadomienie o próbie doręczenia wraz z informacją o terminie ich odbioru i adresie placówki oddawczej, w której przesyłka lub przekaz pocztowy są przechowywane, operator pozostawia w oddawczej skrzynce pocztowej adresata”). Ustęp 5. ww. przepisu stanowił zaś, że przesyłka lub kwota pieniężna określona w przekazie pocztowym nieodebrana w terminie odbioru zwracana jest do nadawcy.

Wezwanie do zapłaty zawierające wypowiedzenie wysłano do M. G. na wskazany przezeń w umowie adres dla doręczeń przy ul. (...) w W.. Adresat nie odebrał przesyłki w dniu 16 stycznia 2013 r., tj. podczas pierwszej próby doręczenia, w dniu 22 stycznia 2013 r. dokonano powtórnej awizacji przesyłki i zwrócono do nadawcy w dniu 31 stycznia 2013 r. z adnotacją „zwrot, nie podjęto w terminie”. 14-dniowy termin, o którym mowa powyżej, został zatem zachowany.

Uwzględniając powyższe, wszystkie warunki skutecznego doręczenia przesyłki pocztowej zostały spełnione.

Sąd nie podzielił argumentu powoda, iżby wypowiedzenie z 2013 r. miało być nieskuteczne tylko dlatego, że w swej treści zawierało również wezwanie do zapłaty.

Przepis art. 69 ust. 2 pkt 10 Prawa bankowego stanowi, że umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy. Przepisy art. 75 ust. 1 i 2 tej ustawy stanowią nadto, że w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu. Termin wypowiedzenia, o którym mowa w ust. 1, o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy ‑7 dni.

Przepis § 15 ust. 1 pkt 1 i 2 umowy stanowił, że w wypadku naruszenia przez kredytobiorcę warunków umowy a w szczególności w sytuacji, w której w terminie określonym w umowie nie dokona spłaty raty kapitałowo-odsetkowej lub części raty kapitałowo-odsetkowej lub w umówionym terminie nie dokona spłaty należnych bankowi prowizji, opłat i innych należności, bank podejmuje działania upominawcze z wypowiedzeniem umowy włącznie. Okres wypowiedzenia wynosił 30 dni i liczony był od dnia doręczenia wypowiedzenia kredytobiorcy, przy czym za datę doręczenia uważało się datę powtórnego awizowania przesyłki poleconej wysłanej na ostatni znany bankowi adres kredytobiorcy.

Zagadnienie możliwości połączenia wezwania do zapłaty z wypowiedzeniem umowy był już wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi judykatury. Orzecznictwo w tym zakresie nie jest jednolite i co do tegoż zagadnienia prezentowane są dwa różne podejścia. Zgodnie z pierwszym z nich tak sformułowane wypowiedzenie jako ujęte wyraźnie w formie pisemnej, jest jasne i wobec dopuszczalności konstrukcji wypowiedzenia warunkowego, nie istnieją wątpliwości co do treści złożonego oświadczenia (por. m. in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 czerwca 2014 roku, I ACa 516/14, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r., V CSK 698/14, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 marca 2015 roku, I ACa 1195/14 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 października 2018 r., I AGa 215/18). Druga koncepcja zakłada, że tak ukształtowane pismo może być dla odbiorcy nieoczywiste, niejednoznaczne i pozostawiać wątpliwości, czy jest wezwaniem do zapłaty, czy oświadczeniem o wypowiedzeniu umowy. Zgodnie z tą linią orzeczniczą, takie oświadczenie jako bezskuteczne nie może spowodować wygaśnięcia umowy kredytowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 maja 2015 roku, I ACa 16/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 11 marca 2014 roku, I ACa 812/13 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 marca 2014 r., I ACa 812/13).

Sąd Okręgowy przychylił się do pierwszej z prezentowanych koncepcji ukształtowania wypowiedzenia umowy kredytowej, uznając m. in., że nawet konsument jakim niewątpliwie był powód nie powinien podlegać ochronie absolutnej i powinien odpowiadać wzorcowi konsumenta racjonalnego, który zapoznaje się z wszelkimi regulacjami dotyczącymi go osobiście.

Warunek zastrzeżony w wypowiedzeniu/wezwaniu do zapłaty ze stycznia 2013 r. polegał na spełnieniu przez powoda świadczenia wynikającego z umowy. W nauce prawniczej tego rodzaju warunek określa się mianem warunku potestatywnego. Dopuszczalność takiego warunku i umieszczenie go w art. 89 k.c. została już wielokrotnie przesądzona w orzecznictwie. Zgodnie z art. 89 k.c., powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego, chyba że taką możliwość wyłącza ustawa albo właściwości czynności prawnej. W postanowieniu składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2013 r., III CZP 85/12, zostało wyrażone stanowisko, że dopuszczalne jest, co do zasady, dokonanie czynności prawnej zawierającej zastrzeżenie, że jej skutek zależy od skorzystania z uprawnienia lub woli wykonującego zobowiązanie, a zdarzenie zależne od zachowania strony może polegać na spełnieniu lub niespełnieniu świadczenia. Zastrzeżenie to podlega ocenie na podstawie art. 353 ¹ k.c., z uwzględnieniem normatywnej konstrukcji warunku określonej w art. 89 k.c. Zaakceptowane zostało stanowisko, że warunkiem może być także spełnienie świadczenia, ponieważ zapłata nie zawsze jest zdarzeniem całkowicie uzależnionym od dłużnika.

Przepis art. 89 k.c. nie wyklucza dopuszczalności zastrzeżenia warunku w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy. Trwałość stosunku umowy kredytowej nie może w każdym przypadku przemawiać za uznaniem, że warunkowe wypowiedzenie takiej umowy jest sprzeczne z właściwością stosunku prawnego, jakim jest w tym przypadku umowa o kredyt inwestycyjny. Zgodnie z art. 75 prawa bankowego w przypadku, w którym kredytobiorca nie dotrzymuje warunków kredytu, w tym nie spłaca go zgodnie z harmonogramem spłat, bank może umowę kredytu wypowiedzieć. Uprawnienie takie wynikało również z umowy kredytu łączącej strony. Bank umowę wypowiedział, dając jednocześnie powodowi możliwość spowodowania, że wypowiedzenie to „utraci moc”, jeśli spłaci on zadłużenie w wysokości 14.680,97 zł. Możliwość ta działała zatem na korzyść kredytobiorcy; ten zaś, rozumiejąc prawidłowo cel takiego warunku, nie powinien mieć wątpliwości, że kontynuacja umowy kredytu będzie zależała od tego, czy dokona on spłaty zaległości. Nie miał też wątpliwości, że brak spłaty spowoduje rozwiązanie umowy po upływie trzydziestu dni – nie powstał wobec tego dla kredytobiorcy stan niepewności co do dalszych losów umowy kredytu.

Sąd I instancji podkreślił, że umowa stron nie stawiała wymogu pozwanemu uprzedniego wezwania dłużnika do zapłaty (wdrożenia postępowania upominawczego). Wymóg ten nie wynikał również w chwili składania wypowiedzenia z art. 75c ust. 1 prawa bankowego, gdyż przepis ten wszedł w życie w dniu 27 listopada 2015 r.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 września 2017 r., I ACa 329/17, wyjaśniono, że nie jest prawidłowe stanowisko, że wypowiedzenie umowy jako jednostronna czynność prawnokształtująca nie może zawierać warunku w rozumieniu art. 89 k.c. Przyjmowana bowiem w orzecznictwie co do zasady jest możliwość złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o kredyt pod warunkiem niezapłacenia zadłużenia. Możliwość taka wymaga każdorazowo rozważenia, czy powinna mieć zastosowanie w kontekście postanowień konkretnej umowy. Sąd Najwyższy dopuścił możliwość niestanowczego wypowiedzenia umowy o kredyt, w szczególnych okolicznościach, dotyczących stworzenia kredytobiorcy możliwości doprowadzenia do kontynuacji stosunku kredytowego na dotychczasowych warunkach (por. wyrok z dnia 24 września 2015 r., V CSK 698/14). Taka sytuacja występuje w okolicznościach niniejszej sprawy. Nie ulega wątpliwości, że powód nie wywiązywał się z zobowiązań, jakie nakładała na niego umowa kredytowa, nie spłacał rat w wymaganej wysokości, doprowadził do powstania zaległości, a następnie zaprzestał spłacania rat w terminie wynikającym z umowy.

W innym judykacie, tj. wyroku z dnia 13 czerwca 2014 r. Sądu Apelacyjnego w Krakowie, I ACa 516/14, wyjaśniono, że oświadczenie woli należy pojmować jako zewnętrzny przejaw wewnętrznej decyzji wywołania określonych skutków prawnych. W świetle art. 60 k.c., przy uwzględnieniu treści art. 56 k.c., oświadczenie woli można również określić jako zachowanie podmiotu prawa cywilnego, z którego wynika – w kontekście towarzyszących mu okoliczności, zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów – wola (zamiar) dokonania określonej czynności prawnej. Co więcej, określone zachowanie podmiotu prawa cywilnego może być uznane za oświadczenie woli, jeżeli:

1.  wyraża wolę wywołania określonego skutku prawnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2009 r., II CSK 550/09 i z dnia 14 stycznia 2011 r., II PK 157/10);

2.  jest wolne od przymusu fizycznego lub innych okoliczności wyłączających świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

3.  jest na tyle zrozumiałe, aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić jego sens.

Pismo strony pozwanej z dnia 04 stycznia 2013 r. jako wypowiedzenie umowy kredytu spełniało wszystkie te wymagania, zwłaszcza, że art. 60 k.c. przewiduje możliwość oświadczenia woli w zasadzie przez każde zachowanie się osoby dokonującej czynności prawnej, o ile tylko wyraża ono jej wolę w sposób dostateczny.

Zajmowane jest stanowisko, że spłata określonej należności przez dłużnika może być traktowana jako warunek w rozumieniu art. 89 k.c. Wskazuje się, że spełnienie świadczenia należy traktować jako odrębne od dokonania czynności prawnej zdarzenie, które nie zawsze zależy od woli dłużnika. Podnosi się, że ustawodawca traktuje uiszczenie ceny za warunek zawieszający, po spełnieniu którego własność sprzedanej rzeczy przechodzi na kupującego (art. 589 k.c.), oraz że nie ma uzasadnienia dla odmiennego traktowania spłaty wierzytelności w przypadku umów innych niż sprzedaż, w których od zdarzenia tego uzależniono wystąpienie lub ustanie skutków prawnych. Pogląd ten znalazł wyraz w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2002 r., III CKN 748/00, OSNC 2003, nr 3, poz. 33 i z dnia 9 października 2003 r., V CK 285/02, a także w wyroku z dnia 26 września 2007 r., IV CSK 118/07, OSP 2008, nr 12, poz. 125, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że każde zdarzenie przyszłe i niepewne może stanowić warunek, a w szczególności może dotyczyć to wykonania lub niewykonania zobowiązania przez dłużnika. W wyroku z dnia 31 marca 2005 r., V CK 490/04, „Izba Cywilna” 2006, nr 3, s. 47, Sąd Najwyższy stwierdził, że niewykonanie umowy jest nie tylko wynikiem woli dłużnika, lecz z reguły rezultatem wielu różnych okoliczności, przez co może być w określonej sytuacji warunkiem rozwiązującym. Pogląd ten podzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 marca 2011 r., IV CSK 358/10, OSNC 2011, nr 12, poz. 136, w którym stanął na stanowisku, że spełnienie lub niespełnienie świadczenia może być traktowane jako warunek w rozumieniu art. 89 k.c. Zapłata nie zawsze jest bowiem zdarzeniem całkowicie zależnym od woli dłużnika.

W sprawie nie doszło do naruszenia art. 96 ust. 2 ustawy Prawo bankowe, bowiem bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) wystawiony w dniu 21 lutego 2013 r. przez stronę pozwaną zawierał wszystkie niezbędne elementy składające się na treść określoną tym przepisem, w szczególności zawierał wzmiankę o wymagalności roszczenia stwierdzonego tym tytułem.

W sprawie nie doszło nadto do przedawnienia roszczenia banku, ponieważ wniosek o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przerywa bieg przedawnienia (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03, OSNC 2005, z. 4, poz. 58). Wniosek taki został złożony w dniu 31 stycznia 2014 r. (w sprawie I Co 424/14), zatem z pewnością przed upływem 3-letniego terminu od dnia rozwiązania umowy kredytowej.

Sąd częściowo odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu w oparciu o przepis art. 102 k.p.c. Koszty procesu należne pozwanemu wynosiły 10.817,00 zł, Sąd I instancji zasądził od powoda na rzecz pozwanego jedynie część należnych kosztów procesu w wysokości 7.000,00 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości i zarzucił naruszenie art. 75 ust. l ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 65 § 1 kodeksu cywilnego, poprzez uznanie, ze pismo pozwanego z dnia 4 stycznia 2013 r. „Ostateczne wezwanie do zapłaty” stanowiło skuteczne wypowiedzenie umowy kredytu.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie roszczenia powoda o pozbawienie w całości wykonalności tytułu egzekucyjnego oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania w obu instancjach; nadto wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania zabezpieczającego z wniosku powoda przeciwko pozwanemu, które toczyło się przed Sądem Okręgowym w Warszawie pod sygn. akt IV Co 146/18, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji; zasądzenie kosztów procesu za postępowanie w I instancji oraz kosztów postępowania apelacyjnego; oddalenie wniosku Powoda o rozpoznanie postanowienia Sądu I instancji w przedmiocie oddalenia dowodu z opinii biegłego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja podlega uwzględnieniu.

Ustalenia faktyczne są niesporne i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne.

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska sądu I instancji co do skuteczności wypowiedzenia umowy kredytu pismem z 4.01.2013r. zatytułowanym „ostateczne wezwanie do zapłaty” ( k.20). W piśmie tym pozwany wezwał powoda do spłaty zaległych płatności w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy a jednocześnie wskazał, iż w przypadku braku spłaty w określonym terminie w/w pismo należy traktować jako wypowiedzenie umowy przez Bank. Okres wypowiedzenia wynosi 30 dni i jest liczony od następnego dnia po upływie 7 dniowego terminu.

Zgodnie z par. 15 ust. 1 umowy kredytu z 24.04.2007r., w przypadku naruszenia przez kredytobiorcę warunków umowy, Bank podejmie działania upominawcze z wypowiedzeniem umowy włącznie ( k.26). Zgodnie zaś z par. 15 ust. 3 umowy, okres wypowiedzenia umowy wynosi 30 dni i liczony jest od dnia doręczenia wypowiedzenia kredytobiorcy, przy czym za datę doręczenia wypowiedzenia uważa się również datę powtórnego awizowania przesyłki poleconej, wysłanej pod ostatni znany Bankowi adres kredytobiorcy.

Postanowienia umowy kredytu nie definiują na czym mają polegać działania upominawcze, o których mowa w par. 15 ust. 1 umowy, nie ulega jednak wątpliwości, że zgodnym zamiarem stron umowy było poprzedzenie wypowiedzenia umowy działaniami upominawczymi. Niewątpliwie do działań takich należy skierowanie do dłużnika wezwania do zapłaty zaległych należności.

Decyzja o wypowiedzeniu umowy pomimo nie wszczęcia działań upominawczych stanowi naruszenie obowiązku objętego umową stron i godzi w interes kredytobiorcy ( tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6 czerwca 2019r. I ACa 1132/18 i wyrok Sądu Najwyższego z 8.09.2026r. II CSK 750/15. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy oceniając skuteczność wypowiedzenia w świetle zapisu umownego, że „bank podejmie działania upominawcze z wypowiedzeniem umowy włącznie”, a więc tożsamego jak ten wskazany w par. 15 ust. 1 umowy z 24.04.2007r. zawartej pomiędzy stronami, podkreślił, że użycie zwrotu podejmie oznacza nakaz takiego działania, a nie jedynie możliwość. Natomiast zastrzeżenie „z wypowiedzeniem włącznie” prowadzi do wniosku, że do jego dokonania dojdzie w razie stwierdzenia nieskuteczności działań upominawczych, które nie ingerują w trwanie umowy).

Skoro pozwany wywodzi wypowiedzenie umowy kredytu z oświadczenia zawartego w piśmie z 4.01.2013r., to należy przyjąć, że działania upominawcze powinny być podjęte przed 4.01.2013r., co w okolicznościach sprawy niniejszej nie miało miejsca. Zatem należy uznać, że do skutecznego wypowiedzenia umowy nie doszło, gdyż oświadczenie zawarte w piśmie z 4.01.2013r. nie było poprzedzone działaniami upominawczymi. Pismo z 4.01.2013r. należy uznać, zgodnie z jego nazwą, jako „ostateczne wezwanie do zapłaty” a nie jako wypowiedzenie umowy kredytu. Fakt, że powód zalegał z płatnością, nie zwalniał pozwanego banku od postępowania zgodnego z postanowieniami umowy.

Dla przyjęcia braku skutecznego wypowiedzenia umowy nie ma znaczenia to, że w dacie zawarcia umowy nie obowiązywał art. 75c ustawy Prawo bankowe. Przepis ten wprowadzony został mocą ustawy z dnia 25.09.2015r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2015r. poz.1854) i zaczął obowiązywać od 26.11.2015r. a wiec nie ma zastosowania w sprawie niniejszej.

Intencją stron wyrażoną w par. 15 ust. 1 umowy kredytu było poprzedzenie wypowiedzenia umowy działaniami upominawczymi, przy czym strony nie przewidziały możliwości połączenia działań upominawczych z wypowiedzeniem umowy poprzez zastosowanie wypowiedzenia warunkowego. Wynika to wprost z par. 15 ust. 3 umowy, który stanowi, że okres wypowiedzenia liczony jest od dnia doręczenia wypowiedzenia kredytobiorcy a nie od dnia bezskutecznego upływu terminu wyznaczonego na zapłatę zaległych należności wskazanego w wypowiedzeniu warunkowym, tak jak określił to pozwany bank w piśmie z 4.01.2013r. Brak podjęcia działań upominawczych przed wypowiedzeniem umowy pismem z 4.01.2013r. stanowi naruszenie obowiązku wynikającego z par. 15 ust. 1 umowy i w konsekwencji uznać należy, że pozwany nie wykazał, że zaistniały przesłanki uzasadniające wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego połączenie w jednym piśmie wezwania do wykonania zobowiązania i jednoczesnego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy jest nieprawidłowe nie tylko z uwagi na brzmienie par. 15 ust 1 i 3 umowy ale również z uwagi na charakter i skutki w/w oświadczeń woli. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy ma charakter prawno-kształtujący, zaś wezwanie do zapłaty takiego charakteru nie ma. Połączenie w jednym piśmie wypowiedzenia umowy i wskazania, że zapłata zaległości spowoduje ustanie skuteczności prawnej wypowiedzenia w istocie czyni iluzorycznym postępowanie upominawcze a wypowiedzenie umowy niejednoznacznym. Z samej istoty upomnienia wynika, że stanowi ono wyraz przypomnienia, napomnienia lecz nie ingeruje w istotę stosunku prawnego.

Poglądy dopuszczające skuteczność oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pod warunkiem zawieszającym zastrzegają aby każdorazowo rozważyć czy taka sytuacja jest uzasadniona w kontekście postanowień konkretnej umowy ( np. wyrok SN z 8.09.2016r. II CSK 750/15). W realiach niniejszej sprawy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, niezasadne jest przyjęcie, że ostateczne wezwanie do zapłaty z 4.01.20123r. stanowi równocześnie prawidłowe i skuteczne wypowiedzenie umowy łączącej strony wobec brzmienia postanowień par. 15 ust. 1 i 3 umowy zobowiązujących bank do podjęcia w pierwszej kolejności działań upominawczych. Wypowiedzenie umowy pod warunkiem braku spłaty zaległości w określonym terminie nie spełnia wymogu podjęcia działań upominawczych przed dokonaniem wypowiedzenia. Z par. 15 ust. 3 umowy wyraźnie wynika, że intencją stron było rozdzielenie działań upominawczych od oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy, skoro okres wypowiedzenia liczony jest od daty doręczenia pisma o wypowiedzeniu. Poza tym w par. 15 ust. 1 umowy użyto liczby mnogiej mówiąc o „działaniach upominawczych”, a nie liczy pojedynczej. Jednorazowe wezwanie do zapłaty w dodatku doręczone przez awizo i połączone z wypowiedzeniem umowy nie spełnia wymogu „działań upominawczych”.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 par. 1 k.p.c. w ten sposób, że pozbawił wykonalności w stosunku do powoda bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) wystawiony przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. w dniu 5.11.2013r. zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym dla Warszawy –Woli w Warszawie z dnia 12 lutego 2014r. sygn. akt I Co 424/14.

O kosztach procesu za I i II instancję Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu wyrażoną w art. 98 par. 1 i 3 k.p.c. obciążając nimi pozwanego jako stronę, która przegrała spór. Na koszty procesu za II instancję składają się koszty zastępstwa procesowego określone w par. 2 pkt 7 w zw. z par.10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie

Wobec braku uiszczenia przez powoda opłat od pozwu i od apelacji z uwagi na zwolnienie od kosztów sądowych, Sąd Apelacyjny nakazał pobrać odpowiednie kwoty od pozwanego w oparciu o art. 113 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z 28.07.2005r.

Joanna Piwowarun – Kołakowska Ewa Kaniok Bogdan Świerczakowski