Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 85/09
POSTANOWIENIE
Dnia 27 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSA Barbara Trębska (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi G. L.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 15 stycznia 2008 r., sygn. akt I ACa (…)
wydanym w sprawie z powództwa G. L.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Okręgowego w P.
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 stycznia 2010 r.,
zażalenia skarżącej (powódki)
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 sierpnia 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
1. oddala zażalenie
2. przyznaje radcy prawnemu J. S. od Skarbu Państwa (Sądu Apelacyjnego)
kwotę 780,- (siedemset osiemdziesiąt) złotych powiększoną o 22% podatek
VAT tytułem udzielonej powódce pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu
zażaleniowym.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny na podstawie art. 410 § 1 k.p.c.
odrzucił skargę G. L. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem Sądu Apelacyjnego w z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie o sygn. akt I ACa
2
(…), z powództwa G. L. przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Okręgowego o
ochronę dóbr osobistych. Skarga powódki oparta była na podstawie z art. 403 § 2 k.p.c.,
tj. nowych dowodach w postaci dokumentów urzędowych, które powstały już po
prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie I ACa (…). Sąd Apelacyjny z
powołaniem się na orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazał, iż przepis art. 403 § 2
k.p.c. nie dotyczy dowodów, które powstały dopiero po prawomocnym zakończeniu
postępowania i w związku z tym uznał, iż skarga o wznowienie nie jest oparta na
ustawowej podstawie wznowienia i jako taka podlega odrzuceniu.
W zażaleniu na powyższe orzeczenie, powódka wniosła o jego uchylenie
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, względnie o zmianę postanowienia i
wydanie orzeczenia o dopuszczeniu wznowienia postępowania, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do dalszego
prowadzenia. Orzeczeniu zarzuciła skarżąca naruszenie art. 403 § 2 k.p.c. przez błędną
wykładnię polegającą na przyjęciu, iż środek dowodowy jaki powstał po
uprawomocnieniu się wyroku nie stanowi podstawy wznowienia postępowania
przewidzianej w tym przepisie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie poddane pod osąd w zażaleniu sprowadza się do odpowiedzi na
pytanie, czy w świetle unormowania zawartego w art. 403 § 2 k.p.c., podstawę
wznowienia postępowania mogą stanowić środki dowodowe, które powstały już po
uprawomocnieniu się wyroku. Problem ten nie jest nowy i już wielokrotnie był
podnoszony i jednolicie rozstrzygany w orzecznictwie Sądu Najwyższego, przytoczonym
także w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Zgodnie z nim, żądanie wznowienia
postępowania oparte na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. jest dopuszczalne wtedy, gdy po
zakończeniu postępowania, którego dotyczy skarga, ujawniły się okoliczności faktyczne
lub środki dowodowe, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie
mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Podstawą wznowienia postępowania na
podstawie powyższego przepisu mogą być tylko te okoliczności oraz środki dowodowe,
które istniały przed rozstrzygnięciem sporu, ale stronie były nieznane. Regulacja art. 403
§ 2 k.p.c. dotycząca powołania środków dowodowych, które nie było w zakończonym
postępowaniu możliwe, nie może odnosić się więc do stanu po jego zakończeniu.
Środek dowodowy, powstały dopiero po uprawomocnieniu się w wyroku, nie stanowi
zatem prawnej podstawy do wznowienia postępowania Stanowisko to jest utrwalone
3
(por. między innymi uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21
lutego 1969 r., III PZP 63/68, OSNCP 1969 nr 12, poz. 208, postanowienie z dnia 10
lutego 2006 r., I PZ 33/05, OSNP 2007 nr 3-4, poz.48, postanowienie z dnia 25 kwietnia
2008 r., I PZ 3/08 OSNP 2009 nr 15-16, poz. 205, oraz niepublikowane postanowienia: z
dnia 25 czerwca 1998 r., II UKN 106/98, z dnia 22 lipca 2008 r., II UZ 31/08, z dnia 16
maja 2008 r., III CZ 20/08, z dnia 17 listopada 2005 r. I CZ 125/05, z dnia 13
października 2005 r. IV CZ 96/05, z dnia 15 września 2005 r., II CZ 78/05, z dnia 14
lutego 2007 r., II CZ 120/06, z dnia 30 maja 2007 r., I CZ 40/07), a Sąd Najwyższy w
składzie rozpoznającym sprawę niniejszą w pełni je podziela.
Powołany w zażaleniu przeciwny pogląd doktryny (M. Wójcika w komentarzu do
Kodeksu postępowania cywilnego pod red. A. Jakubeckiego, Zakamycze 2005), iż
„wykrycie" środków dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać
w postępowaniu odnosi się nie tylko do dowodów wówczas istniejących, lecz
nieznanych stronom, ale także dowodów, których w czasie poprzedniego postępowania
nie można było powołać, gdyż dopiero po jego zakończeniu pojawiła się możliwość ich
przeprowadzenia, jest odosobniony i w żaden sposób jurydycznie nieuzasadniony. Na
jego poparcie nie zostały powołane jakiekolwiek argumenty, które stanowiłyby chociażby
polemikę z motywami zawartymi w szczególności w uzasadnieniu uchwały składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1969 r., III PZP 63/68, które
najszerzej wyjaśnia podstawy zapatrywania, iż środek dowodowy, który powstał po
uprawomocnieniu się wyroku, nie stanowi podstawy wznowienia postępowania
przewidzianej w art. 403 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy wskazał m.in., iż wznowienie
postępowania z przyczyn restytucyjnych zmierza do umożliwienia ponownego
postępowania ze względu na to, że prawomocny wyrok jest niesłuszny z punktu
widzenia materiału faktycznego i dowodowego, który istniał już w poprzednim
postępowaniu w chwili zamknięcia rozprawy. Konstrukcja ta wiąże się z zasadą
wyrażoną w art. 316 § 1 k.p.c., że sąd, wydając wyrok bierze za podstawę stan rzeczy
istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, który ma zatem decydujące znaczenie także
dla oceny prawidłowości orzeczenia z punktu widzenia procesowego. Okoliczności zaś i
stwierdzające je środki dowodowe powstałe po tym momencie, jako należące do
przyszłości, oceniając rzecz w stosunku do daty orzekania, nie stanowią podstawy do
oceny w tym względzie. Z takimi okolicznościami i środkami dowodowymi przepisy
obowiązującego prawa wiążą skutki prawne unormowane w ramach innych instytucji
prawnych niż wznowienie postępowania. Wznowienie postępowania zaś z przyczyn
4
restytucyjnych dotyczy innej swoistej sytuacji, która polega na tym, że strona nie mogła
skorzystać z okoliczności faktycznych lub środków dowodowych w poprzednim
postępowaniu. Gdyby zaś mogła z nich skorzystać, to mogłyby one wchodzić w skład
stanu faktycznego stanowiącego podstawę wyrokowania. Instytucja wznowienia
postępowania ma właśnie na celu, jeśli chodzi o rozważaną podstawę wznowienia,
zapewnienie - z zastrzeżeniem spełnienia się innych przesłanek dopuszczalności -
możliwości ponownego rozstrzygnięcia sprawy z uwzględnieniem okoliczności
faktycznych lub środków dowodowych, które, obiektywnie rzecz biorąc, już istniały w
chwili wyrokowania (zamknięcia rozprawy), ale z których zainteresowana strona nie
mogła skorzystać.
Przepis art. 403 § 2 k.p.c. posługuje się terminem „wykrycie" okoliczności
faktycznych lub środków dowodowych, który to termin zgodnie z jego sensem może
odnosić się jedynie do tego, co już istnieje (istniało). Redakcja tego przepisu wyraźnie
wskazuje na to, do jakiego momentu w czasie - z punktu widzenia momentu
wyrokowania - to wykrycie się odnosi. Muszą to być okoliczności istniejące w
poprzednim postępowaniu. Ponadto skoro przepis wiąże skutki procesowe z tym, czy
strona mogła skorzystać, czy też nie mogła skorzystać z takich okoliczności w
poprzednim postępowaniu, to rozstrzygnięcie o tej możliwości musi zakładać istnienie
tych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych w poprzednim postępowaniu.
Pogląd powyższy nie został skutecznie podważony w doktrynie, na którą powołuje
się skarżąca. Nie sposób także zgodzić się z zażaleniem, iż za prezentowanym w nim
stanowiskiem przemawia użycie w art. 403 § 2 k.p.c. wyrażenia „mogłyby". W kontekście
brzmienia omawianego przepisu, wyrażenie to należy odnieść do ewentualnego
wypływu środków dowodowych czy okoliczności faktycznych, które stanowią podstawę
skargi, a których strona poprzednim postępowaniu nie mogła powołać, na wynik sprawy.
Tylko takie bowiem środki dowodowe mogą stanowić skuteczną podstawę wznowienia,
których przeprowadzenie mogłoby zmienić wynik sprawy.
Reasumując, Sąd Apelacyjny w zaskarżonym postanowieniu trafnie wyszedł z
założenia, że w świetle art. 403 § 2 k.p.c. możliwość powoływania nowych faktów i
dowodów jest ograniczona jedynie do tych okoliczności i środków dowodowych, które
istniały już w czasie trwania zakończonego postępowania i nie obejmuje ona dowodów
powstałych po uprawomocnieniu się wyroku. Ponieważ w rozpoznawanej sprawie
skargę oparto na dokumentach, które wytworzone zostały już po prawomocnym
5
zakończeniu postępowania w sprawie I ACa (…), zasadnym było uznanie przez Sąd
Apelacyjny, iż w istocie nie opiera się ona na ustawowej podstawie wznowienia, co w
konsekwencji uzasadniało jej odrzucenie.
Wobec powyższego, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania zażaleniowego postanowiono
zgodnie z art. 98 i art. 108 § 1 w związku z art. 39821
k.p.c. i art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz §
15 i § 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002
r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu
(Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).