Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 43/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 sierpnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z powództwa Ireny K.
przeciwko Powiatowemu Centrum Medycznemu Spółce z o. o. NZOZ Szpitalowi
Powiatowemu
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 sierpnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 26 listopada 2009 r.,
1. oddala skargę kasacyjną;
2. nie obciąża powódki kosztami postępowania kasacyjnego
na rzecz pozwanego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy - Sąd Pracy wyrokiem z dnia 25 sierpnia 2009 r. zasądził od
pozwanego Powiatowego Centrum Medycznego Sp. z o.o. NZOZ Szpitala
Powiatowego na rzecz powódki Ireny K. kwotę 5.475,60 złotych tytułem
odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę z odsetkami
ustawowymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia i kosztami zastępstwa
procesowego w wysokości 60 złotych.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka Irena K. była zatrudniona w
Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej od 1981 r., na podstawie
umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Zatrudniona
była w poradni chirurgicznej, choć faktycznie świadczyła pracę również w poradni
ortopedycznej. Do obowiązków osób zatrudnionych na wskazanym wyżej
stanowisku, w tym do obowiązków powódki, należało m.in.: dokonywanie zabiegów
przy pacjentach np. zakładanie gipsu, prowadzenie rejestracji pacjentów,
wypisywanie druków L-4, prowadzenie książki zabiegowej oraz innej niezbędnej
dokumentacji. W ramach zatrudnienia w SP ZOZ istniała praktyka, że przez jeden
tydzień jedna pielęgniarka zajmowała się prowadzeniem całej dokumentacji, druga
natomiast wykonywała czynności przy pacjencie, a w następnym tygodniu
obowiązki te podlegały zamianie. Pismem z dnia 23 czerwca 2008 r. Samodzielny
Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej wypowiedział powódce umowę o pracę z
dniem 1 lipca 2008 r., z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia.
Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano likwidację SP ZOZ. Powódka wniosła
odwołanie od powyższego wypowiedzenia. Prawomocnym wyrokiem z dnia 15
stycznia 2009 r. Sąd Rejonowy - Sąd Pracy przywrócił powódkę do pracy na
poprzednich warunkach pracy i płacy uznając, iż pozwany jest następcą prawnym
SP ZOZ, gdyż nastąpiło przejęcie zakładu pracy w trybie art. 231
k.p. Powódka, po
wydaniu powyższego orzeczenia, zgłaszała pozwanemu gotowość podjęcia i
świadczenia pracy. W dniu 25 marca 2009 r. pozwany poinformował powódkę, iż
ma zgłosić się do pracy. Powódka otrzymała skierowanie do lekarza medycyny
pracy i z zaświadczeniem o zdolności do pracy, w dniu 26 marca 2009 r., udała się
do zakładu pozwanego. Na miejscu otrzymała pismo wypowiadające jej umowę o
3
pracę, z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Jako przyczynę
wypowiedzenia pozwany wskazał likwidację stanowiska pracy, na którym powódka
była zatrudniona w SP ZOZ oraz to, że ze względów organizacyjnych i finansowych
pozwany nie ma możliwości utworzenia dla niej nowego stanowiska pracy.
W momencie dokonywania powódce wypowiedzenia w pozwanej Spółce
zatrudnione były trzy pielęgniarki poradni specjalistycznych: Małgorzata M., która
wykonuje pracę w poradni chirurgicznej i ortopedycznej oraz realizuje zadania
koordynatora poradni, zajmując się zaopatrzeniem w sprzęt, leki i budżetowaniem
komórek, Jadwiga S., która wykonuje pracę w poradni chorób płuc i gruźlicy oraz
Ilona S. zajmująca się rejestracją do wszystkich poradni specjalistycznych,
prowadzeniem miejsc oczekujących do tych poradni i prowadzeniem rejestrów
elektronicznych. Faktycznie tylko Małgorzata M. wykonuje czynności zabiegowe w
poradni chirurgicznej, które polegają na zmianie opatrunków, zakładaniu gipsu,
drobnych zabiegach chirurgicznych wykonywanych pod nadzorem lekarza. Pracę w
tej poradni Małgorzata M. podjęła w marcu 2008 r. Jej łączny staż pracy jako
pielęgniarki wynosi 20 lat, z tym, że zabiegi chirurgiczne wykonuje od 2004 r. Jest
zatrudniona w pozwanym zakładzie na podstawie umowy o pracę na czas
określony. Ilona S. również zatrudniona jest na podstawie umowy o pracę na czas
określony i spośród wszystkich pielęgniarek zatrudnionych w poradniach
specjalistycznych ma najkrótszy staż pracy, bowiem w zawodzie pielęgniarki
pracuje od 2006 r. Jadwiga S., podobnie jak poprzedniczki, zatrudniona jest na
podstawie umowy o pracę na czas określony, a jej staż pracy podobny jest do
stażu pracy powódki. Powódka otrzymała odszkodowanie za skrócony okres
wypowiedzenia w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia tj. w kwocie
3.650,40 złotych.
Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Rejonowy stwierdził, że
roszczenie powódki co do zasady jest w pełni uzasadnione, jednak mając na
uwadze konsekwentne stanowisko strony pozwanej - iż zatrudnienie powódki jest w
chwili obecnej w PCM nadmiernie utrudnione, bowiem organizacja pracy i
zatrudnienia personelu uzależniona jest ściśle od wysokości uzyskanych środków z
Narodowego Funduszu Zdrowia, a pozwana, jako spółka prawa handlowego, jest
zmuszona do zatrudniania optymalnej liczby osób - uznał, iż powtórne
4
przywracanie powódki do pracy nie spełni celu przewidzianego przez
ustawodawcę, czyli nie ochroni powódki przed kolejnym, możliwym
wypowiedzeniem umowy o pracę. Dlatego też Sąd pierwszej instancji uznał, iż
najwłaściwszym będzie zasądzenie na rzecz powódki odszkodowania za
niezasadne wypowiedzenie umowy o pracę bowiem, jak zgodnie przyjmuje
judykatura i doktryna, brak środków finansowych na utrzymanie dotychczasowego
zatrudnienia przemawia za uznaniem niecelowości przywrócenia do pracy. Stąd na
podstawie art. 45 § 2 k.p. zasądził od pozwanego na rzecz powódki odszkodowanie
w kwocie 5.475,60 złotych. O odsetkach orzeczono w oparciu o przepis art. 481 k.c.
w związku z art. 300 k.p.
Apelację od powyższego wyroku wniosły obie strony. W apelacji pozwanego
skierowanej przeciwko całości rozstrzygnięcia pozwany zarzucił naruszenie prawa
materialnego - art. 45 § 1 i 2 k.p. poprzez przyjęcie, że wypowiedzenie umowy
pracę było nieuzasadnione oraz sprzeczne z zasadami wyrażonymi w art. 8 k.p., a
także sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału
dowodowego poprzez przyjęcie, że miało miejsce niezastosowanie przez
pozwanego obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów doboru pracowników do
zwolnienia i że był z góry ustalony plan likwidacji stanowiska pracy powódki.
Pozwany w rezultacie wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie
powództwa oraz o zasądzenie od powódki kosztów procesu wg norm przepisanych,
w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W
apelacji powódki skierowanej przeciwko całości rozstrzygnięcia powódka zarzuciła
nierozpoznanie istoty sprawy. Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i
przywrócenie jej do pracy na dotychczasowych warunkach oraz o zasądzenie od
pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm
przepisanych.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 26
listopada 2009 r. oddalił obydwie apelacje i zniósł wzajemnie między stronami
koszty procesu za II instancję.
Sąd drugiej instancji uznał za bezsporne, że kwalifikacje powódki do pracy
na stanowisku pielęgniarki poradni specjalistycznej były najlepsze i z tego też
5
powodu zarzut pozwanego dotyczący niewłaściwego zastosowania art. 45 § 1 i 2
k.p. poprzez przyjęcie, że wypowiedzenie umowy o pracę powódce było
nieuzasadnione i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wyrażonymi w
art. 8 k.p., nie zasługuje na uwzględnienie. Ponadto Sąd drugiej instancji podkreślił
ustalenie Sądu Rejonowego, iż pracodawca kierując się wyborem pracownika do
zwolnienia z pracy, nie stosował obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów,
naruszając tym samym również zasady współżycia społecznego określone w art. 8
k.p. Zaznaczył również, że wziął pod uwagę, że powódka jest w wyjątkowo ciężkiej
sytuacji życiowej - po przebytej ciężkiej chorobie, od 3 lat jest wdową samotnie
wychowującą 19-letnią, uczącą się córkę. Sąd Okręgowy podsumował, iż podziela
ustalenia Sądu pierwszej instancji i apelacja pozwanego polemizująca z nimi nie
zasługuje na uwzględnienie. Odnośnie do zarzutu nierozpoznania istoty sprawy,
zawartego w apelacji powódki, jest on w ocenie Sądu drugiej instancji całkowicie
chybiony. Z treści apelacji powódki należy wywnioskować, że stronie skarżącej
chodzi o zmianę w wyroku w zakresie zasądzonego odszkodowania i orzeczenie w
jego miejsce przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy.
Jednakże, w ocenie Sądu II instancji, podniesiony przez Sąd Rejonowego
argument niecelowości orzekania o przywróceniu do pracy jest zasadny i zasługuje
na aprobatę.
Powyższy wyrok został zaskarżony w całości skargą kasacyjną powódki.
Skargę oparto na podstawie naruszenia prawa materialnego poprzez niewłaściwe
zastosowanie art. 45 § 2 k.p. i art. 8 k.p. polegające na przyjęciu niecelowości
orzekania o przywróceniu do pracy, gdyż przy obecnym kształcie organizacyjnym
pracodawca nie ma możliwości dalszego zatrudniania powódki i polegające na
przyjęciu, iż przywrócenie powódki do pracy nie uchroni jej od kolejnego
wypowiedzenia umowy o pracę, nadto na nieuwzględnieniu stanu zdrowia
powódki, a co za tym idzie - ewentualnego jej przebiegu pracy u pozwanego
pracodawcy w sytuacji przywrócenia do pracy i możliwości uzyskania przez
powódką świadczenia przedemerytalnego. Skarżąca wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i o przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu ewentualnie
uchylenie w całości zaskarżony wyroku i rozpoznanie sprawy co do istoty, przy
6
czym w każdym przypadku z orzeczeniem o kosztach postępowania. Zdaniem
skarżącego w przedmiotowej sprawie występują dwa istotne zagadnienia prawne,
sprowadzające się do pytania: 1/czy w sytuacji, kiedy pracownik został
przywrócony do pracy na zasadzie art. 23¹ k.p. w związku z przejęciem zakładu
pracy pracodawca ma prawo, w razie zgłoszenia się pracownika do pracy, fizycznie
nie dopuścić go do wykonywania pracy na swoim stanowisku pracy i jednocześnie
wypowiedzieć mu umowę o pracę; 2/czy w sytuacji, gdy pracownikowi brakuje
niecały rok do uzyskania świadczenia przedemerytalnego, choruje na ciężką
chorobę nieuleczalną, a przywrócenie do pracy gwarantuje uzyskanie świadczenia
przedemerytalnego, Sąd może zastosować Art. 45 § 2 k.p. i orzec o
odszkodowaniu w miejsce przywrócenia do pracy, czy też powinien przywrócić
pracownika do pracy.
Pozwany w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o wydanie
postanowienia o odmowie przyjęcia skargi do rozpoznania lub jej oddalenie i
zasądzenie od powódki kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje;
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem nieuzasadniony
jest zarzut naruszenia prawa materialnego przy ferowaniu zaskarżonego wyroku.
Analizę prawidłowości przedmiotowego orzeczenia rozpocząć wypada od
przypomnienia, iż dokonane przez Powiatowe Centrum Medyczne Spółkę z o.o.
NZOZ Szpital Powiatowy rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę z Ireną
K. dotyczyło stosunku pracy reaktywowanego w wyniku wykonania wyroku Sądu
Rejonowego – Sądu Pracy z dnia 15 stycznia 2009 r., przywracającego powódkę
do pracy u pozwanego, który wskutek przejęcia zakładu w trybie art. 23¹ k.p. stał
się następcą uprzedniego pracodawcy powódki, tj. Samodzielnego Publicznego
Zakładu Opieki Zdrowotnej. Zgodnie z art. 48 § 1 k.p. reaktywowanie stosunku
pracy nastąpiło z chwilą zgłoszenia przez powódkę - w terminie siedmiu dnia od
uprawomocnienia się tegoż wyroku - gotowości niezwłocznego podjęcia pracy.
Oceny tej nie zmienia okoliczność fizycznego niedopuszczenia przez pracodawcę
7
pracownicy do świadczenia pracy i wręczenia jej oświadczenia woli o
wypowiedzeniu mowy o pracę. Złożenie oświadczenia woli tej treści dowodzi, że
pozwany nie kwestionował faktu restytucji łączącego strony stosunku pracy. W
przeciwnym razie wypowiedzenie umowy o pracę byłoby bezprzedmiotowe.
Wobec oddalenia przez Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych zaskarżonym wyrokiem z dnia 26 listopada 2009 r. apelacji
pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego – Sądu Pracy z dnia 25 sierpnia 2009 r.,
zasądzającego na rzecz Ireny K. odszkodowanie z tytułu wypowiedzenia przez
Powiatowe Centrum Medyczne Spółkę z o.o. NZOZ Szpital Powiatowy umowy o
pracę i wniesienia skargi kasacyjnej od orzeczenia drugoinstancyjnego jedynie
przez powódkę, wiążące dla Sądu Najwyższego pozostaje stwierdzenie przez Sądy
obydwu instancji bezzasadności rozwiązania stosunku pracy w tym trybie.
W myśl art. 45 § 1 k.p. w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę
zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o
wypowiadaniu umów o pracę, sąd – stosownie do żądania pracownika – orzeka o
bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o
przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o
odszkodowaniu. W świetle cytowanego przepisu należy przyjąć, iż co do zasady
pracownikowi przysługuje wybór jednego z określonych hipotezą omawianej normy
prawnej roszczeń, a dokonany wybór wiąże sądy orzekające w sprawie. Wyjątek od
tej reguły został ustanowiony w § 2 powołanego artykułu. Zgodnie z brzmieniem
powołanego przepisu, sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania
wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że
uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku
sąd pracy orzeka o odszkodowaniu. Możliwość ingerencji sądu pracy w dokonany
przez pracownika wybór roszczenia jest przy tym jednokierunkowa. Dopuszczalne
jest jedynie orzeczenie o odszkodowaniu w miejsce żądanego uznania
wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy. Niedopuszczalna jest
natomiast restytucja stosunku pracy bez wniosku pracownika, albowiem takie
rozstrzygnięcie naruszałoby wyrażoną w art. 11 k.p. zasadę wolności pracy.
Zważywszy, że orzeczenie o roszczeniu innym niż dochodzone przez pracownika
8
jest wyjątkiem od reguły związania sądu pracy żądaniem pozwu, przepis art. 45 § 2
k.p. należy interpretować ściśle.
Wskazane w komentowanym przepisie przesłanki orzekania przez sąd
pracy o odszkodowaniu w postaci niemożliwości bądź niecelowości uznania
wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy zostały sformułowane
przez ustawodawcę w sposób bardzo szeroki. Ocena, czy w konkretnej sprawie
istnieją warunki zastosowania tegoż unormowania, pozostawiona została sądowi
rozstrzygającemu spór. Nie może być ona dowolna, lecz każdorazowo powinna być
poprzedzona dokonaniem stosownych ustaleń faktycznych pod kątem dalszego
funkcjonowania restytuowanego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
24 marca 1999 r., I PKN 641/98, OSNP 2000, nr 11, poz. 416). Nadanie zwrotom
niedookreślonym użytym w komentowanym przepisie (”niemożliwe” lub
”niecelowe”) konkretnej treści, zależy zaś od indywidualnych okoliczności
faktycznych każdego przypadku.
W judykaturze przyjmuje się, że niemożliwość lub niecelowość orzeczenia o
przywróceniu do pracy może być spowodowana zarówno okolicznościami
dotyczącymi pracodawcy jak i pracownika. Ocena zgłoszonego przez pracownika
żądania restytucji stosunku pracy w aspekcie unormowania art. 45 § 2 k.p.
następuje z uwzględnieniem takich faktów, jak z jednej strony zmiana sytuacji
pracodawcy wskutek zadziałania siły wyższej lub nieprzewidzianych,
przypadkowych zdarzeń, uniemożliwiających kontynuowanie dotychczasowej
działalności i zatrudnianie pracowników (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja
1998 r., I PKN 104/98, OSNP 1999, nr 10, poz. 334), likwidacja stanowiska pracy i
brak środków finansowych na jego odtworzenie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
14 maja 1999 r., I PKN 57/99, OSNP 2000, nr 15, poz. 576), redukcja etatów, o ile
dotyczy grupy pracowniczej, do której zalicza się przywrócony do pracy pracownik
(wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1998 r., I PKN 566/97, OSNP 1999, nr
5, poz. 166; z dnia 23 stycznia 2002 r., I PKN 819/00, LEX nr 55126 i z dnia 29
listopada 2005 r., II PK 101/05, OSNP 2006, nr 19 – 20, poz. 300), ale już nie
długotrwałość postępowania sądowego z odwołania pracownika od wypowiedzenia
umowy o pracę, czy zatrudnienie w miejsce zwolnionego pracownika innej osoby w
trakcie procesu, gdyż pracodawca powinien się liczyć z możliwością przegrania
9
sporu i powrotu pracownika do zakładu (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego
1998 r., I OKN 572/97, OSNP 1999, nr 3, poz. 83 i z dnia 15 października 1999 r., I
PKN 295/99, OSNP 2001, nr 5, poz. 145). Z drugiej zaś strony uwzględnia się
okoliczności dotyczące osoby pracownika, a więc będący przyczyną
wypowiedzenia umowy o pracę sposób wywiązywania się pracownika z
obowiązków zawodowych, implikujący utratę zaufania pracodawcy czy możliwość
negatywnej reakcji załogi na przywrócenie pracownika do pracy (wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 13 listopada 1997 r., I PKN 343/97, OSNP 1998, nr 19, poz.
563; z dnia 14 lipca 1999 r., I PKN 148/99, OSNP 2000, nr 19, poz. 711; z dnia 17
listopada 1999 r., I PKN 366/99, OSNP 2001, nr 7, poz. 220; z dnia 24 marca 2000
r., I PKN 544/99, OSNP 2001, nr 15, poz. 481 z dnia 8 czerwca 2006 r., II PK
315/05, OSNP 2007, nr 11 – 12, poz. 159), długotrwały i głęboki konflikt pracownika
z przełożonymi lub współpracownikami, zawiniony przez odwołującego się lub
powstały na tle dotyczących go okoliczności, powodujący konieczność
podejmowania środków zaradczych celem przywrócenia dyscypliny pracy (wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1997 r., I PKN 374/97, OSNP 1998, nr 17,
poz. 508; z dnia 28 lipca 1998 r., I PKN 168/98, OSNP 2000, nr 21, poz. 784; z dnia
4 października 200 r., I PKN 531/00, OSNP 2002, nr 10, poz. 234; z dnia 8 czerwca
2006 r.,II PK 315/05, OSNP 2007, nr 11 – 12, poz. 159), czy wreszcie czynienie
przez pracownika z przysługującego mu prawa żądania przywrócenia do pracy
użytku sprzecznego z jego społeczno – gospodarczym przeznaczeniem, gdy w
związku ze stanem zdrowia pracownik nie może wykonywać części zadań
przypisanych zajmowanemu przezeń stanowisku (wyroki Sądu Najwyższego z dnia
9 grudnia 1998 r., I PKN 502/98, OSNP 2000, nr 3, poz. 107 i z dnia 22 września
1999 r., I PKN 271/99, OSNP 2001, nr 2, poz. 41).Nie można jednak odmówić
żądaniu pracownika przywrócenia go do pracy tylko z tego powodu, że przyczyną
uwzględnienia powództwa jest niewielki stopień naruszenia przez pracodawcę
przepisów o wypowiadaniu umów o pracę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4
sierpnia 1999 r., I PKN 185/99, OSNP 2000, nr 22, poz. 811), ani też pomijać
występujących po stronie pracownika pozytywnych dlań okoliczności,
przemawiających za przywróceniem go do pracy (wyrok Sądu najwyższego z dnia
10 stycznia 2003 r., I PKN 144/02, OSNP 2004, nr 13, poz. 225). Najpełniej
10
problem oceny roszczenia pracownika o przywrócenie do pracy z punktu widzenia
kryterium ”możliwości” i ”celowości” jego dalszego zatrudnienia ujął Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 10 października 2000 r., I PKN 66/00 (OSNP 2002, nr 10, poz.
235) wyjaśniając, że ocena ta powinna uwzględniać takie okoliczności, jak: rodzaj
przyczyny rozwiązania stosunku pracy (”ciężkie” czy ”zwykłe” naruszenie
obowiązków pracowniczych, przyczyny niezwiązane z osobą pracownika itp.),
podstawa orzeczenia o przywróceniu do pracy (bezzasadność zarzutów, czy też
naruszenie przez pracodawcę wymagań formalnych obowiązujących przy
rozwiązywaniu umów o pracę), skutki mogące wynikać dla jednej i drugiej strony z
przywrócenia pracownika do pracy lub zasądzenia na jego rzecz odszkodowania
(konieczność ponownego rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy,
zwolnienia dobrze pracujących pracowników, możliwość odrodzenia się sytuacji
konfliktowej w zakładzie pracy, pozbawienie pracownika okresu zatrudnienia
wymaganego do nabycia pewnych uprawnień).
Dokonanie oceny możliwości i celowości uwzględnienia żądania pozwu w
zakresie restytucji stosunku pracy nie może jednak odbywać się bez zgłoszenia
przez pracodawcę stosownego zarzutu. W świetle art. 45 § 2 k.p. w związku z art.
232 k.p.c. ustalenie takie następuje zgodnie z zasadą kontradyktoryjności, a sąd
pracy nie ma obowiązku prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego z
urzędu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 r., II PK 69/09, LEX nr
529773). O ile dla ustalenia zasadności samego wypowiedzenia umowy o pracę
istotne znaczenie mają okoliczności zaistniałe przed złożeniem przez pracodawcę
oświadczenia woli o rozwiązaniu stosunku pracy w tym trybie i wskazane w
adresowanym do pracownika piśmie, o tyle analiza roszczeń powoda w kontekście
art. 45 § 2 k.p. powinna być dokonywana w świetle zdarzeń mających miejsce
również po ustaniu stosunku pracy. Chodzi wszak nie o stwierdzenie prawidłowości
wypowiedzenia umowy o pracę, lecz o ocenę wyboru przez pracownika roszczenia
przysługującego mu z tytułu rozwiązania stosunku pracy, którego sprzeczność z
przepisami o wypowiadaniu umów o pracę lub bezzasadność została wcześniej
ustalona w toku procesu sądowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2002
r., I PKN 833/00, LEX nr 560526). Analiza ta powinna zaś zmierzać do
wyjaśnienia, na ile w świetle okoliczności sprawy restytucja rozwiązanego - w
11
drodze wypowiedzenia umowy - stosunku pracy jest w ogóle realna i czy
reaktywowany w wyniku wyroku sądowego stosunek pracy ma szanse na
prawidłowe funkcjonowanie.
Przenosząc powyższe rozważania na płaszczyznę niniejszej sprawy należy
stwierdzić, że wobec podnoszonych przez pozwanego zarzutów Sąd pierwszej
instancji przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe i dokonał ustaleń
odnośnie do możliwości i celowości przywrócenia Ireny K. do pracy w Powiatowym
Centrum Medycznym Spółce z o.o. NZOZ Szpitalu Powiatowym, akcentując takie
okoliczności, jak inny status prawny nowego pracodawcy skarżącej, odmienna
struktura organizacyjna zakładu i uzależnienie jego funkcjonowania (w tym
warunków zatrudnienia personelu medycznego) od środków pozyskiwanych z
Narodowego Funduszu Zdrowia, które to fakty sprawiają, iż pozwany nie ma
organizacyjnej i finansowej możliwości dalszego zatrudnienia powódki. Sąd
Okręgowy podzielił powyższe ustalenia. Rozpoznając zaś apelację pozwanego od
wyroku pierwszoinstancyjnego i uznając wypowiedzenie przez pracodawcę
przedmiotowej umowy o pracę, motywowane likwidacją stanowiska pracy powódki,
za dokonane z zastosowaniem nieobiektywnych i niesprawiedliwych kryteriów a
przez to nieuzasadnione i dodatkowo – zważywszy na sytuację życiową Ireny K. –
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, Sąd Okręgowy uwzględnił także
wszystkie podnoszone przez autora skargi kasacyjnej okoliczności dotyczące
powódki.
W sytuacji, gdy na zarzut pracodawcy Sądy pierwszej i drugiej instancji
przeprowadzają niezbędne postępowanie dowodowe i dokonują szczegółowych
ustaleń stanu faktycznego w zakresie możliwości i celowości przywrócenia
pracownika do pracy, ustaleń wiążących dla Sądu Najwyższego w myśl art. 398¹³ §
2 k.p.c., zaś skarżący – poza naruszeniem prawa materialnego (art. 398³ § 1 pkt 1
k.p.c.) - nie zarzuca naruszenia przepisów postępowania mogącego mieć istotny
wpływ na wynik sprawy (art. 398³ § 1 pkt 2 k.p.c.), brak jest podstaw do
kwestionowania zapadłego z mocy art. 45 § 2 k.p. orzeczenia o odszkodowaniu w
miejsce wnioskowanej przez powoda restytucji stosunku pracy, jeśli przyczyną
takiego rozstrzygnięcia była ustalona przez Sądy, a wynikająca z systemu
12
organizacyjnego i sytuacji ekonomicznej pozwanego, niemożność dalszego
zatrudnienia pracownika.
Wobec bezzasadności zarzutu naruszenia prawa materialnego przy
ferowaniu zaskarżonego wyroku, Sąd Najwyższy z mocy art. 398¹4
k.p.c. orzekł o
oddaleniu skargi kasacyjnej. Biorąc zaś pod uwagę sytuację życiową i finansową
powódki odstąpił od obciążania jej należnymi stronie przeciwnej kosztami
postępowania kasacyjnego, stosownie do art. 102 w związku z art. 398²¹ k.p.c.