Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PZ 21/11
POSTANOWIENIE
Dnia 6 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Gersdorf (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa J. P.
przeciwko Z. P. i L. P.
skarga pozwanych o wznowienie postępowania w sprawie … 132/09
o zadośćuczynienie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 października 2011 r.,
zażalenia pozwanych na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w C.
z dnia 5 maja 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 5 maja 2011 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w C., po rozpoznaniu skargi pozwanego Z. P., L. P. –
Przetwórstwo Mięsne D. spółki cywilnej w P. o wznowienie postępowania w sprawie
z powództwa J. P. o zadośćuczynienie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego – Sądu Pracy i Ubepieczeń Społecznych w C. z dnia 12 listopada
2009 r., na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. w związku z art. 410 § 1 k.p.c. odrzucił
skargę.
2
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy wskazał, że pozwani jako
podstawę wznowienia prawomocnie zakończonego postępowania wskazali art. 403
§ 2 k.p.c. – późniejsze wykrycie okoliczności faktycznych i środków dowodowych w
postaci dokumentu (kartoteki wydanego sprzętu ochronnego) i zeznań świadków
(P. K. i W. G.) potwierdzających wydanie powodowi obuwia ochronnego przed
przystąpieniem do pracy, podczas gdy brak odpowiedniego obuwia ochronnego
stanowił podstawę przyjęcia przez sąd – w prawomocnie zakończonym
postępowaniu – odpowiedzialności pozwanych za zaistniały wypadek powoda.
Skarżący powołali się na fakt, że o istnieniu tych dowodów dowiedzieli się 29
grudnia 2010 r. w związku z gromadzeniem dokumentacji na potrzeby toczącego
się postępowania o rentę uzupełniającą.
Sąd Okręgowy uznał, że skarga jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu,
ponieważ nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia. Samo
sformułowanie podstawy wznowienia w sposób odpowiadający ustawie nie
oznacza, że skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. Dlatego też
konieczne jest zbadanie, czy twierdzenia skargi będą stanowiły taką ustawową
podstawę, np. czy nowe dowody są istotnie nowe. Zgodnie z art. 403 § 2 k.p.c.
podstawą wznowienia postępowania może być późniejsze wykrycie takich
okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na
wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim
postępowaniu.
Zdaniem Sądu Okręgowego skarga o wznowienie postępowania nie została
oparta na ustawowej podstawie, albowiem w płaszczyźnie art. 403 § 2 k.p.c. nie
mieszczą się okoliczności, w których niepowołanie określonych środków
dowodowych wynika z opieszałości, zaniedbania, zapomnienia czy błędnej oceny
potrzeby ich powołania. Nowe okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, które
mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, to takie fakty, z których strona nie mogła
skorzystać w postępowaniu prawomocnie zakończonym. Przepis ten obejmuje fakty
nieujawnialne albo stronie nieznane i dla niej niedostępne. Fakty natomiast
ujawnialne, czyli te, które strona powinna znać, tj. miała możliwość dostępu do nich,
nie są objęte hipotezą tego przepisu. W niniejszej sprawie – w ocenie Sądu
Okręgowego – zachodzi brak podstawy wznowienia postępowania. Strona
3
pozwana w skardze o wznowienie postępowania powołuje się na własne
dokumenty (kartotekę wydanego sprzętu) i zeznania świadków, którzy mieliby
potwierdzić wydanie tego sprzętu. Okoliczność ta była od samego początku badana
przed sądem w prawomocnie zakończonym postępowaniu. Na okoliczność braku
obuwia roboczego powoływał się powód już w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na
pozew nie odniósł się do tego zarzutu. Na okoliczność tę słuchana była jako
świadek I. K., która wskazała, że pracownicy kwitowali odbiór odzieży, a z
wyjaśnień powoda wynikało, że nie otrzymał obuwia roboczego, gdyż w chwili
podjęcia pracy świadek K. była na urlopie, a sprzęt ochronny i obuwie było w jej
zamkniętej szafie. Pozwany na rozprawie w dniu 19 maja 2009 r. został
zobowiązany przez Sąd do przedłożenia dowodu wydania powodowi obuwia
roboczego i do wezwania tego w żaden sposób się nie ustosunkował.
W konsekwencji – zdaniem Sądu Okręgowego – powoływanie się aktualnie
w skardze o wznowienie postępowania na własne dokumenty, to jest kartotekę i
zeznania świadków (pracujących na rzecz pozwanych), z których by miało wynikać
wydanie powodowi obuwia roboczego dotyczy dowodów, które były w posiadaniu
pozwanych i mogły być przez nich ujawnione w toku pierwotnego postępowania.
Stronie pozwanej znany był fakt prowadzenia kartotek, co wynika z zeznań świadka
I. K., które to kartoteki prowadzone były przez stronę pozwaną. Dokument ten, jak i
ewentualne zeznania świadków, powinny być więc powołane w pierwotnym
postępowaniu i za niedopuszczalne w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. należy uznać
powoływanie się na nie dopiero w skardze o wznowienie postępowania skoro były
to dowody, które należy uznać za ujawnialne. Pozwany przy zachowaniu
minimalnej staranności powinien sięgnąć do własnych dokumentów na etapie
pierwotnego postępowania, zwłaszcza jeśli się weźmie pod uwagę to, że od chwili
doręczenia pozwu stronie pozwanej (12 sierpnia 2008 r.) do dnia wyroku sądu
drugiej instancji (12 listopada 2009 r.) upłynęło 15 miesięcy.
Powyższe postanowienie Sądu Okręgowego zażaleniem zaskarżyła strona
pozwana zarzucając: (-) błędne zastosowanie art. 410 § 1 k.p.c. przez odrzucenie
skargi o wznowienie postępowania pomimo istnienia i przywołania przez stronę
pozwaną ustawowych przesłanek wznowienia; (-) naruszenie art. 412 § 2 k.p.c.
przez dokonanie przez Sąd oceny merytorycznej (rozpoznania) skargi o
4
wznowienie na posiedzeniu niejawnym, w sytuacji, gdy zagadnienie badania
prawdziwości przytoczonej w skardze podstawy wznowienia postępowania powinno
być przedmiotem merytorycznej weryfikacji na rozprawie i może prowadzić do
ewentualnego oddalenia skargi, a nie do jej odrzucenia; (-) niezastosowanie art.
403 § 2 k.p.c., pomimo powołania przez pozwanych w skardze o wznowienie
postępowania przesłanek wznowienia w postaci dokumentów i zeznań świadków.
W oparciu o powyższe zarzuty żalący się wnieśli o uchylenie zaskarżonego
postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu celem
wyznaczenia rozprawy oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych
solidarnie kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa
procesowego, według norm przepisanych.
W uzasadnieniu zażalenia wskazano, że pozwani na etapie prawomocnie
zakończonym wyrokiem nie mieli żadnej wiedzy o dowodach powołanych w
skardze o wznowienie postępowania. Brak tej wiedzy uniemożliwiał pozwanym
skuteczne powołanie nowych dowodów na etapie prawomocnie zakończonym.
Dowody te mają istotne znaczenie dla sprawy, bowiem przemawiają za brakiem
odpowiedzialności pozwanych za szkodę, jakiej doznał powód na skutek wypadku
przy pracy.
Ponadto wskazano, że pozwani na etapie postępowania prawomocnie
zakończonego mieli miejsce zamieszkania w Polsce, gdzie także siedzibę miało
prowadzone przez nich wówczas przedsiębiorstwo. Wypadek, jakiemu uległ powód
miał miejsce na terenie Niemiec i był związany ze stałym świadczeniem pracy przez
powoda na rzecz kontrahenta zagranicznego pozwanych w oparciu o ramową
umowę o dzieło z 1 grudnia 2006 r. zawartą pomiędzy pozwanymi a D & S F. z
siedzibą w E. Pozwani byli podporządkowani organizacji wewnątrzzakładowej
swojego kontrahenta zagranicznego. Prowadzenie przez skarżących działalności
gospodarczej na terenie Niemiec, obowiązujące tam wymogi w zakresie zarówno
sporządzania jak i obiegu dokumentów, konieczność ich weryfikacji przez stronę
niemiecką w znacznym stopniu determinowała obiektywną możliwość powołania
wskazanych dowodów na etapie prawomocnie zakończonym.
Żalący się przyznali, że znany był im fakt prowadzenia kartotek dla
poszczególnych pracowników w zakładzie w E. Z przyczyn jednak niezależnych od
5
żąlących się dowody powołane w skardze o wznowienie postępowania nie zostały
ujawnione na etapie pierwotnego postępowania, ponieważ Spółka D & S F. z
siedzibą w E. wskazane dowody udostępniła żalącym się po raz pierwszy w dniu 29
grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych zarzutów. Bezzasadny jest zarzut
naruszenia art. 412 § 2 k.p.c., przez dokonanie przez Sąd oceny merytorycznej
(rozpoznania) skargi o wznowienie na posiedzeniu niejawnym, w sytuacji, gdy
zagadnienie badania prawdziwości przytoczonej w skardze podstawy wznowienia
postępowania powinno być przedmiotem merytorycznej weryfikacji na rozprawie i
może prowadzić do ewentualnego oddalenia skargi, a nie do jej odrzucenia. W tym
zakresie zażalenie powołuje się na stanowisko wyrażone między innymi w
postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1998 r., I PKN 97/98, OSNP
1999, nr 9, poz. 308, w którym wyrażono pogląd, zgodnie z którym: w zakresie
badania podstaw wznowienia na posiedzeniu niejawnym mieści się jedynie
stwierdzenie czy skarżący wskazuje podstawę wznowienia i czy odpowiada ona
jednej z podanych w Kodeksie postępowania cywilnego przyczyn uzasadniających
żądanie wznowienia, nie zaś, czy podstawa ta rzeczywiście istnieje. Stanowisko to
straciło jednak aktualność w związku ze zmianą stanu prawnego dokonaną z dniem
6 lutego 2005 r. ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz.U. Nr 13, poz. 98). Przepis art. 410 § 1 k.p.c. stanowił przed tą datą, że sąd
bada na posiedzeniu niejawnym, czy skarga jest wniesiona w terminie, czy jest
dopuszczalna i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia; w braku
jednego z tych wymagań sąd skargę odrzuci, w przeciwnym razie wyznaczy
rozprawę. Natomiast w myśl ówczesnego art. 411 k.p.c., na rozprawie sąd
rozstrzygał przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i odrzucał skargę,
jeżeli brak było ustawowej podstawy wznowienia albo termin do wniesienia skargi
nie został zachowany; sąd mógł jednak po rozważeniu stanu sprawy połączyć
badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy. Z dniem 6 lutego
6
2005 r. przepis art. 410 § 1 k.p.c. uzyskał następujące brzmienie: "sąd odrzuca
skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą
na ustawowej podstawie; postanowienie może być wydane na posiedzeniu
niejawnym", natomiast art. 411 k.p.c. został uchylony. Oznacza to, że w aktualnym
stanie prawnym ocena, czy wskazana przez skarżącego ustawowa podstawa
wznowienia faktycznie występuje może być dokonana również na posiedzeniu
niejawnym. W konsekwencji, badając oparcie skargi na ustawowej podstawie
wznowienia sąd ogranicza się do zbadania, czy twierdzenia skargi stanowią taką
ustawową podstawę, gdyż jeśli wskazana podstawa została sformułowana w
sposób odpowiadający ustawie, ale w rzeczywistości nie występuje, skarga podlega
odrzuceniu z mocy art. 410 § 1 k.p.c. (tak między innymi w postanowieniach Sądu
Najwyższego z dnia 29 stycznia 1968 r., I CZ 122/67, OSNC 1968, nr 8-9, poz. 154;
z dnia 7 lipca 2005 r., IV CO 6/05, Biuletyn Sądu Najwyższego 2005, nr 9, poz. 14;
z dnia 24 stycznia 2007 r., III CZ 1/07, niepublikowane; z dnia 9 maja 2008 r., II PZ
65/07, OSNP 17-18, poz. 233; z dnia 1 marca 2009 r., II UZ 2/09, LEX nr 527081
oraz w wyroku z dnia 16 maja 2007 r., III CSK 56/07, Lex nr 334985). Odrzucenie
skargi o wznowienie postępowania nie może natomiast nastąpić w przypadku gdy
podstawa ta istnieje, ale jest merytorycznie nieuzasadniona (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2007 r., III UZ 9/07, OSNP 2008 nr 19-20,
poz. 303).
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 410 § 1 k.p.c. przez odrzucenie
skargi o wznowienie postępowania pomimo istnienia i powołania przez stronę
pozwaną ustawowych przesłanek wznowienia. Sąd Okręgowy - w wyniku
dokonanego na posiedzeniu niejawnym zbadania istnienia podstaw skargi o
wznowienie postępowania - uznał, że wskazane przez skarżących okoliczności i
środki dowodowe nie mieszczą się w hipotezie art. 403 § 2 k.p.c., a tym samym, że
wskazana podstawa wznowienia nie jest w rzeczywistości ustawową przesłanką
określoną w tym przepisie, co uzasadniało odrzucenie skargi z mocy art. 410 § 1
k.p.c. Trafne jest stanowisko Sądu Okręgowego co do oparcia przez skarżacych
skargi na podstawie wznowienia nieprzewidzianej ustawą. W judykaturze Sądu
Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że:
7
- co prawda w świetle art. 403 § 2 k.p.c. podstawę wznowienia mogą stanowić
okoliczności znane stronie postępowania przed wydaniem wyroku, których istnienia
dowodzi ona w skardze o wznowienie postępowania za pomocą środka
dowodowego wykrytego po wydaniu tego wyroku, jednakże możliwość
powoływania nowych faktów i dowodów jest ograniczona jedynie do tych
okoliczności i środków dowodowych, które istniały już w okresie trwania
zakończonego postępowania (por. postanowienia z dnia 11 kwietnia 2008 r., I UZ
41/07, LEX nr 469186 oraz z dnia 22 lipca 2008 r., II UZ 31/08, LEX nr 500223 i
orzeczenia tam powołane);
- przez wykrycie nowego środka dowodowego należy rozumieć powzięcie wiedzy o
jego istnieniu oraz uzyskanie możności skorzystania ze środka dowodowego, o
którego istnieniu strona wprawdzie wiedziała, jednak nie mogła się na niego
powołać, nie wiedząc, gdzie się znajduje i czy da się odszukać; w konsekwencji
niemożność skorzystania w poprzednim postępowaniu ze środka dowodowego nie
zachodzi, gdy istniała obiektywna możliwość i potrzeba powołania go w tym
postępowaniu (por. postanowienie z dnia 10 lutego 1999 r., II CKN 807/98, LEX nr
78214; z dnia 7 marca 2007 r., II CZ 5/07, LEX nr 278667 oraz z dnia 25 stycznia
2007 r., I UZ 38/06, OSNP 2008 nr 3-4, poz. 51 i przytoczone tam orzecznictwo);
- wykrycie okoliczności faktycznych lub dowodów w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c.
dotyczy faktów i środków dowodowych, które - poza przesłanką ich nieujawnienia w
postępowaniu prawomocnie zakończonym - były dla strony skarżącej wówczas
"nieujawnialne", przepis ten obejmuje zatem fakty nieujawnialne albo stronie
nieznane i dla niej niedostępne, natomiast fakty ujawnialne, czyli te, które strona
powinna znać, bo miała możliwość dostępu do nich, nie są objęte hipotezą tego
przepisu, gdyż "wykrycie" nie odnosi się do okoliczności i dowodów jawnych z
materiału poprzedniego postępowania, a tylko niedostrzeżonych przez stronę (por.
postanowienie z dnia 29 marca 2007 r., II UZ 3/07, OSNP 2008 nr 11-12, poz. 178 i
orzeczenia tam powołane).
Z powyższego wynika, że w płaszczyźnie art. 403 § 2 k.p.c. nie mieści się
zarówno środek dowodowy powstały już po wydaniu zaskarżonego orzeczenia jak i
istniejący przed jego wydaniem i znany stronie, którego jednak nie powołała w
poprzednim postępowaniu, choć istniała taka możliwość i obiektywna potrzeba.
8
Z twierdzeń strony żalącej wynika, że skarżący na etapie postępowania
prawomocnie zakończonego, z przyczyn od nich niezależnych, nie mieli możliwości
powołania się na przedstawione w skardze dowody z uwagi na to, że wypadek przy
pracy powoda miał miejsce na terenie Niemiec, a obowiązujące tam wymogi w
zakresie sporządzania i obiegu dokumentów, konieczność ich weryfikacji przez
stronę niemiecką w znacznym stopniu determinowały obiektywną możliwość
powołania wskazanych dowodów na etapie prawomocnie zakończonym.
Jednocześnie żalący się przyznali, że znany był im fakt prowadzenia kartotek dla
poszczególnych pracowników w zakładzie w E. Nieposiadanie przez wnoszących
zażalenie wskazanych dokumentów w trakcie prawomocnie zakończonego
postępowania nie jest równoznaczne z ich “nieujawnialnością” i niedostępnością
jako środka dowodowego w postępowaniu zakończonym zaskarżonym wyrokiem. Z
przyjętych w sprawie ustaleń faktycznych oraz z twierdzeń skarżacych zwartych w
rozpoznawanym zażaleniu, nie wynika, aby nie mogli oni na swoje żądanie uzyskać
dokumentacji od niemieckiego kontrahenta, zwłaszcza, że sami podkreślają
wysokie standardy prowadzenia przez niego spraw pracowniczych. Jest też
oczywiste, że dowody, na które się powołali formułując podstawę wznowienia
(kartoteki wydanego sprzętu ochronnego), mogły się znajdować tylko u tego
kontrahenta. Istniała zatem obiektywnie mozliwość ich uzyskania i powołania się na
nie w postępowaniu sądowym. Nieskorzystanie z tych środków wynika więc jedynie
z zaniedbania skarżących, szczególnie, że na rozprawie w dniu 19 maja 2009 r.
Sąd Okręgowy zobowiązał stronę pozwaną do przedłożenia dowodu wydania
powodowi obuwia roboczego, co powinno ją skłonić do inicjatywy w tym zakresie.
To samo dotyczy zeznań świadków. W świetle powyższych okoliczności nie można
zatem uznać, że były to dowody i fakty, z których strona pozwana nie mogła przy
zachowaniu niezbędnej staranności działania skorzystać w poprzednim
postępowaniu. Skarga o wznowienie postępowania nie służy korygowaniu błędów
popełnionych przez stronę w poprzednim postępowaniu, ale wzruszeniu orzeczeń
wydanych w określonych przez przepisy warunkach.
Z tych względów zażalenie podlega oddaleniu na podstawie art. 3941
§ 3 w
związku z art. 398 14
k.p.c.
9