Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

Protokolant: st. sekr. sąd. Dominika Kołpa

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 maja 2022 r. w Warszawie

sprawy M. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania M. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 6 lipca 2021r. znak (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy do przeliczenia emerytury ubezpieczonej M. P. przy uwzględnieniu wynagrodzenia za pracę uzyskanego w roku 1996 w kwocie 9.033 (dziewięć tysięcy trzydzieści trzy) zł,

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie,

3.  nie obciąża organu rentowego kosztami zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

M. P. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 6 lipca 2021 r. znak: (...). Odwołująca wskazała, że skarżona decyzja znacznie zaniża należne jej świadczenie emerytalne. Ubezpieczona zarzuciła organowi rentowemu nieuwzględnienie jej zarobków z P.H.U.P. (...), wskazując że na druku Rp-7 podpisał się jedynie właściciel firmy, ponieważ to odwołująca była pracownikiem odpowiedzialnym za finanse – zajmowała stanowisko głównej księgowej. M. P. podniosła, że zgodnie z przepisami, nie mogła sama sobie podpisać zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Oświadczyła również, że mimo dołożenia wszelkich starań, nie udało jej się skontaktować się z właścicielem firmy (...), aby wydał jej zaświadczenie o tym, że żaden inny pracownik nie był upoważniony do podpisywania dokumentów finansowych, przedłożyła również dokumenty PIT-11 z lat 1995-1997 oraz legitymację ubezpieczeniową ( odwołanie k. 3-4 a.s.).

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania M. P. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu swojego stanowiska, ZUS przywołał przepisy art. 15 ust. 2a i art. 116 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej, § 21 ust. 1, § 27 i § 28 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i wskazał, że przedłożone przez M. P. w toku postępowania o emeryturę zaświadczenie nie spełnia wymogów formalnych – nie zawiera pieczątki służbowej, nazwiska i imienia oraz podpisu kierownika komórki finansowej albo upoważnionego pracownika. Odnosząc się do zarzutów ubezpieczonej, organ rentowy wskazał, że z dokumentów w postaci rozliczeń PIT-11 wynika, że w firmie byli pracownicy odpowiedzialni za sprawy kadrowo-finansowe, a nadto kwoty wynikające z rozliczeń różnią się od wskazanych w dokumentach Rp-7. ZUS zastrzegł przy tym, że z PIT-ów nie wynika jednoznacznie, co zostało przyjęte do dochodu i czy był to składnik podlegający ubezpieczeniu społecznemu. Zakład wskazał, że w legitymacji ubezpieczeniowej znajduje się wpis od (...) jedynie z 1996 r., a dodatkowo jest on obarczony wadą formalną – brak jest imiennej pieczątki osoby odpowiedzialnej za wpis. W związku z powyższym, organ rentowy, powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 października 2013 r. III AUa 269/13, w którym stwierdzono, że wszystkie składniki wynagrodzenia, które mają być przyjęte do podstawy wymiaru świadczenia, muszą być ustalone w sposób pewny i niebudzący wątpliwości. W związku z czym do obliczenia emerytury odwołującej za okres sporny przyjęto kwoty minimalnych wynagrodzeń pracowników ( odpowiedź na odwołanie k. 8 a.s.).

Na rozprawie w dniu 20 maja 2022 r. pełnomocnik odwołującej sprecyzował, że wnosi o przeliczenie emerytury M. P. z uwzględnieniem kwot wynikających z dokumentu Rp-7, a nie z rozliczeń PIT, wniósł nadto o zasądzenie na rzecz odwołującej od organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ( protokół k. 46-48 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca M. P. urodziła się (...) W okresie od 20 marca 1995 r. do 31 marca 1997 r. była zatrudniona na stanowisku Księgowa z obsługą komputera i Główna księgowa w Przedsiębiorstwie Handlowo-Usługowo-Produkcyjnym (...) Spółka cywilna B. i R. P. (1). W legitymacji ubezpieczeniowej M. P. na stronie 47 znajduje się wpis z 31 marca 1997 r., poświadczający wysokość wynagrodzenia uzyskanego przez ubezpieczoną u tego pracodawcy za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1996r., opatrzony pieczęcią zakładu pracy i podpisem ( k. 47 legitymacji ubezpieczeniowej, świadectwo pracy k. 11 – tom I a.e.).

M. P. w dniu 30 grudnia 2020 r. złożyła wniosek o obliczenie kapitału początkowego, dołączając informację o okresach składkowych i nieskładkowych i m.in. zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowo-Produkcyjnego (...) Spółka cywilna B. i R. P. (1), z którego wynika, że odwołująca była w okresie od 20 marca 1995 r. do 31 marca 1997 r. zatrudniona w tym przedsiębiorstwie na stanowisku głównej księgowej. Wskazano, że ubezpieczona uzyskała wynagrodzenie w wysokości: w 1995 r. – 6.768 zł, w 1996 r. – 9.033 zł, w 1997 r. – 2.259 zł. W zaświadczeniu nie wskazano daty jego wydania. W polu „Pieczątka służbowa, nazwisko i imię oraz podpis kierownika komórki finansowej albo upoważnionego pracownika” znajduje się pieczątka przedsiębiorstwa – bez podpisu, zaś w polu „Pieczątka służbowa, nazwisko i imię oraz podpis pracodawcy – płatnika składek albo upoważnionego pracownika” znajduje się pieczątka i podpis R. P. (2) ( wniosek z 30.12.2020 r., zaświadczenie RP-7 – nienumerowane karty a.k.p. ). Decyzją z 18 grudnia 2021 r. ZUS ustalił wysokość kapitału początkowego ubezpieczonej na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 63.504,65 zł. Do wyliczenia wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego za okres od 20 marca 1995 r. do 31 marca 1997 r. przyjęto wynagrodzenie minimalne zgodnie z art. 15 ustawy emerytalnej ( decyzja z 18.12.2021 r. – nienumerowane karty a.k.p. ).

Ubezpieczona w dniu 13 stycznia 2021 r. złożyła wniosek o przyznanie emerytury. Decyzją z dnia 22 lutego 2021 r. ZUS przyznał odwołującej emeryturę w kwocie zaliczkowej – suma emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej wyniosła 1.908,24 zł brutto miesięcznie, wskazując, że prawidłowa wysokość świadczenia zostanie ustalona po późniejszym zakończeniu postępowania wyjaśniającego odnośnie zasiłków chorobowych w latach 1997-1998 ( wniosek z 13.01.2021 r., decyzja z 22.02.2021 r. – nienumerowane karty tomu II a.e.).

Decyzjami z dnia 6 lipca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ponownie przeliczył odwołującej okresową emeryturę kapitałową w kwocie 225,46 zł oraz w związku z przeliczeniem kapitału początkowego, przeliczył M. P. emeryturę z FUS od 5 lutego 2021 r., tj. od daty osiągnięcia 60 lat, w wysokości 1.616,15 zł i po waloryzacji od 1 marca 2021 r. – 1.684,67 zł. Od dnia 1 września 2021 r. emerytura z FUS i okresowa emerytura kapitałowa wyniosły łącznie 1.903,13 zł brutto ( decyzja z 6.07.2021 r. – nienumerowane karty tomu II a.e.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie ww. dowodów, mając na uwadze, że dowodów z dokumentów żadna ze stron nie kwestionowała, a Sąd z urzędu nie znalazł podstaw do tego, aby odmówić im wiarygodności i mocy dowodowej. Tak zebrany materiał dowodowy Sąd uznał za wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w sprawie, zaś strony postępowania nie wnosiły o jego uzupełnienie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Istotą sporu w niniejszym postępowaniu była możliwość zaliczenia do kapitału początkowego, a w konsekwencji – do wysokości emerytury – wysokości faktycznego wynagrodzenia M. P. w Przedsiębiorstwie Handlowo-Usługowo-Produkcyjnym (...) Spółka cywilna B. i R. P. (1) w okresie od 20 marca 1995 r. do 31 marca 1997 r. począwszy od daty pierwotnego przyznania odwołującej emerytury, tj. od 3 lipca 2018 r.

Zgodnie z treścią art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022. poz.504 t.j.), zwanej ustawą emerytalną , kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Na podstawie art. 174 ust. 2 ww. ustawy przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej).

Stosowane do przepisu art. 175 ust. 1 zd. 2 ustawy emerytalnej, postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalenia prawa
do świadczeń przewidzianych w ustawie (w szczególności chodzi tu o katalog środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym
do wykazania zarówno stażu ubezpieczonego, jaki i wysokości przychodów).

Zgodnie z § 21 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r., Nr 237, poz. 1412), środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobków lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury dla pracowników (także wysokości kapitału początkowego) są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu
lub uposażenia.

Brak odpowiedniej dokumentacji płacowej i innych dokumentów, na jakie wskazuje cytowany przepis, przeważnie uniemożliwia prawidłowe ustalenie w zakresie wysokości wynagrodzenia za pomocą innych środków dowodowych. Jest to bowiem trudne z uwagi
na szczegółowość takich danych przy znacznej najczęściej odległości czasowej. Zaliczenie
zaś nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych
(zob. wyrok Sądu Najwyższych z 9 stycznia 1998r. II UKN 440/97). Jednocześnie w orzecznictwie podkreśla się jednak, że w postępowaniu odwoławczym od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie ma ograniczeń co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków i w myśl art. 473 k.p.c. wysokość wynagrodzenia może być dowodzona wszelkimi dostępnymi dowodami przewidzianym w Kodeksie postępowania cywilnego. Rzeczą sądu jest natomiast ocena wiarygodności przedstawionych w toku postępowania dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997r. II UKN 186/97, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997r. III AUa 105/97).

Mimo braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed sądami ubezpieczeń społecznych nie można zapominać, że wysokość zarobków stanowiących podstawę wyliczenia składki na ubezpieczenia społeczne nie może być ustalana w sposób hipotetyczny, przybliżony, oparty jedynie na domniemaniu czy też uprawdopodobnieniu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20.06.2007 r., III AUa 482/07, Apel. - W-wa 2008, nr 1; wyrok Sądu Najwyższego z 4.07.2007 r., I UK 36/07, LEX nr 390123; wyrok Sądu Najwyższego z 4.09.2013 r., II UK 315/12, LEX nr 1375196; wyroki Sądu Apelacyjnego w Lublinie: z 14.08.2012 r., III AUa 322/12, LEX nr 1213861; z 4.10.2012 r., III AUa 305/12, LEX nr 1223273; z 19.12.2012 r., III AUa 1009/12, LEX nr 1237287; wyroki Sądu Apelacyjnego w Gdańsku:
z 5.10.2012 r., III AUa 565/12, LEX nr 1223165 i z 22.01.2013 r., III AUa 1244/12, LEX nr 1280044; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 21.08.2013 r., III AUa 459/13, LEX nr 1363361). Zadaniem Sądu w sprawach o ustalenie wysokości kapitału początkowego czy też o wysokość emerytury jest więc dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości.

Dodatkowo regułą jest, że podstawę wymiaru świadczenia stanowić mogą te przychody, których dotyczy obowiązek opłacania składki (nie jest to jednak reguła bezwzględna). Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 18 października 2007r . (III AUa 970/07, Apel. - W-wa 2008, nr 1), przy ustalaniu, czy istnieje/istniał obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, stosuje się przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględniane w podstawie wymiaru.

W ocenie Sądu, zasadnie organ rentowy ocenił, że dokument w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu na druku Rp-7 nie daje podstaw do uwzględnienia wykazanego w nim wynagrodzenia ubezpieczonej do obliczenia wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego. W pierwszej kolejności, za organem rentowym należy przywołać, że dokument ten nie zawiera podpisu drugiej osoby upoważnionej do jego wydania, tj. kierownika komórki finansowej. Choć to odwołująca pełniła w firmie funkcję głównej księgowej, należy uznać, że u pracodawcy była zatrudniona co najmniej druga osoba upoważniona do podpisywania dokumentów finansowych, na co wskazuje fakt powierzenia M. P. stanowiska głównej księgowej, którego nazwa sugeruje zarządzanie przez ubezpieczoną działem finansowym firmy i co najmniej jednym podległym pracownikiem. Jednocześnie nie jest możliwe zweryfikowanie stanowiska przedstawionego na rozprawie w dniu 20 maja 2022r. przez pełnomocnika ubezpieczonej, że dokument ten został wydany po zakończeniu działalności firmy (...), gdy przedsiębiorstwo nie zatrudniało już pracowników – ponieważ zaświadczenie nie zostało opatrzone datą jego wydania. Ubezpieczona w toku postępowania nie zaoferowała żadnych dowodów, potwierdzających jej twierdzenia co do okoliczności wydania dokumentu, ani co do wysokości uzyskiwanego przez nią wynagrodzenia.

Zdaniem Sądu, należało jednakże uwzględnić odwołanie w części, tj. poprzez ustalenie, że wynagrodzenie ubezpieczonej w (...) w 1996 r. wyniosło 9. 033 zł, bowiem kwota ta została w wiarygodny sposób poświadczona w legitymacji ubezpieczeniowej odwołującej. Wbrew bowiem argumentacji organu rentowego, oznaczenie w legitymacji ubezpieczeniowej dotyczące poświadczenia o okresach zatrudnienia i wysokości zarobków ubezpieczonego, nie wskazuje na konieczność opatrzenia wpisu imienną pieczątką osoby odpowiedzialnej za wpis. Rubryka ta zawiera oznaczenie , z którego wynika, że konieczne było przystawienie „stempla” – nie sprecyzowano, że ma to być pieczęć imienna pracodawcy czy upoważnionego pracownika. Wpis dotyczący wynagrodzenia M. P. w (...) został opatrzony pieczęcią zakładu pracy i podpisem. Z tego względu Sąd ocenił, że do obliczenia świadczenia emerytalnego ubezpieczonej organ rentowy powinien przyjąć kwotę wynagrodzenia ubezpieczonej za 1996 r. w wysokości 9.033 zł, tym bardziej, że w świetle § 22 ust. 1 rozporządzenia, legitymacja ubezpieczeniowa jest pełnowartościowym dowodem w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd częściowo zmienił decyzję poprzez zobowiązanie organu rentowego do przeliczenia emerytury ubezpieczonej M. P. przy uwzględnieniu wynagrodzenia za 1996 r. w wysokości 9 033 zł, a na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie w części dotyczącej wynagrodzenia ubezpieczonej w (...) w latach 1995 i 1997.