Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 19 stycznia 2006 r.
III SPP 165/05
Rozpoznanie skargi na przewlekłość postępowania zakończonego pra-
womocnym wyrokiem jest bezprzedmiotowe.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Wasilewski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 stycznia
2006 r. skargi Marka C. na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego w Gdań-
sku [...]
u m o r z y ł postępowanie.
U z a s a d n i e n i e
Marek C. wniósł przez swego pełnomocnika skargę na przewlekłość postępo-
wania Sądu Apelacyjnego w Gdańsku [...], domagając się stwierdzenia przewlekłości
postępowania, zasądzenia od Skarbu Państwa kwoty 10.000 zł oraz zasądzenia od
Skarbu Państwa według norm przepisanych kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
świadczonej skarżącemu z urzędu.
W uzasadnieniu skargi podano, iż postępowanie dotknięte - zdaniem skarżą-
cego - przewlekłością zostało zainicjowane wniesieniem przez skarżącego w dniu 5
października 2004 r. apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 26 lipca
2004 r. Sąd Apelacyjny otrzymał akta sprawy w dniu 19 października 2004 r. W okre-
sie od daty wniesienia apelacji w dniu 5 października 2005 r. do daty wniesienia
skargi w dniu 18 listopada 2005 r. Sąd Apelacyjny nie wyznaczył terminu rozprawy
apelacyjnej. Wniosek o zasądzenie na rzecz skarżącego kwoty w wysokości 10.000
zł uzasadniono tym, iż uprawnienie strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnio-
nej zwłoki zostało naruszone w sposób szczególnie rażący z uwagi na fakt, iż
sprawa, której dotyczy postępowanie apelacyjne, nie ma charakteru sprawy zawiłej i
nie wymaga dużego nakładu pracy ze strony Sądu Apelacyjnego.
2
Pismem z 9 stycznia 2006 r. prezes Sądu Apelacyjnego w Gdańsku wniósł o
oddalenie skargi argumentując, iż w miesiącu wpływu apelacji skarżącego na rozpo-
znanie oczekiwało 3.876 spraw AU. Sędziowie Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych orzekają w 30 sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i kilku pra-
cowniczych miesięcznie, a ponadto rozpoznają sprawy zażaleniowe, co oznacza, że
nie są w stanie rozpoznać większej ilości spraw. Te okoliczności przemawiały zda-
niem prezesa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku za uznaniem oczekiwania na
rozpoznanie sprawy za uzasadnione. Ponadto, Prezes Sądu Apelacyjnego w Gdań-
sku podniósł, iż apelacja skarżącego została rozpoznana w dniu 6 grudnia 2005 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawy prawne.
Skarga dotyczy przewlekłości w postępowaniu Sądu Apelacyjnego. Z treści
art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony
do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U.
Nr 179, poz. 1843, dalej jako ustawa) wynika, iż Sąd Najwyższy jest właściwy do
rozpoznania skargi dotyczącej przewlekłości postępowania przed sądem apelacyj-
nym. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy, w sprawach nieuregulowanych do postępowania
toczącego się na skutek skargi sąd stosuje odpowiednio przepisy o postępowaniu
zażaleniowym obowiązujące w postępowaniu, którego skarga dotyczy. W świetle art.
397 § 2 k.p.c. do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpo-
wiednio przepisy o postępowaniu apelacyjnym. Natomiast stosownie do art. 391 § 1
k.p.c., jeżeli nie ma szczególnych przepisów o postępowaniu przed sądem drugiej
instancji, do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu
przed sądem pierwszej instancji.
Istota i funkcje skargi na przewlekłość.
Celem skargi na przewlekłość jest zlikwidowanie opieszałości sądu przed któ-
rym sprawa zawisła poprzez wymuszenie należytej sprawności sądu (postanowienie
SN z dnia 17 listopada 2005 r., IV CSP 1/05) i nadanie sprawie odpowiedniego biegu
(postanowienie SN z dnia 8 lipca 2005 r., III SPP 120/05; postanowienie SN z 19
stycznia 2006 r., III SPP 162/05). Skarga na przewlekłość ma zapewnić szybką reak-
cję na trwającą zwłokę w czynnościach sądu (por. mającą moc zasady prawnej
uchwałą siedmiu sędziów SN z dnia 16 listopada 2004 r., III SPP 42/04, OSNP 2005
3
nr 5, poz. 71). Wniesienie skargi na przewlekłość postępowania ma bowiem służyć
dyscyplinowaniu czynności podejmowanych na danym etapie toczącego się jeszcze
postępowania w określonej sprawie (postanowienie SN z 19 stycznia 2006 r., III SPP
162/05; postanowienie SN z dnia 18 lutego 2005 r., III SPP 19/05, OSNP 2005 nr 17,
poz. 277). Natomiast celem postępowania ze skargi na przewlekłość postępowania
nie jest stwierdzenie faktu przewlekłości i ewentualne zasądzenie odpowiedniego od-
szkodowania. Skarga ta stanowi bowiem doraźną interwencję przeciwdziałającą
trwającej przewlekłości postępowania (postanowienie SN z dnia 8 lipca 2005 r., III
SPP 120/05). Pośrednio potwierdza to wynikający z art. 5 ust. 1 ustawy wymóg
wniesienia skargi na przewlekłość w toku postępowania w sprawie (postanowienie
SN z dnia 8 lipca 2005 r., III SPP 120/05). Po prawomocnym zakończeniu postępo-
wania, którego dotyczy przewlekłość, kwestia zlikwidowania opieszałości sądu oraz
spowodowania nadania sprawie właściwego biegu stają się bezprzedmiotowe (po-
stanowienie SN z 17 listopada 2005 r., IV CSP 1/05).
Ocena merytoryczna skargi
W niniejszej sprawie skarga została wniesiona w toku postępowania apelacyj-
nego. Spełniony został zatem wstępny warunek merytorycznego rozpoznania skargi
przez Sąd Najwyższy. Przedmiotowa skarga w zakresie, w jakim zarzuca przewle-
kłość w postępowaniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku jest zasadna. W sprawie wy-
stąpiła bowiem ponad trzynastomiesięczna przewlekłość postępowania (na datę
wniesienia skargi), polegająca na niewyznaczaniu w rozsądnym czasie terminu roz-
prawy apelacyjnej. Analiza akt wskazuje, iż apelacja skarżącego od wyroku Sądu
Okręgowego została wniesiona w dniu 5 października 2004 r. Od daty wniesienia
apelacji do daty złożenia skargi na przewlekłość w dniu 18 listopada 2005 r. Sąd
Apelacyjny nie wyznaczył terminu rozprawy. Nie podjął również jakichkolwiek czyn-
ności procesowych usprawiedliwiających zwłokę w rozpatrzeniu sprawy. Wskazany
powyżej brak działań ze strony Sądu Apelacyjnego w Gdańsku nie może być uspra-
wiedliwiony dużą liczbą spraw oczekujących na rozpoznanie lub dużym obciążeniem
sędziów orzekających w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (postanowie-
nie SN z 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05; postanowienie SN z dnia 8 lipca 2005 r.,
III SPP 120/05; postanowienie SN z 15 lipca 2005 r., III SPP 121/05). Rzeczpospolita
Polska ma obowiązek takiego zorganizowania systemu wymiaru sprawiedliwości,
aby właściwe sądy mogły podołać rozstrzyganiu spraw sądowych w rozsądnych
terminach (por. postanowienie SN z 8 marca 2005 r., III SPP 34/04; postanowienie
4
SN z 8 lipca 2005 r. III SPP 120/05; postanowienie SN z 15 lipca 2005 r., III SPP
121/05). Obowiązek taki wypływa z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz z art. 6 Kon-
wencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie
dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.). Jest to zwłaszcza
konieczne przy rozstrzyganiu spraw z zakresu prawa pracy oraz ubezpieczeń spo-
łecznych, które często polegają na osądzaniu materii o życiowym znaczeniu dla za-
pewnienia bytu materialnego pracownikom lub ubezpieczonym. Jednocześnie są to
na ogół sprawy w dużym stopniu powtarzalne, co sprawia, że kwestie szczególnie
prawniczo skomplikowane nie ujawniają się nazbyt często, a zatem instancyjna kon-
trola orzeczeń sądów pierwszej instancji na ogół nie tworzy zawiłych barier ograni-
czających możliwości ich szybkiego i sprawnego osądzania. Z utrwalonego orzecz-
nictwa Sądu Najwyższego wynika, iż nie można akceptować tendencji do wydłużania
okresów wyznaczania terminów pierwszych rozpraw apelacyjnych poza rozsądne
miary, które podważają konstytucyjne, konwencyjne i proceduralne dyrektywy osą-
dzania w rozsądnym terminie spraw sądowych. Tych dyrektyw nie mogą niweczyć
trudności kadrowe sądów (por. postanowienie SN z dnia 8 marca 2005 r., III SPP
34/05; postanowienie SN z 15 lipca 2005 r., III SPP 121/05; postanowienie SN z dnia
22 marca 2005 r., III SPP 52/05). W ocenie składu orzekającego takie rozsądne
miary zostały przekroczone w rozpoznawanej sprawie, w której od czasu wniesienia
apelacji do daty złożenia skargi na przewlekłość postępowania apelacyjnego minęło
ponad trzynaście miesięcy.
Z tego punktu widzenia przewlekłość postępowania przed Sądem Apelacyj-
nym jest oczywista, tym bardziej, iż uprawnienie strony do rozpoznania sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone w sposób szczególnie rażący z uwagi na
fakt, iż sprawa, której dotyczyło postępowanie apelacyjne, nie miała charakteru
sprawy zawiłej i nie wymagała dużego nakładu pracy ze strony Sądu Apelacyjnego.
Jednakże skarga na przewlekłość - mimo trafności w tym zakresie - nie mogła
być uwzględniona przez Sąd Najwyższy. Z art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 8 ust.
2 ustawy wynika, iż sąd rozpatrujący skargę na przewlekłość wydaje postanowienie o
umorzeniu postępowania, jeżeli cofnięto skargę ze skutkiem prawnym lub jeżeli wy-
danie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne. Z dotychcza-
sowej judykatury wynika, iż wydanie orzeczenia staje się zbędne, jeżeli strona postę-
powania osiągnęła jego cel. Tytułem przykładu, umorzenie postępowania uzasadnia
wydanie przez organ rentowy decyzji w całości uwzględniającej żądanie ubezpieczo-
5
nego, będące przedmiotem kasacji (postanowienie SN z dnia 16 lipca 1998 r., II UKN
138/98, OSNP 1999 nr 13, poz. 440). Wydanie sądowego orzeczenia merytoryczne-
go co do wierzytelności, która została objęta zawartą wcześniej prawomocną ugodą
w toku bankowego postępowania ugodowego, przeprowadzonego w oparciu o prze-
pisy ustawy z dnia 3 lutego 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i
banków oraz o zmianie niektórych ustaw, stało się zbędne, skoro wierzyciel uzyskał
już tytuł egzekucyjny na tę wierzytelność i w konsekwencji sąd obowiązany był umo-
rzyć postępowanie stosownie do art. 355 k.p.c. (wyrok SA w Łodzi z 27 lutego 1996
r., I ACr 638/95 Prawo Gospodarcze 1997 nr 2, s. 45). Ponadto, postępowanie są-
dowe ze skargi na zwłokę w załatwieniu sprawy podlega umorzeniu jako bezprzed-
miotowe w rozumieniu art. 355 § 1 k.p.c., gdy decyzja została wydana po wniesieniu
skargi, przed jej rozpoznaniem przez ten sąd (postanowienie NSA z dnia 14 stycznia
1987 r. IV SAB 14/86, ONSA 1987 nr 1, poz. 7).
Mając na względzie wskazane powyżej cele skargi na przewlekłość oraz do-
tychczasową utrwaloną praktykę sądów polskich, postępowanie ze skargi na prze-
wlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w niniejszej sprawie należało
umorzyć. Wydanie orzeczenia przez Sąd Najwyższy w sprawie wszczętej skargą z
dnia 18 listopada 2005 r. okazało się bowiem zbędne w rozumieniu art. 355 § 1 k.p.c.
Postępowanie apelacyjne, którego dotyczyła skarga na przewlekłość zostało
zakończone w dniu 6 grudnia 2005 r., kiedy to po przeprowadzeniu rozprawy apela-
cyjnej Sąd Apelacyjny w Gdańsku wydał wyrok oddalający apelację skarżącego.
Oznacza to, iż wniesienie skargi na przewlekłość postępowania w dniu 18 listopada
2005 r. odniosło skutek. Zmusiło bowiem Sąd Apelacyjny w Gdańsku do podjęcia
działań niezbędnych do realizacji prawa strony do rozpoznania sprawy w postępo-
waniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Sąd Apelacyjny podjął takie działania i
rozpoznał sprawę przed rozpatrzeniem przez Sąd Najwyższy skargi na przewlekłość
postępowania. Skarżący osiągnął zatem cel, dla którego wprowadzono do polskiego
systemu prawnego instytucję skargi na przewlekłość postępowania, ponieważ spra-
wie nadano odpowiedni bieg (postanowienie SN z dnia 8 lipca 2005 r., III SPP
120/05; postanowienie SN z 19 stycznia 2006 r., III SPP 162/05). W tych okoliczno-
ściach stwierdzenie faktu przewlekłości postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem sądu drugiej instancji, wydanym przed rozpoznaniem skargi przez Sąd
Najwyższy oraz ewentualne zasądzenie odpowiedniego odszkodowania, jest bez-
przedmiotowe. Wydanie w tych okolicznościach takiego orzeczenia nie jest bowiem
6
celem postępowania ze skargi na przewlekłość postępowania (postanowienie SN z
dnia 8 lipca 2005 r., III SPP 120/05).
Z tych względów Sąd Najwyższy umorzył postępowanie i stosownie do przyto-
czonych przepisów orzekł jak w sentencji postanowienia.
========================================