Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 listopada 2008 r.
I UK 108/08
Warunek określony w art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) spełnia ten ubezpieczony, którego ostatnim
tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym przed zgłoszeniem wniosku o
emeryturę było pozostawanie w stosunku pracy, niezależnie od tego, czy i na
jak długo przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie tytuł ubezpieczenia pra-
cowniczego ustał.
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski, Sędziowie: SN Małgorzata
Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), SA Halina Kiryło.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 listopada
2008 r. sprawy z odwołania Teodory Ś. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi Wojewódzkiemu w B. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej or-
ganu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 lutego 2008
r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Białymstoku do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania ka-
sacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 13 września 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
Wojewódzki w B. odmówił Teodorze Ś. prawa do emerytury, ponieważ ostatnim jej
ubezpieczeniem przed zgłoszeniem wniosku o świadczenie było ubezpieczenie z
tytułu umowy zlecenia a nie z tytułu umowy o pracę, w okresie ostatnich 24 miesią-
cach podlegania ubezpieczeniu społecznemu nie pozostawała przez co najmniej 6
miesięcy w stosunku pracy i udowodniła okres ubezpieczenia w charakterze pracow-
nika wynoszący łącznie 26 lat, 7 miesięcy i 26 dni zamiast wymaganych 30 lat.
2
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 23 listopada 2007 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodaw-
czyni emeryturę od dnia 15 września 2007 r. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły na-
stępujące ustalenia. Wnioskodawczyni otrzymywała zasiłek przedemerytalny od 1
listopada 1998 r. i w trakcie jego pobierania, w dniu 15 września 2007 r. ukończyła
55 lat. Ogólny okres składkowy i nieskładkowy wnioskodawczyni wynosi 30 lat, 6
miesięcy i 18 dni, w tym 26 lat, 7 miesięcy i 17 dni okresu składkowego i 3 lata, 11
miesięcy i 1 dzień okresu nieskładkowego. W okresie pobierania zasiłku przedeme-
rytalnego wnioskodawczyni od 1 kwietnia 2006 r. do 31 maja 2007 r. oraz od 1
czerwca 2007 r. do 31 sierpnia 2007 r. wykonywała pracę na podstawie umów zlece-
nia. Złożenie wniosku o emeryturę i osiągnięcie wieku emerytalnego nastąpiło w
okresie pobierania zasiłku przedemerytalnego, przy czym wiek emerytalny wniosko-
dawczyni osiągnęła po ustaniu zatrudnienia wykonywanego na podstawie umowy
zlecenia.
W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że
wykonywanie przez wnioskodawczynię zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia w
okresie pobierania zasiłku przedemerytalnego nie może stanowić samodzielnej pod-
stawy do utraty przez nią statusu ubezpieczonego będącego pracownikiem, o jakim
mowa w art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.,
zwanej dalej ustawą o emeryturach i rentach lub ustawą emerytalną). Okres wyko-
nywania pracy na podstawie umowy zlecenia był bowiem krótki i nie wykraczał poza
okres pobierania zasiłku przedemerytalnego.
Wyrokiem z dnia 19 lutego 2008 r., Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił ape-
lację organu rentowego od powyższego wyroku, podzielając ustalenia i ocenę
prawną dokonane przez Sąd pierwszej instancji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wnio-
skodawczyni w okresie pobierania zasiłku przedemerytalnego zachowała status pra-
cownika w rozumieniu art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach. Prawo do
tego świadczenia było bowiem związane z podleganiem przez wnioskodawczynię
pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu, a osiąganie przychodu z tytułu umowy
zlecenia pozostawało bez wpływu na to prawo, mając jedynie znaczenie przy rocz-
nym rozliczeniu zasiłku i mogąc spowodować jego zmniejszenie lub zawieszenie
jego wypłaty. Powołując się na poglądy wyrażone w wyrokach Sądu Najwyższego z
dnia 12 sierpnia 2004 r., III UK 77/04, z dnia 24 września 2004 r., II UK 471/03 i z
3
dnia 16 sierpnia 2005 r., I UK 363/04, Sąd drugiej instancji wskazał, że wnioskodaw-
czyni spełniła wszystkie warunki wymagane przez art. 29 ust. 1 i 2 ustawy emerytal-
nej, gdyż osiągnęła wymagany okres składkowy i nieskładkowy przed nabyciem
prawa do zasiłku przedemerytalnego, zachowała status pracownika, gdyż ostatnio
przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pobierała zasiłek przedemerytalny, a wiek
emerytalny osiągnęła w okresie pobierania zasiłku. Odnośnie do przesłanki wymie-
nionej w art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej, Sąd drugiej instancji zajął stanowi-
sko, że przy ustalaniu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu
lub emerytalnemu i rentowym należy pominąć okres pobierania zasiłku dla bezrobot-
nych, zasiłku (świadczenia) przedemerytalnego oraz brak pracy bezpośrednio w
okresie 24 miesięcy przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę. W przypadku wniosko-
dawczyni okres ten należy więc liczyć wstecz od dnia przyznania zasiłku przedeme-
rytalnego. Nawet uwzględniając okres podlegania przez wnioskodawczynię ubezpie-
czeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia (16
miesięcy), to i tak okres ostatnich 24 miesięcy ubezpieczenia należałoby uzupełnić 8-
miesięcznym okresem podlegania przez wnioskodawczynię ubezpieczeniu pracow-
niczemu przed przyznaniem zasiłku przedemerytalnemu, co powoduje, że spełniony
został warunek wymieniony w art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku organ rentowy zarzucił naru-
szenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 29 ustawy o emeryturach i
rentach, poprzez przyjęcie, że „zawarcie przez wnioskodawczynię umowy zlecenia
przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę nie powoduje utraty uprawnień do tej eme-
rytury, chociaż zapis ustawy jednoznacznie określa, iż tego rodzaju emerytura przy-
sługuje wyłącznie pracownikom, czyli osobom objętym obowiązkowymi ubezpiecze-
niami: emerytalnym i rentowymi, które w chwili przejścia na emeryturę muszą posia-
dać status pracownika”. Tymczasem wnioskodawczyni w dacie złożenia wniosku o
emeryturę pobierała świadczenie przedemerytalne i była jednocześnie ubezpieczona
z tytułu zawartych umów zlecenia, a zatem straciła status pracownika. Ponadto nie
został spełniony warunek wynikający z art. 29 ust. 2 pkt 2 powołanej ustawy, gdyż
wnioskodawczyni nie wykazała 6-miesięcznego okresu pozostawania w stosunku
pracy w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu, a
także składając wniosek o emeryturę, nie była uprawniona do renty z tytułu niezdol-
ności do pracy. Ostatnim tytułem zatrudnienia wnioskodawczyni przed złożeniem
4
wniosku o emeryturę była umowa zlecenia, a zatem w dacie złożenia wniosku o
emeryturę nie była ona pracownikiem w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie i zmianę wyroku
Sądu drugiej instancji poprzez oddalenie odwołania wnioskodawczyni.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że art. 29 ustawy o emerytu-
rach i rentach posługuje się pojęciem „ostatniego ubezpieczenia”, a nie „ostatniego
okresu składkowego lub nieskładkowego jakim jest świadczenie przedemerytalne”.
Ponadto, skoro wnioskodawczyni była zgłoszona do ubezpieczenia z tytułu umowy o
pracę do dnia 31 października 1998 r., a następnie przez okres dłuższy niż półtora
roku podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu umów zlecenia, to nie spełniła
warunku z art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej. Wreszcie przytoczony przez Sąd
drugiej instancji wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2004 r., III UK 77/04,
zapadł w odmiennym stanie faktycznym, w którym objęcie z mocy prawa ubezpie-
czeniem rolniczym nastąpiło wyłącznie z tej przyczyny, że między rozwiązaniem sto-
sunku pracy a nabyciem świadczenia przedemerytalnego nastąpiła 3-dniowa prze-
rwa, w tym 2 dni wolne od pracy, a nie w związku z rzeczywistym i zamierzonym
prowadzeniem działalności rolniczej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach w brzmieniu
nadanym z dniem 1 lipca 2004 r. ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych in-
nych ustaw (Dz.U. Nr 121, poz. 1264, zwanej dalej ustawą zmieniającą) w związku z
art. 46 ust. 1 ustawy emerytalnej i przy spełnieniu dodatkowych wymagań określo-
nych w ostatnio powołanym przepisie, kobieta urodzona po dniu 31 grudnia 1948 r. a
przed dniem 1 stycznia 1969 r., która nie osiągnęła wieku emerytalnego określonego
w art. 27 pkt 1 tej ustawy, może przejść na emeryturę po osiągnięciu wieku 55 lat,
jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co naj-
mniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie nie-
zdolną do pracy. Przepis art. 29 ust. 2 ustawy określa kolejne warunki wymagane do
nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, po pierwsze - bycie pracownikiem ostat-
nio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę (pkt 1) oraz po drugie - pozostawanie w
stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy w okresie ostatnich 24 miesięcy podle-
5
gania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym,
chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę ubezpieczony jest uprawniony do
renty z tytułu niezdolności do pracy (pkt 2). Spełnienia warunków określonych w ust.
2 nie wymaga się od ubezpieczonych, którzy przez cały wymagany okres, o którym
mowa w ust. 1, podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniu emerytal-
nemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy (art. 29 ust. 3).
Przed dniem 1 lipca 2004 r. przepis art. 29 ustawy emerytalnej stanowił, że z
prawa do wcześniejszej emerytury mogli skorzystać ubezpieczeni, będący pracowni-
kami, w przypadku kobiety - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli miała ona co najmniej
30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo co najmniej 20-letni okres składkowy i
nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy. Taka redakcja
omawianego przepisu budziła wątpliwości interpretacyjne określenia „ubezpieczeni
będący pracownikami”, gdyż co prawda wcześniejsza emerytura przysługiwała nie-
wątpliwie wyłącznie osobom objętym pracowniczym systemem ubezpieczenia, z dru-
giej natomiast - nie było oczywiste, w jakim okresie warunek posiadania statusu pra-
cownika miał zostać spełniony. Te wątpliwości znalazły swoje odzwierciedlenie rów-
nież w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w którym z jednej strony zajmowano sta-
nowisko, że z uprawnienia do emerytury na zasadach określonych w art. 29 ustawy o
emeryturach i rentach może skorzystać osoba będąca pracownikiem w dacie, w któ-
rej zostaje spełniony ostatni z wymienionych w tym przepisie warunków, w tym waru-
nek osiągnięcia wymaganego wieku, a w konsekwencji nie ma podstaw do uznania
za „ubezpieczonych będących pracownikami” byłych pracowników, którzy wprawdzie
legitymują się wymaganym pracowniczym stażem ubezpieczeniowym, ale konieczny
wiek osiągnęli już po utracie statusu pracownika w związku z ustaniem stosunku
pracy bądź objęciem innym systemem ubezpieczenia społecznego (tak np. w wyro-
kach z dnia 7 grudnia 2001 r., II UKN 646/00, OSNP 2003 nr 18, poz. 445; z dnia 4
czerwca 2003 r., II UK 311/02, niepublikowanym; z dnia 12 lutego 2004 r., II UK
239/03, OSNP 2004 nr 20, poz. 356; z dnia 20 lutego 2006 r., I UK 167/05, Lex nr
272577; z dnia 27 marca 2007 r., II UK 167/06, niepublikowanym), z drugiej nato-
miast - że prawo do emerytury na podstawie art. 29 ustawy emerytalnej może nabyć
także ubezpieczony, który w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego nie pozostawał w
ubezpieczeniu pracowniczym, a stosunek pracy nawiązał po osiągnięciu wymagane-
go wieku (por. między innymi wyroki z dnia 13 stycznia 2006 r., I UK 145/05, OSNP
2006 nr 23-24, poz. 367 i z dnia 16 maja 2006 r., I UK 284/05, OSNP 2007 nr 9-10,
6
poz. 144), osiągnięcie wymaganego wieku emerytalnego w czasie pobierania świad-
czenia przedemerytalnego lub renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z pod-
leganiem pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu nie powoduje utraty przez
osobę pobierającą te świadczenia statusu „ubezpieczonego będącego pracowni-
kiem” (tak w wyrokach z dnia 12 sierpnia 2004 r., III UK 77/04, OSNP 2005 nr 6, poz.
86 oraz z dnia 24 września 2004 r., II UK 471/03, OSNP 2005 nr 6, poz. 88), oraz że
warunki do emerytury na podstawie art. 29 ustawy emerytalnej spełnia ubezpieczo-
ny, dla którego ostatnim ubezpieczeniem przed spełnieniem warunku wieku było
ubezpieczenie z tytułu pobierania zasiłku dla bezrobotnych bezpośrednio po rozwią-
zaniu stosunku pracy i niepodleganie po dacie ustania prawa do tego świadczenia
innemu ubezpieczeniu społecznemu (por. wyrok z dnia 16 sierpnia 2005 r., I UK
363/04, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 194).
Wskazane wyżej kierunki wykładni znalazły odzwierciedlenie w nowym
brzmieniu art. 29 ustawy o emeryturach i rentach, przy uwzględnieniu naczelnego
sensu tego przepisu, którym jest z jednej strony uprzywilejowanie wyłącznie pracow-
ników, a więc osób podlegających obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z tytułu
pozostawania w stosunku pracy, a z drugiej strony, ograniczenie kręgu uprawnionych
podmiotów poprzez zastosowanie nienaruszającego zasad równości i sprawiedliwo-
ści społecznej „kryterium ubezpieczenia pracowniczego, w powiązaniu z okresem
ubezpieczenia poprzedzającym złożenie wniosku o emeryturę”, co stanowi realizację
zasady powszechności systemu emerytalnego i związanego z nią stopniowego ogra-
niczania dotychczasowych nierównych uprawnień (por. wyrok Trybunału Konstytu-
cyjnego z dnia 12 września 2000 r., K 1/00, OTK 2000 nr 6, poz. 85). Ograniczenie
kręgu uprawnionych podmiotów ma istotne uzasadnienie, gdy weźmie się pod
uwagę, że przewidziane w art. 46 ust. 1 ustawy rozciągnięcie uprawnień do wcze-
śniejszych emerytur na osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1949 r. a przed dniem 1
stycznia 1969 r., początkowo pod warunkiem spełnienia przez nie wszystkich usta-
wowych wymogów do 31 grudnia 2006 r., było systematycznie przedłużane (aktual-
nie do 31 grudnia 2008 r.). Ścisłe powiązanie prawa do wcześniejszej emerytury z
podleganiem pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu wynika wprost z art. 29
ust. 3 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym spełnienia dodatkowych warunków okre-
ślonych w ust. 2 tego artykułu nie wymaga się od osoby, która przez cały okres wy-
magany do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury podlegała systemowi ubez-
pieczenia pracowniczego. Zatem osoby nielegitymujące się wymaganym okresem
7
ubezpieczenia z tytułu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 29 ust. 3 w
związku z ust. 1 ustawy muszą spełnić dodatkowe kryteria określone w ust. 2 art. 29,
a więc po pierwsze - posiadania statusu pracownika ostatnio przed złożeniem wnio-
sku o emeryturę (pkt 1) oraz po drugie - posiadania 6-miesięcznego stażu pracowni-
czego w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniom społecznym,
spełnienie którego to warunku nie jest wymagane tylko w przypadku osoby posiada-
jącej w dacie złożenia wniosku o emeryturę uprawnienia do renty z tytułu niezdolno-
ści do pracy (pkt 2). Celem unormowania zawartego w art. 29 ust. 2 pkt 2 in fine
ustawy jest w oczywisty sposób niepozbawianie statusu pracownika osoby, która - z
uwagi na niezdolność do pracy wynikającą z ubezpieczenia z tytułu pozostawania w
stosunku pracy - nie jest w stanie osiągnąć wymaganego tym przepisem stażu pra-
cowniczego w określonym przedziale czasowym.
Okresem ostatnich 24 miesięcy, o którym stanowi art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy o
emeryturach i rentach, jest poprzedzający dzień złożenia wniosku o emeryturę za-
równo okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu na podstawie przepisów obo-
wiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 r., w tym pracowniczemu systemowi ubez-
pieczeń społecznych na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o
organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r.
Nr 25, poz. 137 ze zm.), jak i okres podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i ren-
towym z mocy art. 6 i 7 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpie-
czeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm., zwanej dalej
ustawą systemową). Okresem podlegania tym ubezpieczeniom nie są natomiast
okresy pobierania po rozwiązaniu stosunku pracy zasiłku przedemerytalnego i
świadczenia przedemerytalnego, stanowiące jedynie okresy nieskładkowe w myśl
art. 37m ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobo-
ciu (jednolity tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.) oraz art. 7 pkt 11 ustawy
o emeryturach i rentach. Należy również zwrócić uwagę, że w art. 29 ust. 2 pkt 2
ustawy emerytalnej chodzi o okres ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu,
a nie o okres ostatnich 24 miesięcy przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę. Skoro
więc wnioskodawczyni ostatnio przed złożeniem wniosku o świadczenie przez 17
miesięcy podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pracy wyko-
nywanej na podstawie umów zlecenia (od 1 kwietnia 2006 r. do 31 maja 2007 r. oraz
od 1 czerwca 2007 r. do 31 sierpnia 2007 r.), to okres 24 miesięcy, o którym stanowi
art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej, podlegał uzupełnieniu 7-miesięcznym okre-
8
sem wcześniejszego podlegania przez nią ubezpieczeniu społecznemu z tytułu po-
zostawania w stosunku pracy przed dniem 1 listopada 1998 r. Z poczynionych w
sprawie ustaleń wynika, że okres ten wynosił nie mniej niż 8 miesięcy. Tym samym
wnioskodawczyni spełniła warunek określony w art. 29 ust. 2 pkt 2 ustawy, a zarzut
naruszenia tego przepisu uznać należy za bezzasadny jako pozostający w oderwa-
niu od poczynionych w sprawie i niezakwestionowanych przez skarżącego ustaleń
faktycznych.
Uzasadniony jest natomiast zarzut naruszenia art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy o
emeryturach i rentach. Co prawda, skarżący nie wskazuje wprost tej jednostki redak-
cyjnej powołanego artykułu, jednakże w uzasadnieniu kasacyjnej podstawy narusze-
nia prawa materialnego jednoznacznie odnosi się do ustanowionego w art. 29 ustawy
warunku „posiadania przez ubezpieczonego statusu pracownika w chwili przejścia na
emeryturę”. Stanowisko to jest błędne tylko o tyle, że wskazany przepis nie wymaga
od ubezpieczonego bycia pracownikiem w dacie złożenia wniosku o świadczenie
emerytalne. Stawia on jednakże wymaganie bycia pracownikiem „ostatnio przed
zgłoszeniem wniosku o emeryturę”, którego to warunku nie zawierał art. 29 ustawy
emerytalnej w brzmieniu przed 1 lipca 2004 r. Z tego już tylko względu błędne jest
oparcie się przez Sąd drugiej instancji na poglądach wynikających z powołanych w
uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 12
sierpnia 2004 r., III UK 77/04, z dnia 24 września 2004 r., II UK 471/03 oraz z dnia 16
sierpnia 2005 r., I UK 363/04 i odnoszących się do wykładni zawartego w art. 29
ustawy emerytalnej w brzmieniu przed jego zmianą określenia „ubezpieczeni będący
pracownikami”. Tymczasem obecnie, skonstruowany w art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy
warunek nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, w powiązaniu z wymaganiem
określonym w ust. 2 pkt 2 omawianego artykułu, rozwiewa wątpliwości co do mo-
mentu, w którym wymagane jest spełnienie zarówno warunku stażu jak i warunku
wieku. Istotne jest bowiem tylko to, aby w ostatnich 24 miesiącach podlegania ubez-
pieczeniom społecznym przed złożeniem wniosku o emeryturę ubezpieczony legity-
mował się co najmniej 6-ciomiesięcznym okresem pozostawania w stosunku pracy i
aby ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, był pracownikiem. Przepisy te
stawiają więc wymóg zachowania ścisłego związku pomiędzy ubezpieczeniem pra-
cowniczym a prawem do świadczenia emerytalnego przewidzianego wyłącznie dla
tej kategorii ubezpieczonych, a w konsekwencji wymagają, aby ostatnim tytułem
9
podlegania ubezpieczeniom społecznym przed złożeniem wniosku o emeryturę było
pozostawanie w stosunku pracy.
Ustawa o emeryturach i rentach, niejednokrotnie posługująca się pojęciami
ubezpieczonego i pracownika, w art. 4 pkt 13 zawiera definicję ubezpieczonego, któ-
rym jest osoba podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, określonym
w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, a także osoba, która przed
dniem wejścia w życie ustawy podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrze-
niu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego rolników. Ustawa nie
zawiera definicji terminu „pracownik”, jednak niewątpliwie w myśl art. 4 pkt 13 jest to
osoba podlegająca ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1
ustawy systemowej. Ustawa systemowa zawiera w art. 8 definicję pracownika, sta-
nowiąc, że uważa się za niego osobę pozostającą w stosunku pracy (ust. 1), chyba
że spełnia ona kryteria określone dla osób współpracujących (ust. 2) oraz osobę wy-
konującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o
świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy do-
tyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z
którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje
pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (ust. 2a). Nieod-
łącznym warunkiem bycia pracownikiem w rozumieniu zarówno ustawy systemowej
jak i emerytalnej jest zatem pozostawanie w stosunku pracy i podleganie z tego ty-
tułu ubezpieczeniom społecznym. Zawarta w art. 8 ust. 1 ustawy systemowej defini-
cja pracownika jest przy tym zgodna z definicją określoną w art. 2 k.p., zgodnie z któ-
rym pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania,
wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Zupełnie odrębnym tytułem
podlegania ubezpieczeniom społecznym jest wykonywanie pracy na podstawie
umowy zlecenia, co wynika wprost z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej, który od-
czytywany w związku z art. 4 pkt 13 ustawy emerytalnej wyznacza status tej kategorii
ubezpieczonych i prowadzi do wniosku, że zleceniobiorca niepozostający jednocze-
śnie w stosunku pracy nie posiada statusu pracownika, choćby w czasie wykonywa-
nia pracy na podstawie umowy zlecenia pobierał świadczenie przedemerytalne, nie-
stanowiące jednakże tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Nie budzi przy
tym wątpliwości, że świadczenie przedemerytalne nie przysługuje pracownikom, ale
byłym pracownikom, a tym samym osoba je pobierająca pracownikiem nie jest. Wy-
kładnię językową i systemową art. 29 ustawy emerytalnej potwierdza również wy-
10
kładnia funkcjonalna. Z uzasadnienia projektu ustawy zmieniającej wynika bowiem,
że powołany przepis w brzmieniu obowiązującym przed 1 lipca 2004 r. niewątpliwie
miał zastosowanie „do osób, dla których ostatnim tytułem ubezpieczenia społeczne-
go była umowa o pracę”, lecz budził on wątpliwości „jak długo przed zgłoszeniem
wniosku o wcześniejszą emeryturę należy być pracownikiem”. Intencją ustawodawcy
było więc wyeliminowanie tej wątpliwości poprzez zmianę przepisu, co oznacza, że
prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 29 ustawy przysługuje wyłącz-
nie ubezpieczonym ostatnio z tytułu pozostawania w stosunku pracy, nie przysługuje
zaś ubezpieczonym ostatnio z innych tytułów, w tym z tytułu wykonywania pracy na
podstawie umowy zlecenia (por. także uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyż-
szego z dnia 8 lutego 2006 r., III UZP 3/05, OSNP 2007 nr 5-6, poz. 84). W rezultacie
warunek określony w art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach spełnia ten
ubezpieczony, którego ostatnim tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym
przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę było pozostawanie w stosunku pracy, nie-
zależnie od tego czy i na jak długo przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie tytuł
ubezpieczenia pracowniczego ustał.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art.
39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
========================================