Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 maja 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Dyrda

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2022 r. w Gliwicach na posiedzenie niejawnym

z wniosku A. W. i J. W.

z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 10 marca 2021 r., sygn. akt I Ns 785/17

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić solidarnie od wnioskodawców na rzecz uczestnika postępowania 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Andrzej Dyrda

UZASADNIENIE

A. W. i J. W. wnieśli o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość stanowiącą działki numer (...) opisane w prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gliwicach księdze wieczystej nr (...) na rzecz przedsiębiorcy przesyłkowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. i na rzecz nieruchomości władającej, której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, używania, remontu, odbudowy linii gazociągowych o łącznej długości 356 metrów wraz z prawem korzystania ze strefy ochronnej, strefy technicznej oraz ogródka gazowego na łącznej powierzchni 9270 m ² obciążającej nieruchomość obciążoną tj. działki numer (...) na powierzchni tej nieruchomości oraz prawa korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłkowych w postaci linii gazociągowych. Wnioskodawcy wnieśli o zasądzenie od uczestnika postępowania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. na ich rzecz wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w kwocie 1 269 000zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wydania postanowienia w niniejszej sprawie do dnia zapłaty. Nadto wnieśli o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawców kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania częściowo potwierdził okoliczności faktyczne wskazane przez wnioskodawców poprzez wskazanie, że przez przedmiotową nieruchomość przebiegają gazociągi DN 500, DN 100 oraz DN 250, stanowiące własność uczestnika postępowania. Wskazał również, że na działce (...) posadowiony jest naziemny ogrodzony zespół zaporowo-upustowy. Uczestnik co do zasady nie sprzeciwił się uregulowaniu stanu prawnego nieruchomości, wskazał jednak, że wniosek w zakresie działki (...) winien zostać oddalony albowiem strony nigdy nie podjęły rozmów dotyczących uregulowania stanu prawnego tejże działki. Uczestnik zakwestionował dalej wysokość żądanego przez wnioskodawców wynagrodzenia.

Sąd Rejonowy w Gliwicach postanowieniem z dnia 10 marca 2021r. ustanowił służebność przesyłu na czas nieoznaczony obciążającą nieruchomość stanowiącą działki ewidencyjne nr (...) położone w G., dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi KW nr (...), o łącznej powierzchni pasa służebności przesyłu 0,0559 ha, w tym o powierzchni 0,0477 ha na działce nr (...) ha na działce nr (...) ha na działce nr (...) na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. polegającą na znoszeniu posadowienia, utrzymywania i remontu linii gazociągowych (...), (...) i (...),ustalając, iż wyłączony z możliwości użytkowania przez wnioskodawców jest również pas oddziaływania między gazociągami (...) i gw500 o szerokości 8 metrów i łącznej powierzchni 0,1300 ha, których przebieg ujawniono na mapie do celów prawnych sporządzonej przez biegłego rzeczoznawcę majątkowego geodetę K. K., stanowiącej załącznik nr 1 do opinii sporządzonej przez biegłego 29 września 2020 roku, którą uczynić integralną częścią postanowienia oraz zasądził od uczestniczki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T. rzecz wnioskodawców A. W., J. W. solidarnie kwotę 22.920,69 zł, natomiast kosztami postępowania obciążył uczestnika pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie Referendarzowi sądowemu.

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że A. W. i J. W. są właścicielami nieruchomości położonej w G., obejmującej działki ewidencyjne o numerach (...), obręb P., o łącznej powierzchni 0,8 ha, dla których Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Nieruchomość została przez wnioskodawców nabyta 26 lipca 2016 roku.

Na nieruchomości są posadowione czynne urządzenia przesyłowe, stanowiące własność (...) Sp. z o.o. w T., które były na niej zlokalizowane w dacie nabycia.

Przez działki (...) przebiega gazociąg podwyższonego średniego ciśnienia DN 500 1,6 MPa, relacji S.-S., który został wybudowany w 2006 roku na podstawie decyzji administracyjnych Prezydenta Miasta G. nr AU- (...) z dnia 28 października 2002 roku oraz nr AU- (...) z dnia 17 grudnia 2003 roku.

Przez działki (...) przebiega również gazociąg podwyższonego średniego ciśnienia DN 500 1,6 MPa, relacji S.-Ł., wybudowany w 1996 roku na podstawie decyzji administracyjnej Prezydenta Miasta G. nr AU- (...) z dnia 21 września 1994 roku.

Gazociągi o podwyższonym średnim ciśnieniu (1,6 MPa) o średnicy 500 mm posiadają długość 154,7 m oraz 137,2 m.

Na działce nr (...) ułożony jest gazociąg niskiego ciśnienia o średnicy 250 mm stanowiący doprowadzeni gazu do budynku handlowo-biurowego, o długości 52,8 m.

Na działce (...) znajdują się wygrodzone elementy naziemne instalacji przesyłowej – zawór kulowy DN 600 z przekładnią oraz wyposażeniem o wymiarach 11,98 m x 6,06 oraz zasuwa DN 500 z przekładniami o wymiarach 11,96 m x 6,06 m.

Nieruchomość wnioskodawców zabudowana jest w części obiektem handlowym z utwardzoną powierzchnią dróg dojazdowych, a w części porośnięta trawą. Gazociągi znajdują w części niezabudowanej obiektem budowlanym, na terenie zielonym.

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w T. jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność polegającą na dystrybucji paliw gazowych oraz robotach związanych z budową rurociągów przesyłowych i sieci rozdzielczych.

Zgodnie z Normą Zakładową ZN- (...):2014 Urządzenia przesyłowe - P. eksploatacyjne – Wymagania ogólne dotyczące wyznaczania szerokości pasa eksploatacyjnego, wprowadzoną uchwałą Zarządu (...) sp. z o.o. w W. z dnia 19 maja 2015 roku, szerokość pasa eksploatacyjnego koniecznego dla prawidłowej eksploatacji urządzenia przesyłowego i dla gazociągów o ciśnieniu 1,6 MPa, bez względu na średnicę, wynosi 2 m.

A. i J. W. wzywali uczestnika do zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu oraz do zapłaty wynagrodzenia. Wezwanie dotyczyło działek (...). Wnioskodawcy wskazywali, że całkowita strefa ochronna na działach wynosi 7080 m ² oraz że uczestnik winien zapłacić wnioskodawcą wynagrodzenie w kwocie 1 269 000 zł.

W kolejnym wezwaniu wnioskodawcy wskazali dodatkowo działkę (...) podnosząc, że na przedmiotowej działce również znajduje się urządzenie uczestnika. Wnioskodawcy w wezwaniu domagali się dodatkowo od uczestnika kwoty 380 700 zł tytułem wynagrodzenia.

Szerokość pasa niezbędnego do obsługi urządzeń przesyłowych gazociągowych (pasa eksploatacyjnego) utrzymywanych na działach numer 45, 26/1, 26/7 mając na uwadze prawo do utrzymywania urządzeń na nieruchomości i przesyłania gazu, prawo do dostępu do urządzeń z czum wiąże się przejazd albo przejście przez nieruchomość, prawo do dokonywania czynności eksploatacyjnych, konserwacyjnych oraz remontowych w tym przy użyciu niezbędnego sprzętu, prawo do podjęcia natychmiastowych czynności zmierzających do usunięcia awarii, prawo do wymiany zużytych albo zniszczonych elementów urządzeń przesyłowych oraz prawo do odbudowy i modernizacji urządzeń przesyłowych, wynosi dla gazociągów średniego podwyższonego ciśnienia DN 500 mm – 2 metry, a dla gazociągu niskiego ciśnienia DN 250 mm – 1 metr.

Powstały pomiędzy osiami gazociągów stalowych, o średnicy 500 mm podwyższanego średniego ciśnienia (1,6 MPa), pas o szerokości około 8m stanowi pas gruntu o ograniczeniu porównywalnym do pasa eksploatacji. Obszar znajdujący się pomiędzy dwoma gazociągami ma powierzchnię 0,1300 ha.

Bieżące kontrole wynikające z wymogu używania urządzeń nie wymagają drogi dojazdowej.

Powierzchnia pasa służebności przesyłu działek nr (...) wynosi łącznie 0,0559 ha.

Wysokość wynagrodzenia jednorazowego za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika obciążającej nieruchomość wnioskodawców stanowiącą działki nr (...) w związku z posadowieniem na nich przedmiotowych gazociągów z uwzględnieniem powierzchni niezbędnej dla wykonywania służebności przesyłu łącznie 0,0559 ha wynosi 12 034 zł.

Wysokość wynagrodzenia jednorazowego za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika obciążającej nieruchomość wnioskodawców stanowiącą działki nr (...) w związku z posadowieniem na nich przedmiotowych gazociągów, w zakresie powierzchni pasa oddziaływania znajdującego się pomiędzy gazociągiem (...) i gw500 o szerokości 8 metrów i łącznej powierzchni 0,1300 ha wynosi 10 886,69 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń, tj. służebnością przesyłu. Następnie Sąd wskazał, że w art. 305 ² k.c. ustawodawca uregulował sądowy tryb ustanowienia służebności przesyłu oraz wyjaśnił, że służebność ta jest ustanawiana na rzecz przedsiębiorcy za odpowiednim wynagrodzeniem należnym od przedsiębiorcy na rzecz właściciela nieruchomości obciążonej. Wynagrodzenie to, co do zasady powinno mieć charakter świadczenia jednorazowego.

Ustalając szerokość pasa służebności, Sąd oparł się na opinii biegłego z zakresu budownictwa i eksploatacji urządzeń gazociągowych J. G., uznając za zasadne przyjęcie, że powierzchnia zajęta przez służebność to po pierwsze powierzchnia, która jest niezbędna przedsiębiorstwu przesyłowemu do korzystania ze służebności czyli powierzchnia zajęta przez urządzenia przesyłowe, a po drugie powierzchnia pasa odziaływania pomiędzy gazociągami (...) i gw500 o szerokości 8 metrów o łącznej powierzchni 0,1300 ha. Sąd wyjaśnił przy tym zakresie normatywnego pojęcia "korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej" oraz "zgodnego z przeznaczeniem tych urządzeń", stwierdzając, że obszar służebności winien uwzględniać powierzchnię gruntu niezbędną przedsiębiorstwu przesyłowemu do prawidłowej eksploatacji posadowionego w gruncie urządzenia przesyłowego, a więc pasa o szerokości 2 metrów w przypadku gazociągów średniego podwyższonego ciśnienia DN 500 mm oraz 1 metra w przypadku gazociągu niskiego ciśnienia DN 250 mm. Z tych względów Sąd ustalił obszar zajęty przez przedmiotową służebność na nieruchomości wnioskodawców na 0,0559 ha.

Sąd stwierdził przy tym, że ustalenie szerszego pasa eksploatacyjnego, ze względu na możliwość wystąpienia awarii, jest aktualnie nieuzasadnione, gdyż każda awaria wymaga indywidualnej analizy i odszkodowania określonego na podstawie odrębnych kalkulacji, dlatego przyjął, że pasy o szerokości 1 metra i 2 metrów powinny wystarczyć uczestnikowi postępowania również na usunięcie ewentualnej awarii i przeprowadzenie napraw, natomiast jeśli w konkretnej sytuacji okaże się, że akurat ta powierzchnia jest niewystarczająca, nie ma żadnych przeszkód, by ustalono dodatkowe odszkodowanie za zajęcie większej części przedmiotowej działki.

Sąd uznał również, że wyłączony z możliwości użytkowania przez wnioskodawców jest pas oddziaływania pomiędzy gazociągami (...) i (...) o szerokości 8 metrów i łącznej powierzchni 0,1300 ha, stwierdzając, że wnioskodawcy są pozbawieni możliwości faktycznego użytkowania wskazanego pasa z uwagi na bliskość wskazanych gazociągów.

Wysokość wynagrodzenia należnego wnioskodawcom Sąd ustalił na kwotę 22.920,69 zł, które uwzględnia okoliczność, że na działce wnioskodawców znajdują się przedmiotowe gazociągi oraz naziemne urządzenia.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 520 § 2 i 3 k.p.c. stwierdzając, że wnioskodawcy wnieśli o ustanowienie służebności przesyłu na skutek nieprzyjęcia przez uczestnika pozasądowej propozycji zawarcia umowy odnoście ustanowienia służebności przesyłu, w związku z czym, z uwagi na wynik postępowania kosztami postępowania obciążył uczestnika, jako stronę, która dała asumpt do wszczęcia niniejszego postępowania.

Na postawie art. 108 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd orzekł o zasadach poniesienia przez strony kosztów, zaś szczegółowe wyliczenie kosztów postępowania pozostawił Referendarzowi sądowemu, który wyda postanowienie w tym zakresie po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego.

Apelację od tego orzeczenia wnieśli wnioskodawcy zaskarżając postanowienie w całości.

Zarzucili naruszenie przepisów prawu procesowego, tj.

1)  art. 233 § 1 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w szczególności poprzez: a) ustalenie w postanowieniu Sądu I instancji, że szerokość pasa służebności przesyłu powinna wynosić 1 metr dla gazociągu DN 250 mm i 2 metry dla gazociągu DN 500 mm zgodnie z opinią biegłego sądowego J. G. oraz opinią biegłego sądowego K. K. podczas gdy przyjęcie takiej szerokości pasa służebności jest sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego oraz jest sprzeczne z zasadami logiki oraz b) ustalenie w postanowieniu Sądu I instancji, że właściwa szerokości pasa służebności przesyłu została ustalona w opiniach biegłego sądowego J. G. oraz opinią biegłego sądowego K. K. pomimo, że opinie ww. biegłych nie zostały w sposób logiczny uzasadnione;

2)  art. 285 § 1 k.p.c., które miało wypływ na treść rozstrzygnięcia w szczególności poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez uznanie przez Sąd I instancji za prawidłowe opinie biegłych sądowych J. G. oraz opinią biegłego sądowego K. K. w zakresie ustalenia szerokości pasa służebności przesyłu dla 1 metr dla gazociągu DN 250 mm i 2 metry dla gazociągu DN 500 mm pomimo braku uzasadnienia tez końcowych opinii biegłych sądowych J. G. oraz biegłego sądowego K. K.;

3)  art. 278 § 1 k.p.c., art. 285 § 1 k.p.c., art. 286 k.p.c., art. 207 § 6 k.p.c., art. 227 k.p.c., które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w szczególności poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez oddalenie wniosku o: a) przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego z dziedziny gazownictwa, budownictwu i eksploatacji urządzeń gazociągowych oraz b) wezwanie biegłego K. K. na rozprawę w celu ustnego odniesienia się do zarzutów do opinii a także wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej;

Nadto zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

1)  art. 305 ¹ k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez błędne przyjęcie, że szerokość pasa służebności przesyłu ma wynosić 1 metr dla gazociągu DN 250 mm i 2 metry dla gazociągu DN 500 mm;

2)  art. 305 ² § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez błędne przyjęcie, że wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu nie ma obejmować odszkodowania za obniżenie wartości nieruchomości oraz zastosowanie poprzez błędne przyjęcie, że wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu nie ma szerokości pasa w zakresie oddziaływania urządzeń linii gazociągów.

Na tych podstawach wnieśli o zmianę w całości punktu 1 zaskarżonego postanowienia z dnia 10 marca 2021 roku wydanego przez Sąd Rejonowy w Gliwicach I Wydział Cywilny w sprawie I Ns 785/17 poprzez ustalenie szerokości pasa służebności przesyłu dla linii gazociągu DN 250 mm i dla gazociągu DN 500 mm o szerokości 20 metrów oraz zmianę w całości punktu 2 zaskarżonego postanowienia z dnia 10.03.2021 roku wydanego przez Sąd Rejonowy w Gliwicach I Wydział Cywilny w sprawie I Ns 785/17 poprzez zasądzenie od uczestnika postępowania (...) Sp. z o. o. kwoty 1 269 000 zł należności głównej z tytułu ustanowienia służebności przesyłu z odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 1 269 000 zł od dnia wydania postanowienia do dnia zapłaty, jak również zmianę w całości punktu 3 zaskarżonego postanowienia z dnia 10.03.2021 roku wydanego przez Sąd Rejonowy w Gliwicach I Wydział Cywilny w sprawie I Ns 785/17 poprzez zasądzenie od uczestnika postępowania (...) Sp. z o. o. na rzecz wnioskodawców A. W., J. W. kosztów postępowania według norm przepisanych w tymi kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uczestnik postępowania ewentualnie wniósł natomiast o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia z dnia 10.03.2021 roku wydanego przez Sąd Rejonowy w Gliwicach I Wydział Cywilny w sprawie I Ns 785/17 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania wraz z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w ⁷ instancji odwoławczej według norm przepisanych.

Nadto wniósł, niezależnie od żądań określonych powyżej, o zasądzenie od uczestnika postępowania (...) Sp. z o. o. na rzecz wnioskodawców A. W., J. W. kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestnik postępowania wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od wnioskodawców na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenie wnioskodawców przyjmując za podstawę prawną swego rozstrzygnięcia normy prawne zawarte w art. 285 §1 k.c., art. 305 ¹ k.c. art. 305 ⁴ k.c., a następnie prawidłowo ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd ten w sposób należyty i przekonujący uzasadnił swoje rozstrzygnięcie. Poczynione ustalenia dotyczące okoliczności faktycznych mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne.

Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Odnosząc się do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia prawa procesowego, wskazać należy, że przepis art. 233 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. odnosi się wprost do oceny dowodów wskazując, według jakich kryteriów winna być ona przeprowadzona. Wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów stanowiąc w § 1, że Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Skuteczne naruszenie zasady z art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. następuje w sytuacji uchybienia przez Sąd zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, które wyłącznie mogą zostać przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Oznacza to, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Z tego wynika, że tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r., II CKN 817/00).

Nie można również pominąć, iż same, nawet poważne wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., I UK 347/11).

Mając na względzie powyższe, apelujący, stawiając zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., jest obowiązany wykazać, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Wnioskodawcy, tymczasem, nie wskazują uchybieniu przez Sąd Rejonowy regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj.: regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów, poprzestając wyłącznie na kwestionowaniu ustalenia szerokości pasa służebności przesyłu, a w konsekwencji kwestionując również wartość dowodową dowodu z opinii biegłego.

Wskazać zatem należy, że opinia biegłego, jak każdy dowód, podlega ocenie według kryteriów wskazanych w art. 233 k.p.c. Ocena tego dowodu winna uwzględniać następujące kryteria: zgodności treści opinii z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Sąd może więc oceniać opinię biegłego pod względem fachowości, rzetelności, czy też zgodności z zasadami logiki. Nie jest natomiast uprawniony do kwestionowania merytorycznych poglądów biegłego, czy w ich miejsce wprowadzać własne stwierdzeń. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 3 sierpnia 2012 r., I ACa 217/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 1 sierpnia 2012 r., I ACa 40/11).

Z utrwalonego i jednolitego orzecznictwa, zgodnie z art. 278 § 1 w związku z art. 286 in fine k.p.c., o liczbie powołanych biegłych, a także o potrzebie zasięgnięcia opinii dodatkowej decyduje sąd. Rozstrzygnięcie, czy konieczne jest zasięgnięcie opinii dodatkowej, wymaga skonfrontowania opinii z kryteriami oceny dowodów określonymi w art. 233 § 1 k.p.c., do których w przypadku dowodu z opinii biegłych należą m.in. poziom wiedzy fachowej biegłego, zupełność opinii w zestawieniu z tezą dowodową, prawidłowość przyjętych założeń, stanowczość i sposób uzasadnienia wyrażonego stanowiska, zgodność z zasadami logiki, powszechnie dostępnej wiedzy i doświadczenia życiowego, obiektywizm i poziom kompetencji biegłego, a także brak sprzeczności, konsekwencja wywodu i spójność z pozostałymi dowodami przeprowadzonymi w sprawie i uznanymi przez sąd za wiarygodne (porównaj:. wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2019r., II CSK 352/18, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2019 r., V CSK 206/19).

Dalej co istotne sąd może, a zatem nie musi, zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w razie potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych. Sąd nie jest natomiast zobowiązany do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych w każdym przypadku, kiedy żąda tego strona postępowania. To sąd musi powziąć wątpliwości - czy to sam, czy na skutek stanowisk wyrażonych w toku postępowania przez strony - czy dotychczasowa opinia została sporządzona w sposób prawidłowy, a zatem czy wymaga wyjaśnień lub uzupełnienia, czy też ponowienia przez innych biegłych. Dopuszczenie dowodu z dodatkowej opinii biegłych może być uzasadnione jedynie „w razie potrzeby”, która nie może być wynikiem wyłącznie niezadowolenia strony z niekorzystnej dla niej opinii już przeprowadzonej. Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinią biegłego zostały przekonane również strony. Wystarczy bowiem, że opinia jest przekonująca dla sądu. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony czy jej przeświadczenia, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy dowodowej. Nie sposób też przyjmować założenia zgodnie z którym sąd zobowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (porównaj: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2019r. III UK 94/18; z 14 marca 2007r., I CSK 465/06, z 27 lipca 2010 r., II CSK 119/10 i z 20 marca 2014 r., II CSK 296/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 lipca 2021r., III AUa 19/21 oraz wyroki Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 21 listopada 2019 roku, III AUa 271/19, i z 1 czerwca 2020r. I ACa 1068/16, oraz powołane tam dalsze orzecznictwo).

Mając na względzie powyższe podkreślić należy, że sporządzone dla celów niniejszego postępowania opinie były obszerne, wyjaśniały wszystkie istniejące w sprawie wątpliwości, oraz były logiczne, spójne i stanowcze. Opinie te nie są więc w żadnym razie gołosłowne i zawierają uzasadnienia wymagane przez art. 285 § 1 k.p.c. Sąd nie jest natomiast obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinią biegłego zostały przekonane również strony, co zresztą najczęściej wyklucza się wzajemnie, gdyż opinia korzystna dla jednej strony, nie przekonuje strony przeciwnej. Wystarczy zatem, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco też ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji prawidłowo zatem uznał, że wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej, były podyktowane wyłącznie niezadowoleniem wnioskodawców, zwłaszcza, iż Sąd wskazał w uzasadnieniu, że opinia K. K., jest bardzo obszerna oraz dokładnie wskazuje wszystkie podstawy do poczynienia wskazanych w nich ustaleń, a zatem nie istniała obiektywna potrzeba rozszerzenia postępowania dowodowego w sposób wskazany przez wnioskodawców.

Odnosząc się do kwestionowanej szerokości pasa służebności wskazać należy, że zgodnie z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 2013r. poz. 640) dla gazociągów należy wyznaczyć, na okres ich użytkowania, strefy kontrolowane. Co prawda § 10 ust. 6 pkt 3 ppkt b w/w rozporządzenia wskazuje, że szerokość tych stref kontrolowanych powinna wynosić 6 m dla gazociągów o maksymalnym ciśnieniu powyżej 1,6 MPa oraz o średnicy powyżej DN 150 do DN 300 włącznie, natomiast § 10 ust. 6 pkt 3 ppkt c w/w rozporządzenia wskazuje, że szerokość tych stref kontrolowanych powinna wynosić 8 m dla gazociągów o maksymalnym ciśnieniu powyżej 1,6 MPa oraz o średnicy powyżej DN 300 do DN 500 włącznie, to jednak konieczne jest uwzględnienie całokształtu ograniczeń wynikających ze stref ochronnych. Zgodnie zatem z § 10 ust. 2 w/w rozporządzenia, w strefach kontrolowanych należy kontrolować wszelkie działania, które mogłyby spowodować uszkodzenie gazociągu lub mieć inny negatywny wpływ na jego użytkowanie i funkcjonowanie, natomiast zgodnie z § 10 ust. 3 w/w rozporządzenia w strefach kontrolowanych nie należy wznosić obiektów budowlanych, urządzać stałych składów i magazynów oraz podejmować działań mogących spowodować uszkodzenia gazociągu podczas jego użytkowania.

Rozporządzenie to nie przesądza jednakże, że zaskarżone rozstrzygnięcie jest wadliwe, gdyż Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 lutego 2010 r., (II CSK 444/09) i w wyroku z dnia 18 kwietnia 2013r., (II CSK 504/12) wyjaśnił, że obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu nie wiąże się zwykle z faktycznym pozbawieniem właściciela władztwa nad jego nieruchomością i dlatego wynagrodzenie należne właścicielowi powinno uwzględniać stopień, w jakim obciążenie ingeruje w treść przysługującego mu prawa, a zatem to, w jakim zakresie przed jej ustanowieniem i po ustanowieniu mógł on i może korzystać ze swojego prawa ze względu na sposób posadowienia urządzeń i jego konsekwencje. Nadto w uchwale z dnia 11 grudnia 2015r. (III CZP 88/15, OSNC 2016 nr 12, poz. 144, str. 62), stwierdził, że powierzchnia nieruchomości zajęta pod służebność powinna odpowiadać warunkom eksploatacji sieci przyjętym w przedsiębiorstwie będącym właścicielem urządzeń przesyłowych. Wyznaczona w ten sposób strefa ma zabezpieczać potrzeby eksploatowania urządzeń, zapewniając przedsiębiorcy możliwość prawidłowego korzystania z nich, ale także ich konserwacji, naprawy, modernizacji, usuwania awarii, wymiany elementów, zgodnie z art. 305 ¹ i 305 ² k.c. Wskazane powyżej okoliczności są brane pod uwagę przy ustanowieniu służebność przesyłu, przy czym nie są one tożsame z przesłankami decydującymi o wyznaczeniu strefy, w obrębie której trzeba liczyć się z istnieniem urządzenia w celu zapewnienia bezpiecznych warunków jego eksploatowania i funkcjonowania w jego otoczeniu. Nadto zaznaczyć należy, że w tej samej uchwale Sąd ten stwierdził, że obszar strefy kontrolowanej określonej w § 10 w związku z § 110 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 2013 r. poz. 640) oraz w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia, nie pokrywa się z zakresem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu z art. 305 ¹ k.c.

Wskazane powyżej ograniczenia w wykonywaniu prawa własności winny być zatem uwzględnione w wysokości wynagrodzenia, przy czym w art. 305 ² § 2 k.c. brak jest kryteriów określenia rozmiaru odpowiedniego wynagrodzenia oznacza, że ustawodawca pozostawił sądowi swobodę polegającą na indywidualizacji ocen w tym zakresie, dokonywanych w ramach swobody jurysdykcyjnej na podstawie określonego stanu faktycznego, które mogą także wynikać z ogólnych reguł porządku prawnego, a która to swoboda została przyznana sądowi meriti. (porównaj: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2017r., IV CSK 724/16).

Zgodnie z art. 305 ⁽²⁾ § 1 i 2 k.c. w zamian za ustanowienie służebności przesyłu, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia. Brak kryteriów określenia rozmiaru odpowiedniego wynagrodzenia oznacza, że ustawodawca pozostawił sądowi swobodę polegającą na indywidualizacji ocen w tym zakresie, dokonywanych w ramach swobody jurysdykcyjnej na podstawie określonego stanu faktycznego, które mogą także wynikać z ogólnych reguł porządku prawnego, a która to swoboda została przyznana sądowi meriti. (porównaj: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2017r., IV CSK 724/16). W orzecznictwie wskazuje się, że ustalanie odpowiedniego wynagrodzenia polega na jego indywidualizacji, stosownie do doniosłych dla jego określenia okoliczności konkretnego przypadku z uwzględnieniem całego uszczerbku właściciela nieruchomości będącego następstwem ustanowienia służebności przesyłu (porównaj: postanowienie Sądu Najwyższego z 5 lipca 2091r., IV CSK 630/18; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2013 r., III CZP 101/12, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2011r., II CSK 681/10, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2012r., II CSK 410/11, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2013r., I CSK 440/12, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2016r., V CSK 531/15). Sąd Okręgowy zwraca przy tym uwagę, że przy ustalaniu takiego wynagrodzenia z jednej strony przyjmuje się, że właścicielowi nieruchomości nie przysługuje wobec nieuprawnionego posiadacza służebności przesyłu roszczenie o naprawienie szkody z powodu obniżenia jej wartości, związanego z normalnym korzystaniem z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści takiej służebności, gdyż zaspokojenie roszczeń z tytułu korzystania z rzeczy zawiera się w wynagrodzeniu za ustanowienie służebności (tak np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2011r., III CZP 43/11), a jednocześnie postuluje się, aby wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu nie było ustalane wyłącznie w oparciu o powierzchnię pasa służebności, z którego skarżący faktycznie czynnie korzysta jedynie w celu eksploatacji swych urządzeń (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 12 października 2017 r., IV CSK 724/16 i przywołane tam uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2017 r., II CSK 505/16, niepubl.).

Mając na względzie powyższe wypowiedzi orzecznictwa Sąd Okręgowy nie stwierdził, w szczególności uwzględniając treść dopuszczonych dowodów z opinii biegłego, aby Sąd I instancji ustalając wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności poczynił to wadliwie, w szczególności, iż uprzednio Sąd ten prawidłowo ustalił zakres pasa służebności, również w oparciu o dowód z opinii biegłego, w której wnioski zostały sformułowane w sposób logiczny jak również ze wskazaniem podstaw prawnych i technicznych do przyjęcia takich ustaleń. Wskazać zatem należy, że biegły sądowy K. K. przedstawił opis zastosowanej metodologii sporządzenia oceny oraz przyczyny jej zastosowania.

Sąd Okręgowy stwierdza, że opinia biegłej spełnia wymogi z § 28 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (tekst jednolity: Dz.U. z 2021r. poz. 555). Sąd Okręgowy podkreśla, że samo przekonanie strony o wadliwości opinii nie dyskwalifikuje tego dowodu, ani nie nakłada na sąd obowiązku dopuszczania z urzędu jakichkolwiek dalszych dowodów, w szczególności dowodu z opinii innego biegłego. Naczelny Sąd Administracyjny wskazywał, „że "rzeczoznawcę majątkowego ustawa o gospodarce nieruchomościami, standardy zawodowe oraz kodeks etyki obciążają bardzo poważnymi obowiązkami i z tego względu jego pozycja jest w istocie zbliżona do statusu osoby zaufania publicznego. W związku z powyższym, ocena prawidłowości - pod względem merytorycznym - wyceny, dla której w dużej mierze potrzebna jest wiedza specjalistyczna, jest rzeczą, która musi być traktowana z dużą ostrożnością" (wyrok NSA z dnia 22 maja 2015 r., I OSK 701/11).” Zdaniem NSA ocena operatu jako dowodu w sprawie nie może wkraczać w merytoryczną zasadność ocen specjalistycznych. Obejmuje kontrolę ustaleń faktycznych zawartych w operacie oraz to czy zawiera on wymagane przepisami prawa elementy i czy nie występują w nim niejasności lub błędy wymagające uzupełnienia lub poprawienia. W orzecznictwie tym wprost przyjmuje się, i ten pogląd Sąd Okręgowy podziela, że „ewentualne podważenie wyceny (...) mogłoby nastąpić na podstawie art. 157 ust. 1 GospNierU stanowiącego, że oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego dokonuje organizacja zawodowa rzeczoznawców majątkowych" (wyrok NSA z dnia 10 lipca 2015r., I OSK (...); wyrok NSA z dnia 5 lutego 2015 r., I OSK (...)). Poza zakresem analizy sądów jest kwestia merytorycznej zasadności wyboru metody i techniki szacowania nieruchomości. Rzeczoznawca majątkowy ma swobodę w wyborze właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania. Sąd nie może wkraczać w merytoryczną zasadność opinii rzeczoznawcy majątkowego, ponieważ nie dysponuje wiadomościami specjalnymi, które posiada biegły. Powinien dokonać oceny operatu szacunkowego pod względem formalnym, tj. zbadać, czy został on sporządzony i podpisany przez uprawnioną osobę, czy zawiera wymagane przepisami prawa elementy treści, nie zawiera niejasności, pomyłek, braków, które powinny zostać sprostowane lub uzupełnione, aby dokument ten miał wartość dowodową" (wyrok NSA z dnia 17 października 2014r., I OSK 446/13; wyrok NSA z dnia 16 października 2014r., I OSK 611/13). Zakwestionowanie operatu szacunkowego nie może być zatem wynikiem zakwestionowania wyboru dokonanego przez rzeczoznawcę, a zdeterminowanego jego wiedzą fachową i uargumentowanego, gdyż taki wybór rzeczoznawcy mieści się w granicach prawa. Zasady te należy także zastosować do oceny sposobu określenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności jako pochodnej wartości gruntu. Dotyczy to także wysokości zastosowanych w opinii tzw. współczynników korekcyjnych i współużytkowania. Z powyższych względów nie było podstaw do dopuszczania dowodu z ustnej opinii uzupełniającej tego biegłego, skoro została ona w sposób wyczerpujący wyjaśniona, natomiast podnoszone przez wnioskodawców zarzuty co do treści opinii stanowią polemikę ze stanowiskiem uczestnika postępowania jak również, z niekorzystnymi wnioskami, wynikającymi z opinii biegłego sądowego J. G..

Z przyczyn wskazanych powyżej Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Wobec sprzeczność interesów wnioskodawcy i uczestnika postępowania, o kosztach postępowania odwoławczego, Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 520 § 3 k.p.c.

Koszty te zostały ustalone w oparciu o § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 5 pkt 3 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych .

SSO Andrzej Dyrda