Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 czerwca 2024 r. w Warszawie

sprawy T. L. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość emerytury, odsetki

na skutek odwołania T. L. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 maja 2018 r. znak: (...) oraz z dnia 18 marca 2019 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 18 marca 2019 r. znak: (...), w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się T. L. (1) kwotę 666,54 zł tytułem odsetek za wypłatę z opóźnieniem należnej emerytury,

2.  oddala odwołania w pozostałym zakresie,

3.  nie obciąża T. L. (1) kosztami zastępstwa procesowego strony przeciwnej.

Sędzia Renata Gąsior

UZASADNIENIE

Ubezpieczony T. L. (1) pismem z dnia 28 stycznia 2019 r. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., znak: (...) z dnia 24 maja 2018 r., którą organ rentowy, wykonując wyrok Sądu Okręgowego z dnia 2 października 2015 r. przyznał ubezpieczonemu emeryturę od 1 marca 2015 r. Ubezpieczony ww. decyzję zaskarżył w części, tj. w zakresie dotyczącym ustalenia wysokości należnej mu emerytury oraz nieprzyznania mu odsetek związanych z wyrównaniem świadczenia pomiędzy dotychczasową kwotą emerytury wypłacaną na starych zasadach, a świadczeniem wypłacanym obecnie na podstawie nowych zasad.

Ubezpieczony wskazał, że ww. decyzji zarzuca:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez nieprawidłowe zastosowanie przepisu art. 55 w związku z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przejawiające się niewypłacaniem emerytury w nieprawidłowej wysokości.

2.  naruszenie prawa materialnego poprzez nieprawidłowe zastosowanie przepisów z art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przejawiające się w nieprzyznaniu i niewypłaceniu odsetek od kwoty stanowiącej różnicę między kwotą emerytury wypłacaną mi na starych zasadach a świadczeniem należnym na podstawie nowych zasad.

Ubezpieczony wniósł o:

1.  zmianę zaskarżanej decyzji w części dotyczącej wyliczenia podstawowej wysokości emerytury i ustalenie prawa do emerytury w kwocie odpowiadającej hipotetycznej wysokości emerytury ustalonej na dzień 1 maja 2017 roku,

2.  ustalenie prawa do odsetek z tytułu wypłacania emerytury w kwocie innej niż zasądzona wyrokiem Sądu Apelacyjnego,

3.  ustalenie prawa do odsetek związanych z wypłacaniem emerytury na starych zasadach przed wydaniem wyroku przez Sąd Apelacyjny,

4.  ustalenie odpowiedzialności organu rentowego.

W uzasadnieniu stanowiska ubezpieczony scharakteryzował dotychczasowy przebieg postępowania przed organem rentowym i wskazał, że Zakład decyzją z 21 kwietnia 2015 roku odmówił mu przeliczenia emerytury w oparciu o art. 55 w zw. z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, po uwzględnieniu jego odwołania, wyrokiem z 2 października 2015 r (sygnatura akt: VII U 832/15) przyznał mu prawo do wyliczenia świadczenia emerytalnego na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Następnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 12 grudnia 2017 r. wydał wyrok (sygnatura akt III AUa 1867/15), w którym oddalił apelację organu rentowego i utrzymał w mocy wyrok z 2 października 2015 r, ustalając prawo do emerytury na nowych zasadach zgodnie z hipotetyczną wysokością emerytury ustalonej na dzień 1 maja 2017 roku, czyli w wysokości 3.044,92 zł. Ubezpieczony wskazał następnie, że w dniu 7 listopada 2018 r. wystąpił do organu rentowego z prośbą o wyjaśnienie, czy wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie został wykonany, tj. czy obecnie wypłacana mu emerytura, jest wypłacana w oparciu o art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, czy wypłacone zostało wyrównanie między kwotą wypłacaną przed wyrokiem oraz wypłacaną po wyroku z dnia 2 października 2015 roku i czy w związku z różnicą wysokości kwot wypłacanej i należnej wypłacone zostały odsetki. Ubezpieczony przywołał okoliczność, że organ rentowy pismem z dnia 3 grudnia 2018 r. udzielił mu odpowiedzi, w której powołując się na decyzję znak: (...) z dnia 24 maja 2018 r., wskazał, że odsetki nie zostały mu wypłacone, ponieważ sentencja wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 2 października 2015 r. nie wskazywała w tej kwestii odpowiedzialności organu rentowego. Ubezpieczony zaznaczył, że w tamtym czasie organ rentowy nie doręczył mu decyzji z dnia 24 maja 2018 r., znak: (...), do której treści się odwoływał.

W następstwie pozyskanej informacji, ubezpieczony w dniu 11 stycznia 2019 r. wystąpił do organu rentowego o doręczenie decyzji (...) z dnia 24 maja 2018 roku. Decyzja ta została doręczona wraz z pismem z 4 lutego 2019 roku. Ubezpieczony scharakteryzował, że zgodnie z tą decyzją wyliczono mu emeryturę w wysokości 2.866,31 zł, która po waloryzacji od 1 marca 2018 r. wynosi 2.971,83 zł. Kwotę tę obliczono w sposób następujący: ((82.378,13 + 582.602,31) – 45.138,27) / 200,90 = 2866,31, gdzie: 82.378,13 zł to kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji, 582.602,31 zł to kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego, 45.138,27 zł to kwota pobranych emerytur, a 200,90 to średnie dalsze trwanie życia. Następnie wspomniał, że w dalszej części decyzji stwierdzono że na poczet należności od 1 marca 2015 roku do 30 czerwca 2018 roku w kwocie 115.391,28 zł Zakład zaliczył kwotę 106.741,71 zł z tytułu wypłaconej emerytury, a pozostałą należność, w kwocie 8.649,57 zł wraz z odsetkami ustawowymi za okres od 11 maja 2018 r. do 10 czerwca 2018 r. w kwocie 33,75 zł po odliczeniu zaliczki na podatek odprowadzonej do urzędu skarbowego w kwocie 840,00 zł i składki na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie 778,46 zł, Zakład przekaże na rachunek banku w kwocie 7.064,86 zł. Ubezpieczony wskazał, że Zakład poinformował go również, że z należnej emerytury w wysokości 2.971,83 zł po odliczeniu zaliczki na podatek odprowadzanej do urzędu skarbowego w kwocie 258,00 zł i składki na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie 267,46 zł, wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 2.446,37 zł. Na końcu decyzji zawarto informację, że prawo do emerytury ustalonej decyzją z dnia 31 marca 2009 roku (na starych zasadach) o symbolu świadczenia EM ustaje z dniem 28 lutego 2015 roku.

Następnie T. L. (1) wspomniał, że w dniu 21 marca 2019 roku doręczono mu decyzję z dnia 18 marca 2019 r. znak (...), którą odmówiono mu wypłacenia odsetek, argumentując, że zostały mu wypłacone odsetki za nieterminowe przyznanie emerytury. Podkreślił, że decyzja ta nie zawiera żadnej informacji na temat odsetek z tytułu wypłacania emerytury w kwocie innej niż przyznana wyrokiem Sądu Apelacyjnego oraz odsetek związanych z wypłacaniem emerytury na starych zasadach przed wydaniem wyroku przez Sąd Apelacyjny. W ocenie odwołującego wyliczenie emerytury w decyzji (...) z dnia 24 maja 2018 roku nie jest zgodne z wysokością emerytury ustalonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 12 grudnia 2017 r. i obliczonej zgodnie z hipotetyczną wysokością emerytury ustalonej na dzień 1 maja 2017 roku na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Na zakończenie uzasadnienia odwołania ubezpieczony podkreślił, że skoro decyzją z 21 kwietnia 2015 roku ZUS odmówił mu przeliczenia emerytury w oparciu o art. 55 w zw. z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a decyzja ta została następnie zmieniona przez sąd rozpoznający odwołanie, to należy przyjąć, zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 15 marca 2018 roku (sygn. akt: III AUa 432/17), że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność , choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa.

W tym stanie rzeczy ubezpieczony skonstatował, że opóźnienie w wypłaceniu świadczenia było następstwem okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi organ rentowy, zatem w takiej sytuacji ubezpieczonemu powinno zostać przyznane prawo do odsetek, wbrew rozstrzygnięciu wyrażanemu w zaskarżonej decyzji (odwołanie od decyzji z dnia 24 maja 2018 r., znak: (...) – k. 3-4v a.s. o sygn. VII U 576/19).

W dniu 2 kwietnia 2019 r. organ rentowy udzielił odpowiedzi na odwołanie, w której wniósł o oddalenie go na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i o zasądzenie od strony powodowej na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy przywołał okoliczność, decyzją z dnia 18 marca 2018 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do wypłaty odsetek i wskazał, że myśl art. 85 ust. l ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017r., poz. 1778) jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Następnie organ rentowy odniósł się do treści przepisu art. 118 ust. l i ust. 1a ustawy emerytalnej, zgodnie którym decyzja w sprawie prawa do świadczenia i wypłata świadczeń powinna być wydana w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Natomiast w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. la). Organ rentowy podniósł, że zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r. sygn. akt P 11/07 za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy. W sprawie organ rentowy uznał, że okolicznością niezbędną do wydania decyzji był wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 12 grudnia 2017 r. Powyższy wyrok wpłynął do tutejszego Oddziału w dniu 19 marca 2018 r. (s. 133 akta rentowe tom II). W myśl przywołanych przepisów dopiero od tej daty liczyć należy 30 dniowy termin, w którym stosowna decyzja powinna zostać wydana, a którego przekroczenie rodziłoby obowiązek wypłaty odsetek. Decyzja znak (...), którą organ rentowy wykonał wyrok została wydana w dniu 24 maja 2018 r. W zaistniałej sytuacji odsetki zostały wypłacone za okres od 11 maja 2018 r. do 10 czerwca 2018 r. Ponadto należy zauważyć, że zarówno Sąd Okręgowy i Sąd Apelacyjny wydając wyrok nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego. Wobec powyższego brak podstaw do wypłaty odsetek. (odpowiedź organu rentowego z dnia 2 kwietnia 2019 r. na odwołanie ubezpieczonego z dnia 28 stycznia 2019 r. – k. 20-21 a.s. o sygn. VII U 576/19).

Następnie dnia 17 kwietnia 2019 r. T. L. (1) odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. znak: (...) z dnia 18 marca 2019 r. którą odmówiono mu prawa do wypłaty odsetek. Ubezpieczony podniósł zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez nieprawidłowe zastosowanie przepisu art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przejawiające się w błędnym uznaniem, że opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności, co skutkowało niewypłaceniem odsetek.

Mając to na uwadze ubezpieczony wniósł o zmianę decyzji znak: (...) z dnia 18 marca 2019 roku poprzez ustalenie prawa do odsetek z tytułu wypłacania emerytury w kwocie innej niż zasądzona wyrokiem Sądu Apelacyjnego i ustalenie prawa do odsetek związanych z wypłacaniem emerytury na starych zasadach przed wydaniem wyroku przez Sąd Apelacyjny.

Uzasadnienie odwołania od decyzji znak: (...) z 18 marca 2019 r. miało taką samo treść, jak uzasadnienie odwołania z dnia 28 stycznia 2019 r. od decyzji znak z dnia 24 maja 2018 r. ( odwołanie od decyzji z dnia 18 marca 2019 r., znak: znak (...) – k. 3-5 a.s. o sygn. VII U 1315/19).

W dniu 17 maja 2019 r. w odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania i od decyzji z dnia 18 marca 2019 r., znak (...)na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i o zasądzenie od strony powodowej na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Organ rentowy w uzasadnieniu stanowiska wskazał, że w zakresie kwestionowanej decyzji z dnia 18 marca 2019 r. wypowiedział się już i zajął stanowisko w piśmie z dnia 2 kwietnia 2019 r., stanowiącym odpowiedź na odwołanie od decyzji z dnia 24 maja 2018 r. (odpowiedź organu rentowego z dnia 17 maja 2019 r. na odwołanie ubezpieczonego z dnia 17 kwietnia 2019 r. od decyzji z dnia 18 marca 2019 r. – k. 24-24v akt o sygn. VII U 1315/19).

W dniu 28 maja 2019 r. Sąd zarządził na podstawie art. 219 k.p.c. o połączeniu sprawy z odwołania T. L. (1) od decyzji znak: (...) z dnia 18 marca 2019 r. o sygn. akt VII U 1315/19 ze sprawą VII U 576/19 dotyczącą odwołania z od decyzji znak (...) z dnia 24 maja 2018 r. i prowadzeniu jej dalej pod sygnaturą VII U 576/19. (zarządzenie z dnia 28 maja 2019 r. – k. 27 akt o sygn. VII U 1315/19).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. L. (1) urodzony (...), w dniu 13 listopada 2008 r. po skończeniu 60 roku życia, złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę. W dniu 20 stycznia 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w O. wydał decyzję znak: (...) (...) o przyznaniu emerytury od 1 listopada 2008 r. Wypłata emerytury podlegała zawieszeniu, z uwagi na okoliczność, że ubezpieczony kontynuował zatrudnienie. W celu podjęcia wypłaty emerytury należało przedłożyć w oddziale ZUS świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na którego rzecz praca była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury (wniosek z dnia 13 listopada – k. 1, tom I a.r., decyzja o przyznaniu prawa do emerytury – k. 103, tom I a.r.).

W dniu 3 października 2013 r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne przeliczenie emerytury z doliczeniem stażu pracy i wznowienie wypłaty świadczenia. Decyzją z dnia 8 października 2013 r. organ rentowy, po rozpatrzeniu wniosku, ponownie ustalił wysokość świadczenia od 1 października 2013 r. i wznowił jego wypłatę (wniosek o ponowne ustalenie emerytury – k. 151, tom I a.r., decyzja z dnia 8 października 2013 r. – k. 165, tom I a.r.).

Ubezpieczonemu wypłacano wcześniejszą emeryturę od października 2013 r. do grudnia 2013 r. w kwocie 2.338,63 zł, w styczniu 2014 r. w kwocie 3.252,52 zł, w lutym 2014 r. w kwocie 2.643,26 zł, od marca 2014 r. do lutego 2015 r. w kwocie 2.685,55 zł. , za marzec 2015 r. i za kwiecień 2015 r. w kwocie po 2.721,55 zł (pismo organu rentowego z dnia 30 maja 2022 r. – k. 226-228 a.s.).

W dniu 25 marca 2015 r. T. L. (1) złożył wniosek o emeryturę na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wniosek o emeryturę – k.1-6 tom II a.r.).

Decyzją z 21 kwietnia 2015 r., znak (...) organ rentowy odmówił T. L. (1) przyznania prawa do emerytury ustalonej na zasadach przewidzianych w art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (decyzja organu rentowego z 21 kwietnia 2015 r. – k. 51 II tom a.r.).

T. L. (1) odwołał się od ww. decyzji, a Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 2 października 2015 r., sygn. akt VII U 832/15 zmienił zaskarżoną decyzję z 21 kwietnia 2015 r. w ten sposób, że przyznał odwołującemu się prawo do wyliczenia świadczenia emertytalnego na podstawie art. 55 w związku z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy, po oddaleniu przez Sąd Apelacyjny w Warszawie apelacji organu rentowego w orzeczeniu z dnia 12 grudnia 2017 r. (wyrok Sądu Okręgowego z dnia 2 października 2015 r. – k. 65-71 tom II a.r., wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 12 grudnia 2017 r. – k.135-143 II tom a.r.).

Organ rentowy w wykonaniu wyroku Sądu Okręgowego z dnia 2 października 2015 r., wydał w dniu 24 maja 2018 r. decyzję znak: (...), którą przyznał T. L. (1) emeryturę od 1 marca 2015 r. Termin płatności świadczenia ustalono na 10 dzień każdego miesiąca. W decyzji poinformowano, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Poinformowano także, że podstawa obliczenia emerytury podlega pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych wcześniejszych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

W decyzji wskazano, że:

– kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 82.378,13 zł

– kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 538.602,31 zł

– suma kwot pobranych emerytur wynosi 45.138,27 zł

– średnie dalsze trwanie życia wynosi 200,90 m-cy

– wyliczona kwota emerytury wynosi 2.866,31 zł.

Kwota emerytury zostało obliczona w sposób następujący: ((82.378,13 + 538.602,31) – 45.138,27) / 200,90 = 2866,31.

Organ rentowy poinformował także, że na poczet należności od 1 marca 2015 r. do 30 czerwca 2018 w kwocie 115.391,28 zł zaliczono kwotę 106.741,71 zł z tytułu wypłaconej emerytury. Pozostała należność w kwocie 8.649,57 zł odsetki ustawowe za okres od 11 maja 2018 r do 10 czerwca 2018 r. w kwocie 33,75 zł, po odliczeniu zaliczki na podatek odprowadzanej do urzędu skarbowego w kwocie 840,00 zł, liczonej od podstawy opodatkowania 8.650,00 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie 778,46 zł, w tym odliczanej od podatku 670,34 zł, z kwoty świadczenia 108,12 zł, Zakład przekaże na rachunek w banku w kwocie 7.064,86 zł. (decyzja z 24 maja 2018 r. – k. 153, II tom a.r.).

Emerytura ustalona w ww. decyzji została wypłacona ubezpieczona w dniu 10 czerwca 2018 r. (bezsporne).

W dniu 13 czerwca 2018 r. organ rentowy wydał decyzję, którą z urzędu przeliczył T. L. (1) emeryturę od 1 października 2017 r., tj. od daty wejścia w życie ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wyliczona w tej decyzji kwota emerytury wyniosła 2.872,03 zł i obliczono ją następująco: ((82.378,13 + 538.602,31) – 45.138,27) / 200,50 = 2872,03, przy czym:

– 82.378,13 zł to kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji;

– 538.602,31 zł to kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego;

– 45.138,27 zł to suma kwot pobranych emerytur

– 200,50 m-cy to średnie dalsze trwanie życia ( decyzja organu rentowego z dnia 13 czerwca 2018 r. – k. 157 II tom a.r.).

Pismem z dnia 3 grudnia 2018 r. organ rentowy poinformował ubezpieczonego, że na podstawie decyzji znak: (...) z dnia 24 maja 2018 r. została mu przekazana kwota 7.064,86 zł., którą stanowiło wyrównanie w wysokości 8.649,57 zł za okres od 1 marca 2015 r. do 30 czerwca 2018 r. wyliczone pomiędzy emeryturą przyznaną powyższą decyzją tj. zgodnie z art. 55 w związku z art. 26 ustawy emerytalnej, a dotychczas wypłacaną emeryturą ustaloną na podstawie art. 55 w związku z art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Po pomniejszeniu w/w kwoty o podatek odprowadzony do Urzędu Skarbowego w wysokości 840 zł i o kwotę 778,46 zł. z tytułu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz dodaniu odsetek w wysokości 33,75 zł wypłacie podlegała kwota 7 064,86 zł. Organ rentowy poinformował także, że odsetki za okres od 11 maja 2018 r. do 10 czerwca 2018 r. w wysokości 33,75 zł zostały wypłacone z powodu nieterminowego załatwienia sprawy. Natomiast nie wypłacono odsetek związanych z wyrównaniem świadczenia pomiędzy dotychczasową kwotą emerytury, a świadczeniem wypłacanym obecnie, ponieważ w sentencji wyroku z 12 grudnia 2017 r. Sąd Apelacyjny nie wskazał odpowiedzialności organu rentowego (pismo organu rentowego z dnia 3 grudnia 2018 r. – k. 193 II tom a.r.).

Pismem z dnia 28 stycznia 2019 r. T. L. (1) odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., znak (...) z dnia 24 maja 2018 r. (odwołanie od decyzji z dnia 24 maja 2018 r., znak: (...) – k.3-4v a.s. o sygn. VII U 576/19).

W dniu 18 marca 2019 r. organ rentowy wydał decyzję znak (...), którą odmówił ubezpieczonemu prawa do wypłaty odsetek związanych z wyrównaniem przyznanej emerytury zgodnie z art. 55 ustawy emerytalnej w związku z art. 26, a emeryturą pobieraną do dnia 28 lutego 2015 r. na starych zasadach, tj. na podstawie art. 55 w związku z art. 53 ustawy emerytalnej, ponieważ w sentencji wyroku Sądu z dnia 12 grudnia 2017 r. organ odwoławczy nie wskazał odpowiedzialności organu rentowego.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że jeżeli zajdzie sytuacja, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, to wówczas jest obowiązany do wypłaty odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi odpowiedzialności. Następnie poinformowano, że organ rentowy wydaje decyzję w sprawie ustalenia prawa do świadczenia i dokonuje wypłaty należności z tego tytułu po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, natomiast w przypadku ustalenia prawa do świadczenia orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Odpowiedzialność organu rentowego stwierdza, wydając stosowne orzeczenie, organ odwoławczy.

Ponadto, organ rentowy poinformował ubezpieczonego, że decyzją znak: (...) z dnia 24 maja 2018 r. zostały mu wypłacone odsetki za nieterminowe przyznanie emerytury od dnia 1 marca 20l5 r. (decyzja organu rentowego z dnia 18 marca 2019 r. – k. 203 II tom a.r.).

Pismem z dnia 17 kwietnia 2019 r. T. L. (1) odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., znak: (...) (...) (...) dnia 18 marca 2019 r. ( odwołanie od decyzji z dnia 18 marca 2019 r., znak: znak (...) – k. 3-5 a.s. o sygn. VII U 1315/19).

W toku postępowania sądowego, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości na okoliczność weryfikacji prawidłowości wyliczenia emerytury przyznanej odwołującemu T. L. (2) decyzją z dnia 24 maja 2018 r. począwszy od 1 marca 2015 r. oraz hipotetycznego wyliczenia odsetek należnych odwołującemu na datę wydania decyzji z dnia 18 marca 2019 r. z tytułu opóźnienia w wypłacie emerytury w prawidłowej wysokości (postanowienie Sądu z dnia 25 marca 2020 r. – k. 72 a.s., postanowienie Sądu z dnia 22 lipca 2021 r. – k.155 a.s., postanowienie Sądu z dnia 18 maja 2022 r. – k. 220 a.s., postanowienie Sądu z dnia 7 lipca 2022 r. – k. 234 a.s.

Biegła sądowa opinii głównej i opiniach uzupełniających wykazywała wyliczenia emerytury w dwóch wariantach bez pomniejszenia o pobrane wcześniej emerytury. Biegła nie skupiała się na kwestii potrąceń tylko na kwestii dalszego średniego trwania życia, wypłacone emerytury traktowała jako emeryturę, która nie powinna być potrącona, a nie jako wcześniejszą emeryturę. W uzupełniającej opinii ustnej biegła stwierdziła, że pomimo że w dotychczasowych obliczeniach nie uwzględniała kwot wypłaconych emerytur, to jednak emerytury wcześniejsze powinny podlegać potrąceniu ( opina z dnia 28 września 2020 r. – k. 80-96 a.s., opinia uzupełniająca z 13 grudnia 2021 r. – k. 162-175 a.s., ustna opinia uzupełniająca – k. 221 a.s., opinia uzupełniająca – k. 240-263 a.s.).

Ustalony stan faktyczny jawi się jako niesporny, wynika to z faktu, że podstawę jego ustalenia stanowiły przede wszystkim dokumenty zgromadzone w aktach rentowych ubezpieczonego. Dokumenty te zostały ocienione jako wiarygodne, strony nie poddawały w wątpliwość ich autentyczności.

Ustalenia stanu faktycznego zostały poczynione z pominięciem opinii biegłej sądowej. Sąd nie kwestionując matematycznych obliczeń dokonanych przez biegłą, ocenił, że sporządzona przez nią opinia główna i opinie uzupełniające nie są przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. Stanowisko biegłej nie było dla Sądu zrozumiałe, a sporządzone przez nią opinie nie były przejrzyste i nie udzielały konkretnych, jasnych odpowiedzi na sformułowane przez Sąd pytania. Sąd ocenił, że wobec wielości wariantów wyliczeń, jakich dokonała biegła i wobec braku kategorycznej oceny, który z nich ma zastosowanie do ubezpieczonego w realiach sprawy, opinia biegłego nie mogła zostać uwzględniona przy ustalaniu stanu faktycznego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie sądu stanowisko ubezpieczonego jedynie częściowo było zasadne, tj. w zakresie w jakim prowadziło do zmiany decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. znak: (...) z dnia 18 marca 2019 r. którą odmówiono mu prawa do wypłaty odsetek – w tym zakresie odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie nie był sporny. Strony w sposób korelujący ze sobą podnosiły te same okoliczności faktyczne i wskazywały tożsame dokumenty, jako dowodowy na poparcie swoich twierdzeń.

Istota sporu zaistniałego na gruncie sprawy sprowadzała się do dwóch kwestii. Pierwsza z nich dotyczyła rozstrzygnięcia czy słusznie decyzją z dnia 18 marca 2019 r. organ rentowy odmówił T. L. (1) prawa do odsetek należnych w związku z wyrównaniem emerytury decyzją z dnia 24 maja 2018 roku tj. od różnicy wypłaconych emerytur za okres od 1 marca 2015 roku do 10 maja 2018 roku. Druga sporna kwestia zasadzała się na zagadnieniu czy słusznie organ rentowy do składników stanowiących podstawę obliczenia emerytury powszechnej w decyzji z dnia 24 maja 2018 r. przyjął średnie dalsze trwanie życia na poziomie 200,90 miesiąca, podczas gdy już w kolejnej decyzji z 18 czerwca 2018 r. przyjął ten składnik na poziome 200,50 oraz czy słusznie dokonał potrącenia kwoty 45.148,27 zł będącej sumą kwot wcześniej pobranych przez ubezpieczonego emerytur.

Przechodząc do analizy zasadności odwołania od decyzji dotyczącej odsetek, przypomnieć należy, że w wyroku Sądu Okręgowego z dnia 2 października 2015 r. oraz w wyroku Sądu Apelacyjnego z 12 grudnia 2017 r., którym oddalono apelację od wyroku Sądu Okręgowego, wskazano że T. L. (1) na dzień składania wniosku do organu rentowego o prawo do wyliczenia wysokości świadczenia emerytalnego na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, spełniał wszystkie warunki do przyznania mu świadczenia zgodnie z wnioskiem. Mianowice, urodził się on przed dniem 1 stycznia 1949 r., w dniu 26 grudnia 2013 r. osiągnął powszechny wiek emerytalny, legitymował się ponad 25 letnim stażem ubezpieczeniowym oraz kontynuował ubezpieczenie społeczne po uzyskaniu prawa do wcześniejszej emerytury przyznanej w trybie art. 29 ustawy na mocy decyzji z 20 stycznia 2009 r. i do dnia 25 marca 2015 r. nie występował o przyznanie świadczenia na podstawie art. 27 ustawy. Tym samym wniosek, jaki ubezpieczony złożył 25 marca 2015 r. stanowił pierwszy wniosek o przyznanie emerytury w tym trybie. Zebrana w sprawie dokumentacja, w szczególności akta emerytalne oraz akta sprawy zawisłej przed Sądem Okręgowym w sprawie o sygn. VII U 832/15 dotyczącej odwołania od decyzji z dnia 21 kwietnia 2015 r., potwierdzają okoliczności przytoczone w obszernym odwołaniu. Organ rentowy nie zgłaszał w tym zakresie zastrzeżeń. W sprawie wątpliwości też nie ma, że przed organem rentowym odwołujący się złożył całą dokumentację konieczną do uzyskania prawa do emerytury w wieku powszechnym.

Mając więc to na uwadze stwierdzić należy, że organ rentowy w chwili wydania decyzji odmawiającej ubezpieczonemu prawa do emerytury w trybie art. 55 ustawy emerytalnej, miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji przyznającej prawo do emerytury na podstawie powołanego przepisu – czego zaniechał i błędne wydał decyzję odmowną.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. W bezpośrednim związku z art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pozostaje art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. Natomiast zgodnie z ustępem 1a art. 118 ustawy w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25.01.2005 r. sygn. I UK 159/04 wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 07.10.2004 r. sygn. II UK 485/03, że do przewidzianego w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia.

W celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. W takiej sytuacji istotna jest jednak konieczność uwzględnienia tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21.04.2009 r. sygn. I UK 345/08).

Wprawdzie, ani wyrok Sądu Okręgowego z dnia 2 października 2015 r., ani wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 12 grudnia 2012 r. nie zawierały orzeczenia o odpowiedzialności Zakładu, a tym bardziej nie zawierały rozstrzygnięcia o należnych odsetkach, to brak zamieszczenia w sentencji wyroku takiego orzeczenia nie pozbawia ubezpieczonego możliwości ubiegania się o odsetki za opóźnienie w wypłacie świadczenia. Niezamieszczenie tej treści rozstrzygnięcia w sentencji wyroku nie jest jednak równoznaczne z orzeczeniem negatywnym i nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych, brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24.03.2011r. sygn. I UZP 2/11).

Należy wskazać, że o winie organu rentowego rodzącej odpowiedzialność za nieustalenie prawa do świadczenia (a w zasadzie - nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji o przyznaniu świadczenia) można mówić jedynie wówczas, gdy w oparciu o dostępne temu organowi dowody (w szczególności zgromadzone w aktach rentowych) można jednoznacznie rozstrzygnąć o przysługiwaniu zawnioskowanego świadczenia.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie prowadzi do wniosku, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie emerytury powszechnej na rzecz T. L. (1). W dniu wydania decyzji z 21 kwietnia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał wszystkie niezbędne dane pozwalające na wydanie rozstrzygnięcia zgodnego z żądaniem wnioskodawcy, tj. przyznania mu prawo do wyliczenia wysokości świadczenia emerytalnego na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Okręgowy w postępowaniu, w którym zapadł wyrok z dnia 2 października 2015 r. dokonał jedynie analizy materii, którą prawidłowo winien zweryfikować już sam Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wzmiankowane postępowanie sądowe nie wymagało ustalania żadnych nowych przesłanek, których wykazanie ciążyłoby na ubezpieczonym a które nie były znane organowi rentowemu. Opóźnienie w wypłacie emerytury powszechnej było zatem następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność i wbrew stanowisku organu rentowego nie można uznać, że do wydania decyzji o przyznaniu emerytury powszechnej zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego, co nastąpiło 24 maja 2018 r. okolicznością niezbędną był wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 12 grudnia 2017 r.

Zatem w ocenie Sądu na gruncie tej sprawy ma zastosowanie przepis art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nakładający na organ rentowy obowiązek wypłaty odsetek albowiem organ rentowy nie ustalił prawa do świadczenia i wydał w tym przedmiocie decyzję odmowną, w sytuacji braku podstaw do takiej odmowy, a wypłata świadczenia zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego nastąpiła dopiero na skutek wykonania przez organ rentowy wyroku sądu z 2 października 2015 r., który uprawomocnił się 12 grudnia 2017 r.

Konstatacja ta i całokształt dotychczasowych rozważań daje z kolei asumpt do uznania, że błędna jest decyzja organu rentowego znak: (...) z dnia 18 marca 2019 r. którą odmówiono T. L. (1) prawa do wypłaty odsetek od należnej emerytury – różnicy pomiędzy emeryturą ustaloną w wykonaniu wyroku Sądu Okręgowego z dnia 2 października 2015 r., a emeryturą dotychczas pobieraną przez ubezpieczonego.

W tym stanie rzeczy, odwołanie ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. znak (...) z dnia 18 marca 2019 r. którą odmówiono mu prawa do wypłaty odsetek zasługiwało na uwzględnienie. Sąd przyznał odwołującemu się T. L. (1) kwotę 666,54 zł tytułem odsetek za wypłatę z opóźnieniem należnej emerytury. Kwota odsetek przyjęta przez Sąd została obliczona przez organ rentowy i wykazana w piśmie z dnia 3 czerwca 2019 r. (k. 34 a.s.) Odwołujący nie kwestionował obliczonych przez organ rentowy odsetek w podanej wysokości. Odsetki te należą się ubezpieczonemu za okres od 11 marca 2015 r., tj. od dnia następnego po ustalonym na dzień 10-go każdego miesiąca terminie wypłaty świadczenia, do 10 czerwca 2018 r. tj. do dnia faktycznej wypłaty wyrównania.

Co zaś się tyczy odwołania od decyzji z dnia 24 maja 2018 r., którą organ rentowy w wykonaniu wyroku Sądu Okręgowego z dnia 2 października 2015 r. przyznał T. L. (1) emeryturę powszechną od 1 marca 2015 r., Sąd ocenił, że nie ma racji odwołujący wskazując, że organ rentowy niesłusznie w ww. decyzji do składników stanowiących podstawę obliczenia emerytury powszechnej przyjął średnie dalsze trwanie życia na poziomie 200,90 miesiąca, skoro już w kolejnej decyzji z 18 czerwca 2018 r. przyjął ten składnik na poziome 200,50, a także że nieprawidłowym było potrącenie kwot wcześniej pobranych przez ubezpieczonego emerytur przy ustalaniu wysokości emerytury powszechnej.

Sąd uznał, że organ rentowy prawidłowo w decyzji z dnia 24 maja 2018 r. przyjął średnie dalsze trwanie życia na poziomie 200,90 miesiąca. Tenże składnik podstawy obliczenia emerytury powszechnej na poziomie ustalonym jako 200,90 miesięcy wynika z tablicy średniego dalszego trwania życia z Komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 marca 2014 r. obowiązującej od 1 kwietnia 2014 r. do 31 marca 2015 r., tj. na dzień złożenia wniosku o przyznanie emerytury przez ubezpieczonego, co nastąpiło 25 marca 2015 r. – ubezpieczony miał wówczas ukończone 66 lat i 5 miesięcy. W tablicach dalszego trwania życia mężczyzn i kobiet wiążąca jest zatem wartość dla wieku 66 lat i 5 miesięcy jako moment przejścia na emeryturę. Mając natomiast na uwadze okoliczność, że od dnia 1 października 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, która obniżyła powszechny wiek emerytalny dla mężczyzn do 65 roku życia, decyzją z dnia 13 czerwca 2018 r. nastąpiło z urzędu ponownego obliczenie przez organ rentowy wysokości emerytury powszechnej dla ubezpieczonego, z zastosowaniem korzystniejszego średniego dalszego trwania życia od dnia wejścia w życie ww. ustawy. T. L. (1) urodzony (...) osiągnął obniżony wiek emerytalny w dniu 26 września 2013 r. Zatem, w decyzji z 13 czerwca 2018 r. dla ustalenia wysokości emerytury powszechnej przyjęto, odmiennie niż w decyzji z 24 maja 2018 r., dalsze trwanie życia na poziomie 200,50 miesięcy, co było zgodne z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 marca 2013 r., który obowiązywał od 1 kwietnia 2013 r. do 31 marca 2014 r., czyli w dniu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego przez ubezpieczonego, tj. w dniu 26 września 2013 r.

W świetle powyższego, bezpodstawne są twierdzenia ubezpieczonego, wskazujące na nieprawidłowość przyjęcia średniego dalszego trwania życia na poziomie 200,90 miesięcy w decyzji z dnia 24 maja 2018 r. Parametr ten – ustalony na tym poziomie – został zastosowany zgodnie z tablicą średniego dalszego trwania życia obowiązującą w dacie złożenia wniosku z 25 marca 2015 r. adekwatnie do wieku ubezpieczonego w tej dacie.

Kolejną sporną kwestią w realiach sprawy była ocena prawidłowości ustalenia wysokości emerytury powszechnej w decyzji z dnia 24 maja 2018 r.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1988 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przewiduje różne zasady przechodzenia na emeryturę i różne sposoby obliczania wysokości tych świadczeń, w zależności od wieku ubezpieczonych. Dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku, co dotyczy ubezpieczonego, do ustalania uprawnień i wysokości emerytury mają zastosowanie przepisy zamieszczone w dziale II rozdział 2 ww. ustawy, to jest przepisy art. 27-50 f oraz rozdział 4. Przepisy ww. ustawy przewidują jednak dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku, możliwość obliczenia świadczenia emerytalnego według „nowych zasad” na podstawie art. 26, po spełnieniu warunków określonych w art. 55.

Zgodnie z treścią art. 55 ww. ustawy ubezpieczonemu spełniającemu warunki do przyznania emerytury na podstawie art.27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po 31 grudnia 2008 roku, może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53. Sposób wyliczania emerytury wskazany w art. 26 zaczął obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2009 roku i daje on możliwość wyliczenia emerytury w tzw. formule zdefiniowanej składki, której podstawę wymiaru stanowi suma składek na indywidualnym koncie ubezpieczonego.

Warunkiem nabycia prawa do obliczenia emerytury na podstawie art. 26 ustawy jest, aby osoba spełniająca warunki do emerytury na podstawie art. 27, po osiągnięciu wskazanego wieku emerytalnego kontynuowała ubezpieczenia emerytalne i rentowe i z wnioskiem o przyznanie emerytury wystąpiła po dniu 31 sierpnia 2008 roku.

Okolicznością bezsporną jest, że ubezpieczonemu przysługiwało prawo do wyliczenia świadczenia emerytalnego na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pomimo że pobierał uprzednio emeryturę wcześniejszą, którą wypłacano mu od października 2013 r. do kwietnia 2015 r.

W dniu 25 marca 2015 r. ubezpieczony złożył wniosek o przeliczenie emerytury w na podstawie art. 55 w zw. z art. 26 ww. ustawy.

Z art. 55 nie wynika, aby wniosek o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym musiał być pierwszym wnioskiem o świadczenie. Przepisy ustawy (art. 21 ust. 2) dopuszczają kilkakrotne realizowanie się ryzyka emerytalnego. Stanowisko takie ugruntowane zostało także w judykaturze, w której przyjmuje się, że emerytura w niższym i w powszechnym wieku emerytalnym to odrębne rodzaje emerytur (wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2006 roku, I UK 82/06, Lex nr 424489). Jeżeli nie może być kwestionowana możliwość kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę, a w treści art. 55 ww. ustawy brak zastrzeżenia, że wniosek o przejście na emeryturę w powszechnym wieku przez osoby objęte art. 27 tej ustawy ma być pierwszym wnioskiem o przejście na emeryturę, przepis ten (art. 55 powołanej ustawy) należy rozumieć jako przyznający prawo do złożenia wniosku o wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu określonego w ustawie wieku, a wniosek został złożony po dniu 31 grudnia 2008 roku niezależnie od faktu uzyskania przez te osoby emerytury wcześniejszej (art. 32) lub w niższym wieku emerytalnym (art. 29) (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 roku, II UZP 4/13, OSNCP 2103 nr 21-12, poz.257, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2015 roku, II UK 217/14, Legalis nr 1312299). Także Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 grudnia 2014 roku (III AUa 397/14, Lex 1621147) wskazał, że art. 55 ww. ustawy wymaga spełnienia warunków do uzyskania emerytury określonych w art. 27. Wystąpienie z wnioskiem o emeryturę należy wiązać z tym konkretnym świadczeniem, a nie ze złożeniem wcześniej jakiegokolwiek wniosku o świadczenie emerytalne przysługujące na innej podstawie prawnej.

Z art. 55 ww. ustawy nie można w żadnym razie wyprowadzić wniosku, że wcześniejsze nabycie prawa do innego świadczenia emerytalnego niż to przewidziane w art. 27 ustawy emerytalno-rentowej, a nawet pobieranie tego świadczenia może stać na przeszkodzie w ustaleniu wysokości emerytury według nowych zasad. Wystarczające jest, aby ubezpieczony urodzony przed 1 stycznia 1949 roku i legitymujący się wymaganym okresem ubezpieczenia wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym po 31 grudnia 2008 roku kontynuując ubezpieczenie po osiągnięciu tego wieku emerytalnego. Taka zaś sytuacja wystąpiła w rozpoznawanej sprawie.

Decyzją z dnia 24 maja 2018 r. przyznano ubezpieczonemu emeryturę w trybie ww. przepisów, w kwocie ustalonej po potrąceniu emerytur wypłaconych ubezpieczonemu od 1 października 2013 r. do lutego 2015 r. z zastosowaniem przepisu art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przedmiotowa regulacja obowiązuje od 1 stycznia 2013 r., a została wprowadzona na mocy art. 1 pkt 6 lit. b ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 637). W myśl powyższego unormowania, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50,50a, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r., podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Ubezpieczony kwestionował zasadność zastosowania ww. przepisu i zasadność potrącenia kwot wcześniej pobranej emerytury przy ustalaniu wysokości świadczenia na dzień 1 marca 2015 r.

Mechanizm ustalania wysokości emerytury na podstawie art. 55 dla ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 kwietnia 2016 roku (II UK 78/15, L.) zajmując jednoznaczne stanowisko, że ubezpieczony urodzony przed 1 stycznia 1949 roku, wyrażając wolę „wejścia” do systemu zdefiniowanej składki, zostaje jego beneficjentem na warunkach obowiązujących w tym systemie osoby urodzone w latach 1949-1968. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że zawarta w art. 55a ust. 2 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych norma była już zawarta w treści przepisów tej ustawy. Artykuł 26 tej ustawy nie funkcjonuje w „próżni normatywnej”, ale jest jedną z wielu jednostek legislacyjnych i redakcyjnych nowego systemu zabezpieczenia emerytalnego i dlatego powinien być interpretowany z uwzględnieniem powiązanych z nim regulacji normatywnych ustawy. Emerytura obliczona na podstawie art. 26, to „równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25” (ust. 1). Z kolei kwota ustalona „w sposób określony w art. 25”, to podstawa obliczenia emerytury (art. 25 ust.1), na którą składają się kwoty „składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173 - 175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185”. Stosownie do art. 25 ust.1 b ustawy emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę obliczenia emerytury pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli ubezpieczony „pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2014 roku poz. 191 i 1198 oraz z 2015 roku poz. 357)”. Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z art. 25 ust. 1b, możliwość przejścia z systemu zdefiniowanego świadczenia (obliczonego według zasad wynikających z art. 53) do systemu zdefiniowanej składki wiąże się z koniecznością pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury „o sumę kwot pobranych emerytur”. Zasada ta - w zgodzie z art. 32 Konstytucji RP - w równym stopniu powinna dotyczyć wszystkich osób pobierających świadczenie (niezależnie od daty urodzenia) właśnie ze względu na „zrównanie” w art. 55 praw osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku z prawami osób urodzonych w latach 1949-1968. Ubezpieczonym urodzonym w latach 1949 - 1968, zgodnie z art. 46, przysługują emerytury „na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39”, a więc w istocie są te same emerytury, jakie przysługują urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku i dla obu grup ubezpieczonych są one wyrazem przejściowego utrzymania przywilejów dotyczących możliwości nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Z tego punktu widzenia norma zawarta w art. 46 pełni rolę taką jak przepis intertemporalny, ponieważ rozwiązuje kwestie związane z zachowaniem ekspektatyw praw nabytych w starym systemie, a więc pod rządami przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy o systemie emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (przed 1 stycznia 1998 roku). Art. 46 nie kreuje samodzielnie (odrębnie) prawa do jakiś innych emerytur niż wynikające z art. 29, 32, 33 i 39, a jest jedynie normatywnym, międzyczasowym łącznikiem osób urodzonych w latach 1949-1968 z uprawnieniami płynącymi ze starego systemu emerytalnego, stąd emerytury „na podstawie art. 46” (jak to określa art. 25 ust. 1b), to w istocie emerytury „na podstawie art. 29, 32, 33 i 39”. Dlatego moc obowiązująca art. 25 ust. 1b rozciąga się także na osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku, które przed złożeniem wniosku, o którym mowa w art. 55, pobierały emerytury na podstawie art. 29, 32, 33 i 39, a dodanie art. 55a ust. 2 stanowi zwerbalizowanie treści normatywnej, która do tej pory wynikała z wykładni systemowej i funkcjonalnej”.

Reasumując ubezpieczony, urodzony przed 1 stycznia 1949 roku, wyrażając wolę „wejścia” do systemu zdefiniowanej składki, zostaje jego beneficjentem na warunkach obowiązujących w tym systemie osoby urodzone w latach 1949 - 1968, czyli moc obowiązująca art. 25 ust. 1b rozciąga się także na osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku, które przed złożeniem wniosku, o którym mowa w art. 55, pobierały emerytury na podstawie art. 29, 32, 33 i 39.

Z ustaleń Sądu wynika, że ubezpieczony pobrał emeryturę w wysokości 45.138,27 zł. Zatem organ rentowy obliczając wysokość emerytury prawidłowo na podstawie art. 55a ust. 2 ww. ustawy odjął tę kwotę od sumy kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji i kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Mając powyższe na uwadze należało skonstatować, że organ rentowy prawidłowo zastosował średnie dalsze trwanie życia zgodnie z danymi zawartymi w tabeli obowiązującej w dniu złożenia wniosku o emeryturę powszechną tj. w dniu 25 marca 2015 r. oraz zgodnie z mającą zastosowanie do ubezpieczonego dyspozycją art. 25 ust 1b ustawy emerytalnej odliczył – przy wyliczeniu wysokości emerytury według zasad kapitałowych – kwoty pobranej przez wnioskodawcę emerytury wcześniejszej, do której miał prawo przed osiągnięciem zwykłego wieku emerytalnego.

Tym samym w dokonanym w decyzji z dnia 24 maja 2018 r. przeliczeniu świadczenia T. L. (1) Sąd nie dopatrzył się nieprawidłowości, brak było zatem podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji, co skutkowało oddaleniem odwołania w tym zakresie, o czym orzeczono w pkt 2 wyroku.

Jednocześnie Sąd na podstawie art.102 k.p.c. odstąpił od obciążania odwołującego zwrotem kosztów zastępstwa procesowego, o czym orzekł w pkt 3 wyroku. Zgodnie z tym przepisem w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu i pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu.

Sędzia Renata Gąsior