Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 6/14
POSTANOWIENIE
Dnia 7 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSA Katarzyna Polańska-Farion (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi J. R.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 8 maja 2008 r.,
wydanym w sprawie z powództwa J. R.
przeciwko T. Polska Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 7 maja 2014 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 2 grudnia 2013 r.,
uzupełnionego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 17 grudnia 2013 r.,
1) oddala zażalenie,
2) przyznaje r.pr. E. K. od Skarbu Państwa (Sąd Apelacyjnego)
wynagrodzenie w wysokości 1 800 (jeden tysiąc osiemset) zł
powiększone o należną stawkę podatku od towarów i usług
tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
powodowi w postępowaniu zażaleniowym.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2013 roku Sąd Apelacyjny odrzucił
wniosek powoda o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania oraz odrzucił skargę o wznowienie postępowania, uznając ją za
spóźnioną i nieopartą na ustawowej podstawie wznowienia.
W zażaleniu na powyższe postanowienie powód zarzucił naruszenie art. 401
pkt 2 k.p.c. przez przyjęcie, że był należycie reprezentowany w sprawie
zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 8 maja 2008 r. W konkluzji
wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy
sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jak podkreśla się w orzecznictwie i doktrynie skarga o wznowienie
postępowania jest nadzwyczajnym środkiem prawnym. Wyjątkowy jego charakter
wyraża się między innymi w ścisłym określeniu podstaw, na których może się
opierać. Podstawy te obejmują okoliczności, które wystąpiły w postępowaniu
zakończonym prawomocnym orzeczeniem, którego dotyczy skarga. Muszą być one
wykładane ściśle.
Zgodnie z art. 410 k.p.c., sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie
przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przesłanka do odrzucenia
skargi o wznowienie postępowania zachodzi nie tylko wtedy, gdy powołana w niej
podstawa wznowienia została sformułowana w sposób nieodpowiadający ustawie,
ale także wówczas, gdy wskazane w skardze okoliczności wprawdzie dałyby się
podciągnąć pod przewidzianą w ustawie podstawę wznowienia, lecz
w rzeczywistości podstawa ta nie występuje (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 14 grudnia 2006 r., I CZ 103/06, z dnia 5 listopada 2010 r.,
I CZ 107/10, z dnia 25 maja 2012 r., I CZ 35/12, z dnia 14 czerwca 2012r., I CZ
44/12, z dnia 16 stycznia 2014r., IV CZ 105/13, z dnia 28 lutego 2014r., IV CZ
126/13).
3
Skarżący powołał się na podstawę wznowienia z art. 401 pkt 2 k.p.c.,
wskazując na nienależyte reprezentowanie jego interesów w postępowaniu
odwoławczym przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu.
Wskazane w cytowanym przepisie pojęcie reprezentacji strony judykatura
wykłada w powiazaniu z ogólnymi zasadami działania w cudzym imieniu. Uznaje
się w konsekwencji, że omawiana podstawa wznowienia zachodzi wówczas, gdy
w sprawie nie działał organ osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej nie
posiadającej osobowości prawnej, powołany do jej reprezentacji (art. 67 k.p.c.),
albo występujący w sprawie reprezentant strony nie miał wymaganych przymiotów
do występowania w tej roli (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 28
sierpnia 2008 r., III CZP 22/08, Lex nr 450155; z dnia 26 marca 2003 r., II CZ 26/03,
OSNC 2004, nr 6, poz. 95; z dnia 14 kwietnia 1999 r., II UKN 178/99, OSNP 2000,
nr 15, poz. 599 czy z dnia 28 lipca 1999 r., I PKN 154/99, OSNP 2000, nr 21,
poz. 781). Strona, za którą w procesie działa jako jej pełnomocnik adwokat
ustanowiony przez sąd, nie jest zatem nienależycie reprezentowana w rozumieniu
art. 401 pkt 2 k.p.c.
Ze względu na okoliczności, które powód przytaczał na uzasadnienie
powołanej podstawy, wymaga rozważenia, czy w rzeczywistości nie chodziło
o pozbawienie go możności działania, które także wymienione zostało w art. 401
pkt 2 k.p.c. Pogląd, że niewykonywanie obowiązków przez pełnomocnika z urzędu,
może stanowić tzw. nieważnościową podstawę wznowienia, polegającą na
pozbawieniu strony możności działania, wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu
z dnia 3 marca 1997 r., III CKN 10/96 (OSP 1997, nr 9, poz. 172). Sprawa
dotyczyła jednak przypadku szczególnego, faktycznego niedziałania pełnomocnika,
a nie jego niestaranności zawodowej, ocenianej przy tym z punktu widzenia
subiektywnego oczekiwania strony. O tym, iż nienależyte wykonanie obowiązków
procesowych przez adwokata ustanowionego z urzędu nie może stanowić
podstawy wznowienia postępowania wspominał Sąd Najwyższy w wielu
orzeczeniach i stanowisko to może być uznane za utrwalone (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia: z 14 kwietnia 1980 r., III CZP 19/80, OSNCP 1980,
nr 11, poz. 205; z 12 października 2001 r., III AO 32/01, OSNAP 2002, nr 18,
poz. 449; z 26 marca 2003 r., II CZ 26/03, OSNC 2004, nr 6, poz. 96;
4
z 22 października 2003 r., II CZ 96/03, niepubl.; z 24 lutego 2006 r., II CZ 1/06,
niepubl.; z 17 lutego 2011 r., IV CZ 122/10, niepubl.; z 27 stycznia 2012 r., II PZ
41/11, niepubl.). Podzielając argumentację zawartą w cytowanych orzeczeniach
trzeba podkreślić, że pozbawienie strony możności działania, jako podstawa
wznowienia, wymaga stwierdzenia naruszenia prawa wskutek działania
(zaniechania) sądu lub przeciwnika procesowego. Czynności pełnomocnika są
tymczasem równoznaczne z działaniem samego mocodawcy, rodzą skutki
bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95 § 2 k.c.), ewentualne zatem
zaniedbania pełnomocnika strony są zaniedbaniami samej strony i nie mogą być
skuteczną podstawą skargi.
W świetle powyższego ocena Sądu Apelacyjnego, iż skarga powoda nie
została oparta na ustawowej podstawie, pomimo formalnego wskazania art. 401 pkt
2 k.p.c. była więc uprawniona, a to uzasadniało odrzucenie skargi. Tracą tym
samym na znaczeniu dalsze zarzuty zażalenia, które wiążą się z przyjętą przez sąd
oceną zachowania terminu do złożenia skargi.
Trzeba zaznaczyć, że wedle art. 407 § 1 k.p.c. skargę o wznowienie wnosi
się w terminie trzymiesięcznym, przy czym termin ten liczy się od dnia, w którym
strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie
możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku
dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Dla biegu terminu
do złożenia skargi istotne znaczenie ma zatem podstawa wznowienia wskazywana
przez stronę skarżącą.
W niniejszej sprawie powód powoływał się na podstawę nieważności, a to
oznacza, że rozstrzygające dla biegu terminu z art. 407 § 1 k.p.c. było ustalenie,
kiedy o wyroku sądu drugiej instancji dowiedziała się strona osobiście lub jej
pełnomocnik procesowy. Sąd Apelacyjny zaaprobował twierdzenia skarżącego,
iż o treści kwestionowanego orzeczenia sądu drugiej instancji uzyskał wiedzę
w końcu maja 2008 r. Termin do wniesienia skargi upłynął więc z końcem sierpnia
2008 r. Zestawienie tej daty z datą wniesienia skargi (14 września 2012 r.),
w sposób oczywisty wskazuje na uchybienie terminu.
5
Z uwagi na zawarty w zażaleniu wniosek o poddanie kontroli
niezaskarżalnego odrębnie postanowienia w przedmiocie przywrócenia terminu,
rozważeniu podlegać jednak muszą również argumenty skierowane przeciwko
rozstrzygnięciu o odrzuceniu wniosku powoda o przywrócenie terminu do złożenia
skargi. Podstawą tego rozstrzygnięcia był przepis art. 171 k.p.c., który stanowi,
że wniosek spóźniony lub niedopuszczalny sąd odrzuca na posiedzeniu
niejawnym. Z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia można wnosić, że za
spełnione w stanie sprawy uznano obie te przesłanki. Z jednej bowiem strony Sąd
Apelacyjny odnotował fakt spóźnionego złożenia wniosku (art. 169 § 1 k.p.c.),
z drugiej zaś – upływ roku od uchybionego terminu (art. 169 § 4 k.p.c.).
Co do pierwszej kwestii, przyjmuje się że ocena ustania przyczyny
uchybienia terminowi powinna pozostawać w ścisłym związku z ustaleniem realnej
możliwości dopełnienia określonej czynności procesowej (por. uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 17 lutego 2009 r., III CZP 117/08, OSNC 2009, nr 7-8,
poz. 91). Istotna jest zatem przyczyna uchybienia, a tę wiązał powód ze złym
stanem zdrowia, który uniemożliwiał mu bieżącą kontrolę sprawy i należytą dbałość
o własne interesy. W zażaleniu nie kwestionuje się jednak ustalenia sądu drugiej
instancji, iż w okresach polepszenia kondycji psychofizycznej skarżący był w stanie
samodzielnie dokonywać czynności procesowych i takich dokonał składając
dwukrotnie skargę o wznowienie oraz podejmując czynności w postępowaniach
nimi zainicjowanymi. Okoliczności te wynikały z materiału procesowego sprawy
i nie wymagały prowadzenia dalszego postępowania wyjaśniającego.
Nie można natomiast zaaprobować stanowiska Sądu Apelacyjnego
w zakresie, w jakim uznał niedopuszczalność wniosku o przywrócenie terminu.
Stwierdzenie, że nie zachodzi wypadek wyjątkowy przewidziany w art. 169 § 4
k.p.c., wymaga merytorycznego zbadania wniosku. Konsekwencją
przeprowadzonej analizy powinno być oddalenie wniosku, a nie jego odrzucenie
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 9 lutego 1999 r., I CKN 802/98,
OSNC 1999, nr 7 -8, poz. 98 czy z dnia 12 maja 2006 r., V CZ 28/06, niepubl.).
W tym ostatnim wypadku kontrola ma bowiem wyłącznie charakter formalny i nie
obejmuje oceny zespołu okoliczności składających się „wyjątkowość” sytuacji.
Uchybienie to nie ma jednak ostatecznie wpływu na treść orzeczenia.
6
Mając to na uwadze należało na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalić zażalenie, przyznając wynagrodzenie pełnomocnikowi z urzędu,
świadczącemu powodowi nieopłaconą pomoc prawną na podstawie § 15 i 16
w związku z § 6 pkt 6 i § 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13