Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

14 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Dominika Kołpa

po rozpoznaniu 14 czerwca 2024 r. na rozprawie w W.

sprawy z odwołania D. K. i M. S. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W.

z 19 sierpnia 2021 r., znak (...)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że M. S. (1) jako pracownik płatnika składek D. K. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 kwietnia 2021 r. do 31 lipca 2021 r.;

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz D. K. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 1469/21

UZASADNIENIE

Ubezpieczony M. S. (1) oraz płatnik składek D. K. prowadząca działaność gospodarczą (...) D. K. wnieśli odwołania od decyzji z 19 sierpnia 2021 r. znak (...) stwierdzającej, że M. S. (1) jako pracownik płatnika składek (...) D. K. nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 kwietnia 2021 r. do 31 lipca 2021 r. W uzasadnieniu powołano się na okoliczności, że M. S. (1) był zatrudniony u płatnika składek od kwietnia 2021 r. do 31 lipca 2021 r. na stanowisku logistyka, a od 28 kwietna przebywał na zwolnieniu lekarskim z powodów problemów z kręgosłupem. Płatnik składek wskazał, że nie wie z czego wynikało opóźnienie w zgłoszeniu ubezpieczonego do ZUS, a składka za kwiecień 2021 r. faktycznie została opłacona z opóźnieniem z powodów problemów zdrowotnych płatnika składek. Ubezpieczony opisał w uzasadnieniu swojego odwołania czym kierował się przy podjęciu pracy u płatnika składek i na czym polegała jego praca oraz jakie były powody jego przejścia na zwolnienie lekarskie. Mając powyższe na względzie odwołujący wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że M. S. (1) podlegał ubezpieczeniom z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (odwołanie z 14 września 2021 r. k. 3-4 a.s., odwołanie z 2 września 2021 r. k.5- 6 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 11 października 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania. Uzasadniając stanowisko, organ rentowy wyjaśnił, że w oparciu o zapisy na prowadzonych w ZUS kontach ubezpieczonego i płatnika składek organ ustalił, że M. S. (1) 12 kwietnia 2021 r. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych od 1 kwietnia 2021 r. z tytułu umowy o pracę zawartej z płatnikiem (...) D. K.. 8 maja 2021 r. płatnik składek złożył za ubezpieczonego raporty rozliczeniowe z wykazaną podstawą wymiaru składek za kwiecień 2021 r. w wysokości 2520,00 zł od mają 2021 r. do czerwca 2021 r. z zerową podstawą wymiaru składek. Ubezpieczony od 28 kwietnia 2021 r. nieprzerwanie przebywa na zwolnieniu lekarskim, a od marca 2020 r. nie posiada żadnego tytułu do ubezpieczeń społecznych. W toku prowadzonego postępowania organ rentowy uzyskał oświadczenie D. K., w którym poinformowała, że 23 stycznia 2020 r. rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na transporcie drogowym towarów. D. K. podała, że w związku z kłopotami zdrowotnymi podjęła decyzję o zatrudnieniu pracownika z polecenia, który pomógłby jej w prowadzeniu działalności. Organ rentowy zaznaczył przy tym, że D. K. od 16 grudnia 2020 r. do 13 sierpnia 2021 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim - zatem będąc osobą niezdolną do pracy nie powinna podejmować żadnych czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ponadto organ rentowy wskazał, że wątpliwe jest także sprawowanie nadzoru nad praca wykonywaną przez M. S. (1) przez D. K., skoro w okresie, kiedy została zawarta sporna umowa o prace D. K. przebywała na zwolnieniu lekarskim. Organ rentowy zaznaczył, że nie tylko w trakcie postępowania przed organem rentowym, ale także w umowie o pracę jako adres M. S. (1) został wskazany adres pracodawcy. Kwestia braku adresu zameldowania przez ubezpieczonego nie wyjaśnia, dlaczego w dokumentach związanych z negowanym stosunkiem pracy podawany jest jako adres M. S. (1) adres pracodawcy- ubezpieczony mógł podać aktualny adres zamieszkania. Równocześnie organ rentowy zauważył, że ubezpieczony nie wywiązał się z dostarczenia badań lekarskich, na które został skierowany przez pracodawcę. ZUS zaznaczył przy tym, że złożone w toku postępowania wyjaśniającego zeznania świadka A. Z., która wskazała, że M. S. (1) został zatrudniony i zarejestrowany nie świadczą o tym, że ubezpieczony faktycznie świadczył prace na rzecz płatnika składek. Mając powyższe okoliczności na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z 11 października 2021 r. k.9-11 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. K. 23 stycznia 2020 r. rozpoczęła prowadzenie działalności pod firmą (...) D. K. zajmującą się transportem drogowym towarów (wydruk z (...) nienumerowana karta a.r.).

M. S. (1) ur. (...) przed podjęciem zatrudnienia u D. K. ubezpieczony pracował w branży transportowej i miał szerokie doświadczenie w tym zakresie. Przed zatrudnieniem u płatnika składek - od 6 listopada 2019 r. do 18 stycznia 2020 r. zatrudniony był u J. M. prowadzącego Usługi (...), gdzie pracował w wymiarze pełnego etatu na stanowisku kierowcy. Od 3 lutego 2020 r. do 30 kwietnia 2020 r. zatrudniony był w (...) L. K. na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych w wymiarze pełnego etatu. Bezpośrednio przed podjęciem pracy u płatnika składek ubezpieczony nie był nigdzie zatrudniony z uwagi na problemy z kręgosłupem. M. S. (1) doradzał znajomemu w wyszukiwaniu ładunków na giełdzie - robił to zdalnie. Płatnik składek D. K. i ubezpieczony mieszkali blisko siebie - w jednej miejscowości, a D. K. wiedziała, że ubezpieczony ma doświadczenie w transporcie, dlatego poprosiła go o pomoc w rozwijaniu swojej działalności. Od marca 2021 r. ubezpieczony zaczął pomagać płatnikowi składek logistycznie, zajmował się również wykonywaniem transportów, aby płatnik składek miał czas na zatrudnienie pracownika, jednak z uwagi na okoliczność, że D. K. nie udało się nikogo zatrudnić podjęła ona decyzję o zatrudnieniu ubezpieczonego od kwietnia 2021 r. Ubezpieczony zdecydował się na podjęcie zatrudnienia u D. K., ponieważ sam nie miał pomysłu na prowadzenie działalności gospodarczej i wolał podjąć zatrudnienie u innej osoby, a podejmując zatrudnienie u płatnika składek chciał zorientować się jak rozwinie się ta działalność. Ubezpieczony planował w razie pozytywnego rozwoju działalności wykupienie giełdy towarowej i zatrudnienie kierowców z Ukrainy. W trakcie zatrudnienia u płatnika składek wykonał ponad 20 przewozów - woził kawę, rowery, maszyny do reklamacji. M. S. (1) jeździł po całej Polsce wykonując dostawy. Ubezpieczony dostawał w wiadomości SMS numer zlecenia, adres klienta, miejsce rozładunku i załadunku daty i godziny. Podpisywał listy przewozowe. Ubezpieczony wyszukiwał sam kontrahentów- wykonywał dostawy głównie dla spółki (...) sp. z o.o.- gdzie w ramach transportu przewoził rowery. D. K. na potrzeby prowadzenia działalności pożyczyła samochód od znajomych - sama nie posiadała odpowiedniego pojazdu. Płatnik składek z powodu problemów ze zdrowiem zawiesiła działalność 31 października 2021 r. D. K. zgłosiła ubezpieczonego do ubezpieczeń przebywając na zwolnieniu - zleciła to swojej księgowej, z którą współpracowała A. Z.. D. K. współpracowała z firmą (...) sp. z o.o. która zlecała jej wożenie towarów - głównie rowerów. Zlecenia przez spółkę (...) sp. z o.o. były wystawiane dla płatnika składek od połowy marca do połowy kwietnia 2021 r., a kierowca wykonującym przewozy był M. S. (1) (świadectwo pracy z 18 stycznia 2020 r. k.7 a.s., zeznania świadka A. Z. k.175 a.s., zeznania świadka M. Z. k. 216v a.s., zeznania płatnika składek D. K. k.288 a.s., zeznania ubezpieczonego k.288-289 a.s., zlecenia dla przewoźnika k.225-273 a.s., umowa o pracę z 3 lutego 2020 r. k. 305 a.s., umowa o prace z 6 listopada 2019 r. k.305 a.s.).

31 marca 2021 r. D. K. reprezentująca (...) D. K. zawarła umowę o pracę z M. S. (1) na czas określony od 1 kwietnia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. na stanowisku specjalisty ds. logistyki w wymiarze pełnego etatu z wynagrodzeniem zasadniczym brutto w wysokości 2800 zł. Jako dzień rozpoczęcia pracy wskazano 1 kwietnia 2021 r. Ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie w gotówce. Odwołujący był zatrudniony w firmie (...) od 1 kwietnia 2021 r. do 31 lipca 2021 r., a od 28 kwietnia 2021 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim (umowa o pracę z 31 marca 2021 r.- nienumerowana karta a.r., zeznania świadka A. Z. k.175 a.s.).

Ubezpieczony od wielu lat cierpiał na problemy z kręgosłupem - rozpoznano u niego wielopoziomową dyskopatię (dokumentacja medyczna k.31 a.s.).

Płatnik składek D. K. od 16 grudnia 2020 r. do 13 sierpnia 2021 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim ( (...) nienumerowane karty a.r.).

Pismami z 24 czerwca 2024 r. organ rentowy poinformował płatnika składek i ubezpieczonego o wszczęciu postepowania wyjaśniającego celem ustalenia prawidłowości zgłoszenia M. S. (1) do ubezpieczeń społecznych na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) D. K. (zawiadomienie o wszczęciu postępowania – nienumerowane karty a.r.).

Po zakończeniu postępowania, decyzją z 19 sierpnia 2021 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. stwierdził, że M. S. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) D. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 1 kwietnia 2021 r. do 31 lipca 2021 r. (decyzja ZUS z 19 sierpnia 2021 r. - nienumerowane karty a.r.).

31 lipca 2021 r. płatnik składek rozwiązał zawartą z ubezpieczonym umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby, która trwa dłużej niż 3 miesiące (świadectwo pracy z 2 sierpnia 2021 r. nienumerowana karta a.r.). W związku z wątpliwościami organu rentowego odnośnie podpisów znajdujących się na listach przewozowych i wnioskiem pełnomocnika odwołującej z 18 marca 2022 r. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu grafologii na okoliczność ustalenia, czy na kwestionowanych w zakresie prawdziwości podpisu M. S. (1) znajduje się podpis M. S. (1), w toku postępowania sądowego postanowieniem z 12 października 2022 r. sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu badania pisma na okoliczność ustalenia czy podpisy złożone na dokumentach w aktach rentowych:

- na liście przewozowym A. sp. zo.o. z 19 kwietnia 2021 r. w rubryce 18 na stemplu D. K.;

- na międzynarodowym liście przewozowym spółki (...) z 19 kwietnia 2021 r. w rubryce 23 na stemplu D. K.

pochodzą od M. S. (1) oraz czy adnotacja „odebrał 20.04.21 S. M.” i nieczytelny podpis na dokumencie wydania towaru ze spółki (...) z 20 kwietnia 2021 r. pochodzą od M. S. (1) i czy są zgodne z próbkami podpisów złożonymi na k. 173 (postanowienie z 12 października 2022 r. k.183 a.s.).

Biegły z zakresu badania pisma ręcznego T. J. w opinii z 3 listopada 2022 r. wskazał, że na podstawie przeprowadzonych badań identyfikacyjno - porównawczych podpisów i pisma ręcznego stwierdził, że zakwestionowane trzy nieczytelne podpisy dowodowe, występujące na trzech dokumentach dowodowych: dwóch listach przewozowych i jednym dokumencie wydania towaru - k. 29, 30 i 28 a.s. , dowodowy zapis ręczny o treści „Otrzymałem 20.04.21 S. M.”- znajdujący się na dokumencie wydania towaru- karta 28 akt sprawy nie zostały własnoręcznie wykonane przez M. S. (1), którego wzory podpisów i pisma ręcznego nadesłano do tej ekspertyzy jako materiał porównawczy (opinia biegłego z 3 listopada 2020 r. k.189-201 a.s.).

Organ rentowy pismem z 29 listopada 2022 r. wskazał, że nie wniósł uwag do opinii biegłego (pismo z 29 listopada 2022 r. k.220 a.s.).

Pismem procesowym z 16 marca 2023 r. pełnomocnik odwołującej wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego z zakresu grafologii wskazując, że odwołująca twierdzi, że podpisy kwestionowane przez ZUS zostały wykonane przez M. S. (1) (pismo z 16 marca 2023 r. k.297 a.s.).

Mając powyższe stanowisko na względzie sąd postanowieniem z 16 czerwca 2023 r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu badania pisma (innego niż T. J.) na okoliczność ustalenia czy podpisy złożone na dokumencie w aktach rentowych

- na liście przewozowym (...) sp. z o.o. z 19 kwietnia 2021 r. w rubryce 18 na stemplu D. K.;

- na międzynarodowym liście przewozowym spółki (...) z 19 kwietnia 2021 r. w rubryce 23 na stemplu D. K.

pochodzą od M. S. (1) oraz czy adnotacja „odebrał 20.04.21 S. M.” i nieczytelny podpis na dokumencie wydania towaru ze spółki (...) z 20 kwietnia 2021 r. pochodzą od M. S. (1) i czy są zgodne z próbkami podpisów złożonymi na k. 173 oraz k. 305 (postanowienie z 16 czerwca 2023 r. k. 307 a.s.).

Biegły z zakresu grafologii P. D. w opinii z 20 grudnia 2023 r. wskazał, że podpisy uproszczone złożone na dokumentach w aktach rentowych w postaci: dokumentu wydania towaru ze spółki (...) z 20 kwietnia 2021 r. [k. 28 akt sprawy], listu przewozowego spółki (...) sp. z o.o. z 19 kwietnia 2021 r. [k. 30 akt sprawy] - rubryka nr 18 na stemplu (...), międzynarodowego listu przewozowego spółki (...) sp. z o. o. z 19 kwietnia 2021 r. [k. 29 akt sprawy] - rubryka nr 23 na stemplu (...), zostały nakreślone przez M. S. (1). Biegły ponadto wskazał, że adnotacja o treści „Odebrał 20 kwietnia 21 S. A.” na dokumencie wydania towaru ze spółki (...) z 20 kwietnia 2021 r. [k. 28 akt sprawy] została sporządzona przez M. S. (1) (opinia biegłego z zakresu grafologii z 20 grudnia 2023 r. k.316-335 a.s.).

Ustalenia stanu faktycznego, sąd dokonał w oparciu o akta rentowe odwołującego, jak również dokumenty znajdujące się w aktach niniejszej sprawy oraz na podstawie zeznań złożonych przez świadków: M. Z. (k. 216 odw.), A. Z. (k. 174), płatnika składek D. K. (k. 288, 361) oraz ubezpieczonego M. S. (1) (k. 288). Sąd dokonał ustaleń faktycznych również na podstawie opinii biegłego grafologa P. D.. Zdaniem sądu powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Organ rentowy kwestionował autentyczność podpisów widniejących na listach przewozowych przedstawionych jako dowód w sprawie, jednak w toku postępowania sądowego biegły potwierdził autentyczność podpisów ubezpieczonego na powołanych dokumentach.

Zeznania świadków sąd ocenił jako wiarygodne i spójne. Świadek A. Z. prowadziła (...) i opisała na czym polegała współpraca jej z płatnikiem składek i potwierdziła okoliczność czasu trwania umowy zawartej z ubezpieczonym. Świadek ponadto potwierdził, że ubezpieczony kontaktował się z nią telefonicznie w sprawie wystawienia faktur. Z kolei świadek M. Z. potwierdziła, że firma (...) współpracowała jako podwykonawca z firmą spedycyjną W.. Świadek wskazała, że miała kontakt bezpośredni z ubezpieczonym i wystawiała zlecenia na przewóz dla M. S. (2) w spornym okresie. Zeznania świadków znajdują odzwierciedlenie w pozostałym zebranym materiale dowodowym i sąd nie miał podstaw do odmówienia im wiary.

Również zeznania płatnika składek D. K. i ubezpieczonego zasługiwały na danie im wiary. D. K. opisała w obszernie motywację jaką się kierowała przy nawiązywaniu współpracy z ubezpieczonym i okoliczności zawieszenia działalności. Z kolei ubezpieczony również opisał okoliczności nawiązania współpracy z płatnikiem składek i okoliczności związane z stanem jego zdrowia, które uniemożliwiły mu dalszą współpracę.

Sąd uznał za wiarygodną opinię biegłego grafologa P. D.. Uzyskane w ten sposób wiadomości specjalne sąd uwzględnił w całości, ponieważ opinia biegłego wydana została w oparciu o zgromadzoną dokumentację oraz prawidłowo przeprowadzone badanie porównawcze próbek pisma z podpisami znajdującymi się na badanych dokumentach. Opinia w ocenie sądu była spójna z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym i pozwoliła na ustalenie, że podpisy znajdujące się na listach przewozowych należą do ubezpieczonego.

Sąd nie oparł się na opinii biegłego grafologa T. J., ponieważ opinia biegłego nie zawierała przekonujących i właściwie uargumentowanych wniosków. Należało również mieć na względzie, że opinia sporządzona przez biegłego T. J. została sporządzona jako pierwsza opinia w sprawie i biegły opierał się na jednej próbce pisma ubezpieczonego, kiedy następny powołany w sprawie biegły miał do dyspozycji dwie próbki pisma - co w ocenie sądu pozwalało na wydanie dokładniejszej opinii w spawie.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii łącznej obu biegłych grafologów. Wniosek ten nie zasługiwał na uwzględnienie, ponieważ opinia biegłego z zakresu grafologii P. D. była wyczerpująca i znajdowała odzwierciedlenie w pozostałym zebranym materiale dowodowym. Sąd miał również na względzie, że organ rentowy nie przedstawił żadnych merytorycznych zarzutów pod kątem wniosków zaprezentowanych w opiniach przez ww. biegłych, a jedynie prezentował w dalszym ciągu swoje stanowisko w sprawie. Z uwagi na powyższe sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął ww. wniosek jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania.

W tych okolicznościach sąd uznał zebrany materiał dowodowy za wystarczający do wydania rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania ubezpieczonego M. S. (1) i płatnika składek D. K. podlegały uwzględnieniu.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się na ustaleniu czy M. S. (1) podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę u płatnika składek.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.) zwanej dalej ,,ustawą” obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. W myśl definicji zawartej w art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia odwołującej ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy powołując tezy orzecznictwa wskazywał, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru. Zgodnie z art. 83 § 1 k.c., na który powołał się organ rentowy, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej należy odróżnić od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy czy sprzecznej z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Czynność prawna może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przy ocenie istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego nacisk kładzie się na ustalenie faktycznego wykonywania umowy czy działalności (wyroki Sądu Najwyższego: z 26.02.2013 r., I UK 472/12, z 24.08.2010 r. I UK 74/10, z 13.11.2008 r., II UK 94/08, postanowienie Sądu Najwyższego z 18.10.2011 r., III UK 43/11). Nie wystarczy zatem zawarcie samej umowy, lecz konieczne jest rozpoczęcie jej wykonywania. Umowa taka powinna mieć, przynajmniej w zamiarze, realne znaczenie gospodarcze, w innym bowiem przypadku można by mówić jedynie o relacji grzecznościowej, a nie stosunku prawnym.

Przenosząc zaprezentowane poglądy orzecznictwa na toczący się spór w rozpatrywanej sprawie sąd zważył, że nie zaszły okoliczności wskazujące na zawarcie umowy o pracę dla pozoru lub w celu obejścia prawa. W pierwszej kolejności strony logicznie uargumentowały potrzeby związane z nawiązaniem stosunku pracy. D. K. wskazała na potrzebę zatrudnienia osoby, która zna się na branży transportowej wskazując przy tym, że ubezpieczonego znała i wiedziała, że ma on duże doświadczenie w branży spedycyjnej i dlatego zdecydowała się podjąć z nim współpracę. Zdaniem sądu, w tym zakresie płatnik składek i ubezpieczony jasno i precyzyjnie przedstawili proces zatrudnienia M. S. (1) i powody jego zatrudnienia. Jak wynika z zeznań płatnika składek D. K. nie miała doświadczenia w branży transportowej i chciała zatrudnić kogoś doświadczonego – a ubezpieczonego znała, ponieważ był jej sąsiadem. Również M. S. (1) przedstawił w wiarygodny sposób, dlaczego podjął się współpracy z D. K.. Początkowo ubezpieczony pomagał płatnikowi składek w kwestiach logistycznych, jednak, ponieważ D. K. nie znalazła nikogo na stanowisko kierowcy- ubezpieczony podjął się pracy kierowcy. Należało również mieć na względzie, że strony się znały - mieszkali blisko siebie w tej samej miejscowości i z uwagi na chęć zatrudnienia zaufanej osoby, ubezpieczony był odpowiednim kandydatem na to stanowisko. Płatnik składek i ubezpieczony wykazali, że istniała potrzeba, zatrudnienia M. S. (1) - choćby z uwagi na brak doświadczenia ubezpieczonej w zakresie branży spedycyjnej. Ponadto D. K. zatrudniła ubezpieczonego do pomocy z uwagi na swoje problemy ze zdrowiem, które uniemożliwiały jej zajmowanie się działalnością gospodarczą w pełnym zakresie.

W ocenie sądu, istotne w sprawie było wystąpienie wszystkich elementów koniecznych dla zaistnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Wbrew stanowisku prezentowanego przez ZUS, zgromadzony materiał dowodowy potwierdził wykonywanie pracy przez ubezpieczonego- świadczą o tym chociażby listy przewozowe znajdujące się w aktach sprawy. Co prawda w toku postępowania organ rentowy kwestionował podpisy znajdujące się na listach przewozowych, jednak biegły z zakresu grafologii P. D. potwierdził autentyczność podpisów i fakt, że należały one do ubezpieczonego - co z kolei ewidentnie świadczy o tym, że M. S. (1) wykonywał powierzone mu zadania. Równocześnie dowodem wskazującym na fakt wykonywania pracy przez ubezpieczonego są zeznania odwołującego, płatnika składek się oraz świadków przesłuchanych w toku postępowania. W toku postepowania sądowego świadek M. Z. potwierdziła, że współpracowała z M. S. (1) i jako pracownik spółki (...) sp. z o.o. wystawiała zlecenia na przewóz dla M. S. (1) od połowy marca do połowy kwietnia 2021 r. Również świadek A. Z., która prowadziła (...) wskazała, że to ona zgłosiła M. S. (1) do ubezpieczenia.

W ocenie sądu, ubezpieczony wykazał, że faktycznie wykonywał obowiązki pracownicze za wynagrodzeniem oraz pod nadzorem D. K.. D. K., ubezpieczony i świadkowie zgodnie wskazali, że wykonywał on obowiązki specjalisty ds. logistyki i w ich ramach zajmował się zleceniami i jeździł jako kierowca, jeździł do kontrahentów, których wyszukiwał, przewoził w ramach transportu różne produkty, kawę, maszyny do reklamacji. Z zebranego materiału dowodowego wynika również, że nadzór nad wykonywanymi obowiązkami przez ubezpieczonego sprawowała D. K..

Wobec powyższego, zdaniem sądu, nie było podstaw, aby kwestionować, że praca powierzona ubezpieczonemu była wykonywana, a zatem, aby czynić zarzut pozorności zawartej umowy o pracę. Zgodnie z tym, co było wskazane, o pozorności danej umowy decydują okoliczności wskazane w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Jeżeli jednak pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował, to w takim przypadku nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2005 r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz w wyroku z 12 lipca 2012 r., II UK 14/12, Lex nr 1216864).

Brak pozorności umowy o pracę nie wyklucza jednak stwierdzenia jej nieważności w oparciu o art. 58 § 1 k.c. Powołany przepis stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jak jednak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 9 lutego 2012 r. „sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania" (I UK 265/11, Lex nr 1169836).

Zaakcentować przy tym należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają także skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej czy też od stanu zdrowia pracownika. Z tego wynika, że nagłe przerwanie relacji z pracodawcą bądź nieprzystąpienie do realizacji umowy o pracę w ustalonym czasie z powodu pogorszenia stanu zdrowia pracownika, nie może wpływać negatywnie na powstały stosunek ubezpieczenia społecznego i skutki z niego wynikające. Dla powstania wskazanych skutków konieczne jest bowiem skuteczne nawiązanie umowy o pracę. Skutku takiego nie rodzi zawarcie przez strony umowy o pracę bez woli jej realizacji, nawet jeżeli strony podejmują jakieś czynności, które mają na zewnątrz pozorować realizację umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 maja 2014 r., III AUa 826/13). W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że M. S. (1) był podporządkowany swojego pracodawcy. Wykonywał czynności jako kierowca i zajmował się kwestiami spedycji i organizacji transportów. Potwierdzenie obecności pracownika odbywało się poprzez podpis na liście obecności, a nadzór nad pracą ubezpieczonego sprawowała D. K..

Na marginesie sąd zważył, że co prawda pracodawca w odniesieniu do zatrudnienia odwołującego dopuścił się uchybień, bowiem ubezpieczony został dopuszczony do pracy bez wymaganego zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwskazań do pracy na danym stanowisku. Niemniej jednak, w ocenie sądu, okoliczności te nie świadczą o tym, że praca nie była przez odwołującego faktycznie wykonywana. Podkreślenia wymaga, że brak zaświadczenia lekarskiego o dopuszczeniu pracownika do pracy nie może obciążać pracownika. Brak stosownego badania lekarskiego nie niweczy stosunku pracy, jeżeli osoba faktycznie wykonywała pracę tak jak pracownik (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 30 lipca 2013 r., III AUa 350/13).

Organ rentowy wskazał również na okoliczność, że w przedmiotowej sprawie wniosek o objęcie M. S. (1) ubezpieczeniami społecznymi został złożony z opóźnieniem, co było spowodowane niedopilnowaniem tych czynności przez płatnika składek. Zgłoszenia dokonano 12 kwietnia 2021 r., a więc z przekroczeniem ustawowego terminu. Zgodnie z art. 36 ust. 1 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zgłoszenia dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Zdaniem sądu, o ile fakt przekroczenia ustawowego terminu jest bezsporny, o tyle dyskusyjne jest, czy przekroczenie to należy kwalifikować jako nadmierne i kluczowe, biorąc pod uwagę fakt, że jak wynika z materiału dowodowego - umowa była faktycznie realizowana. W rozpatrywanej sprawie - bez względu na wskazane naruszenia przepisów ze strony pracodawcy - najistotniejsze jest to, że strony przystąpiły do realizacji umowy o pracę, a więc spóźnione zgłoszenie do ubezpieczeń, nie miało znaczenia decydującego. W stosunkach pracy może to być oceniane w aspekcie przestrzegania przez pracodawcę przepisów, ale jeśli umowa o pracę faktycznie była realizowana, nie skutkują one uznaniem, iż doszło do jej nieważności. Sam fakt świadczenia pracy przez pracownika, w przypadku którego nie dopełniono opisywanych formalności, nie może prowadzić do tak daleko idącego skutku, chyba że umowa nie byłaby realizowana. Tylko wówczas takie okoliczności, jakie zaistniały w przedmiotowej sprawie, mogłyby potwierdzać pozorność umowy, a tym samym jej nieważność.

Odnosząc się z kolei do zarzutu organu rentowego, który wskazał, że płatnik składek będąc osobą niezdolną do pracy nie powinien podejmować żadnych czynności związanych z prowadzeniem działalności należy przywołać pogląd orzecznictwa w tym zakresie. Jak wskazał Sąd Najwyższy wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu art. 17 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa polega na podjęciu działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy. Pracami takimi (w przypadku prowadzenia działalności pozarolniczej) będzie wykonywanie konkretnych czynności związanych wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów. Nie stanowi więc takiej pracy zarobkowej, uzyskiwanie w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego dochodów, niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, np. podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną osobę oraz formalnoprawne tylko prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej obowiązków leży nadzór nad działalnością firmy (wyrok SN z 4.04.2012 r., II UK 186/11, LEX nr 1216851.) Zatem twierdzenie organu rentowego, że D. K. przebywając na zwolnieniu lekarskim nie miała możliwości kontrolowania pracy wykonywanej przez ubezpieczonego czy innych czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie zasługiwał na uwzględnienie.

Konkludując, w rozważanej sprawie ustalone przez sąd okoliczności, które zostały omówione, nie wskazują, by działania stron były naganne oraz by stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji było zasadne. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż strony realizowały zawartą umowę o pracę. W związku z powyższym, nie może być mowy o zawarciu pozornej umowy o pracę.

Mając na względzie poczynione ustalenia faktyczne i zaprezentowaną argumentację, sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że M. S. (1) jako pracownik płatnika składek D. K. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 kwietnia 2021 r. do 31 lipca 2021 r. o czym orzeczono w punkcie I wyroku.

Sąd w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. na rzecz D. K. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wskazana kwota stanowiąca stawkę minimalną została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1935).