Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 maja 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 14 maja 2024 r. w Poznaniu

sprawy (...) S.A. z siedzibą w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

przy udziale : E. Z., P. N., M. S. (1), I. M., T. A.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji (...) S.A. z siedzibą w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 7 marca 2023 r. sygn. akt VII U 176/22

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 5400 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

1) Decyzją z 13 grudnia 2021 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie przepisów na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 4 pkt. 9, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.), art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.) oraz § 2 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949), stwierdził, że podstawę wymiaru składek oraz kwota na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne E. Z. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Spółka Akcyjna w okresie od 08/2017 do 12/2017 stanowią kwoty wskazane w sentencji decyzji.

2) Decyzją z 13 grudnia 2021 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie przepisów na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 4 pkt. 9, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.), art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.) oraz § 2 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949), stwierdził, że podstawę wymiaru składek oraz kwota na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne I. M. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Spółka Akcyjna w okresie od 10/2017 do 12/2017 stanowią kwoty wskazane w sentencji decyzji.

3) Decyzją z 13 grudnia 2021 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie przepisów na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 4 pkt. 9, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.), art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.) oraz § 2 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949), stwierdził, że podstawę wymiaru składek oraz kwota na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne T. A. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Spółka Akcyjna w okresie od 09/2016 do 12/2017 stanowią kwoty wskazane w sentencji decyzji.

4) Decyzją z 13 grudnia 2021 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie przepisów na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 4 pkt. 9, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.), art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.) oraz § 2 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949), stwierdził, że podstawę wymiaru składek oraz kwota na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne P. N. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Spółka Akcyjna w okresie od 09/2016 do 12/2017 stanowią kwoty wskazane w sentencji decyzji.

5) Decyzją z 13 grudnia 2021 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie przepisów na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 4 pkt. 9, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.), art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.) oraz § 2 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949), stwierdził, że podstawę wymiaru składek oraz kwota na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne M. S. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Spółka Akcyjna w okresie od 09/2016 do 12/2017 stanowią kwoty wskazane w sentencji decyzji.

Odwołanie od powyższych decyzji wywiódł (...) S.A., zaskarżając je w całości
i zarzucając naruszenie:

1)  art. 77 ⁵ § 1 kodeksu pracy oraz § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

2)  art. 7 kodeksu postępowania administracyjnego w zw. z art. 77 § 1 i art. 80 w zw. z art. 180 kodeksu postępowania administracyjnego i art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

3)  art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowej, art. 91 ust. 5 w zw. z art. 87
ust. 1 pkt 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

4)  art. 91 ust. 5 ustawy systemowej w zw. z art. 55 ust. 1 pkt 4 ustawy z 6 marca
2018 r. Prawo przedsiębiorców,

5)  art. 8 § 1 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowe w zw. z art. 50 ust. 4 ustawy Prawo przedsiębiorców,

6)  art. 6 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowej,

7)  art. 91 ust. 5 w zw. z art. 91 ust. 1 pkt 3 – 7 ustawy systemowej

poprzez uznanie, że ubezpieczeni przy realizacji zadań nie przebywali w podróżach służbowych i nie przysługiwały im należności na pokrycie kosztów, związanych z podróżą służbową, niestanowiące podstawy wymiaru składek.

Mając na uwadze powyższe, odwołująca wniosła m.in. o:

1)  zmianę zaskarżonych decyzji poprzez orzeczenie prawidłowej podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne ubezpieczonych jako pracowników odwołującej, odpowiadające zadeklarowanej przez odwołującą w dokumentacji rozliczeniowej w spornym okresie tj. nieuwzględnienie w tej podstawie, otrzymanych od odwołującej w spornym okresie należności na pokrycie kosztów, związanych z podróżami służbowymi,

2)  zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów procesu.

Sprawa z odwołania (...) S.A. od decyzji dotyczącej I. M. została zarejestrowana pod sygn. akt VII U 319/22, a następnie na podstawie art. 219 k.p.c. została połączona z niniejszą sprawą do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sprawa z odwołania (...) S.A. od decyzji dotyczącej T. A. została zarejestrowana pod sygn. akt VII U 238/22, a następnie na podstawie art. 219 k.p.c. została połączona z niniejszą sprawą do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sprawa z odwołania (...) S.A. od decyzji dotyczącej P. N. została zarejestrowana pod sygn. akt VII U 260/22, a następnie na podstawie art. 219 k.p.c. została połączona z niniejszą sprawą do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sprawa z odwołania (...) S.A. od decyzji dotyczącej M. S. (1) została zarejestrowana pod sygn. akt VII U 273/22, a następnie na podstawie art. 219 k.p.c. została połączona z niniejszą sprawą do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Zainteresowani P. N. i I. M. nie zajęli stanowiska w sprawie.

Zainteresowani E. Z., T. A., M. S. (1) poparli stanowisko odwołującej spółki.

Sąd Okręgowy nie wzywał zainteresowanych: P. N., I. M., E. Z., T. A., M. S. (1) do udziału w postępowaniu odrębnym postanowieniem, bowiem byli oni już stronami postępowań administracyjnych przed organem rentowym i adresatami kierowanych do nich decyzji, stając się automatycznie stronami postępowania odwoławczego.

Wyrokiem z dnia 7 marca 2023r. (sygn. VII U 176/22) Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołania (punkt 1), obciążył odwołującą się spółkę kosztami zastępstwa prawnego organu rentowego, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu (punkt 2).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

W dniu 2 stycznia 2012 r. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod nr (...). Odwołująca powstała w wyniku przekształcenia z (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. (nr KRS (...), poprzednia nazwa (...) sp. z o.o.) na podstawie uchwały nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (...) sp. z o.o. z dnia 1 grudnia 2011r. Do 22 sierpnia 2014 r. jedynym akcjonariuszem odwołującej spółki była spółka (...) S.A.

Kapitał zakładowy odwołującej spółki wynosi 4 594 000 zł. Prezesem zarządu odwołującej spółki jest od 13 kwietnia 2016 r. (zgodnie z danymi z KRS) G. G.. Wiceprezesami zarządu są: T. K. (od 13 kwietnia 2016 r.), M. Z. (od 17 kwietnia 2018 r.), K. T. (od 28 lipca 2020 r.).

W spornym okresie wiceprezesem zarządu spółki do spraw produkcji był K. M. (1) (zgodnie z danymi KRS funkcję tę pełnił do dnia 28 lipca 2020 r.), sprawując nadzór na realizowanymi budowami, kontrolę przebiegu produkcji i kierując poszczególnymi pionami budów.

(...) S.A. jest spółką dominującą w grupie (...), która prowadzi działalność operacyjną w zakresie projektów infrastrukturalnych na terenie Polski i Norwegii. W roku 2016 grupa (...) zatrudniała 481 osób, w 2017 roku 539 osoby, z czego w 2016 91 pracowników świadczyło pracę w biurach spółki, a 414 pracowników na terenach zlokalizowanych w Polsce inwestycji. W 2017 r. 101 osób pracowało w biurach odwołującej, a 470 osób na terenach zlokalizowanych w Polsce inwestycji. W większości byli to pracownicy odwołującej.

Przeważającym przedmiotem działalności odwołującej jest realizacja projektów związanych z budową i modernizowaniem infrastruktury kolejowej zlokalizowanych w różnych regionach Polski. Ponadto przedmiotem działalności odwołującej spółki jest świadczenie usług z zakresu budowy, modernizacji i remontów sieci elektroenergetycznych napowietrznych i kablowych, sygnalizacji świetlnej, sterowania ruchem drogowym, oświetlenia ulicznego oraz sieci telekomunikacyjnych, a także usług projektowych dotyczących inwestycji komunikacyjnych transportu szynowego i drogowego.

Siedziba płatnika do 5 sierpnia 2021 r. (zgodnie z danymi z KRS) znajdowała się w P. przy ul. (...). Obecnie siedziba znajduje się w P. przy ulicy (...). Oprócz tego spółka posiada dodatkowe biuro w K. i bazę sprzętowo-transportową w K., gdzie znajdują się także magazyny, warsztaty konieczne do utrzymania parku maszynowego oraz biuro, w którym przeprowadzane są szkolenia, egzaminy. W bazie w K. wykonywane są przeglądy i naprawy maszyn budowlanych, pojazdów i urządzeń. Ponadto na każdej budowie organizowane są tzw. biura budowy, w których pracę wykonują w okresie realizowania danej budowy pracownicy zajmujący się rozliczeniami harmonogramowaniem, programowaniem, kwestiami bhp.

W strukturze organizacyjnej odwołującej spółki były wyodrębnione piony: dział TP (nad którym nadzór sprawował wiceprezes zarządu – dyrektor do spraw produkcji), dział TH (nad którym nadzór sprawował wiceprezes zarządu – dyrektor do spraw handlowych), dział TF (nad którym nadzór sprawował wiceprezes zarządu – dyrektor do spraw finansowych).

W dziale do spraw produkcji były wyodrębnione piony takie jak: pion robót torowych, pion robót elektroenergetycznych, pion konstrukcji mostów, pion zaplecza technicznego, pion budownictwa drogowego.

Pion robót torowych zajmuje się organizacją, nadzorem prac torowych na poszczególnych kontraktach. Pion zaplecza technicznego zajmuje się obsługą sprzętu budowlanego, kolejowego, pojazdów, transportu i stanowi zaplecze dla wszystkich budów realizowanych przez odwołującą spółkę.

W latach 2016-2017 funkcję dyrektora pionu robót drogowych sprawował K. M. (2), a funkcję dyrektora pionu technicznego B. P..

W latach 2016-2017 głównym kontrahentem odwołującej spółki były (...). W tym czasie płatnik realizował na różnych etapach kilkanaście kontraktów, polegających na budowie, przebudowie, modernizacji m.in.:

- linii kolejowej nr E20 P. – K. ( (...) K.),

- linii kolejowej nr E 59 L.-C.,

- linii kolejowej nr 219 S.-E.,

- linii kolejowej na odcinku T. – K.,

- linii kolejowej nr E30 K. M. – K. Główny,

- układu torowego Elektrowni (...),

- linii kolejowej nr 31 Województwa – C. – H.,

- linii kolejowej nr 32 B.-B.,

- linii kolejowej nr 289 L. – R.,

- linii kolejowej nr 281, 766 O./Ł. – K. – J. – W. – G.

- linii kolejowej nr E20 W. – M., etap I,

- linii kolejowej nr 18 K. – T. Główny,

- linii kolejowej nr 353 P. Wschód – T. – D.,

- dworca N. Ł. F.,

- infrastruktury kolejowej w obrębie peronów stacji P. Główny,

- linii kolejowej nr 216 O. – D..

Realizacja kontraktów polegała na zaprojektowaniu i wykonaniu prac budowlano-montażowych, infrastruktury kolejowej i torowej na odcinku nawet kilkuset kilometrów i trwała zwykle kilka lat.

Miejsca wykonywania pracy określone w pisemnych umowach o pracę z pracownikami odwołującej były określane jako: siedziba spółki w P. (zwykle, gdy pracownik miał pracować w miejscu realizowania kontraktów oraz gdy było wiadome, że pracownik będzie się przemieszczał po różnych budowach), aktualnie prowadzony projekt (gdy pracownik był zatrudniony tylko do realizacji jednego kontraktu), baza sprzętowo-transportowa K., baza K. (np. spawacze, konserwatorzy), inne miejsce prowadzonej działalności przez spółkę.

W celu zrealizowania przedmiotu działalności (...) S.A. pracownicy odwołującej otrzymywali od pracodawcy ustne, bądź pisemne polecenia wyjazdów od przełożonych (zwykle kierowników robót lub pionów). Po zakończeniu miesiąca pracownicy wypełniali druk delegacji w celu zwrotu poniesionych kosztów. Odnotowywali tam miejsce pobytu, liczbę dni i godziny pracy. Następnie dokumenty z tych wyjazdów były przekazywane do działu kadr, gdzie weryfikowano, rozliczano i wypłacano diety w wysokości 30 zł za dzień pracy, zwracano także koszty transportu i noclegu. Wypłaty miały miejsce w kolejnym miesiącu rozliczeniowym wraz z wynagrodzeniem. Kwot tych pracodawca nie wliczał do podstawy wymiaru składek swoich pracowników.

Część pracowników była przypisana do realizacji danego kontraktu. Wówczas pracowali oni na całym odcinku prowadzonych robót od poniedziałku do piątku. Pracownicy pionu zaplecza technicznego np. energetycy, automatycy przemieszczali się pomiędzy budowami, udawali się na daną budowę na kilka dni, tygodni. Zarówno pracownicy realizujący kompleksowo dany kontrakt, jak i pracownicy przemieszczający się po kolejnych budowach byli informowani przez pracodawcę, że będą świadczyć pracę wyłącznie poza P., na terenach realizacji kontraktów.

Natomiast pracownicy stanowiący zaplecze administracyjne, inspektorzy bhp udawali się na teren realizacji kontraktu na 1-2 dni, wykonując tam czynności nadzorcze lub wspomagające.

Zakres czynności otrzymywali pracownicy zatrudnieni na stanowiskach technicznych.

Zgodnie z zakresem zadań i obowiązków dla stanowiska kierownika robót do jego obowiązków należało m.in.:

- organizowanie i kierowanie całością budowy, koordynacja całości prac na budowie w oparciu o zapisy Prawa budowlanego,

- organizowanie i udział w komisjach narad technicznych związanych z budową,

- kontrola zgodności realizacji budowy z planem budowlanym pod względem technicznym i ekonomicznym w oparciu o harmonogram rzeczowo-finansowy oraz zatwierdzony budżet,

- nadzór nad wykonywaniem wszelkich czynności związanych z gospodarczą i techniczną stroną budowy,

- współpraca z personelem zamawiającego i inżyniera w zakresie wynikającym z kontraktu,

- nadzór nad prowadzeniem dziennika budowy,

- nadzór nad przygotowaniem bazy geodezyjnej,

- zapotrzebowanie sprzętu oraz kontrola nad czasem i efektywnością pracy sprzętu,

- prawidłowe zabezpieczenie mienia spółki,

- nadzór czasu pracy pracowników budowy,

- nadzór świadectw jakości,

- prowadzenie instruktażu na stanowisku pracy oraz zapisu tego faktu w odpowiednim dokumencie,

- prowadzenie zapisów kontroli dostaw,

- prowadzenie robót zgodnie z dokumentacją i specyfikacją techniczną,

- odpowiedzialność za terminowe sporządzenie i przekazanie protokołu odbioru robót i innych stanowiących podstawę rozliczeń finansowych,

- odpowiedzialność za terminowe sporządzenie i przekazanie protokołu przekazania materiałów podwykonawcom,

- nadzorowanie i aktywny udział w pracach związanych z identyfikacją i przeglądem aspektów środowiskowych w swoim obszarze i obrębie k.o.,

- instruowanie i nadzór podległych pracowników w zakresie bhp i ppoż,

- realizacja innych zadań wynikających z regulaminów i instrukcji szczegółowych obowiązujących w spółce,

- wykonywanie innych poleceń przełożonych.

Zgodnie z zakresem zadań i obowiązków dla stanowiska kierownika budowy do jego obowiązków należało m.in.:

- organizowanie i kierowanie całością budowy, nadzorowanie pracy Kierowników Robót, Majstrów, Brygadzistów, koordynacja całości prac na budowie w oparciu o zapisy Prawa budowlanego,

- organizowanie i udział w komisjach narad technicznych związanych z budową,

- kontrola zgodności realizacji budowy z planem budowlanym pod względem technicznym i ekonomicznym w oparciu o harmonogram rzeczowo-finansowy oraz zatwierdzony budżet,

- nadzór nad wykonywaniem wszelkich czynności związanych z gospodarczą i techniczną stroną budowy,

- współpraca a personelem zamawiającego i inżyniera w zakresie wynikającym z kontraktu,

- nadzór nad przygotowaniem bazy geodezyjnej,

- prawidłowe zabezpieczenie mienia spółki

- nadzór świadectw jakości

- wykonywanie innych poleceń przełożonych.

- instruowanie i nadzór podległych pracowników w zakresie bhp i ppoż,

- realizacja innych zadań wynikających z regulaminów i instrukcji szczegółowych obowiązujących w spółce,

- dokumentowanie roszczeń

prowadzenie instruktażu na stanowisku pracy oraz zapisu tego faktu w odpowiednim dokumencie,

- prowadzenie zapisów kontroli dostaw.

Od 1 września 2017 r. w odwołującej spółce obowiązuje „Regulamin odbywania przez pracowników spółki (...) S.A. podróży służbowych na obszarze kraju i poza jego granicami”. Zgodnie z treścią § 1 ust. 3 Regulaminu podróżą służbową jest wykonywanie przez pracownika na polecenie pracodawcy zadań służbowych poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy pracownika, ustalonym i wskazanym w umowie o pracę.

Miejscowością rozpoczęcia i zakończenia podróży służbowej jest w zależności od okoliczności miejsce zamieszkania pracownika lub miejsca stałego wykonywania pracy, z zastrzeżeniem zapisów § 1 ust. 8 (§ 2 ust. 7 Regulaminu).

W przypadku, gdy pracownicy pionów kierowani są do pracy na budowę, miejscowość rozpoczęcia i zakończenia podróży służbowej oraz data i godzina rozpoczęcia i zakończenia podróży służbowej określane są przez kierownictwo budowy bezpośrednio nadzorujące wykonywane przez tych pracowników zadania, tj. przez kierownika budowy, kierownika robót lub inżyniera budowy (§ 2 ust. 8 Regulaminu).

W celu rozliczenia kosztów wyjazdu służbowego pracownik po odbyciu podróży służbowej ma obowiązek samodzielnego wypełnienia rachunku kosztów z tytułu tej podróży na druku polecenia wyjazdu służbowego (§ 4 ust. 1 Regulaminu).

Zainteresowana E. Z. (27 stycznia 1975 r.) obecnie jest zatrudniona w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę na stanowisku zastępcy dyrektora projektów. W latach 2016-2017 była zatrudniona w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę na stanowisku zastępcy kierownika budowy.

W umowie o pracę na czas określony z 3 lipca 2017 r. jako miejsce wykonywania pracy przez zainteresowaną wskazano (...) S.A., (...)-(...) P., ul. (...)”.

Zawierając umowę o pracę zainteresowana została poinformowana przez operatora pionu, że będzie wykonywać prace na kontrakcie P59 w K.. Cały zakres kontraktu to było około 50 km. Zainteresowana w spornym okresie jeździła do L. i K..

Praca zainteresowanej polegała nie tylko na pracy biurowej, ale również na pracy w terenie.

Zainteresowana przebywała w P., a pracę wykonywała głównie na kontrakcie w terenie, na konkretnej budowie.

Zainteresowana E. Z. wypełniała polecenia wyjazdów, odnotowując okres i miejsce pobytu i dojazdy na budowę. Dokumenty te zatwierdzał dyrektor kontraktu.

Zainteresowana E. Z. w związku z wyjazdami otrzymała od pracodawcy tytułem diet następujące kwoty:

Zainteresowany I. M. (17 października 1967 r.) był zatrudniony w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę na stanowisku kierownika robót.

W umowie o pracę na czas określony z 7 września 2017 r. jako miejsce wykonywania pracy przez zainteresowanego wskazano (...) S.A., (...)-(...) P., ul. (...)”.

Zawierając umowę o pracę zainteresowany został poinformowany, że będzie wyjeżdżać w teren do pracy, bo jest to związane ze specyfiką pracy u odwołującej.

W 2017 r. zainteresowany pracował w K., nie wykonywał pracy w siedzibie firmy w P. ani w K..

Zainteresowany pracował w biurze budowy oraz na terenie budowy w K..

Zainteresowany I. M. wypełniał polecenia wyjazdów, odnotowując okres i miejsce pobytu i dojazdy na budowę. Dokumenty te zatwierdzał dyrektor kontraktu.

Zainteresowany I. M. w związku z wyjazdami otrzymał od pracodawcy tytułem diet następujące kwoty:

Zainteresowany T. A. (16 stycznia 1983 r.) był zatrudniony w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę od 11 sierpnia 2010 r. na stanowisku inżyniera budowy, od 1 stycznia 2013 r. na stanowisku kierownika robót, od 1 stycznia 2017 r. na stanowisku kierownika budowy.

W umowie o pracę na czas nieokreślony z 11 sierpnia 2010 r. jako miejsce wykonywania pracy przez zainteresowanego wskazano „baza, teren RP”.

Zawierając umowę o pracę zainteresowany został poinformowany, że będzie wykonywać pracę w terenie, w całej Polsce.

Zainteresowany około 30 % czasu pracy wykonywał w biurze w K., a resztę pracy w terenie.

Zainteresowany wykonywał pracę na danej budowie do czasu zakończenia danej budowy.

T. A. brał udział w naradach koordynacyjnych, spotkaniach z inspektorem, odbierał dokumentację projektową oraz sporadycznie wyjeżdżał na wizję lokalną.

Zainteresowany T. A. wypełniał polecenia wyjazdów, odnotowując okres i miejsce pobytu i dojazdy na budowę.

Zainteresowany T. A. w związku z wyjazdami otrzymał od pracodawcy tytułem diet następujące kwoty:

Zainteresowany P. N. (19 kwietnia 1982 r.) był zatrudniony w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę od 13 grudnia 2008 r. na stanowisku inżyniera budowy, od 1 maja 2015 r. na stanowisku kierownika robót.

W umowie o pracę na czas nieokreślony z 15 grudnia 2008 r. jako miejsce wykonywania pracy przez zainteresowanego wskazano „baza, teren RP”.

W porozumieniu zmieniającym warunki umowy o pracę jako miejsce wykonywania umowy o pracę wskazano: (...) S.A., (...)-(...) P., ul. (...)”.

Zawierając umowę o pracę zainteresowany został poinformowany, że będzie wykonywać pracę w terenie, w całej Polsce.

Zainteresowany wykonywał pracę w biurze działu w K., jednak w przeważającej części pracował w terenie, na budowie.

Bezpośredni przełożony wskazywał zainteresowanemu miejsce wykonywania pracy.

Z reguły zainteresowany wykonywał pracę na jednym większym kontrakcie. Realizacja pracy była na większym terenie, np. na linii kolejowej na odcinku 50 km.

Zainteresowany pracował w terenie od 1 do 3 dni w tygodniu, w zależności od przebiegu pracy na budowie.

P. N. brał udział w naradach koordynacyjnych, spotkaniach z inspektorem, odbierał dokumentacje projektową oraz sporadycznie wyjeżdżał na wizję lokalną.

Zainteresowany P. N. wypełniał polecenia wyjazdów, odnotowując okres i miejsce pobytu i dojazdy na budowę.

Zainteresowany P. N. w związku z wyjazdami otrzymał od pracodawcy tytułem diet następujące kwoty:

Zainteresowany M. S. (1) (30 czerwca 1985 r.) był zatrudniony w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę od 1 stycznia 2012 r. na stanowisku inżyniera budowy, od 1 kwietnia 2014 r. na stanowisku kierownika robót, od 1 października 2017 r. na stanowisku kierownika budowy.

W umowie o pracę na czas nieokreślony z 20 grudnia 2011 r. jako miejsce wykonywania pracy przez zainteresowanego wskazano (...) S.A., (...)-(...) P., ul. (...)”.

Zawierając umowę o pracę zainteresowany został poinformowany, że będzie wykonywać pracę w terenie, w całej Polsce.

Zainteresowany wykonywał pracę jako kierownik robót na budowie E75 W. Ł., następnie jako kierownik robót na trasie (...) K., od K. do K., a w dalszej kolejności jako kierownik budowy linia 52 H.-C..

Zainteresowany M. S. (1) wypełniał polecenia wyjazdów, odnotowując okres i miejsce pobytu i dojazdy na budowę.

Zainteresowany M. S. (1) w związku z wyjazdami otrzymał od pracodawcy tytułem diet następujące kwoty:

Odwołująca spółka nie wliczyła do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne zainteresowanych przychodów uzyskanych przez nich z tytułu odbywania powyższych wyjazdów diet.

W dniu 13 grudnia 2021 r. ZUS wydał zaskarżone w niniejszym postępowaniu decyzje.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji uznał, że odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd I instancji zaznaczył, że istota sporu w niniejszej sprawie koncentrowała się wokół tego, czy organ rentowy prawidłowo ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne dla zainteresowanych E. Z., I. M., T. A., M. S. (1), P. N. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) S.A., wliczając do podstawy wymiaru tych składek ponoszone przez pracodawcę na rzecz każdego z pracowników koszty wypłaconych diet.

Następnie wskazał, że zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (aktualny tekst jednolity: Dz. U. z 2022 r., poz. 1009), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a, czyli m.in. pracowników stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie). Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie).

Z kolei zgodnie z treścią art. 81 ust. 1 i 6 z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1398 j.t.), do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, d-i i pkt 3 i 35, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, przy czym podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

Art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jako przychód definiuje przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia m.in. w ramach stosunku pracy.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (aktualny tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r., poz. 1426 ze zmianami), przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Wartość pieniężną świadczeń w naturze przysługujących pracownikom na podstawie odrębnych przepisów ustala się według przeciętnych cen stosowanych wobec innych odbiorców - jeżeli przedmiotem świadczenia są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności pracodawcy (art. 12 ust. 1 i 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Zgodnie z art. 21 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek, z uwzględnieniem ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1, oraz wyłączenia z podstawy wymiaru składek niektórych rodzajów przychodów.

Na podstawie delegacji ustawowej zawartej w cytowanym powyżej przepisie art. 21 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wydane zostało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1949). W myśl § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanych dalej „składkami”, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej „ustawą”, oraz § 2 tego rozporządzenia.

Stosownie do § 2 ust. 1 pkt 15 ww. rozporządzenia, podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody z tytułu diet i innych należności z tytułu podróży służbowej pracownika - do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, z zastrzeżeniem pkt 17.

Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia z tytułu podróży krajowej oraz podróży zagranicznej, odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę, pracownikowi przysługują:

1. diety;

2. zwrot kosztów:

a) przejazdów,

b) dojazdów środkami komunikacji miejscowej,

c) noclegów,

d) innych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb.

Zgodnie z § 7 ust. 1 cytowanego rozporządzenia dieta w czasie podróży krajowej jest przeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia i wynosi 30 zł za dobę podróży.

Za nocleg podczas podróży krajowej w obiekcie świadczącym usługi hotelarskie pracownikowi przysługuje zwrot kosztów w wysokości stwierdzonej rachunkiem, jednak nie wyższej za jedną dobę hotelową niż dwudziestokrotność stawki diety. W uzasadnionych przypadkach pracodawca może wyrazić zgodę na zwrot kosztów noclegu stwierdzonych rachunkiem w wysokości przekraczającej limit, o którym mowa w ust. 1 (§ 8 ust. 1 i 2 cyt. rozporządzenia).

Warunkiem otrzymania należności przewidzianych rozporządzeniem w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej jest jednak odbycie przez pracownika podróży służbowej. Niezależnie zatem od faktycznego miejsca wykonywania pracy, dla rozstrzygnięcia sporu o ustalenie składek (podstawy wymiaru składek), odnoszącego się do należności w postaci diet, kosztów podróży czy noclegu, istotne znaczenie ma kwalifikacja wyjazdów pracownika, jako podróży służbowej, która to kwalifikacja warunkuje skorzystanie z przedmiotowego zwolnienia.

Jak bowiem wskazywał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 17 lutego 2012r., III UK 54/11, pierwsza zasadnicza teza w sprawie sprowadza się do stwierdzenia, że pojęcie podróży służbowej z § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia nie może być rozumiane inaczej niż w art. 77 ⁵§ 1 k.p. Za właściwą należy uznać wykładnię pojęcia podróży służbowej przyjętą w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 r., II PZP 11/08. Oznacza to, że podróż służbowa nie jest tym samym co wykonywanie pracy. Polecone w podróży służbowej pracownikowi zadanie służbowe różni się od pracy „określonego rodzaju” do wykonywania której pracownik zobowiązuje się w stosunku pracy. Przepis art. 77 ⁵§ 1 k.p. wskazuje na incydentalny, tymczasowy i krótkotrwały charakter podróży służbowej. Wykonywanie zadania służbowego w rozumieniu tego przepisu nie jest wykonywaniem pracy określonego rodzaju, wynikającej z zatrudnienia.

Skoro, jak podkreślił Sąd Najwyższy, podróży służbowej nie można utożsamiać z wykonywaniem pracy, a nawet zawsze z czasem pracy, to traci na znaczeniu badanie czy miejsce pracy zapisane w umowie o pracę jest adekwatne do rzeczywistego miejsca pracy pracownika. Czym innym jest wykonywanie pracy za wynagrodzeniem i czym innym podróż służbowa, gdyż diety i inne świadczenia przysługujące z tytułu tej podróży nie stanowią wynagrodzenia za pracę lecz inne świadczenia związane z pracę. Instytucja podróży służbowej nie może być więc dowolnie aplikowana, a tym bardziej instrumentalnie, dla ukrywania wynagrodzenia za pracę, czasu pracy, czy dla zmniejszenia obciążeń podatkowych i składkowych. Wykładnia pojęcia podróży służbowej jako zdarzenia wyjątkowego (okazjonalnego) w zatrudnieniu pracowniczym powinna też przyczynić się do jednolitości orzecznictwa i zarazem nie pozwalać na stosowanie tej instytucji koniunkturalnie ze względu na „interes ubezpieczeniowy lub podatkowy” pracownika albo pracodawcy. Nie chodzi więc o wykładnię na niekorzyść pracowników, gdyż świadczenia z tytułu podróży służbowej im się nie należą, gdy nie są w podróży służbowej.

Tylko zatem wtedy odliczenie z podstawy wymiaru składek dokonywane jest według § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.), gdy delegowanie pracownika ma cechy podróży służbowej, tzn. zjawiska wśród obowiązków pracownika niecodziennego, okazjonalnego, w ramach pracowniczych powinności niezwyczajnego i nietypowego, stanowiącego pewien wyłom w zwykłym świadczeniu pracy. Pracę w ramach delegacji (podróży służbowej) wyróżnia sporadyczność i przemijający czas trwania wysłania oraz wykonywanie konkretnie określonego zadania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4.06.2019r., sygn. III UK 247/18, III UK 248/18).

Definicja podróży służbowej została ujęta w przepisie art. 77 ⁵ § 1 Kodeksu pracy stanowiącym, że pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.

Dokonując szczegółowej analizy tak postawionego problemu, na konstytutywne cechy podróży służbowej wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2008r., sygn. I PK 208/07, OSNP 2009/11-12/134, stwierdzając, że podróż służbowa charakteryzuje się tym, że jest odbywana:

1) poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy,

2) na polecenie pracodawcy,

3) w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania.

Wszystkie te cechy, jak podkreślał Sąd Najwyższy, muszą wystąpić łącznie.

W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 19 listopada 2008r. (II PZP 11/08) Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż art. 77 ⁵ § 1 k.p. odnosi się jedynie do zadania służbowego rozumianego jako zdarzenie incydentalne w stosunku do pracy umówionej i wykonywanej zwykle w ramach stosunku pracy. Z art. 77 ⁵ § 1 k.p. wynika bowiem wprost, że podróż służbowa, która jest swoistą konstrukcją prawa pracy, ma charakter incydentalny. Jej podstawę formalną stanowi polecenie wyjazdu służbowego, które powinno określać zadanie oraz termin i miejsce jego realizacji. Zadanie musi być skonkretyzowane i nie może mieć charakteru generalnego. Nie jest zatem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach. W konsekwencji wykonywaniem zadania służbowego w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p. nie jest wykonywanie pracy określonego rodzaju, wynikającej z charakteru zatrudnienia. Taka praca bowiem nigdy nie jest incydentalna, ale permanentna. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tej uchwały wywiódł przy tym, że rozważenia wymaga także wzajemna korelacja art. 29 § 1 pkt 2 k.p., który nakazuje określić w umowie miejsce wykonywania pracy, z przywołanym art. 77 ⁵ § 1 k.p. I tak w obu przepisach mowa jest o miejscu pracy, przy czym ten pierwszy stanowi o miejscu wykonywania pracy; drugi - o stałym miejscu pracy. Rozróżnienie to nie ma, zdaniem Sądu Najwyższego w składzie powiększonym, doniosłości normatywnej. W art. 77 ⁵ § 1 k.p. wzmianka o stałym miejscu pracy wskazuje bowiem, że za punkt odniesienia należy przyjąć właśnie miejsce wykonywania pracy określone w umowie o pracę zgodnie z art. 29 § 1 pkt 2 k.p. W rzeczywistości faktyczne miejsce wykonywania pracy może być inne niż określone w umowie. Ad casum uznanie, że stałe miejsce pracy jest równoznaczne z faktycznym miejscem pracy (miejscem wykonywania czynności pracowniczych - por. M. Taniewska: Przestrzenne granice wykonywania pracy, PiZS 1980 nr 3, s. 26) - nie zaś z umówionym miejscem pracy - powodowałoby negatywne konsekwencje dla pracownika np. w postaci niewypłaconych diet (…). Miejsce wykonywania pracy może być różnie oznaczone. Ograniczenie - w drodze wykładni - w określaniu miejsca świadczenia pracy w umowie zmniejszałoby możliwości elastycznego ukształtowania stosunku pracy.

Niezależnie od zakreślonego wyżej przedmiotu sporu, warto wskazać, że w uchwale z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II PZP 3/11, Sąd Najwyższy wskazał, że miejsce wykonywania pracy może być w umowie o pracę co do zasady określone na trzy sposoby (por. przykładowo B. R.: Czasoprzestrzeń pracy, Monitor Prawa Pracy 2006, nr 1, s. 35). Może ono być określone punktowo (adresowo). W tym ujęciu miejsce pracy to pewien punkt geograficzny lub konkretny adres, przy czym adresem tym może być (choć nie musi), adres zakładu pracy prowadzonego przez pracodawcę lub adres zamieszkania pracownika (w przypadku telepracownika). Punktowe (adresowe) miejsce pracy właściwe jest dla tych pracowników, którzy wykonują pracę ze swej natury związaną ze stałym miejscem (na przykład robotnicy fabryczni lub pracownicy biurowi). Jeżeli miejscem tym będzie siedziba pracodawcy, to pracownik będzie w podróży służbowej wówczas, gdy na polecenie pracodawcy krótkotrwale wykona pracę poza tą siedzibą. Drugim z dopuszczalnych sposobów określenia miejsca wykonywania pracy w umowie o pracę jest wskazanie pewnego obszaru geograficznego. Takie obszarowe oznaczenie miejsca wykonywania pracy będzie właściwe w odniesieniu do prac, które ze swej natury wymagają ciągłego przemieszczania się, czyli u pracowników mobilnych. Obszar ten musi być tak określony, aby odpowiadał rzeczywistemu terenowi, na którym pracownik przemieszcza się w ramach umówionej pracy. Obszar ten (jak przyjęto w uchwale z dnia 19 listopada 2008 r., II PZP 11/08) jest nie tylko miejscem pracy pracownika w rozumieniu art. 29 § 1 pkt 2 k.p., ale zarazem stałym miejscem pracy w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p. Pracownik mobilny będzie więc odbywał podróż służbową tylko wówczas, gdy otrzyma od pracodawcy polecenie wykonania zadania poza tym obszarem a zmiana miejsca wykonywania pracy będzie miała charakter krótkotrwały (incydentalny). Wreszcie trzecim sposobem umownego określenia miejsca wykonywania pracy jest wskazanie ruchomego (w istocie zmiennego) miejsca pracy. Możliwość takiego sposobu określenia miejsca pracy jest uznawana w piśmiennictwie, jak i orzecznictwie. W wyroku z dnia 19 marca 2008 r., I PK 230/07 (OSNP 2009 nr 13-14, poz. 176) Sąd Najwyższy wskazał, że pracownik może mieć stałe i niestałe (ruchome, zmienne) miejsce pracy. Spełnienie wymagania przewidzianego w art. 29 § 1 pkt 2 k.p. może więc polegać na wskazaniu stałego miejsca pracy, na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) wykonywania pracy bądź na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy w dostateczny wszakże sposób określonych. Należy przyjąć, że istotą tak zwanego „ruchomego” (zmiennego) miejsca pracy, odróżniającą go od obszarowego miejsca pracy, jest jego punktowość. z tym jednak, że punkt ten może być zmieniany. Zakres możliwych zmian w tym względzie - w uzgodnionych granicach - musi być determinowany rodzajem pracy świadczonej przez pracownika oraz naturą działalności prowadzonej przez pracodawcę i związaną z nią rzeczywistą potrzebą gospodarczą. Ruchome (zmienne) miejsce pracy może na przykład zostać określone wówczas, gdy pracodawca prowadzi budowy lub podobnego rodzaju działalność. Jeżeli ruchome miejsce pracy zostało właściwie określone w umowie, to stałymi miejscami pracy w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p. będą wówczas poszczególne, konkretne miejsca, do których (w granicach umowy o pracę i ramach określonego w niej ruchomego miejsca pracy) pracownik zostaje skierowany w celu stałego świadczenia, umówionego rodzaju pracy. Pracownik taki będzie w podróży służbowej, gdy otrzyma krótkotrwałe zadanie wykonania pracy poza takim stałym miejscem pracy, a także w czasie dojazdu do tego miejsca i powrotu z niego.

W omawianej uchwale (II PZP 3/11) Sąd Najwyższy wskazał również, że praca robotnika budowalnego nie polega ze swej istoty na stałym przemieszczaniu się na określonym obszarze geograficznym (jak to ma miejsce w przypadku kierowców czy przedstawicieli handlowych). Pracownik budowalny nie jest zatem pracownikiem mobilnym. Względem pracownika budowlanego świadczącego przez dłuższy czas w jednym miejscu pracę na różnych budowach prowadzonych przez pracodawcę, nie można umownie określić miejsca pracy wyłącznie jako pewnego obszaru geograficznego (taki sposób jest zarezerwowany dla pracowników mobilnych). Umowne określenie pewnego obszaru, bez skonkretyzowania stałych znajdujących się na nim punktów (prowadzonych budów), nie byłoby bowiem skorelowane z rodzajem pracy świadczonej przez pracownika ani z rodzajem działalności pracodawcy. W odniesieniu do takiego pracownika budowlanego możliwe jest natomiast określenie w umowie o pracę miejsca pracy jako ruchomego, na przykład jako budów realizowanych przez pracodawcę na wskazanym terenie. W tym przypadku określenie obszaru nie oznacza wskazania miejsca pracy, lecz ogranicza obszarowo możliwość wyznaczenia ruchomego (zmiennego) miejsca pracy. W razie takiego umownego określenia miejsca pracy, pracownik przebywa w podróży służbowej wówczas, gdy w celu wykonania krótkotrwałego zadania opuszcza miejscowość stanowiącą jego aktualne, stałe miejsce pracy (miejsce, gdzie realizowana jest budowa, na której świadczy pracę), a także wtedy, gdy pracodawca poleci mu świadczyć pracę (wyznaczy ruchome, zmienne miejsce pracy) poza umówionym obszarem geograficznym. Należy zatem uznać, że pracownik przedsiębiorstwa budowlanego realizującego inwestycje w różnych miejscowościach może mieć w umowie o pracę określone miejsce wykonywania pracy (art. 29 § 1 pkt 2 k.p.) jako miejsce, gdzie jego pracodawca prowadzi budowy lub innego rodzaju stałe prace, ewentualnie ze wskazaniem, na jakim obszarze geograficznym. Stałym miejscem pracy takiego pracownika w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p. jest wówczas każdorazowo to miejsce - w granicach określonych w umowie o pracę - w którym pracownik przez dłuższy czas, stale, systematycznie świadczy pracę (miejsce budowy realizowanej przez pracodawcę). Uwagi te nie znajdą odniesienia do tych pracowników budowlanych, których charakter pracy, przy uwzględnieniu natury działalności prowadzonej jednocześnie przez pracodawcę w wielu miejscach, wymusza częstą zmianę miejsca wykonywania pracy (świadczenia usług składających się na realizację zadań powierzonych pracownikowi).

Reasumując tę część rozważań, Sąd Okręgowy wskazał, że w niniejszej sprawie należało zatem ustalić, czy w okresach objętych zaskarżonymi decyzjami zainteresowani odbywali podróże służbowe.

Sąd I instancji podkreślił, że naruszenie prawa pracownika do określenia miejsca pracy
i wydatków z tym związanych nie oznacza, że pracownik pracuje w podróży służbowej.

Z braku uzgodnienia czy odpowiedniego dostosowania miejsca pracy określonego w umowie o pracę do rzeczywistego miejsca pracy, nie wynika, że pracownik jest w podróży służbowej, tylko dlatego iż wykonuje pracę w miejscu innym niż określone w umowie o pracę. Punktem ciężkości jest więc to, czy pracownik ma do wykonania polecone zadanie w podróży służbowej (art. 77 ⁵ § 1 k.p.), która w kompleksie jego obowiązków stanowi zjawisko nietypowe, okazjonalne, czy też wykonuje pracę przez dłuższy czas (niekrótko) w innym miejscu (nawet za granicą), niż zapisane w umowie o pracę lub innym dokumencie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18.06.2020 r., sygn. II UK 336/19).

Pracownik może być zatrudniony w różnych miejscach pracy, zwłaszcza ten który wykonuje prace remontowe lub budowlane, wszak jego zatrudnienie zależy od miejsca tych prac. Miejsce pracy określone w umowie powinno odpowiadać wówczas rzeczywistemu stanowi rzeczy. Dokument umowy nie musi mieć przesądzającego znaczenia, bo inne ustalenia w tym zakresie (umowa) mogą wynikać z faktów (porozumienia), które można ustalić (choćby dorozumianie). Niewłaściwie określone miejsce wykonywania pracy w umowie o pracę nie decyduje bezwzględnie o kwalifikacji podróży służbowej pracownika, a w tej sprawie o negatywnej kwalifikacji takiej podróży (por. wyrok SN z dnia 17 lutego 2012r., sygn. akt III UK 54/11 , LEX).

Pracę w ramach delegacji (podróży służbowej) wyróżnia sporadyczność i przemijający czas trwania wysłania oraz wykonywanie konkretnie określonego zadania. O podróży służbowej można mówić jedynie w wypadku delegowania narzuconego pracownikowi, wobec czego zawarcie porozumienia, co do wykonywania określonej pracy w ramach delegowania prowadzi do okresowej zmiany ustalonego w umowie miejsca pracy. Wykonywaniem zadania służbowego w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p. nie jest wykonywanie pracy określonego rodzaju, wynikającej z charakteru zatrudnienia, gdyż ta nigdy nie jest incydentalna. Nie jest zatem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21.02.2018 r., sygn. III AUa 2456/16).

Ze względu na przedmiot podróży służbowej istotne jest to, że pracownik ma wykonać czynności pracownicze wyznaczone do zrealizowania w poleceniu pracodawcy, które nie powinny należeć do zwykłych, umówionych czynności pracowniczych (uchwała (7) SN z 19.11.2008 r., II PZP 11/08, OSNP Nr 13-14/2009, poz. 166, wyrok SN z 4.3.2009 r., II PK 210/08, OSNP Nr 19-20/2010, poz. 233). Nie jest podróżą służbową udanie się pracownika niemobilnego poza siedzibę pracodawcy w celu wykonywania zwykłych czynności pracowniczych (por. wyrok SN z 4.7.1978 r., I PR 45/78, OSNCP Nr 1/1979, poz. 16 z glosą A. Kijowskiego, Nowe Prawo Nr 11/1979, s. 162; wyrok SN z 16.9.2009 r., I UK 105/09, OSNP Nr 9-10/2011, poz. 131; uchwała SN z 18.3.1998 r., III ZP 20/97, OSNAPiUS Nr 21/1998, poz. 619; uchwała SN z 15.8.1980 r., I PZP 23/80, OSNCP Nr 2-3/1981, poz. 26, wyrok SN z 20.2.2007 r., II PK 165/06, OSNP Nr 7-8/2008, poz. 97; wyrok SN z dnia 28 czerwca 2012r., sygn. akt II UK 284/11, LEX).

Z art. 77 ⁵ § 1 k.p. wynika wprost, że podróż służbowa, która jest swoistą konstrukcją prawa pracy, ma charakter incydentalny. Jej podstawę formalną stanowi polecenie wyjazdu służbowego, które powinno określać zadanie oraz termin i miejsce jego realizacji. Zadanie musi być skonkretyzowane i nie może mieć charakteru generalnego. Nie jest zatem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach. W konsekwencji wykonywaniem zadania służbowego w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p. nie jest wykonywanie pracy określonego rodzaju, wynikającej z charakteru zatrudnienia. Taka praca bowiem nigdy nie jest incydentalna, ale permanentna (wyrok SN z dnia 10 października 2013r., sygn. akt II UK 104/13, LEX).

Nadto Sąd Okręgowy zaznaczył, że w kontekście powyższych rozważań na gruncie niniejszej sprawy należało stwierdzić, że co do zainteresowanych E. Z., I. M., T. A., M. S. (1), P. N. pracodawca błędnie zakwalifikował ich wyjazdy jako podróże służbowe. Istotą obowiązków zainteresowanych było wykonywanie pracy poza siedzibą spółki - na poszczególnych budowach, co wynikało ze specyfiki działalności spółki.

Dla zainteresowanych wyjazdy nie były zjawiskiem wyjątkowym, lecz stanowiły wykonywanie normalnych obowiązków pracowniczych. Podczas wyjazdów zainteresowani wykonywali czynności, które wchodziły w zakres ich zwykłych obowiązków pracowniczych, wynikających z zawartej umowy o pracę. Zainteresowani nigdy nie świadczyli pracy w siedzibie spółki.

Wyjazdy, które płatnik składek kwalifikował jako podróże służbowe, nie miały charakteru incydentalnego i tymczasowego. Odbywały się stale i w dłuższych okresach. Można to odtworzyć na podstawie zestawienia kwot wypłaconych miesięcznie „diet”, dzieląc te kwoty przez 30 zł (wartość dziennej „diety”). Jeżeli w poszczególnych miesiącach zainteresowany otrzymywał tytułem „diet” 600 zł, to znaczy, że na wyjazdach pracował po 20 dni miesięcznie [= 600 zł / 30 zł]. Pracownicy uzupełniali druki delegacji wpisując również ilość dni pracy „na wyjeździe” w danym miesiącu. Powyższe wynika również z zestawienia dni pracy w miesiącu, dni pracy w delegacjach oraz absencji, które to zestawienia zostały przedłożone przez odwołującą się w odniesieniu do poszczególnych pracowników.

Prace na poszczególnych budowach polegały na stałym świadczeniu pracy na danej budowie. Na koniec każdego miesiąca uzupełniany był druk delegacji. Z uwagi na wielkość niektórych inwestycji praca na danej budowie w opisany powyżej sposób mogła trwać nawet kilka lat. Także pracownicy, którzy udawali się budowy na krótsze odcinki czasu nie odbywali podróży służbowych, ponieważ ich praca polegała na przemieszczaniu się co jakiś czas na kolejne budowy, podczas którego realizowali oni swoje zwykłe obowiązki pracownicze.

Zainteresowani byli świadomi takich warunków zatrudnienia. Byli z nimi zapoznawani już w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej. Dla stron stosunku pracy od początku było wiadomym, że praca nie będzie wykonywana w miejscu, które wskazano w umowie o pracę jako miejsce świadczenia pracy.

W niniejszej sprawie – w ocenie Sądu I instancji - regularność wyjazdów, czas ich trwania, cykliczność, zakres obowiązków zainteresowanych na wyjazdach świadczą o tym, że wyjazdów zainteresowanych nie sposób traktować jako podróże służbowe, chrakteryzujące się co do zasady sporadycznością i szczególnymi potrzebami pracodawcy.

Zainteresowani w każdym miesiącu, systematycznie świadczyli pracę na kolejnych budowach, na które zostali skierowani. Poza okresami świątecznymi i wakacyjnymi E. Z., I. M., T. A., M. S. (1), P. N. zasadniczo pracowali na budowach przez większą część każdego miesiąca, w wymiarze około 20 dni miesięcznie na terenie budowy. Sporadyczne wizyty w miejscu wskazanym w umowie o pracę nie przekreślały prawidłowości ustalenia, że zainteresowani pracownicy, realizując swoje zwykłe obowiązki na poszczególnych budowach, nie przebywali w podróżach służbowych.

Sąd Okręgowy podkreślił nadto, że żadne z poleceń służbowych nie konkretyzowało, wbrew treści przepisów i ugruntowanej judykaturze, zadania, które zainteresowani mieli wykonać. Odwoływano się wyłącznie do rodzaju pracy powierzonej w umowie o pracę. Zasadniczo nie wskazywano także okresu wykonania zadania, wskazując jedynie dany miesiąc, w którym pracownik realizował swoje zwykłe obowiązki wynikające z umowy o pracę. Brak tych elementów także sprzeciwiał się uznaniu spornych podróży za podróże służbowe.

Zdaniem Sądu I instancji zainteresowanych nie można było zaliczyć do kategorii pracowników mobilnych. Prace robotników budowlanych i osób nadzorujących ich pracę, którzy realizują inwestycje w różnych miejscowościach nie polegają bowiem ze swej istoty na stałym przemieszczaniu się na określonym obszarze geograficznym, jak to ma miejsce w przypadku kierowców czy przedstawicieli handlowych. W niniejszej sprawie jedynie rodzaj prowadzonej przez odwołującą działalności gospodarczej wymuszał wykonywanie przez zainteresowanych pracy w różnych miejscach.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Okręgowy zaakcentował, że sama wypłata spornych świadczeń nie była niezgodna z prawem. Pracownikowi należy zrekompensować bowiem dodatkowe koszty, jakie ponosi on z tytułu świadczenia pracy z dala od miejsca zamieszkania. Nie oznacza to jednak, że zaistniały podstawy do zwolnienia wypłacanych zainteresowanym kwot z oskładkowania w oparciu o § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, skoro nie przebywali oni w podróżach służbowych.

W wyroku z dnia 25 lutego 2020 r., sygn. II PK 171/18 Sąd Najwyższy orzekł, że „czym innym są świadczenia z tytułu podróży służbowej i czym innym może być kompensata zwiększonych wydatków wynikających z wykonywania pracy poza umówionym miejscem pracy. Pracownik może umówić się z pracodawcą na odpowiednią rekompensatę kosztów wyżywienia i noclegów a podstawę zwrotu mogą stanowić przepisy prawa cywilnego (…) Sedno problemu nie leży jednak w odróżnieniu podróży służbowej i pracy za granicą, lecz w ustaleniu wyższego wynagrodzenia, które pozwalałoby pracownikowi ponieść zwiększone wydatki bez znacznego umniejszenia wynagrodzenia za pracę albo w ustaleniu świadczenia, które ze swej istoty (rodzajowo) będą kompensować wydatki związane z takim szczególnym pobytem za granicą”. Powyższe może mieć odniesienie także do wyjazdów na terenie kraju.

W takim wypadku zasadne wydaje się więc ukształtowanie wynagrodzenia pracowników na takim poziomie, który uwzględnia konieczność odbywania wyjazdów.

Nie miały wpływu na rozstrzygnięcie – w ocenie Sądu Okręgowego - również zarzuty dotyczące naruszenia przez organ rentowy przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, ponieważ co do zasady naruszenie tych przepisów nie jest badane w postępowaniu, jakie toczy się przed sądem ubezpieczeń społecznych na skutek odwołania od decyzji organu rentowego.

Sądowe postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma wprawdzie charakter kontrolny, dominujący jest jednak charakter rozpoznawczy. Ta druga właściwość wyznacza rolę sądu. Jest nią samodzielna ocena przesłanek warunkujących prawo do świadczenia lub zobowiązanie. Wynika to stąd, że od momentu wniesienia odwołania do sądu rozpoznawana sprawa staje się sprawą cywilną, podlegającą rozstrzygnięciu wedle reguł właściwych dla tej kategorii. Jego zasadność ocenia się na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego i dlatego postępowanie sądowe skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych, spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania. Sąd ubezpieczeń społecznych ocenia zasadność roszczeń odwołującego się, a nie formalną legalność postępowania przed organem rentowym. Chociaż bezpośrednim przedmiotem postępowania jest decyzja organu rentowego, to jednak sąd ubezpieczeń społecznych wyjaśnia istotę sprawy dotyczącą prawa, zobowiązania albo roszczenia strony, co znajduje właściwe zwieńczenie w kompetencji tego sądu do oddalenia odwołania, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia albo zmiany zaskarżonej decyzji w całości lub w części i orzeczenia co do istoty sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2021r., II USKP 58/21).

W tej sytuacji, sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2010 r., II UK 336/09). Z uwagi na zasadę orzekania przez sąd w postępowaniu cywilnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych o prawach lub obowiązkach stron na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego, wady decyzji wynikające z naruszeń przepisów postępowania przed organem rentowym pozostają zasadniczo poza zakresem jego rozpoznania (wyrok SN z dnia 8 stycznia 2014r., II UK 242/13, wyrok SN z dnia 9 października 2014r., II UK 594/13). Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych skupia się bowiem na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego i kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania, pozostaje poza jego przedmiotem (uchwały Sądu Najwyższego z 21 listopada 1980 r., III CZP 43/80, OSNCP 1981 nr 8, poz. 142, z 27 listopada 1984 r., III CZP 70/84, OSNCP 1985 nr 8, poz. 108 oraz z 21 września 1984 r., III CZP 53/84, OSNCP 1985 nr 5-6, poz. 65).

Protokół kontroli, będący opisem ustaleń kontroli, którego obligatoryjną treść określa art. 91 ust. 1 ustawy systemowej, jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c.. (Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako państwowa jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną z mocy art. 66 ust. 4 ustawy systemowej stosuje środki prawne właściwe organom administracji państwowej). Z treści art. 244 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c. wynika, że dokumenty urzędowe korzystają z dwóch wzruszalnych domniemań prawnych, tj. z domniemania autentyczności (iż dokument pochodzi od osoby lub organu wskazanego jako jego wystawca) oraz z domniemania zgodności z prawdą (iż zaświadcza on prawdziwy stan rzeczy). Domniemanie zgodności z prawdą z natury rzeczy występuje jedynie przy dokumentach typu sprawozdawczego, czyli dokumentach informujących, narratywnych. Jedynie bowiem w dokumentach sprawozdawczych, tj. w dokumentach zawierających oświadczenia wiedzy (np. raporty, sprawozdania, zaświadczenia, poświadczenia, protokoły, pokwitowania, decyzje administracyjne deklaratywne, notatki urzędowe) występuje kwestia, czy dokumenty te przedstawiają stan rzeczy zgodny ze stanem rzeczywistym (prawdziwym). Z tych przyczyn domniemanie zgodności treści dokumentu urzędowego z prawdą statuowane w art. 244 k.p.c. dotyczy wyłącznie dokumentów urzędowych sprawozdawczych (narratywnych). Do takich dokumentów z całą pewnością należy protokół kontroli sporządzony przez inspektora kontroli Zakładu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2013r., I UK 156/13) Nadto, zgodnie z art. 473 § 1 k.p.c. w sprawach przewidzianych w niniejszym dziale nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron.

W tym kontekście – zdaniem Sądu I instancji - wymagało podkreślenia, że wszelkie istotne ustalenia faktyczne, mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, zostały dokonane na podstawie dowodów przeprowadzonych w toku postępowania sądowego. Istotne znaczenie przypisać należało drukom poleceń służbowych, które precyzyjnie wskazywały dni, w jakich zainteresowani świadczyli pracę poza miejscem wskazanym w umowie o pracę, a także dokumentom w aktach osobowych, z których wynikał rodzaj powierzonej im pracy, wymuszający ich realizację na kolejnych budowach prowadzonych przez pracodawcę. Treść tych dokumentów korespondowała z zeznaniami świadków i zainteresowanych. W obliczu uzyskania ww. dokumentów w przypadku każdego z pracowników traciły na znaczeniu zarzuty dotyczące braku ich bezpośredniego przesłuchania przez organ rentowy. Przeprowadzenie dowodów przez sąd, nawet w przypadku formalnej wadliwości protokołu kontroli, koresponduje z wyrażonym wyżej obowiązkiem sądu powszechnego rozstrzygnięcia sporu o materialnoprawnych obowiązkach stron.

Sąd Okręgowy wskazał, że niezależnie od tego, stanowisko odwołującej spółki w tym zakresie uznać należało za niekonsekwentne. Kwestionując prawidłowość dowodzenia przez organ rentowy na etapie przed wydaniem decyzji w odniesieniu do zainteresowanych (większości pracowników), spółka powoływała się na dokumenty sporządzone przez ten organ w wyniku tej samej kontroli, której przebieg kontestowała, a z których wynikało, że w odniesieniu do niektórych pracowników ZUS wykluczył możliwość włączenia diet czy też innych kosztów podróży do podstawy wymiaru składek. Stanowisko organu rentowego było jednak wyrazem właściwego zindywidualizowania decyzji, wydawanych w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego. Podstawą odmiennych rozstrzygnięć Zakładu było bowiem ustalenie, że dany pracownik sporadycznie, incydentalnie (raz na kilka miesięcy) realizował swoje obowiązki poza stałym miejscem pracy. Charakter rozstrzygnięcia determinowany tym, czy jest ono korzystne dla strony nie może, co do zasady, rzutować na - sugerowaną przez stronę - ocenę postępowania administracyjnego przeprowadzonego przez organ rentowy.

Wprawdzie okoliczność ta nie wpływa na obowiązek merytorycznego rozpoznania sprawy przez sąd, ale zauważyć należało, że treść wiadomości elektronicznych wysłanych przez odwołującą spółkę do ZUS w dniu 1 czerwca 2021r., w których spółka dwukrotnie informuje, że następnego dnia w siedzibie spółki nie będzie żadnej z osób upoważnionych do reprezentowania spółki w czasie kontroli, ani też nie będzie żadnego z członków zarządu, wpłynęła na odroczenie przebiegu kontroli, a tym samym ten kolejny dzień nie mógł zostać zaliczony do dopuszczalnego okresu kontroli.

Ustalenie, że wyjazdy zainteresowanych nie miały charakteru podróży służbowych oznacza, że wypłacone w okresie objętym zaskarżoną decyzją kwoty z tytułu diet i zwrotu kosztów transportu są przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne.

Wobec powyższego Sąd I instancji - działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. - oddalił odwołania (pkt 1 wyroku).

W punkcie 2 wyroku Sąd Okręgowy obciążył odwołującą się spółkę na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c. oraz na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu kosztami zastępstwa prawnego organu rentowego, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu. Zgodnie z treścią art. 108 § 1 k.p.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony.

Apelację od powyższego wyroku złożył odwołujący płatnik (...) S.A. zaskarżając go w całości i zarzucając:

I. naruszenie prawa materialnego:

1. art. 77 ⁵ § l Kodeksu pracy (zwanego dalej „KP”) poprzez jego nieprawidłową wykładnię, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że sposób, okoliczności i zakres wykonywania zadań służbowych przez E. Z., T. A., P. N., M. S. (1) i I. M. (zwanych dalej (...)) na polecenie pracodawcy w okresie objętym zaskarżoną decyzją nie pozwala na przyjęcie, że Ubezpieczeni przy realizacji tych zadań przebywali w podróżach służbowych, podczas gdy prawidłowa wykładnia wskazanego przepisu powinna prowadzić Sąd I instancji do wniosku, że przy realizacji zadań służbowych na polecenie Odwołującej Ubezpieczeni przebywali w podróży służbowej, a tym samym mogli otrzymać należności na pokrycie kosztów z tymi podróżami związanych;

2. art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1230 ze zm.) (zwanej dalej „ustawą systemową”) oraz art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2561 ze zm.) poprzez ich zastosowanie oraz § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1949 ze zm.) (zwanego dalej „rozporządzeniem składkowym”) poprzez jego niezastosowanie, a polegające na przyjęciu, że diety przysługujące Ubezpieczonym na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową były ich przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i ubezpieczenie zdrowotne, podczas gdy Ubezpieczeni w dniach za które otrzymywali diety przebywali w podróży służbowej, a zatem przysługujące im należności na pokrycie kosztów związanych z tymi podróżami służbowymi nie stanowiły podstawy wymiaru składek w rozumieniu rozporządzenia składkowego;

3. art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego (zwanego dalej „KPA”), art. 77 § 1 KPA i art. 80 KPA w zw. z art. 180 KPA i art. 123 ustawy systemowej, które doprowadziło do naruszenia art. 91 ust. 5 w zw. z art. 91 ust. 1 pkt 7 ustawy systemowej poprzez uznanie, że nieprzeprowadzenie przez Organ rentowy wyczerpującego postępowania dowodowego i jego błędna ocena w trakcie kontroli przeprowadzanej przez Organ rentowy w przedsiębiorstwie (...) nie stanowią wad dyskwalifikujących zaskarżone decyzje w stopniu odbierającym im cechy aktów administracyjnych, podczas gdy prawidłowe zastosowanie przepisów przez Sąd I instancji powinno prowadzić do wniosku, iż stopień wadliwości przeprowadzonego przez Organ rentowy postępowania kontrolnego jest tak dalece kwalifikowany, iż wydanie zaskarżonych decyzji w związku z przeprowadzeniem postępowania administracyjnego wszczętego w oparciu o tak przeprowadzone postępowanie kontrolne powinno zostać uznane za dyskwalifikujące naruszenie wskazanych przepisów, odbierające zaskarżonym decyzjom cechy aktów administracyjnych;

4. art. 77 § 1 KPA w zw. z art. 123 ustawy systemowej oraz art. 91 ust. 5 w zw. z art. 87 ust. 1 pkt 6 ustawy systemowej poprzez uznanie, że przesłuchanie przez Organ rentowy dwunastu pracowników Odwołującej, w tym dziewięciu objętych postępowaniem kontrolnym, w toku prowadzonego postępowania przy jednoczesnym nieprzesłuchaniu Ubezpieczonych nie stanowi wady dyskwalifikującej zaskarżone decyzję w stopniu odbierającym im cechy aktów administracyjnych, podczas gdy prawidłowe zastosowanie przepisów przez Sąd I instancji powinno prowadzić do wniosku, iż wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie Ubezpieczonych w oparciu o protokół kontroli z dnia 29 lipca 2021 r. (zwany dalej (...)), a w rezultacie wydanie przez Organ rentowy zaskarżonych decyzji w oparciu o tak wszczęte postępowanie administracyjne, stanowiło wadę dyskwalifikującą zaskarżoną decyzję w stopniu odbierającym im cechy aktów administracyjnych;

5. art. 91 ust. 5 ustawy systemowej w zw. z art. 55 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (zwanej dalej „Prawem przedsiębiorców”) poprzez uznanie, że prowadzenie przez Organ rentowy czynności kontrolnych w przedsiębiorstwie (...) w czasie przekraczającym 48 dni, a w rezultacie wydanie Protokołu po upływie 48-ego dnia prowadzenia tych czynności, nie stanowi wady dyskwalifikującej zaskarżone decyzje w stopniu odbierającym im cechy aktów administracyjnych, podczas gdy prawidłowe zastosowanie przepisów przez Sąd I instancji powinno prowadzić do wniosku, iż wszczęcie postępowań administracyjnych w sprawie Ubezpieczonych w oparciu o Protokół wydany z naruszeniem prawa, a w rezultacie wydanie przez Organ rentowy zaskarżonych decyzji w oparciu o tak wszczęte postępowanie administracyjne, stanowiło wadę dyskwalifikującą zaskarżone decyzje w stopniu odbierającym im cechy aktów administracyjnych.

II. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1. art. 227 i art. 327 ¹ § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego (zwanego dalej „KPC), polegające na pominięciu przez Sąd I instancji oceny wpływu naruszeń przepisów postępowania poczynionych przez Organ rentowy na treść zaskarżonych decyzji przy jednoczesnym dokonaniu ustalenia, że Sąd I instancji może i powinien dostrzegać wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego, podczas gdy:

a. Sąd I instancji był obowiązany wskazać dlaczego naruszenia przepisów postępowania poczynione przez Organ rentowy nie stanowią w jego ocenie takich wad formalnych zaskarżonych decyzji, które te decyzje dyskwalifikują w stopniu odbierającym im cechy aktów administracyjnych oraz czy naruszenia te naruszały przepisy postępowania przed Organem rentowym w sposób rażący, celem umożliwienia Odwołującej poddania wyrażonej przez Sąd I instancji oceny w tym zakresie kontroli instancyjnej;

b. wady, którymi dotknięte były zaskarżone decyzje są wadami dyskwalifikującymi je w stopniu odbierającym im cechy aktów administracyjnych, a nadto wadami naruszającymi w sposób rażący przepisy o postępowaniu przed Organem rentowym, co w konsekwencji prowadzić powinno Sąd I instancji do zastosowania odmiennego rozstrzygnięcia w sprawie;

2. art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ KPC polegające na jego niezastosowaniu, w sytuacji gdy zaskarżone decyzje zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed Organem rentowym, w związku z czym Sąd I instancji powinien był uchylić zaskarżone decyzje i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Organowi rentowemu;

3. art. 227 KPC poprzez nieustalenie faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, a polegającego na niedostrzeżeniu faktu, że w dniu 4 czerwca 2021 r. nie miały miejsca przeszkody w czynnościach kontrolnych, inspektorzy ZUS zostali poinformowani o wyznaczeniu dnia 4 czerwca 2021 r. jako dnia wolnego od pracy w przedsiębiorstwie (...) oraz nie zgłaszali oni potrzeby wykonywania czynności kontrolnych w tym dniu w biurze Odwołującej;

4. art. 233 § 1 KPC poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a polegającą na uznaniu, że:

a.  w dniach 2 i 4 czerwca 2021 r. nie miały miejsca przeszkody w czynnościach kontrolnych, podczas gdy inspektorzy ZUS nie zwrócili się do zarządu Odwołującej w sprawie prowadzenia kontroli w dniu 2 czerwca 2021 r.; niedostrzeżeniu, że inspektorzy ZUS zostali poinformowani o wyznaczeniu dnia 4 czerwca 2021 r. jako dnia wolnego od pracy w przedsiębiorstwie (...) oraz iż nie zgłaszali oni potrzeby wykonywania czynności kontrolnych w dniu 4 czerwca 2021 r. w biurze Odwołującej; niedostrzeżeniu faktu nieobowiązywania w stosunku do zarządu Odwołującej zasad dotyczących dni wolnych od pracy wynikających z przepisów prawa pracy oraz ich dostępności telefonicznej dla inspektorów ZUS w dniach 2 i 4 czerwca 2021 r.;

b.  miejsce pracy Ubezpieczonych miało ruchomy (zmienny) charakter, zdeterminowany rodzajem pracy, a w związku z tym ustalenie, iż wszystkie wyjazdy do tak ustalonych miejsc pracy nie spełniały przesłanek uznania ich za podróże służbowe, podczas gdy miejsce pracy Ubezpieczonych miało ruchomy (zmienny) charakter, zdeterminowany rodzajem pracy, a w związku z tym ustalenie, iż wszystkie wyjazdy do tak ustalonych miejsc pracy nie spełniały przesłanek uznania ich za podróże służbowe, podczas gdy miejscami pracy Ubezpieczonych były miejsca wskazane w ich umowach o pracę, w związku z czym wszelkie wyjazdy w inne miejsca miały charakter podróży służbowych, co prowadzić powinno do zmiany zaskarżonych rozstrzygnięć Organu rentowego, a zatem miało istotny wpływ na wynik sprawy;

c.  dzień 2 czerwca 2021 r. nie powinien zostać zaliczony do dopuszczalnego okresu kontroli, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy sprzeciwia się takiemu wnioskowi, ponieważ prowadzenie czynności kontrolnych w tym dniu było możliwe, a w konsekwencji dzień ten powinien zostać zaliczony do dopuszczalnego okresu kontroli;

5. art. 235 ² § 1 pkt 2 lub 5 KPC w zw. z art. 227 KPC poprzez pominięcie wniosków zawartych w pkt 6 petitum odwołania o zobowiązanie Organu rentowego do przedłożenia wskazanych w tym punkcie dokumentów, a następnie dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z akt sprawy ubezpieczonych A. R., G. A., P. B., S. J., M. J., J. K., A. K., B. S. i R. W., w sytuacji, w której przeprowadzenie dowodu z zawnioskowanych dokumentów miało znaczenie dla ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i nie zmierzało do przedłużenia postępowania, przy czym Sąd I instancji nie podał podstawy prawnej pominięcia ww. dowodu;

6. art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 KPC w zw. z art. 227 KPC poprzez pominięcie wniosku zawartego pkt 3 lit. f i g petitum odwołania o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków M. S. (2) i P. W. w sytuacji, w której przesłuchanie wnioskowanych przez Odwołującą świadków nie zmierzało ani do wykazania faktu nieistotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, ani też do przedłużenia postępowania, podczas gdy przesłuchanie tych świadków pozwoliłoby Sądowi I instancji na dokonanie pełnych ustaleń faktycznych, a w rezultacie na wydanie innego rozstrzygnięcia w sprawie, i to pomimo zgłoszenia przez pełnomocnika Odwołującej podczas rozprawy w dniu 16 lutego 2023 r. zastrzeżenia do protokołu w trybie art. 162 § 1 KPC.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, strona skarżąca wniosła o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez:

a.  zmianę decyzji Organu rentowego z dnia 13 grudnia 2021 r. o numerze (...) (zwaną dalej pojedynczo „zaskarżoną decyzją 1” lub łącznie z pozostałymi decyzjami „zaskarżonymi decyzjami”) poprzez orzeczenie prawidłowej podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne E. Z. jako pracownika Odwołującej, odpowiadającej tej zadeklarowanej przez Odwołującą w dokumentacji rozliczeniowej z Organem rentowym w spornym okresie, tj. poprzez nieuwzględnienie w tej podstawie otrzymywanych od Odwołującej w spornym okresie należności na pokrycie kosztów związanych z podróżami służbowymi;

b.  zmianę decyzji Organu rentowego z dnia 13 grudnia 2021 r. o numerze (...) (zwaną dalej pojedynczo „zaskarżoną decyzją 2” lub łącznie z pozostałymi decyzjami „zaskarżonymi decyzjami”) poprzez orzeczenie prawidłowej podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne T. A. jako pracownika Odwołującej, odpowiadającej tej zadeklarowanej przez Odwołującą w dokumentacji rozliczeniowej z Organem rentowym w spornym okresie, tj. poprzez nieuwzględnienie w tej podstawie otrzymywanych od Odwołującej w spornym okresie należności na pokrycie kosztów związanych z podróżami służbowymi;

c.  zmianę decyzji Organu rentowego z dnia 13 grudnia 2021 r. o numerze (...) (zwaną dalej pojedynczo „zaskarżoną decyzją 3” lub łącznie z pozostałymi decyzjami „zaskarżonymi decyzjami”) poprzez orzeczenie prawidłowej podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne P. N. jako pracownika Odwołującej, odpowiadającej tej zadeklarowanej przez Odwołującą w dokumentacji rozliczeniowej z Organem rentowym w spornym okresie, tj. poprzez nieuwzględnienie w tej podstawie otrzymywanych od Odwołującej w spornym okresie należności na pokrycie kosztów związanych z podróżami służbowymi;

d.  zmianę decyzji Organu rentowego z dnia 13 grudnia 2021 r. o numerze (...) (zwaną dalej pojedynczo „zaskarżoną decyzją 4” lub łącznie z pozostałymi decyzjami „zaskarżonymi decyzjami”) poprzez orzeczenie prawidłowej podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne M. S. (1) jako pracownika Odwołującej, odpowiadającej tej zadeklarowanej przez Odwołującą w dokumentacji rozliczeniowej z Organem rentowym w spornym okresie, tj. poprzez nieuwzględnienie w tej podstawie otrzymywanych od Odwołującej w spornym okresie należności na pokrycie kosztów związanych z podróżami służbowymi;

e.  zmianę decyzji Organu rentowego z dnia 13 grudnia 2021 r. o numerze (...) (zwaną dalej pojedynczo „zaskarżoną decyzją 5” lub łącznie z pozostałymi decyzjami „zaskarżonymi decyzjami”) poprzez orzeczenie prawidłowej podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne I. M. jako pracownika Odwołującej, odpowiadającej tej zadeklarowanej przez Odwołującą w dokumentacji rozliczeniowej z Organem rentowym w spornym okresie, tj. poprzez nieuwzględnienie w tej podstawie otrzymywanych od Odwołującej w spornym okresie należności na pokrycie kosztów związanych z podróżami służbowymi;

ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia wniosku z pkt 1 -

2)  zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez uchylenie zaskarżonych decyzji i przekazanie spraw do ponownego rozpoznania Organowi rentowemu;

- ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia wniosków z pkt 1 i 2-

3)  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie spraw do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji;

- zaś w każdym wypadku -

4)  uchylenie postanowienia Sądu I instancji wydanego na rozprawie w dniu 16 lutego 2023 r. o oddaleniu wniosku dowodowego Odwołującej oraz dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków M. S. (2) oraz P. W. (doręczenie wezwań na adres Organu rentowego), na następujące fakty:

a.  brak przeszkód w czynnościach kontrolnych w dniach 2 czerwca 2021 r. i 4 czerwca 2021 r.;

b.  poinformowanie inspektorów ZUS o wyznaczeniu w dniu 4 czerwca 2021 r. dnia wolnego od pracy w przedsiębiorstwie (...) oraz o wyznaczeniu tego dnia jako dnia wolnego od pracy w zamian za święto;

c.  niezgłoszenie przez inspektorów ZUS potrzeby wykonywania czynności kontrolnych w dniu 4 czerwca 2021 r. w biurze Odwołującej;

d.  możliwość prowadzenia czynności kontrolnych pod nieobecność Odwołującej w dniu 4 czerwca 2021 r., w tym także zdalnie;

e.  prowadzenie czynności kontrolnych w okresie między sporządzeniem protokołu kontroli a sporządzeniem aneksu nr (...).

5.  przeprowadzenie dowodu z akt sprawy ubezpieczonych A. R., G. A., P. B., S. J., M. J., J. K., A. K., B. S. i R. W. - na fakt niestosowania przez Organ rentowy jakichkolwiek wytycznych przy określaniu, że dany wyjazd jest lub nie jest podróżą służbową oraz na fakt stosowania diametralnie różnych rozstrzygnięć w podobnych sytuacjach faktycznych.

6.  przeprowadzenie rozprawy;

7.  zasądzenie na rzecz Odwołującej kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

8.  nieobciążanie Odwołującej kosztami procesu zarówno w pierwszej jak i w drugiej instancji, względnie nieobciążanie Odwołującej kosztami procesu w drugiej instancji.

Pozwany organ rentowy wniósł m.in. o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest oczywiście prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego, dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Prawidłowo także zastosował prawo materialne. Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania.

Za chybiony uznaje Sąd II instancji zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 § 1 KPC poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a polegającą na uznaniu, że miejsce pracy Ubezpieczonych miało ruchomy (zmienny) charakter, zdeterminowany rodzajem pracy, a w związku z tym ustalenie, iż wszystkie wyjazdy do tak ustalonych miejsc pracy nie spełniały przesłanek uznania ich za podróże służbowe, podczas gdy miejscem pracy Ubezpieczonych było miejsce wskazane w ich umowie o pracę, w związku z czym wszelkie wyjazdy w inne miejsca miały charakter podróży służbowych, co prowadzić powinno do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia Organu rentowego, a zatem miało istotny wpływ na wynik sprawy.

Zarzut tak sformułowany nie wskazuje błędów w ocenie dowodów, nie wskazuje także które z elementów postępowania dowodowego zostały ocenione z naruszeniem zasady swobodnej sędziowskiej oceny. De facto ten zarzut apelacji dotyczy błędnej subsumcji stanu faktycznego (bezspornego) pod normy prawa materialnego.

Wobec niewątpliwego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, Sąd Apelacyjny - podobnie jak Sąd I instancji - nie widzi też konieczności uzupełniania postępowania dowodowego, stąd zarzut art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 KPC w zw. z art. 227 KPC poprzez pominięcie wniosku zawartego w pkt 3 lit. f i g petitum odwołania o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków M. S. (2) i P. W. jest całkowicie bezzasadny. Podobnie bezzasadny jest zarzut naruszenia powołanych wyżej norm procesowych poprzez pominięcie wniosków dowodowych zawartych w pkt 6 petitum odwołania to jest o zobowiązanie Organu rentowego do przedłożenia wskazanych w tym punkcie dokumentów, a następnie dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z akt sprawy ubezpieczonych A. R., G. A., P. B., S. J., M. J., J. K., A. K., B. S. i R. W.. Wbrew opinii apelującego przeprowadzenie dowodu z zawnioskowanych dokumentów nie miało znaczenia dla ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, albowiem okoliczności te zostały prawidłowo i w zupełności ustalone na etapie postępowania pierwszo-instancyjnego.

Za chybione uznać należy postawione jako pierwszorzędne w apelacji zarzuty naruszenia norm prawa materialnego to jest art.77 ⁵ k.p. poprzez niewłaściwą wykładnię i zastosowanie, nadto - art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1230 ze zm.) (zwanej dalej „ustawą systemową”) oraz art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2561 ze zm.) poprzez ich zastosowanie oraz § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1949 ze zm.).

Wskazać się godzi, że istota sporu w analizowanej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy kwoty świadczenia wypłacone ubezpieczonym w wysokości i za okres podany w zaskarżonych decyzjach stanowią przychód, będący podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a jeżeli tak to czy podlega on wyłączeniu od oskładkowania na podstawie § 2 ust. 1 pkt. 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 300) stanowi, że podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracowników, jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Natomiast art. 20 ust. 1 ustawy systemowej w zakresie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe odsyła do unormowań odnoszących się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Powyższe w myśl art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej ze środków publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1510) odnosi się także do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek, z uwzględnieniem ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach społecznych oraz wyłączenia z podstawy wymiaru składek niektórych rodzajów przychodów zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 19 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. 1998 r. nr 161 poz. 1106). Przychodem ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy zgodnie z art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Zważyć jednak należy, iż kwoty uzyskane przez pracowników z tytułu odbycia podróży służbowych, pomimo tego, że mieszczą się w ogólnej definicji przychodu, nie stanowią podstawy wymiaru składek na podstawie § 2 ust. 1 pkt 15 cyt. wyżej rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W myśl wskazanej normy podstawy wymiaru składek nie stanowią diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika - do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, z zastrzeżeniem pkt 17. Odliczenie z podstawy wymiaru składek dokonywane jest według § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia, tylko wtedy, gdy delegowanie pracownika ma cechy podróży służbowej, tzn. zjawiska wśród obowiązków pracownika niecodziennego, okazjonalnego, w ramach pracowniczych powinności niezwyczajnego i nietypowego, stanowiącego pewien wyłom w zwykłym świadczeniu pracy. Pracę w ramach delegacji (podróży służbowej) wyróżnia z kolei sporadyczność i przemijający czas trwania wysłania oraz wykonywanie konkretnie określonego zadania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 03.12.2009 r., II PK 138/09, Monitor Prawa Pracy 2010, nr 6, s. 312, z 09.02.2010 r., I PK 57/09, OSNP 2011, nr 15-16, poz. 200, z 03.04.2001 r., I PKN 765/00, OSNP 2003, Nr 1, poz. 17 i z 22.02.2008 r., I PK 208/07, OSNP 2009, nr 11-12, poz. 134).

Przepis art. 77 ⁵ § 1 k.p. zawiera z kolei wyjaśnienie, co należy rozumieć pod pojęciem podróży służbowej. Podróżą służbową jest każde udanie się pracownika na polecenie pracodawcy poza miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałe miejsce pracy w celu wykonania zadania służbowego.

Podkreślić należy, że w niniejszej sprawie kluczową kwestią było ustalenie, czy wyjazdy ubezpieczonych poza siedzibę spółki stanowiły podróż służbową.

Instytucja podróży służbowej została określona w art. 77 ⁵ § 1 k.p. Zgodnie z tym przepisem, pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Zagadnienie pojęcia podróży służbowej - z uwagi na rozbieżności interpretacyjne w judykaturze - było wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. Aktualnie przeważa wykładnia przyjęta w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19.11.2008 r. II PZP 11/2008 (OSNP 2009/13-14 poz. 166), w której podkreślono, że podróż służbowa nie jest tym samym co wykonywanie pracy. Polecone pracownikowi do wykonania w podróży służbowej zadanie służbowe różni się od pracy „określonego rodzaju”, do wykonywania której pracownik zobowiązuje się w stosunku pracy (art. 22 § 1 k.p.). Przepis art. 77 ⁵ § 1 k.p. wskazuje na incydentalny, tymczasowy i krótkotrwały charakter podróży służbowej. Istotnym elementem oceny w sprawie jest zatem to, czy pracownik ma do wykonania polecone zadanie w podróży służbowej (art. 77 ⁵ § 1 k.p.), która to w kompleksie jego obowiązków stanowi zjawisko nietypowe, okazjonalne, czy też wykonuje pracę przez dłuższy czas w innym miejscu (nawet za granicą), niż zapisane w umowie o pracę lub innym dokumencie (wyroki Sądu Najwyższego: z 22.02.2008 r. I PK 208/2007 OSNP 2009/11-12 poz. 134; z dnia 03.12.2009 r. II PK 138/2009 Monitor Prawa Pracy (...) str. 312-313, LexPolonica nr 2377287; z dnia 04.03.2009 r. II PK 210/2008 OSNP 2010/19-20 poz. 233). Zakres wyrażenia „miejsce wykonywania pracy” (art. 29 § 1 pkt 2 k.p.) jest szerszy niż zakres pojęciowy nazwy „stałe miejsce pracy” (art. 77 ⁵ § 1 k.p.), czyli miejsca, w którym pracownik przez dłuższy czas systematycznie świadczy pracę. Spełnienie wymagania przewidzianego w art. 29 § 1 pkt 2 k.p. może polegać na wskazaniu „stałego miejsca pracy”, na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) pracy albo na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy, byle w sposób dostatecznie określony (wyrok Sądu Najwyższego z 19.03.2008 r. I PK 230/2007 OSNP 2009/13-14 poz. 176). Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie dotyczącym zagadnienia podróży służbowej zwrócił uwagę, że w zmieniających się warunkach społeczno-ekonomicznych - w zatrudnieniu pracowniczym zmiana miejsca pracy coraz częściej nie jest sytuacją szczególną, zwłaszcza w firmach prowadzących działalność budowlano-remontową. Zdaniem Sądu Najwyższego, nie jest wykluczone porozumienie stron stosunku pracy, w ramach którego pracownik ma wykonywać pracę w innym miejscu niż określone w umowie o pracę (art. 29 § 1 pkt 2 k.p.). Jeżeli dochodzi do umownej zmiany miejsca wykonywania pracy, to nie jest to miejsce pracy niestałe (a contrario do stałego z art. 77 ⁵ § 1 k.p.), w którym jest realizowane zadanie służbowe zgodnie z art. 77 ⁵ § 1 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.02.2012 r. III UK 54/2011 LexPolonica nr 4133483). Podjęcie się przez pracownika podróży w celu wykonania określonej pracy na podstawie porozumienia zawartego z pracodawcą nie jest zatem podróżą służbową w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p., chyba że pracownik wykonuje na polecenie pracodawcy stricte zadania służbowe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04.03.2009 r. II PK 210/2008 OSNP 2010/19-20 poz. 233).

Istotnym elementem oceny w przedmiotowej sprawie było zatem ustalenie, czy ubezpieczeni mieli do wykonania polecone zadanie w podróży służbowej (art. 77 ⁵ § 1 k.p.), które to w kompleksie ich obowiązków stanowiło zjawisko nietypowe, okazjonalne, czy też wykonywali swoją pracę przez dłuższy czas w innym miejscu, niż zapisane było to w umowie o pracę lub innym dokumencie (wyroki Sądu Najwyższego: z 22.02.2008 r. w sprawie I PK 208/07, z 03.12.2009 r., w sprawie II PK 138/09, z 04.03.2009 r., w sprawie II PK 210/08).

W ocenie Sądu Apelacyjnego na aprobatę zasługuje stanowisko Sądu I instancji, że nie ma racji odwołujący, iż podróżą służbową jest każde udanie się pracownika na polecenie pracodawcy poza miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałe miejsce pracy w celu wykonywania zadania służbowego. Zgodnie z art. 77 ⁵ Kodeksu pracy, pracownik odbywa podróż służbową, gdy pracodawca polecił mu wykonanie zadania służbowego poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem wykonywania pracy, ponieważ kodeks pracy nie zawiera definicji podróży służbowej, dlatego w celu dokonania oceny czy wyjazd pracownika nosi cechy podróży służbowej należy kierować się wykładnią dokonaną orzecznictwem sądów. Tak przykładowo w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 listopada 2008 r., sygn. II PZP 11/08 Sąd Najwyższy wskazał, że podróż służbowa nie jest tym samym, czym wykonywanie pracy, gdyż zadania polecone pracownikowi do wykonania w podróży służbowej zasadniczo różnią się od pracy, do wykonywania której pracownik zobowiązał się w umowie nawiązującej stosunek pracy (art. 22 § 1 k.p.). Treść przepisu art. 77 ⁵ § 1 k.p. wskazuje na incydentalny, tymczasowy i krótkotrwały charakter podróży służbowej. Oznacza to, że istotnym elementem oceny w sprawie jest to, czy pracownik ma do wykonania polecone zadanie w podróży służbowej, które to w kompleksie jego obowiązków stanowi zjawisko nietypowe, okazjonalne, czy też wykonuje pracę przez dłuższy czas w innym miejscu, niż zapisane w umowie o pracę lub innym dokumencie. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2009 r. II PK 138/09 - Typowa podróż służbowa charakteryzuje się tym, że w kompleksie obowiązków pracownika stanowi zjawisko nietypowe, okazjonalne. Czas podróży nie musi i nie ma być wykorzystywany do pełnienia pracy w interesie pracodawcy.

Zgodzić się należy w ocenie Sądu Odwoławczego również, że stanowiskiem Sądu I instancji, iż zainteresowanych nie można było zaliczyć do kategorii pracowników mobilnych, jak to ma miejsce w przypadku kierowców czy przedstawicieli handlowych. W niniejszej sprawie jedynie rodzaj prowadzonej przez odwołującą działalności gospodarczej wymuszał wykonywanie przez zainteresowanych pracy w różnych miejscach.

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy, ustalony w sposób bezsporny stan faktyczny potwierdza, że dla zainteresowanych wyjazdy nie były zjawiskiem wyjątkowym, lecz stanowiły wykonywanie normalnych obowiązków pracowniczych, a podczas wyjazdów zainteresowani wykonywali czynności, które wchodziły w zakres ich zwykłych obowiązków pracowniczych, wynikających z zawartej umowy o pracę. Ponadto zainteresowani nigdy nie świadczyli pracy w siedzibie spółki. Co również istotne zainteresowani byli świadomi takich warunków zatrudnienia, gdyż byli z nimi zapoznawani już w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej. Dla stron stosunku pracy od początku było wiadomym, że praca nie będzie wykonywana w miejscu, które wskazano w umowie o pracę jako miejsce świadczenia pracy.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że zainteresowani w każdym miesiącu, systematycznie świadczyli pracę na kolejnych budowach, na które zostali skierowani. Poza okresami świątecznymi i wakacyjnymi E. Z., I. M., T. A., M. S. (1), P. N. zasadniczo pracowali na budowach przez większą część każdego miesiąca, w wymiarze około 20 dni miesięcznie na terenie budowy, a s poradyczne wizyty w miejscu wskazanym w umowie o pracę nie przekreślały prawidłowości ustalenia, że zainteresowani pracownicy, realizując swoje zwykłe obowiązki na poszczególnych budowach, nie przebywali w podróżach służbowych. Zainteresowana E. Z. w latach 2016-2017 była zatrudniona w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę na stanowisku zastępcy kierownika budowy. Zawierając umowę o pracę zainteresowana została poinformowana przez operatora pionu, że będzie wykonywać prace na kontrakcie P59 w K. (cały zakres kontraktu to było około 50 km). Zainteresowana w spornym okresie jeździła do L. i K.. Praca zainteresowanej polegała nie tylko na pracy biurowej, ale również na pracy w terenie. Z kolei zainteresowany I. M. był zatrudniony w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę na stanowisku kierownika robót. Zawierając umowę o pracę zainteresowany został poinformowany, że będzie wyjeżdżać w teren do pracy, bo jest to związane ze specyfiką pracy u odwołującej. W 2017 r. zainteresowany pracował w K., nie wykonywał pracy w siedzibie firmy w P. ani w K.. Zainteresowany pracował w biurze budowy oraz na terenie budowy w K.. Zainteresowany T. A. natomiast był zatrudniony w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę od 11 sierpnia 2010 r. na stanowisku inżyniera budowy, od 1 stycznia 2013 r. na stanowisku kierownika robót, od 1 stycznia 2017 r. na stanowisku kierownika budowy. Zawierając umowę o pracę zainteresowany został poinformowany, że będzie wykonywać pracę w terenie, w całej Polsce. Zainteresowany około 30 % czasu pracy wykonywał w biurze w K., a resztę pracy w terenie. Zainteresowany wykonywał pracę na danej budowie do czasu zakończenia danej budowy. Zainteresowany P. N. był zatrudniony w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę od 13 grudnia 2008 r. na stanowisku inżyniera budowy, od 1 maja 2015 r. na stanowisku kierownika robót. Zawierając umowę o pracę zainteresowany został poinformowany, że będzie wykonywać pracę w terenie, w całej Polsce. Zainteresowany wykonywał pracę w biurze działu w K., jednak w przeważającej części pracował w terenie, na budowie. Z reguły zainteresowany wykonywał pracę na jednym większym kontrakcie. Realizacja pracy była na większym terenie, np. na linii kolejowej na odcinku 50 km. Zainteresowany M. S. (1) był zatrudniony w odwołującej spółce na podstawie umowy o pracę od 1 stycznia 2012 r. na stanowisku inżyniera budowy, od 1 kwietnia 2014 r. na stanowisku kierownika robót, od 1 października 20-17 r. na stanowisku kierownika budowy

Zawierając umowę o pracę zainteresowany również został poinformowany, że będzie wykonywać pracę w terenie, w całej Polsce. Zainteresowany wykonywał pracę jako kierownik robót na budowie E75 W. Ł., następnie jako kierownik robót na trasie (...) K., od K. do K., a w dalszej kolejności jako kierownik budowy linia 52 H.-C.. Wszyscy ww. zainteresowani wypełniali polecenia wyjazdów, odnotowując okres i miejsce pobytu i dojazdy na budowę.

Mając na uwadze powyższe ustalenia w ocenie Sądu II instancji uznać należy, że praca ww. ubezpieczonych nie odbywała się zatem incydentalnie (okazjonalnie), ale stale i przez dłuższy okres (co najwyżej zmieniał się dany odcinek linii kolejowej, na którym ubezpieczeni pracowali). Ubezpieczeni wyjeżdżali do miejsca wykonywania pracy (praca na terenie budowy). Ubezpieczeni nie wykonywali przy tym czynności nadzwyczajnych, czynności wykonywane przez ubezpieczonych należały do ich zwykłych czynności pracowniczych.

Należy zwrócić uwagę na to, iż z reguły, wobec braku uzgodnienia czy też z braku odpowiedniego dostosowania miejsca pracy określonego w umowie o pracę do rzeczywistego miejsca wykonywania pracy, nie wynika, że pracownik jest w podróży służbowej tylko dlatego, iż wykonuje pracę w innymi miejscu, niż określone lub uzgodnione w umowie o pracę. Jak już wskazano powyżej, punktem ciężkości branym pod uwagę jest to czy pracownik ma do wykonania polecone zadanie w podróży służbowej, które w kompleksie jego obowiązków stanowi zjawisko nietypowe, okazjonalne, czy też wykonuje pracę przez dłuższy czas w innym miejscu, niż zapisano w umowie o pracę lub innym dokumencie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.02.2012 r., III UK 54/11).

W ocenie Sądu Apelacyjnego postępowanie dowodowe w sposób nie budzący wątpliwości wykazało, że ubezpieczeni wyjeżdżając poza miejscowość, w której zlokalizowana jest siedziba spółki celem dokonywania prac, nie przebywali w podróży służbowej, ponieważ wyjazdy nie miały charakteru incydentalnego, a należały do zwykłych i podstawowych obowiązków pracowników. Jak słusznie wskazywał Sąd Okręgowy, postępowanie dowodowe wykazało w sposób nie budzący wątpliwości, że pracownicy płatnika, w tym ubezpieczeni, wyjeżdżając poza granice miejscowości, w której zlokalizowana jest siedziba pracodawcy celem wykonywania obowiązków pracowniczych nie przebywali w podróży służbowej, ponieważ wyjazdy nie miały charakteru incydentalnego, a należały do zwykłych i podstawowych obowiązków. Oznacza to, że wyjazdy celem wykonywania tych czynności należały do zwykłych, podstawowych obowiązków pracownika.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, że ubezpieczeni nie wyjeżdżali okazjonalnie w miejsca wskazane przez płatnika do wykonywania powierzonych im zadań, tylko cały czas wyjeżdżali do wykonywania zadań będących przedmiotem działalności odwołującego (płatnika składek). Uwzględniając zatem określenie miejsca wykonywania pracy w zawartej umowie, należy przyjąć iż płatnik miał, a co najmniej winien mieć świadomość, iż pracownicy będą wykonywać w terenie znaczną ilość pracy oraz że pracę będą świadczyć na różnych obszarach niż tylko miejsce siedziby spółki. Praca płatnika jest związana z wyjazdami, albowiem uzależniona jest od miejsca realizacji budowy. Ilość i częstotliwość tych wyjazdów świadczy o braku incydentalności, wyjątkowości, która cechuje podróż służbową.

W konsekwencji zaś, wyjazdy ubezpieczonych do pracy poza siedzibę firmy do miejsc realizacji robót, nie mogą być kwalifikowane jako podróże służbowe w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 k.p., a tym samym świadczenia przyznane pracownikowi z tytułu tych wyjazdów, nie są przychodami należnymi z tytułu podróży służbowej pracownika, podlegającymi wyłączeniu z podstawy wymiaru składek.

Konsekwencją przyjęcia, że ubezpieczeni nie odbywali podróży służbowych jest brak podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie wyłączenia z podstawy wymiaru składek przychodu określonego w § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia w postaci kosztów należności z tytułu podróży służbowej pracownika.

Sąd Apelacyjny zaznacza nadto, że choć zarzuty apelującej spółki były dość obszerne, to okazały się nietrafione – stanowiły polemikę z prawidłowymi ustalenia Sądu I instancji oraz przedstawiały własną interpretację przepisów oraz ocenę dowodów.

Nie mają również znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy podniesione przez odwołującego zarzuty co do prawidłowości przeprowadzenia przez pozwanego kontroli, po której wydano zaskarżoną decyzję, a przez to zarzuty naruszenia art. 7 k.p.a., art. 77 §1 k.p.a. oraz art. 80 i 180 k.p.a. w związku z art. 91 i 87 ustawy systemowej.

Postępowanie sądowe, w tym w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, skupia się bowiem na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2009 r., I UK 151/09) (…). Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego (vide uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1980 r., III CZP 43/80, OSNCP 1981 nr 8, póz. 142, z dnia 27 listopada 1984 r., III CZP 70/84, OSNCP 1985 nr 8, póz. 108 oraz z dnia 21 września 1984 r., III CZP 53/84, OSNCP 1985 nr 5-6, póz. 65). Słusznie uznał Sąd I instancji, iż taka sytuacja nie miała miejsca w analizowanej sprawie.

Nie doszło także do naruszenia art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. polegającego na jego niezastosowaniu, w sytuacji gdy – zdaniem apelującego - zaskarżone decyzje zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed Organem rentowym, w związku z czym Sąd I instancji powinien był uchylić zaskarżone decyzje i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Organowi rentowemu.

Orzecznictwo sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego wypracowało konsekwentne stanowisko, iż przepis ten należy wykładać ściśle. Przepis ten daje Sądowi pierwszej instancji możliwość uchylenia decyzji i przekazania sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Należy jednak zaznaczyć, że uprawnienie to zostało ograniczone tylko do decyzji nakładających na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalających wymiar tego zobowiązania lub obniżających świadczenie i tylko w sytuacji, gdy decyzje takie zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym. Ubezpieczonym zaś jest, zgodnie z art. 476 § 5 pkt 2 k.p.c. jest osoba ubiegającą się o: a) świadczenie z ubezpieczeń społecznych albo o emeryturę lub rentę; b) ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, jego zakresu lub wymiaru składki z tego tytułu, c) świadczenia w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych; d) świadczenie odszkodowawcze przysługujące w razie wypadku lub choroby pozostające w związku ze służbą.

W art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c. zdefiniowano zaś, że stronami postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych są: ubezpieczony, osoba odwołująca się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy, wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności i zainteresowany.

W niniejszej sprawie podstawowe znaczenie ma pytanie czy płatnik składek (apelujący w sprawie) posiada status „ubezpieczonego”, czy też jest „innej osoby, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja”, gdyż decyduje to o dopuszczalności zastosowania

art. 477 ¹⁴ § 21 k.p.c. Zakładając racjonalność ustawodawcy, nie sposób przyjąć, że skoro art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c. rozróżnia „ubezpieczonego” i „inną osobę”, to w art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. prawodawca wskazując na „ubezpieczonego” rozumie przez to również „inną osobę, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja”. W rezultacie nie można płatnika składek traktować jako ubezpieczonego (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego: z 17 lutego 2021 r., III USKP 22/21, LEX nr 3123188; z 5 września 2017 r., II UK 360/16, LEX nr 2390723). Oznacza to, że zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja nie nałożyła na ubezpieczonych zobowiązania w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., a przepis ten zezwala na uchylenie decyzji tylko wówczas, gdy zobowiązanie nałożono na „ubezpieczonego”, a nie na „inną osobę”, jaką jest w niniejszej sprawie płatnik składek.

Należy też powtórzyć za Sądem Najwyższym (wyrok z dnia 19 maja 2022 r., I USKP 130/21), że rzadko zdarza się, aby organ rentowy nakładał na ubezpieczonego „zobowiązanie”, a jeszcze rzadziej, aby „ustalał wymiar tego zobowiązania”. Staje się to zrozumiałe, jeśli weźmie się pod uwagę, że ubezpieczony co do zasady występuje w roli świadczeniobiorcy, a nie zobowiązanego. Dodać też trzeba, że w relacjach między płatnikiem a organem rentowym zapadają oczywiście - oparte na ustawowych obowiązkach płatnika składek - decyzje ustalające zobowiązanie, tj. obowiązek opłacenia składek oraz decyzje ustalające wymiar tego zobowiązania (wysokość składek), lecz wykluczenie podmiotowe płatnika składek (który nie należy do kodeksowej kategorii „ubezpieczonych”) z kręgu podmiotów objętych działaniem art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., powoduje, że w i tych relacjach nie będzie miał on zastosowania.

Reasumując - wskazane w apelacji zarzuty w żadnej mierze nie podważyły prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego. Zarzuty i twierdzenia apelującego w istocie swej sprowadzają się do powielenia wcześniej już przedstawianego stanowiska (przed Sądem I instancji) i do przedstawienia własnej subiektywnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego oraz interpretacji obowiązujących przepisów prawa.

Reasumując, w wyniku kontroli instancyjnej orzeczenia Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, a apelacja odwołującego jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c. podlega oddaleniu (pkt 1 wyroku).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1, § 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 2 i 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) mając na uwadze wartość przedmiotu sporu (w.p.s. w stosunku do każdego z zainteresowanych tj. 3060 zł, 8520 zł, 8850 zł, 1800 zł oraz 8355 zł).

sędzia Marta Sawińska