Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 101/12
POSTANOWIENIE
Dnia 25 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSA Władysław Pawlak (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. H.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuratorowi Okręgowemu w L.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 października 2012 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punktach drugim i trzecim
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 22 lutego 2012 r.,
1. oddala zażalenie w zakresie, w jakim dotyczy
postanowienia zawartego w pkt. II wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 22 lutego 2012 r.;
2. w pozostałej części zażalenie odrzuca;
3. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego na
rzecz adwokata A.S. wynagrodzenie w kwocie 600
(sześćset) zł. powiększone o stawkę podatku od towarów i
usług, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
powodowi z urzędu w postępowaniu zażaleniowym, a także
kwotę 5,25 zł (pięć 25/100) tytułem zwrotu wydatków;
4. w pozostałym zakresie wniosek pełnomocnika z urzędu
o zwrot wydatków oddala;
5. zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 600 (sześćset) zł.
tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 22 lutego 2012 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda
J. H. od wyroku Sądu Okręgowego w L., oddalającego powództwo skierowane
przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuratorowi Okręgowemu w L. o zapłatę kwoty
314 181 zł, z czego 192 000 zł tytułem zadośćuczynienia i 122 181 zł tytułem
szkody majątkowej. Ponadto zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa -
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 5 400 zł tytułem kosztów
postępowania apelacyjnego oraz przyznał adwokatowi A. S. od Skarbu Państwa –
Sądu Okręgowego kwotę 1 230 zł obejmującą należny podatek Vat, tytułem
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu
apelacyjnym.
W zażaleniu pełnomocnik powoda, zaskarżając powyższy wyrok w zakresie
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego i w odniesieniu do
wysokości przyznanego mu wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powodowi
z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, wniósł o jego zmianę poprzez
nieobciążanie powoda tymi kosztami oraz podwyższenia wynagrodzenia
za nieopłaconą pomoc prawną do kwoty 5 400 zł plus podatek Vat.
Ponadto domagał się przyznania wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną
udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu zażaleniowym w kwocie 840,25 zł
obejmującą także poniesione przez niego wydatki.
W odpowiedzi na zażalenie strona pozwana zastępowana przez Prokuratorię
Generalną Skarbu Państwa wniosła o jego oddalenie z zasądzeniem kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji w przedmiocie
przyznania od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
stronie z urzędu w postępowaniu apelacyjnym jest niedopuszczalne. Przepis art.
3941
§ 1 k.p.c. określa na jakie postanowienia Sądu drugiej instancji przysługuje
zażalenie do Sądu Najwyższego. Powołany przepis nie przewiduje zażalenia na
postanowienia w przedmiocie przyznania od Skarbu Państwa wynagrodzenia za
nieopłacone zastępstwo procesowe z urzędu. Podstawa z art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c.
3
(w brzmieniu obowiązującym do 3 maja 2012 r. - art. 9 ust. 1 i 6 noweli do k.p.c.
z dnia 16 września 2011 r. Dz. U. z 2011 r., nr 233, poz. 1381) nie wchodzi
w rachubę, gdyż dotyczy kosztów procesu należnych w relacjach między stronami.
Natomiast obowiązek pokrycia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej nie jest obowiązkiem mieszczącym się w obowiązku zwrotu kosztów
procesu między stronami, lecz ma charakter publicznoprawny i subsydiarny,
a ponadto wynika z odrębnej ustawy (zob. postanowienia Sądu Najwyższego:
z dnia 14 grudnia 2007 r., III CZ 61/07, Biul. SN 2008/4/12, z dnia 17 listopada
2009 r., III CZ 53/09, OSNC 2010/5/79, z dnia 15 kwietnia 2010 r., II CZ 118/09,
niepubl. z dnia 11 marca 2011 r., II CZ 208/10, niepubl., z dnia 21 lipca 2011 r.,
V CZ 28/11, niepubl.).
Z tego względu w tej części zażalenie należało odrzucić na podstawie art.
3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c. i art. 373 k.p.c.
2. Podstawową zasadą rozstrzygania o kosztach procesu jest zasada
odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 § 1 k.p.c.), zgodnie z którą strona
przegrywająca sprawę jest obowiązana zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie
koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Wyjątek od tej
reguły przewidziany został w art. 102 k.p.c., wyrażającym zasadę słuszności,
stosownie do której, w wypadkach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić
od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle
kosztami. Uznanie czy w sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony
w rozumieniu tego przepisu, jest przejawem dyskrecjonalnej władzy sądu, przy
czym ocena wystąpienia takiego przypadku dokonywana jest z uwzględnieniem
okoliczności konkretnego przypadku i winna być należycie umotywowana. Z uwagi
na charakter tego przepisu może on być stosowany tylko wtedy, gdy okoliczności
danej sprawy wskazują, że obciążenie strony przegrywającej kosztami byłoby
oczywiście niesłuszne, niesprawiedliwe.
Powód, motywując podstawy do zastosowania art. 102 k.p.c. powołał się na
trudną sytuację materialną, która spowodowała, że został zwolniony w całości od
kosztów sądowych oraz na subiektywnie uzasadnione przekonanie o słuszności
swoich roszczeń. Zwrócić jednak uwagę należy, że zwolnienie od kosztów
sądowych nie stanowi w tej materii wystarczającej przesłanki bowiem zgodnie
4
z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r., nr 90, poz. 594 ze zm., zwanej dalej
u.k.s.c.) tego rodzaju zwolnienie, nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów
przeciwnikowi (zob. też postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia
2012 r., II PZ 49/11, niepubl., z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, niepubl.).
Natomiast jeśli chodzi o przekonanie strony o zasadności swego żądania, które
może przemawiać za nieobciążaniem jej kosztami przegranego procesu
przed sądem pierwszej instancji, przestaje być aktualne w postępowaniu
apelacyjnym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2012 r.,
III CZ 13/12 niepubl. oraz z dnia 23 maja 2012 r., II CZ 20/12, niepubl.). Skoro więc
powód zapoznawszy się z motywami, które legły u podstaw oddalenia jego
powództwa, zdecydował się na wniesienie środka odwoławczego to winien był się
liczyć z koniecznością zwrotu kosztów przeciwnikowi w razie przegrania również
i w tej instancji.
Zważywszy na wartość przedmiotu zaskarżenia podaną przez powoda
w apelacji, która została w całości oddalona, Sąd drugiej instancji, rozstrzygając
o kosztach procesu za instancję odwoławczą według zasady odpowiedzialności za
wynik procesu, nie był obowiązany szczegółowo wyjaśniać, dlaczego zasądził na
rzecz przeciwnika procesowego powoda kwotę 5 400 zł, skoro kwota ta odpowiada
minimalnej stawce taryfowej wynagrodzenia za zastępstwo procesowe
przy wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia (§ 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349, z póź. zm., zwane dalej rozp.).
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił w tej części zażalenie na podstawie
art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c., a o kosztach postępowania
zażaleniowego orzekł w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99
k.p.c., art. 3941
§ 3 k.p.c., art. 39821
k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. i art. 11 ust. 3 ustawy
z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 169,
poz. 1417, ze zm.). Na zasądzone koszty składa się wynagrodzenie za zastępstwo
5
procesowe ustalone według minimalnej stawki taryfowej (§ 12 ust. 2 pkt 2 w zw.
z § 6 pkt 4 rozp.).
O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu
w postępowaniu zażaleniowym orzeczono na podstawie § 13 ust. 2 pkt 2 w zw.
z § 6 pkt 4 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. nr 163,
poz. 1348, z póź. zm.). Stosownie do § 19 pkt 2 tegoż rozporządzenia, do kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu wchodzą także niezbędne,
udokumentowane wydatki adwokata, na które w niniejszej sprawie składają się
koszty korespondencji (3,75 zł) i koszty opłaty pocztowej (2,50 zł).
Natomiast jeśli chodzi o uiszczoną opłatę sądową od zażalenia w kwocie
96 zł to w zakresie, w jakim zażalenie zostało odrzucone nie podlega zwrotowi
w związku z tym, że do odrzucenia doszło już po wysłaniu odpisu zażalenia stronie
przeciwnej (art. 79 ust. 1 u.k.s.c.). W zakresie zaś w jakim zażalenie zostało
oddalone, zwrot opłaty jest bezzasadny. Pełnomocnik powoda z urzędu nie był
obowiązany do pokrywania tej opłaty za mocodawcę. Wpłata dokonana przez
pełnomocnika za stronę jest traktowana jako dokonana przez stronę. Jeśli zatem
strona uległa to nie ma podstaw do jej zwrotu. Wszak strona może złożyć wniosek
o zwolnienie od kosztów sądowych, a zatem wydatek z tego tytułu pełnomocnika
z urzędu nie może być traktowany jako niezbędny w rozumieniu § 19 pkt 2
powołanego rozporządzenia.
jw

IV CZ 101/12

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia