Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o nałożenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 20 czerwca 2023 r. (...) (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720,00 (siedemset dwadzieścia) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 168/23

UZASADNIENIE

wyroku z 10 stycznia 2024 r.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki decyzją z dnia 20 czerwca 2023 r., znak: (...) ((...)), na podstawie art. 56 ust 1 pkt 12 w związku z art 56 ust 2, ust 3 i ust 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385 z późn. zm.) oraz w związku z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 775), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., posiadającemu numer identyfikacji podatkowej (NIP): (...), orzekł:

1)  że przedsiębiorca - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., posiadająca numer identyfikacji podatkowej (NIP): (...), naruszyła warunek 2.2.1. koncesji na obrót paliwami ciekłymi z dnia 24 czerwca 2010 r. w sprawie udzielenia koncesji na obrót paliwami ciekłymi Nr (...), w brzmieniu nadanym decyzją z dnia 23 grudnia 2020 r. znak (...), w ten sposób, iż na stacji paliw ciekłych zlokalizowanej w miejscowości W., ul. (...), w dniu 25 października 2022 roku oferowała do sprzedaży olej napędowy, nie spełniający wymagań jakościowych określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 października 2015 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1680) w zakresie stabilności oksydacyjnej;

2)  za działania opisane w pkt 1 wymierzył przedsiębiorcy - (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. karę pieniężną w wysokości 5.000 zł (słownie: pięć tysięcy złotych).

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej uchylenie, ewentualnie o jej zmianę poprzez obniżenie nałożonej kary pieniężnej.

Odwołująca spółka zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie:

-

naruszenie przepisu art. 81 a § 1 ustawy Kodeks Postępowania Administracyjnego poprzez jego niezastosowanie tj. rozstrzygnięcia wątpliwości co do jakości oferowanego przez odwołującego się produktu na jego niekorzyść poprzez zastosowanie przy ocenie jakości paliwa miernika niekorzystnego dla odwołującego się wbrew obowiązkowi nałożonemu przez ustawę;

-

naruszenie przepisu art. 56 ust. 1 pkt 12 w związku z art. 56 ust. 2, ust. 3 i ust 6. ustawy Prawo energetyczne poprzez nałożenie nadmiernej kary pieniężnej w wysokości 5.000 zł z uwagi na stwierdzenie uchybienia w postaci niewywiązania się z obowiązków wynikających z koncesji poprzez dostarczanie paliw w niższej jakości niż przewidziane w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 października 2015 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1680), podczas gdy spełniało ono wymogi przy zastosowaniu innego przewidzianego przez regulacje miernika;

-

naruszenie przepisów Załącznika nr 3 do rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 października 2015 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1680) poprzez stwierdzenie, że „jedynie zachowanie dwóch parametrów we wskazanym zakresie wskazuje na paliwo o prawidłowych parametrach" podczas, gdy przepisy owego rozporządzenia nie uprzywilejowują żadnego ze wskazanych mierników - wręcz przeciwnie, uznają je za równorzędne.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł o:

1.  oddalenie odwołania,

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 23 grudnia 2020 r., znak:(...) ustalony został tekst jednolity koncesji na obrót paliwami ciekłymi z dnia 24 czerwca 2010 r. Nr (...), udzielonej przedsiębiorcy - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. posiadającej numer identyfikacji podatkowej (NIP): (...), na okres od dnia 24 czerwca 2010 r. do dnia 25 czerwca 2030 r.

Dowód: koncesja z 23 grudnia 2020 r., znak:(...), k. 1-5 akt administracyjnych

Pismem z dnia 8 lutego 2023 r. Nr (...)Naczelnik Referatu Kontroli Celno-Skarbowej (...) Urzędu Celno-Skarbowego w T. poinformował Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki o wynikach kontroli przeprowadzonej w dniu 25 października 2022 r., na użytkowanej przez przedsiębiorcę stacji paliw ciekłych zlokalizowanej w miejscowości W., ul. (...).

Dowód: pismo z dnia 8 lutego 2023 r. Nr (...), k. 6 akt administracyjnych

W piśmie tym wskazano, że w toku kontroli ujawniono, że przedsiębiorca oferował na wskazanej stacji paliw olej napędowy niespełniający wymagań jakościowych określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 października 2015 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1680). Jak wynika ze sprawozdania z badań Nr(...) z dnia 04 listopada 2022 r. , stabilność oksydacyjna przebadanej próbki podstawowej oleju napędowego nie spełniała wymagań jakościowych dla oleju napędowego. Wynik badania dał wartość 7,8 h podczas gdy wymagania jakościowe (z uwzględnieniem tolerancji przyjętej dla tej metody badawczej) określają dla tego parametru wartość min. 20 h z tolerancją -2,5 h.

Badanie próbki kontrolnej zostało przeprowadzone w dniu 25 listopada 2022 r. Jak wynika ze sprawozdania nr (...), wynik badania dał wartość 11,6 h, podczas gdy wymagania jakościowe (z uwzględnieniem tolerancji przyjętej dla tej metody badawczej) określają dla tego parametru wartość ≥ 20,0.

Dowód: pismo z dnia 8 lutego 2023 r. Nr(...), k. 6 akt administracyjnych,

sprawozdania z badań Nr (...), k. 14-15 akt administracyjnych,

sprawozdania z badań Nr (...) k. 11 akt administracyjnych

(...) Sp. z o.o. w dniu 09 grudnia 2022 r. zleciła przeprowadzenie analizy trzeciej próbki pobranej przez kontrolerów (...) Urzędu Celno-Skarbowego, pozostawionej w miejscu poboru próby do dyspozycji kontrolowanego. Jak wynika ze sprawozdania nr (...) sporządzonego przez Laboratorium (...) w N., badanie przeprowadzone wyłącznie metodą gramową dało wynik 12 g/m ^{( 3)}, podczas gdy wymagania jakościowe (z uwzględnieniem tolerancji przyjętej dla tej metody badawczej) określają dla tego parametru wartość ≤ 25 g/m ^{( 3)}.

Dowód: ze sprawozdania nr (...), k. 20 akt administracyjnych

Zgodnie z brzmieniem warunku 2.2.1. przywołanej powyżej koncesji na obrót paliwami ciekłymi, „Koncesjonariuszowi nie wolno czynić przedmiotem obrotu paliw ciekłych, których parametry jakościowe są niezgodne z parametrami określonymi obowiązującymi przepisami i wynikającymi z zawartych umów”.

Dowód: koncesja z 23 grudnia 2020 r., znak: (...), k. 2 akt administracyjnych

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki w dniu 25 kwietnia 2023 r. zawiadomił o wszczęciu postępowania admisnitracyjnego. Równocześnie przedsiębiorca wezwany został do złożenia szczegółowych wyjaśnień w tej sprawie oraz przesłanie uwierzytelnionych kopii dokumentów mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie przedmiotowego postępowania. W szczególności zaś przedsiębiorca wezwany został do nadesłania:

1)  informacji o ogólnej sytuacji finansowej przedsiębiorcy;

2)  dokumentów finansowych za 2022 r. (bilans, rachunek zysków i strat, sprawozdanie F- 01 itp.);

3)  oświadczenia o osiągniętych w 2022 r. przychodach i dochodach z działalności

gospodarczej ogółem oraz z działalności koncesjonowanej w zakresie sprzedaży paliw ciekłych;

4)  dowodów wydania paliwa dostarczonego na stację paliw ciekłych z bazy paliw dla 4 ostatnich dostaw paliw ciekłych przed stwierdzeniem niewłaściwej jakości paliwa;

5)  faktur zakupu paliw ciekłych dostarczonych na stację paliw dla 4 ostatnich dostaw przed stwierdzeniem niewłaściwej jakości paliwa;

6)  świadectw jakości paliw ciekłych dostarczonych na stację dla 4 ostatnich dostaw przed stwierdzeniem niewłaściwej jakości paliwa;

7)  komunikatów potwierdzających zgłoszenie w systemie SHNT przewozu i nadania numeru referencyjnego dla przewozu rozpoczynającego się na terytorium Polski dla 4 ostatnich dostaw przed stwierdzeniem niewłaściwej jakości paliw.

Dowód: zawiadomienie Prezesa URE z 25 kwietnia 2023 r., k. 46 akt administracyjnych

Pismem z dnia 12 maja 2023 r. przedsiębiorca nadesłał żądane dokumenty i wyjaśnienia. Oświadczył ponadto, iż - w jego ocenie - zarzut, że naruszył udzieloną mu koncesję czyniąc przedmiotem obrotu paliwa ciekłe, których parametry jakościowe są niezgodne z parametrami określonymi obowiązującymi przepisami nie ma podstaw faktycznych i prawnych. Stanowisko do - zdaniem przedsiębiorcy - potwierdzać ma decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 15 lutego 2023 r. znak (...) oraz wynik badania z dnia 15 grudnia 2022 r. próby pobranej przez pracowników (...) Urzędu Celno-Skarbowego, oznaczonej plombą (...).

Przedsiębiorca ocenił, iż „Nie ma jakiegokolwiek uzasadnienia dla rozstrzygania zaistniałej rozbieżności na niekorzyść przedsiębiorcy, skoro żadna z ujętych jednostek pomiaru stabilności oksydacyjnej nie została wskazana przez ustawodawcę jako ważniejsza lub bardziej wiarygodna (choć jednostka g/m ^{( 3)} wskazana została przez ustawodawcę jako pierwsza)". Ponadto Przedsiębiorca wskazał, iż co prawda postępowanie przed (...) Wojewódzkim Inspektorem Inspekcji Handlowej zakończyło się wydaniem w dniu 25 października 2022 r. decyzji [znak (...)) o wstrzymaniu wprowadzania do obrotu oleju napędowego w ilości 670 1 i wycofania go z obrotu ze stacji paliw w miejscowości W., ul. (...), jednakże decyzja ta - w następstwie jej zaskarżenia - została uchylona przez organ odwoławczy w całości. Przedsiębiorca dodał, że „...prawdopodobną przyczyną zaniżonego wyniku badania stabilności oksydacyjnej w jednostce „h" była obecność metali ciężkich w infrastrukturze stacji paliw, a ściśle rurociągów miedzianych łączących podziemny zbiornik paliwowy z dystrybutorem. Powodowało to szybki spadek wyników badania stabilności w godzinach dla produktu znajdującego się w kontakcie z metalami ciężkimi. Podkreślenia wymaga jednocześnie fakt, że wskazane miedziane elementy infrastruktury były dopuszczone do użytku i w pełni zgodne z przepisami prawa. Z wszelkiej ostrożności Spółka dokonała wymiany wspomnianych elementów".

Dowód: pismo powoda z dnia 12 maja 2023 r.., k. 49-52 akt administracyjnych

Pismem z dnia 22 maja 2023 r. Nr (...) przedsiębiorca zawiadomiony został o zakończeniu postępowania dowodowego w niniejszej sprawie oraz poinformowany o możliwości zapoznania się ze zgromadzonym w niniejszej sprawie materiałem dowodowym w siedzibie Urzędu w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma. Pismo to zostało doręczone pełnomocnikowi przedsiębiorcy prawidłowo w dniu 26 maja 2023 r. W wyznaczonym terminie przedsiębiorca nie skorzystał z przysługujących mu uprawnień.

Dowód: zawiadomienie Prezesa URE z 22 maja 2023 r., k. 96-96v akt administracyjnych

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o bezsporne twierdzenia Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki przedstawione w uzasadnieniu decyzji z dnia 20 czerwca 2023 r., oraz dokumenty zgromadzone w aktach administracyjnych. Prawdziwość tych twierdzeń i dokumentów nie była kwestionowana przez żądną ze stron, a tym samym mając na uwadze normę art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. stanowiły one podstawę poczynionych ustaleń.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje.

Materiał dowodowy sprawy wskazuje, że decyzją z dnia 23 grudnia 2020 r., znak: (...) ustalony został tekst jednolity koncesji na obrót paliwami ciekłymi z dnia 24 czerwca 2010 r. Nr (...), udzielonej przedsiębiorcy - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., posiadającemu numer identyfikacji podatkowej (NIP): (...), na okres od dnia 24 czerwca 2010 r. do dnia 25 czerwca 2030 r.

Zgodnie z obowiązującym odwołującą spółkę warunkami koncesji, koncesjonariuszowi nie wolno było czynić przedmiotem obrotu paliw ciekłych, których parametry jakościowe są niezgodne z parametrami określonymi obowiązującymi przepisami i wynikającymi z zawartych umów ( pkt 2.2.1. koncesji vide k. 2 akt administracyjnych). W przywołanym zapisie Prezes Urzędu upatrywał fundament nałożenia kary pieniężnej na odwołującą, którego materialnoprawną podstawę stanowi przepis art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2019 r., poz. 755 ze zm.). Przepis ten penalizuje nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z koncesji. Interpretacja przywołanej normy była przedmiotem licznych wypowiedzi i analiz Sądu Najwyższego odnoszących się do oceny, czy koncesja jest autonomicznym źródłem obowiązków, czy też jest jedynie odwołaniem do obowiązków wynikających z innych aktów prawnych. W tym zakresie ukształtowały się dwie linie orzecznicze. Pierwsza zakładała, że penalizowane jest jedynie naruszenie obowiązków wprost wynikających z koncesji, a jako takiego nie można traktować obowiązku, którego bezpośrednim źródłem jest przepis obowiązującego prawa ( zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06 października 2011 r. sygn. akt III SK 18/11, z dnia 19 listopada 2014 r. sygn. akt III SK 82/13, z dnia 28 stycznia 2015 r. sygn. akt III SK 29/14, z dnia 18 sierpnia 2015 r. sygn. akt III SK 2/15, z dnia 21 kwietnia 2016 r. sygn. akt III SK 28/15, z dnia 22 czerwca 2016 r. sygn. akt III 35/15, z dnia 27 lutego 2019 r. sygn. akt I NSK 13/18). Drugi pogląd zakładał, że obowiązek wynikający z koncesji stanowi obowiązek zawarty w decyzji o jej udzieleniu, która to konkretyzuje określony w ustawie obowiązek prawny wobec indywidualnego koncesjonariusza (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2018 r. sygn. akt III SK 14/17, z dnia 15 lutego 2019 r. sygn. akt I NSK 14/18). W wyniku istniejących w orzecznictwie rozbieżności Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 09 lipca 2019 r. sygn. akt I NSZP 1/19 ( opubl. system Legalis nr 1967690) podjął uchwałę wskazującą, że nałożenie na koncesjonariusza kary pieniężnej za nieprzestrzeganie obowiązku wynikającego z koncesji jest dopuszczalne także wtedy, gdy obowiązek ten można zrekonstruować z przepisów powszechnie obowiązującego prawa dotyczącego działalności koncesjonowanej. Pogląd ten został poparty także w późniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego ( zob. np. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z dnia 8 maja 2020 r. sygn. akt I NSK 108/18, opubl. Lex nr 2354953) i przychyla się do niego również Sąd Okręgowy w składzie niniejszym.

W myśl art. 3 ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw z dnia 25 sierpnia 2006 r. (Dz.U. Nr 169, poz. 1200) paliwa transportowane, magazynowane, wprowadzane do obrotu oraz gromadzone w stacjach zakładowych powinny spełniać wymagania jakościowe, określone dla danego paliwa ze względu na ochronę środowiska, wpływ na zdrowie ludzi oraz prawidłową pracę silników zamontowanych w pojazdach, w tym ciągnikach rolniczych, maszynach nieporuszających się po drogach, a także rekreacyjnych jednostkach pływających. Z kolei jak zakłada art. 7 ust.1 pkt 1 tej ustawy zabrania się transportowania, magazynowania, wprowadzania do obrotu oraz gromadzenia w stacjach zakładowych: paliw ciekłych niespełniających wymagań jakościowych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 3 ust. 2 pkt 1 (…). Na podstawie tegoż przepisu wydane zostało rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 09 października 2015 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1680 ze zm.

W niniejszej sprawie koniecznym było rozstrzygnięcie, czy odwołujący oferował do sprzedaży olej napędowy ON, który nie spełniał wymagań jakościowych określonych w przywołanym rozporządzeniu Ministra Gospodarki w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych. Sąd we wskazanym zakresie opierał się na dokumentach załączonych do akt postępowania administracyjnego. Ze sporządzonego w dniu 25 października 2022 r. protokołu z czynności kontroli celno – skarbowej wynikało, że Naczelnik(...) Urzędu Celno – Skarbowego w T. przeprowadził kontrolę na stacji paliw położonej w miejscowości W. przy ul. (...). W toku kontroli pobrano trzy próbki oleju napędowego tj. (...) – pozostawiona w miejscu poboru próby do dyspozycji kontrolowanego, (...) – kontrpróba dla (...) i (...) dla laboratorium w celu przebadania. Pierwsze badanie próbki (...) przeprowadzone zostało przez Dział Laboratorium (...). W wynikach kontroli stwierdzono, że próbka ta nie spełnia wymagań jakościowych ze względu na parametr stabilności oksydacyjnej – wynik badania 7,8 h przy wymaganiach jakościowych minimum 20h z tolerancją -2,5 h ( k. 15 akt administracyjnych). Kolejne badanie zostało przeprowadzone w dniu 25 listopada 2022 r. w Laboratorium (...) w N., a w jego wynikach również wskazano, że stabilność oksydacyjna jest nieprawidłowa tj. 11,6h przy minimum 20h (k. 11 akt administracyjnych). Ponadto odwołująca spółka samodzielnie zleciła w dniu 09 grudnia 2022 r. przeprowadzenie badania trzeciej próbki. Wyniki Laboratorium (...) w N.dały 12 g/m ^{( 3 )}przy normie 25 g/m ^{( 3)} (k . 20 akt administracyjnych). Tym samym materiał dowodowy zawierał trzy różne wyniki kontroli jakościowej pobranego oleju napędowego, w tym dwa wykazujące przekroczenie wymagań jakościowych ze względu na parametr stabilności oksydacyjnej, i jeden wskazujący na właściwą jakość próbki.

Odnosząc tak ustalony stan faktyczny do obowiązującego rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych, wskazać trzeba, że wymagania jakościowe dla oleju napędowego w odniesieniu do stabilności oksydacyjnej zostały ujęte w dwóch jednostkach tj. godzinowej oraz g/m ³ (załącznik nr 3). W pierwszym wypadku określono minimum takiej stabilności tj. 20h, a w drugim wypadku maksimum tj. 25 g/m ³. Jak wynika z adnotacji nr 4 rozporządzenia stabilność określana w jednostce g/m ³ dla oleju napędowego zawierającego powyżej 2% estrów metylowych (FAME) stanowi dodatkowe wymaganie. Wykładnia językowa zapisu wskazuje zatem, że w przypadku olej zawierającego określoną ilość estrów, aby stabilność oksydacyjna została zachowana, spełnione muszą być parametry jakościowe określone obiema jednostkami. W omawianej sprawie poddany kontroli olej napędowy zawierał 5,7 % estrów metylowych ( k. 14v akt administracyjnych). Tym samym aby olej ten spełniał wymagania jakościowe, koniecznym było, aby stabilność oksydacyjna nie była krótsza 20h oraz nie dawała wyniku wyższego niż 25 g/m ³. Oba te parametry musiały być łącznie zachowane. Nie spełnienie chociażby jednego z nich oznaczało, że wymagania jakościowe paliwa nie zostały zachowane. Tym samym w przypadku ustalenia, że parametry te mierzone jedenastką godzinową nie zostały zachowane, brak było konieczności przeprowadzania badania w oparciu o inną jednostkę.

Jak wskazano wyżej, dwukrotnie przeprowadzone badania jakości oleju napędowego wskazywały, że parametr stabilności oksydacyjnej odnoszący się do jednostki godzinowej nie został zachowany. Okoliczność ta mogła i stanowiła samodzielną podstawę dla uznania, że odwołująca spółka wprowadziła do obiegu olej napędowy nie spełniający wymagań jakościowych. Nie ma w tej sytuacji zatem żadnego znaczenia badanie przeprowadzone na zalecenie spółki. W szczególności inne wyniki badania odnoszące się do jednostki g/m ^{( 3 )}nie mogły prowadzić do uznania, że decyzja nakładająca na przedsiębiorcę karę prowadzi do naruszenia art. 81a § 1 k.p.a. Stosownie do tego przepisu, jeżeli przedmiotem postępowania administracyjnego jest nałożenie na stronę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie stronie uprawnienia, a w tym zakresie pozostają niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego, wątpliwości te są rozstrzygane na korzyść strony. W rozpoznawanej sprawie nie zachodzą żadne wątpliwości co do stanu faktycznego. Strona kwestionuje de facto wykładnię przepisów rozporządzenia, a nie ustalony w sprawie stan faktyczny. Wątpliwości nie wprowadza również decyzją Prezesa UOKiK z dnia 15 lutego 2023 r., znak: (...), którą została uchylona decyzja (...) Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej z dnia 25 października 2022 r., znak: (...), zarządzająca wstrzymanie wprowadzania do obrotu oleju napędowego w ilości 670 litów i wycofanie go z obrotu ze stacji paliw w miejscowości W. ((...)), ul. (...). Strona błędnie odwołuje się do tej decyzji jako dowodu, że paliwo spełniało wymagania jakościowe ( por. k. 16 odwołania). Wspominania decyzja Prezesa UOKiK w rzeczywistości potwierdza, że paliwo nie spełniało wymagań jakościowych. Prezes UOKiK stwierdził bowiem expresses verbis, że paliwo „(...) nie spełniało wymagań jakościowych w zakresie parametru - stabilność oksydacyjna. (...) W dacie wydania, zaskarżona decyzja (...) Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej była zasadna" ( str. 6-7 decyzji Prezesa UOKiK; k. 90 - 91 akt administracyjnych). Powodem zaś uchylenia decyzji organu I instancji była następcza zmiana stanu faktycznego związana z wymianą miedzianych elementów konstrukcji instalacji wydającej paliwo, z którymi wcześniejszy kontakt wpływał na wyniki jakościowe oleju napędowego. Nie zmienia to jednak faktu, że pierwotnie pobrane próbki nie spełniały wymagań jakościowych, i takie też paliwo udostępniane było do obrotu na stacji paliw użytkowanej przez odwołującą spółkę. Odwołująca spółka jako profesjonalista powinna mieć fachową wiedzę i umiejętności, które pozwolą na stworzenie takiego systemu dystrybucji paliw, aby wykluczyć wprowadzenie do obrotu paliwa złej jakości. Takie mechanizmy związane z wymianą miedzianych elementów nastąpiły dopiero po kontroli skutkującej wydaniem zaskarżanej decyzji.

Normy dotyczące parametrów jakościowych paliw ciekłych wyznaczone zostały między innymi w celu zapewnienia użytkownikom pojazdów samochodowych dostępu do paliw o jak najlepszej jakości. Normy te ustanowione są właśnie w celu zabezpieczenia powszechnego obrotu konsumenckiego. Zatem to prawodawca wyznaczył minimalny poziom jakości paliwa, który również jest uznawany za bezpieczny w użytkowaniu zarówno dla konsumenta, jak i środowiska. Wobec powyższego, wprowadzanie do obrotu paliw ciekłych niespełniających wyznaczonych norm jest działaniem na niekorzyść odbiorców paliw (konsumentów) i stanowi wprowadzanie konsumentów w błąd poprzez sprzedaż towaru o jakości innej; niż wymagana. Na koncesjonariuszu ciąży obowiązek stworzenia takiej organizacji obrotu, aby wykluczyć możliwość wprowadzenia do sprzedaży paliwa o jakości nieodpowiadającej obowiązującym przepisom. Należy mieć na względzie, że nabywca końcowy paliwa (konsument) tym bardziej nie ma możliwości kontroli paliwa na stacji paliwowej. W koncesjonowaniu działalności gospodarczej polegającej na obrocie paliwami ciekłymi należy upatrywać celu, jakim jest stworzenie takiego systemu dystrybucji, w którym konsument może mieć pełne zaufanie do jakości sprzedawanego paliwa.

Warto odnotować, iż sprawa o częściowo zbliżonym stanie faktycznym była już przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który w uzasadnieniu do wyroku z dnia 29 marca 2023 r. ( sygn. akt XVII AmE 69/22, niepubl). wskazał, że to, iż po kontroli, która ujawniła niewłaściwe parametry sprzedawanego paliwa, doszło modernizacji stacji poprzez wymianę rurociągów miedzianych na rurociągi nieposiadającej miedzi, nie może stanowić podstawy uchylenia decyzji Prezesa Urzędu. W takim wypadku uzasadnione jest także utrzymanie w mocy kary w symbolicznej wysokości 5.000 zł celem zmotywowania przedsiębiorcy do utrzymywania właściwej stabilności oksydacyjnej, a w szerszej perspektywie - do utrzymywania dyscypliny przedsiębiorców prowadzących działalność koncesjonowaną w zakresie dbałości o jakość sprzedawanego przez nich paliwa, gdyż bez nałożenia kary dyscyplina rynkowa po stronie przedsiębiorców mogłaby nie zostać zachowana.

Przedstawione wywody wskazują, że żądanie odwołania dotyczące uchylenia decyzji Prezesa Urzędu było niezasadne.

Kolejny zarzut odwołania odnosił się do naruszenia art. 56 ust. 3 i 6 Prawa energetycznego poprzez błędne zastosowanie przesłanek wymiaru kary i w konsekwencji wymierzenie przedsiębiorcy zbyt wysokiej kary pieniężnej, podczas gdy wprowadzone do obrotu paliwo spełniało jeden z obowiązujących parametrów jakościowych.

Pierwszy z przywołanych przepisów stanowi, że kara za naruszenie obowiązków wynikających z koncesji nie może być niższa niż 2000 zł i nie może być wyższa niż 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Drugi reguluje, że ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe.

Przechodząc do omówienia zarzutów na wstępie należy wskazać, że utrwalony zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, jest pogląd, że odpowiedzialność na podstawie przepisów ustawy Prawo energetyczne ma charakter obiektywny, wynikający z samego faktu naruszenia określonych norm prawnych. Oznacza to, że przedsiębiorca nie może powoływać się na brak winy ( zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2008 r., sygn. akt III SK 10/08, opubl. system Legalis nr 1885077). Okoliczność ta jest irrelewantna dla samego faktu wymierzenia kary, jak i odstąpienia od karania. Gdyby zamiarem ustawodawcy było uzależnienia samego wymierzenia kary lub zastosowania odstąpienia od jej wymierzenia od zawinienia, a tym samym subiektywizacja odpowiedzialności za naruszenia przepisów, wskazałby tę przesłankę treści art. 56 ust. 3 i 6a ustawy, czego jednak nie uczynił ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 grudnia 2016 r., sygn. akt III SK 22/16, opubl. system Legalis nr 2586425). Tym samym odpowiedzialność przedsiębiorcy istnieje w oderwaniu od winy i do jej ustalenia nie jest konieczne wykazanie zawinionego zachowania, lecz wystarcza stwierdzenie faktu zaistnienia określonego naruszenia prawa. Niemniej jednak pomimo tego, że do stwierdzenia naruszenia przez przedsiębiorcę ciążących na nim obowiązków wystarczające jest ustalenie, że dany podmiot zachował się w sposób niezgodny z wiążącym go nakazem albo zakazem, to gdy dochodzi do nałożenia kary pieniężnej, konieczne jest uwzględnienie różnego rodzaju elementów o charakterze subiektywnym, składających się na podmiotową stronę odpowiedzialności zagrożonej dolegliwymi karami pieniężnymi. O ile zatem do zastosowania klasycznych sankcji administracyjnych wystarczające jest stwierdzenie obiektywnego stanu niezgodności zachowania adresata z treścią normy, o tyle w przypadku nakładania przez organ kary pieniężnej to dla wymierzania jej wysokości oraz oceny możliwości odstąpienia od jej wymierzenia, istotną rolę odgrywają czynniki o charakterze subiektywnym, odtwarzane w oparciu o analizę całokształtu zachowania karanego przedsiębiorcy, jego motywacji, kontekstu zarzucanego mu naruszenia, czy chociażby wpływu przedsiębiorstwa na uchybienie obowiązującym normom ( tak wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 5 lutego 2015 r., sygn. akt III SK 36/14, opubl. Legalis nr 1187402). Ukształtowany jest przy tym pogląd, że oceniając, czy zachowanie sprawcy można zakwalifikować jako działanie o wysokiej lub znikomej społecznej szkodliwości, odwołać należy się do stopnia weryfikacji tego stopnia wypracowanego na gruncie prawa karnego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, opubl. system Legalis nr 1086887). Zgodnie z art. 115 § 2 k.k. przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu bierze się pod uwagę: rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych obowiązków, postać zamiaru, motywację sprawcy oraz rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Podstawowe znaczenie mają przy tym rodzaj i charakter naruszonego dobra chronionego prawem ( zob. zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2011 r., sygn. akt IV KK 382/10, opubl. Lex nr 846390).

Wobec tego w rozpoznanej sprawie w pierwszej kolejności Sąd obowiązany był odpowiedzieć na pytanie, jakie dobra chronione prawem zostały naruszone i jaka jest szkodliwość tego naruszenia dla tych dóbr. Z art. 3 ust. 1 ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw wynika, że dobrami tymi są środowisko, zdrowie ludzkie oraz interes ekonomiczny użytkowników pojazdów.

Zdaniem Sądu przekroczenie już jednej normy jakościowej paliwa, przy wymaganiu łącznego spełnienia dwóch parametrów jakościowych, oraz przy uwzględnieniu stopnia tegoż przekroczenia nie przemawia za przyjęciem, że szkodliwość czynu odwołującej była znikoma. Jak to wskazał Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 27 marca 2018 r. sygn. akt VII AGa 761/18 ( opubl. system Legalis nr 1808337) po to są ustanowione pewne normy, które muszą spełniać poszczególne rodzaje paliw, aby chronić klientów i ich pojazdy, a ostatecznie bezpieczeństwo komunikacji i środowisko. Dlatego też koncesjonowanie wprowadza się w przypadku działalności, które mają szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli lub inny ważny interes publiczny. Przyznanie takiej koncesji stanowi swoistą gwarancję dla odbiorców paliw, że działalność koncesjonowana prowadzona jest zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Przekład się to także na surowszą ocenę staranności wymaganej od takiego przedsiębiorcy. Przedsiębiorca jako podmiot koncesjonowany uważany jest przez konsumentów za pewne źródło gwarantujące, że sprzedawane przez niego paliwo spełnia wszystkie dopuszczalne normy.

Sąd pragnie także zauważyć, że przy interpretacji przesłanki szkodliwości społecznej czynu, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki dysponuje pewnym luzem decyzyjnym, i nawet w razie ziszczenia się tej przesłanki uznaniem administracyjnym przy wyborze wariantu rozstrzygnięcia, w tym co do wysokości kary. Jako że są to kryteria słusznościowe, których stosowanie jest wpisane w istotę uznania administracyjnego, sąd nie powinien co do zasady zastępować Prezesa Urzędu w ocenie, czy w konkretnym przypadku wspomniane kryteria wymagają nałożenia kary ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VII Wydział Gospodarczy z dnia 9 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, opubl. system Legalis nr 2713763). Oczywiście pozostawienie oceny przesłanek odnoszących się do wysokości kary organowi regulacyjnemu, nie oznacza, że ocena zasadności i legalności skorzystania z tej instytucji wyłączona jest spod kompetencji sądu ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17). Należy jednak mieć tu na uwadze, że celem ustawodawcy umieszczającego decyzję w sferze uznania administracyjnego jest poszerzenie władzy organu, a konsekwencji kontrola sądowa w tym wypadku nie może sięgać głęboko, gdyż w innym razie instytucja uznania administracyjnego stałaby się iluzoryczna. Jak szeroko uzasadnił to Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt I NSK 95/18 ( wyrok z dnia z dnia 27 listopada 2019 r., opubl. system Legalis 2294222), należy pamiętać że to Prezes Urzędu kształtuje politykę wymiaru kar wobec przedsiębiorców popełniających delikty administracyjne. Dlatego też interwencja sądu w treść decyzji organu regulacyjnego powinna następować dopiero wtedy, gdy nosi ona znamiona dowolności tj. opiera się na arbitralnych przesłankach, zawiera zdawkowe i ogólnikowe uzasadnienie, odwołuje się do nieudowodnionych informacji itp. Dla takiej ingerencji konieczne jest zatem nie tylko wykazanie, że zachodzą przesłanki spełnione w omawianym przepisie, ale również że organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Natomiast strona odwołująca w żaden sposób nie podważyła ustaleń organu poczynionych w omawianych zakresie i nie wykazała twierdzeń odwołania, że wprowadzony do obrotu produkt nie godził w interesy klientów, a tym samym szkodliwość czynu była znikoma. Stabilność oksydacyjna jest jedną z podstawowych właściwości eksploatacyjnych oznaczanych dla paliwa do silników wysokoprężnych z zapłonem samoczynnym. Proces utleniania prowadzi do tworzenia się w nim różnego rodzaju osadów, żywic i kwasów. Powstałe produkty utleniania mogą uszkodzić pompy paliwowe. Silne przyleganie, na skutek adhezji, osadów do powierzchni roboczych elementów wtryskiwaczy powoduje zaburzenia zarówno w ilościowym jak i jakościowym podawaniu (wtryskiwaniu) paliwa do komór spalania w czasie. Skutkiem tego jest niedopuszczalne rozstrojenie częściowych dawek paliwa wtrysku wielokrotnego. Prowadzi to między innymi do zmniejszenia osiągów silnika, niestabilnej pracy silnika na biegu jałowym, nierównomiernej pracy silnika, trudnościami z uruchomieniem silnika, wzrostu zużycia paliwa i wzrostu emisji składników szkodliwych w gazach spalinowych silnika. Kwaśne produkty utleniania przyczyniają się do degradowania elementów silnika, powodując zwiększoną korozję oraz szybkie niszczenie różnego rodzaju uszczelnień. Stabilność oksydacyjna oraz zbyt niska temperatura zapłonu mogą prowadzić do zatykania filtrów paliwa oraz rozmaitych usterek różnych elementów układu paliwowego.

Odnosząc się do stopnia winy, to zdaniem Sądu materiał dowodowy sprawy pozwala jedynie na przypisanie spółce winy nieumyślnej, której treścią było niedbalstwo. Naruszenia koncesji odwołująca mogłaby uniknąć, gdyby zachował się zgodnie z wymogami ostrożności, jakie występowały w danej sytuacji, w tym niedopuszczenie do sytuacji, w której olej napędowy miał styczność z elementami miedzianymi instalacji. Jeszcze raz podkreślić należy, że uwzględniając zawodowy charakter działalności odwołującej i wynikający z niej podwyższony miernik staranności, można było wymagać, aby podjęte zostały dodatkowe czynności służące wyeliminowaniu ryzyka wprowadzenia do sprzedaży paliwa o zaniżonych parametrach jakościowych. Przedsiębiorca jako profesjonalista miał obowiązek przestrzegania warunków koncesji, na które się zgodził i o co wnioskował składając wniosek o udzielenie koncesji dla prowadzenia zaplanowanej przez siebie działalności gospodarczej, natomiast profesjonalizm przedsiębiorcy powinien przejawiać się w dwóch podstawowych cechach jego zachowania tj. postępowaniu zgodnym z regułami fachowej wiedzy oraz sumienności. W myśl art. 355 k.c. od podmiotów prowadzących działalność gospodarczą przy uwzględnieniu ich zawodowego charakteru wymaga się staranności szczególnego rodzaju, co przemawia za tym, że przedsiębiorca obowiązany jest do zwiększonej skrupulatności, rzetelności, zapobiegliwości i zdolności przewidywania, jak również uzasadnione jest oczekiwanie od niego wiedzy na temat sposobu wykonywania koncesjonowanej działalności. W tym wypadku w istotę prowadzonej działalności gospodarczej wpisane jest dodatkowo posiadanie specjalistycznej wiedzy nie tylko obejmującej czysto formalne kwalifikacje, lecz także doświadczenie wynikające z praktyki zawodowej i ustalone standardy wymagań.

Okolicznością łagodzącą jest dotychczasowe zachowanie podmiotu, gdyż nie wykazano, aby w przeszłości dopuszczał się on naruszenia warunków koncesji.

Jeżeli natomiast chodzi o możliwości finansowe, to w omawianej sprawie granicę wysokości kary stanowiło 15% przychodu wynikającego z działalności koncesjonowanej osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Przychód ten kształtował się na poziomie (...) zł, a to oznacza że kara nie mogła być niższa niż 2.000,00 zł i nie mogła przekroczyć (...) zł. Zestawienie tej wartości z karą nałożoną tj. 5.000,00 zł wskazuje, że jej wysokość została nałożona w dolnych granicach (stanowi (...)% przychodu). Sąd podkreśla przy tym, że na etapie postępowania sądowego ciężar wykazania okoliczności mających wpływ na wynik kary, które zdaniem odwołującego nie zostały uwzględnione lub zostały błędnie ocenione, spoczywa na przedsiębiorcy ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia -5 grudnia 2017 r sygn. akt VII ACa 1323/17, opubl. system Legalis ). To zatem odwołująca powinna wykazać, dlaczego jej sytuacja finansowa w odniesieniu do danych uwzględnionych przez organ jest odmienna lub ulegała zmianie.

Oceniając zasadność nałożonej kary Sąd miał także na względzie, że administracyjne kary pieniężne nie mają wyłącznie charakteru sankcji karnych, gdyż ich funkcja nie ogranicza się do represji za naruszenie nakazów i zakazów, ale równie istotna jest jej funkcja prewencyjna i dyscyplinująca. Z jednej strony kara ma zatem być zauważalną dolegliwością dla ukaranego podmiotu, jako reakcja na naruszenie przepisów prawa, ale także wyraźnym ostrzeżeniem na przyszłość, i to zarówno dla podmiotu karanego, jak i dla całego środowiska (prewencja szczególna i ogólna). Kara ta ma za zadanie motywować adresatów norm prawnych do ich respektowania i służy zapobieżeniu powtórnemu naruszeniu obowiązków w przyszłości. Wysokość nałożonej na odwołującego kary, w świetle materiału jakim dysponował Sąd, wskazuje że spełnione zostaną powyższe funkcje kary. Kara w ogólnym odczuciu jawi się jako odczuwalna, a tym samym powinna spełnić nie tylko swą rolę represyjną, ale i wychowawczą.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 i art. 99 k.p.c. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu polega na obowiązku zwrotu kosztów procesu przez stronę przegrywającą sprawę. W konsekwencji kosztami zastępstwa procesowego Prezesa Urzędu, określonymi na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) na 720,00 zł, obciążono odwołującą spółkę.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 168/23

ZARZĄDZENIE

(...)

09.02.2024 r,

SSO Małgorzata Wiliński