Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2024 r. w Warszawie

sprawy M. C.

z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania M. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 14 września 2022 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 14 września 2022 r. nr (...), w ten sposób, że stwierdza, że Pani M. C. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom/u: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 maja 2022 r. do 5 września 2022 r.

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Renata Gąsior

UZASADNIENIE

M. C. w dniu 19 października 2022 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 14 września 2022 r. nr (...), stwierdzającej, że jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 1 maja 2022 r.

Odwołująca się wskazała, że nie zgadza się z twierdzeniem organu rentowego, że nie istniał ważny pracowniczy stosunek pracy w przedmiotowej sprawie, a łącząca ją umowa o pracę zawarta w dniu 29 kwietnia 2022 r. z płatnikiem składek została zawarta dla pozoru. Odwołująca wskazała na okoliczności zawarcia przedmiotowej umowy o pracę zaznaczając, że została zatrudniona na stanowisku kucharza, a do jej zakresu obowiązków należało m. in. przygotowywanie potraw zgodnie z obowiązującymi recepturami, odpowiadała za zamówienie i przyjęcie towaru oraz czystość na kuchni. Równocześnie ubezpieczona wskazała na osoby, z którymi współpracowała w spornym okresie czasu i które mogą potwierdzić, że faktycznie wykonywała swoja pracę. Ubezpieczona wskazała, że w jej opinii zawarta umowa o pracę jest ważna, a załączone przez nią dowody potwierdzają wykonywanie przez nią pracy. Ponadto M. C. podkreśliła, że zawarta przez nią pierwotnie umowa zlecenia jak również późniejsza umowa pracę była standardowa procedurą i praktyką u pracodawcy - zawarcie stosunku pracy poprzedzone jest okresem próbnym na umowie zlecenia. Ubezpieczona ponadto zaznaczyła, że jej wynagrodzenie umówione i zapisane w umowie o prace odpowiada jej doświadczeniu oraz kwalifikacjom zawodowym oraz standardom rynkowym. Ubezpieczona podkreśliła przy tym, że jej stanowisko było stanowiskiem mentorskim w restauracji, a pozostali kucharze uczyli się od niej przygotowywania potraw. Odnosząc się do poprzednich okresów zatrudnienia ubezpieczona wskazała, że w okresie pandemii nie pracowała w wyuczonym zawodzie kucharza, zgodnie z kwalifikacjami tylko w zakładzie produkcyjnym na stanowisku pracownika produkcji, ponieważ taka forma pracy pozwoliła jej się utrzymać w okresie pandemii i ograniczeń w gastronomii. M. C. zaznaczyła przy tym, że poprzednie okresy zatrudnienia w gastronomii były też okresami intensywnej nauki i zdobywania umiejętności i doświadczenie w zawodzie kucharza, z tego tytułu przyjmowała proponowane stawki jak dla osoby zdobywającej doświadczenie i zarabiała stosunkowo mniej. Ubezpieczona ponadto wskazała, że zwolnienie lekarskie otrzymała z uwagi na ciążę podwyższonego ryzyka, a lekarz prowadzący zalecił jej dużą ostrożność, gdyż praca kucharza wiąże się z licznymi zagrożeniami. Ciąża ubezpieczonej była ciążą wysokiego ryzyka i zakończyła się poronieniem na dowód czego ubezpieczona załączyła odpowiednią dokumentację medyczną. Odwołująca zaznaczyła, że po poronieniu jej stan psychiczny pogorszył się, co z kolei zmusiło ją do korzystania z opieki psychiatry. Odwołująca na potwierdzenie swoich twierdzeń załączyła szereg dokumentów, w tym m.in. dokumentację lekarską, zapisy rozmów z komunikatorów, zdjęcia z restauracji, odpisy dyplomów potwierdzających jej wykształcenie (odwołanie z dnia 15 października 2022 r. k. 3-104 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko, organ rentowy wyjaśnił, że z uwagi na wątpliwości co do prawidłowości zgłoszenia M. C. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) sp. z o.o. ZUS przeprowadził postępowanie wyjaśniające, w wyniku którego ustalił, że pomiędzy stronami nie doszło do nawiązania stosunku pracy w konsekwencji wydając zaskarżoną decyzję, na podstawie której, stwierdził że ubezpieczona M. C. od 1 maja 2022 r. nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Organ rentowy powołując się na art. 22 k.p. wskazał, że o tym czy strony nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nic decyduje zawarcie umowy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacanie składki nie przesądza jeszcze o stosunku pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy wynikających z treści art. 22 § 1 kodeksu pracy. ZUS zaznaczył, że okoliczności przedmiotowej sprawy nie potwierdzają faktu świadczenia pracy przez ubezpieczoną. Organ rentowy zaznaczył, że ubezpieczona w toku postępowania nie przedstawiła żadnych dowodów świadczących o wykonywaniu obowiązków pracowniczych a samo zawarcie umowy, czy wypłata wynagrodzenia nie przesądza o rzeczywistym wykonywaniu czynności pracowniczych. W ocenie organu rentowego umowa o pracę nie miała na celu świadczenia pracy, ale uzyskanie przez ubezpieczoną tytułu do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczona już od 25 maja 2022 r. pozostaje niezdolna do pracy w związku z ciążą. Mając powyżej na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 16 listopada 2022 r. k.105-106 a.s.).

Pismem z dnia 25 stycznia 2023 r. pełnomocnik płatnika składek (...) sp. z o.o. przyłączył się do stanowiska odwołującej wskazując, że ubezpieczona była pracownikiem płatnika składek na podstawie umowy o pracę z dnia 29 kwietnia 2022 r. zawartej na czas określony, a do czasu pójścia na zwolnienie lekarskie odwołująca świadczyła pracę zgodnie z zawartą umową pracując na stanowisku kucharza (pismo z dnia 25 stycznia 2023 r.l k.121-131 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. C. urodziła się (...) Dnia 30 lipca 2004 r. uzyskała dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie kucharz małej gastronomii, a w dniu 31 sierpnia 2007 r. zdała egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie kucharza (dyplom z dnia 30 lipca 2004 r. k. 26 a.s., dyplom z dnia 31 sierpnia 2007 r. k. 25 a.s.).

Ubezpieczona większość swojej kariery zawodowej pracowała w gastronomii - głównie na stanowisku kucharza. Od 1 października 2008 r. do 27 czerwca 2009 r. zatrudniona była w wymiarze połowy etatu na stanowisku pomocy kuchni w spółce (...) sp. z o.o. (świadectwo pracy z 27 czerwca 2009 r. k. 44 a.s.). Następnie, od 1 lipca 2009 r. do 22 sierpnia 2009 r. pracowała w wymiarze pełnego etatu na stanowisku kucharza w spółce (...) sp. z o.o. (świadectwo pracy z 26 sierpnia 2009 r. k. 47 a.s.). W okresie od 1 marca 2010 r. do 26 czerwca 2010 r. pracowała w spółce (...) sp. z o.o. na stanowisku kucharza w wymiarze pełnego etatu (świadectwo pracy z dnia 26 czerwca 2010 r. k. 36 a.s.). W okresie od 15 listopada 2011 r. do 13 października 2012 r. zatrudniona była w (...) M. K. na stanowisku kucharza w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z dnia 15 października 2012 r. k. 40 a.s.). Następnie w okresie od 1 lipca 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r. pracowała w wymiarze pełnego etatu w spółce (...) sp. z o.o. na stanowisku kucharza (świadectwo pracy z dnia 3 września 2013 r. k. 38 a.s.). Od 1 września 2013 r. do 1 września 2015 r. zatrudniona była w (...) spółka cywilna na stanowisku kucharza w pełnym wymiarze czasu pracy ( świadectwo pracy z dna 30 września 2018 r. k. 31 a.s.). W okresie od 1 listopada 2018 r. do 31 grudnia 2019 r. zatrudniona była w (...) sp. z o.o. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku kucharza oraz szefa kuchni (świadectwo pracy z dnia 31 grudnia 2019 r. k. 33 a.s.). Kolejno od 1 stycznia 2021 r. do 31 marca 2022 r. zatrudniona była w (...) spółka komandytowa na stanowisku pracownika produkcji (świadectwo pracy z dnia 31 marca 2022 r. k. 34 a.s.).

Odwołująca w marcu 2022 r. poszukiwała pracy przez różne portale internetowe, w tym (...), na którym to portalu (...) sp. z o.o. zamieściła ogłoszenie o naborze do pracy na stanowisku kucharza. Odwołująca wysłała swoje zgłoszenie. Rozmowa kwalifikacyjna przeprowadzona została przez menadżera restauracji (...). Zgodnie z praktyką przyjętą w (...) sp. z o.o., umiejętności każdego nowego pracownika sprawdzane są podczas dnia próbnego. Z uwagi na charakterystykę pracy w gastronomii oraz obciążenia jakie niesie ze sobą ten rodzaj pracy rotacja pracowników w (...) sp. z o.o. była bardzo duża. Odwołująca została zatrudniona w spółce w czasie, kiedy ta borykała się z niedoborem personelu. Według przyjętej praktyki w (...) sp. z o.o. w pierwszej kolejności, po przepracowaniu dnia próbnego pracodawca zaproponował M. C. umowę zlecenia, która została zawarta 1 kwietnia 2022 r. na okres od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia 30 kwietnia 2022 r. Płatnik składek był zadowolony z jakości wykonywanej przez ubezpieczoną pracy, dlatego A. B. - prezes (...) sp. z o.o., zgodziła się na podpisanie z odwołującej umowy o pracę. Dnia 29 kwietnia 2022 r. odwołująca zawarła umowę o pracę z (...) sp. z o.o. na czas określony od dnia 1 maja 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kucharza, za wynagrodzeniem w kwocie 5.724,38 zł brutto (zeznania ubezpieczonej k. 221-222 a.s., zeznania A. B. k.223-224 a.s. umowa zlecenia nr (...) z dnia 1 kwietnia 2022 r. k.125, umowa o pracę z dnia 29 kwietnia 2022 r.- akta osobowe ubezpieczonej k. 125 a.s.).

W dniu 29 kwietnia 2022 r. ubezpieczona została skierowana na badanie lekarskie, a orzeczeniem lekarskim z dnia 18 maja 2022 r. wskazano na brak przeciwwskazań do pracy na stanowisku kucharza, a jako datę następnego badania okresowego wskazano 18 maja 2024 r. (orzeczenie lekarskie z dnia 18 maja 2024 r. k.17 a.s.).

Odwołująca pracę wykonywała w restauracji (...) sp. z o.o. według ustalanego grafiku. Restauracja pracowała od godziny 11:00 do 22:00, jednak pracownicy przychodzili wcześniej, żeby się nie spóźniać i mieć czas na przygotowanie się do pracy. Przełożonym ubezpieczonej była A. B., zaś nadzór nad bieżącą pracą sprawował menadżer restauracji (...), który wydawał odwołującej bieżące polecenia. Odwołująca wykonywała taką samą pracę na rzecz płatnika składek w ramach umowy zlecenia jaką powierzono jej w ramach stosunku pracy. Do zakresu obowiązków odwołującej należało przygotowywanie potraw zgodnie z obowiązującymi recepturami, zamawianie i przyjmowanie towaru, włącznie z jego rozpakowaniem, dbanie o czystość w kuchni oraz w chłodni. Ubezpieczona robiła listy zakupów, sprawdzała czego jej brakuje i co będzie potrzebne, potem było to konsultowane z menadżerem i on wysyłał zamówienia. W czasie, kiedy ubezpieczona pracowała nie było szefa kuchni. Na kuchni ciepłej oprócz ubezpieczonej przez krótki okres był jeszcze jeden kucharz. Ubezpieczona zatrudniając się w restauracji nie była w ciąży, o ciąży dowiedziała się w połowie maja 2022 roku. Z uwagi na fakt, że wykonywana przez nią praca była pracą fizyczną i istniało w niej wiele zagrożeń, lekarz zalecił jej przejście na zwolnienie lekarskie. Ubezpieczona nie wróciła już do pracy do płatnika składek, umowa o pracę została rozwiązana za porozumieniem stron (zeznania świadka J. S. k.147 a.s. zeznania świadka D. G. k.148 a.s., zeznania świadka A. K. (1) k.148 a.s., zeznania ubezpieczonej k. 221-222, zeznania A. B. k.223-224 a.s.).

Od dnia 25 maja 2022 r. odwołująca była niezdolna do pracy z powodu choroby w związku z ciążą. Niezdolność do pracy trwała od dnia 25 maja 2022 r. do dnia 15 czerwca 2022 r. Dla odwołującej była to druga ciąża, która tak jak pierwsza w listopadzie 2021 zakończyła się poronieniem (karta wizyty ambulatoryjnej z dnia 8 listopada 2021 r. k. 49 a.s., karta informacyjna z Izby Przyjęć z 14 czerwca 2022 r. k. 18 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 4 sierpnia 2022 r. zgodnie z art. 61 § 1 i 4 k.p.a. w związku z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zawiadomił odwołującą i płatnika składek o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych na podstawie umowy o pracę i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia M. C. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (zawiadomienia o wszczęciu postępowania z dnia 04 sierpnia 2022 r. – k. 37 i 39 a.r.). Po przeprowadzeniu postępowania organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z dnia 14 września 2022 r., nr (...), na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1a, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964. kodeks cywilny oraz art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974. kodeks pracy ZUS stwierdził, że M. C., jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 maja 2022 r. (decyzja z dnia 14 września 2022 r. k. 1 a.r.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wymienione dokumenty oraz na podstawie zeznań świadków: D. G., A. K. (2), J. S. oraz stron: odwołującej M. C., a w imieniu płatnika składek: A. B..

Dokumenty w zakresie, w jakim potwierdzają wynikające z nich okoliczności, zostały ocenione jako wiarygodne, tym bardziej, że ich treść koresponduje z tym na co wskazują osobowe środki dowodowe.

Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej, która przekonująco i spójnie przedstawiła okoliczności, które doprowadziły do zawarcia w dniu 29 kwietnia 2022 r. umowy o pracę, a także zakres wykonywanych przez odwołującą czynności.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków: D. G., A. K. (2) oraz J. S., a także zeznaniom A. B. reprezentującej płatnika składek, którzy potwierdzili, że M. C. świadczyła pracę na rzecz płatnika składek od 1 maja 2022 r. i trwało to do momentu otrzymania zwolnienia lekarskiego, a także przedstawili okoliczności podjęcia zatrudnienia przez ubezpieczoną w ramach umowy o pracę i zakres wykonywanych przez nią prac. A. B., reprezentująca płatnika składek wskazała również na przyczyny dotyczące zmiany formy współpracy z odwołującą. W ocenie Sądu zeznania wymienionych wyżej osób są wiarygodne, gdyż wzajemnie ze sobą korespondują, wspólnie tworzą jednolity, logiczny i niebudzący wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego obraz okoliczności sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 14 września 2022 r., nr (...) jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

Sporne w rozpatrywanej sprawie było to, czy M. C. od dnia 1 maja 2022 r. realizowała umowę o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. i czy z tego tytułu powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1009), zwanej dalej ,,ustawą” obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. W myśl definicji zawartej w art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia odwołującej ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy powołując tezy orzecznictwa wskazywał, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru. Zgodnie z art. 83 § 1 k.c., na który powołał się organ rentowy, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej należy odróżnić od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy czy sprzecznej z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Czynność prawna może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

Sąd rozważając, czy faktycznie doszło do nieważności umowy o pracę, analizował stan faktyczny sprawy w odniesieniu do przesłanek z art. 58 k.c. i art. 83 k.c., a więc tak z uwagi na obejście prawa i sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, jak i z uwagi na pozorność. Drugi z wymienionych przepisów stanowi w § 1, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Należy odróżnić przy tym nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997 r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przy ocenie istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego nacisk kładzie się na ustalenie faktycznego wykonywania umowy czy działalności (wyroki Sądu Najwyższego: z 26.02.2013 r., I UK 472/12, z 24.08.2010 r. I UK 74/10, z 13.11.2008 r., II UK 94/08, postanowienie Sądu Najwyższego z 18.10.2011 r., III UK 43/11). Nie wystarczy zatem zawarcie samej umowy, lecz konieczne jest rozpoczęcie jej wykonywania. Umowa taka powinna mieć, przynajmniej w zamiarze, realne znaczenie gospodarcze, w innym bowiem przypadku można by mówić jedynie o relacji grzecznościowej, a nie stosunku prawnym.

Przenosząc zaprezentowane poglądy orzecznictwa na toczący się spór w rozpatrywanej sprawie sąd zważył, że nie zaszły okoliczności wskazujące na zawarcie umowy o pracę dla pozoru lub w celu obejścia prawa lub jej nieważność z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Uwzględniając poczynione w sprawie ustalenia faktyczne, sąd nie podzielił stanowiska organu rentowego.

Raz jeszcze należy podkreślić, że w oparciu o wskazane na wstępie przepisy, dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma nie to czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, ani również faktyczny cel zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych, lecz tylko to czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). O tym zaś czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wymagane jest zatem ustalenie czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu odpłatnej pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

W ocenie sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że strony kwestionowanej przez ZUS umowy faktycznie realizowały stosunek prawny, który posiada cechy typowe dla stosunku pracy. Sąd ustalił, że ubezpieczona zawierając 29 kwietnia 2022 r. umowę o pracę została zatrudniona na stanowisku kucharza i pracę tego rodzaju faktycznie wykonywała. Zawarta umowa o pracę poprzedzona była umową zlecenia nr (...) z dnia 1 kwietnia 2022 r., co, jak potwierdziła świadek A. B., która jest prezesem zarządu spółki, jest praktyką powszechną w gastronomii i ukierunkowane jest na sprawdzenie przyszłego pracownika. Zatem okoliczność, że początkowo ubezpieczona została zatrudniona w oparciu o umowę zlecenia było standardową procedurą.

O pozorności umowy o pracę nie może być mowy również i z tej przyczyny, że zaistniały te elementy, na które wskazuje art. 22 § 1 k.p., a mianowicie praca była wykonywana odpłatnie, a także w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę oraz pod jego kierownictwem. Fakt wykonywania pracy przez ubezpieczoną potwierdzili świadkowie, którzy w spornym okresie czasu współpracowali z M. C. w spółce (...) restaurants, w tym D. G., A. K. (2) i J. S.. Świadkowie potwierdzili, że ubezpieczona w spornym okresie czasu wykonywała obowiązki kucharza w restauracji i zajmowała się przygotowywaniem dań. Praca ubezpieczonej była wykonywana pod kierownictwem menadżera restauracji (...), który nadzorował pracę kuchni i wydawał polecenia ubezpieczonej. Wszelkie decyzje dotyczące kuchni były konsultowane z B. N., który z kolei konsultował się z prezesem spółki A. B.. W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że M. C. była podporządkowana swojemu pracodawcy. Odwołująca wykonywała pracę w miejscu przez niego wskazanym, a czas pracy i wykonane obowiązki były ewidencjonowane w grafiku.

Ostatecznie wątpliwości Sądu nie budziła również okoliczność, że odwołująca wkrótce po zatrudnieniu w zainteresowanej spółce stała się niezdolna do pracy. Okoliczność ta wynikała bowiem z faktu powzięcia przez odwołującą informacji o ciąży, która była ciążą wysokiego ryzyka, a także obawą związaną z poprzednią ciążą zakończoną poronieniem. Z związku z powyższym nie może dziwić fakt, że z uwagi na szczególny charakter pracy kucharza, który wiąże się z niebezpieczeństwem poparzenia, poślizgnięcia, upadku, pracy w wysokiej bądź niskiej temperaturze, odwołująca celem zabezpieczenia swojego zdrowia udała się na zwolnienie lekarskie.

Wobec powyższego, zdaniem sądu, nie było podstaw, aby kwestionować, że praca powierzona ubezpieczonej była rzeczywiście wykonywana, a zatem, aby czynić zarzut pozorności zawartej umowy o pracę. Zgodnie z tym, co było wskazane, o pozorności danej umowy decydują okoliczności wskazane w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Jeżeli jednak pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował, to w takim przypadku nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2005 r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz w wyroku z 12 lipca 2012 r., II UK 14/12, Lex nr 1216864).

Wskazać także należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej, czy też od stanu zdrowia pracownika. Z tego wynika, że nagłe przerwanie relacji z pracodawcą bądź nieprzystąpienie do realizacji umowy o pracę w ustalonym czasie z powodu pogorszenia stanu zdrowia pracownika, nie może wpływać negatywnie na powstały stosunek ubezpieczenia społecznego i skutki z niego wynikające. Dla powstania wskazanych skutków konieczne jest bowiem skuteczne nawiązanie umowy o pracę. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 maja 2014 r., III AUa 826/13).

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy zważył, że spornej umowie o pracę z dnia 29 kwietnia 2022 r. nie sposób przypisać cech pozorności. Odwołująca wykonywała powierzone jej obowiązki zgodnie z umową oraz na zasadach określonych w art. 22 § 1 k.p., co skutkowało powstaniem między nią a płatnikiem składek stosunku pracy stanowiącego podstawę objęcia jej ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym. Z kolei organ rentowy nie przedstawił przekonujących dowodów ani argumentów na potwierdzenie wyrażonego w skarżonej decyzji stanowiska. Tym samym w ocenie Sądu nie zachodzą przesłanki do uznania tej umowy za pozorną, a przez to nieważną na podstawie art. 83 § 1 k.c., a w konsekwencji należało stwierdzić, że przedmiotowa umowa stanowi tytuł podlegania przez M. C. ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu.

Mając powyższe na uwadze sąd nie znalazł podstaw, by przypisać postępowaniu stron w związku z zawarciem umowy o pracę, działania niezgodnego z zasadami współżycia społecznego czy też zmierzającego do obejścia prawa (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Z tych też względów, sąd w punkcie 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że M. C. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu od 1 maja 2022 r. do 5 września 2022 r.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Kwotę 180,00 zł na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. Sąd zasądził od organu rentowego na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2023 r., poz. 1935), ponieważ płatnik składek był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, który złożył wniosek o zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Renata Gąsior

ZARZĄDZENIE

(...)