Pełny tekst orzeczenia

225/3/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 20 grudnia 2012 r.
Sygn. akt Ts 61/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Joanny K. w sprawie zgodności:
1) art. 65 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 47, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 40 § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) w zw. z art. 8 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 47, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 21 lutego 2011 r. (data nadania) Joanna K. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 65 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052, ze zm.; dalej: u.s.n.) i art. 40 § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.) w zw. z art. 8 § 1 u.s.n. z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 47, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżąca, będąc sędzią Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie, na skutek błędu wydała wyrok nakazowy przeciwko obwinionemu za czyny, które nie zostały mu zarzucone we wniosku o ukaranie. Wyrok uprawomocnił się. Niemniej jednak na skutek interwencji przewodniczącego wydziału, prezesa sądu i wizytatora Prokurator Generalny wniósł kasację do Sądu Najwyższego. W toku rozpoznania sprawy Sąd Najwyższy wydał postanowienie z 5 października 2010 r. (sygn. akt V KK 229/10) o wytknięciu Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie rażącego uchybienia przepisom procesowym i o zawiadomieniu o wytknięciu Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie. Skarżąca nie została wezwana do złożenia wyjaśnień i o postanowieniu Sądu Najwyższego dowiedziała się dopiero 26 listopada 2010 r. Zarządzeniem z 14 grudnia 2010 r. (sygn. akt V KK 229/10) Przewodniczący V Wydziału Karnego Sądu Najwyższego odmówił przyjęcia zażalenia skarżącej. Na skutek zażalenia skarżącej Sąd Najwyższy postanowieniem z 3 lutego 2011 r. utrzymał w mocy zaskarżone zarządzenie (sygn. akt V KK 229/10, doręczone skarżącej 17 lutego 2011 r.).
Skarżąca uważa, że kwestionowane przepisy naruszyły jej poczucie bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa ze względu na niezapewnienie sędziemu odpowiednich gwarancji dotyczących odpowiedzi na wytyk sądu kasacyjnego, w tym brak możliwości wysłuchania i ustosunkowania się do wytyku (art. 2 Konstytucji). Ponadto, przepisy te naruszają, zdaniem skarżącej, przysługujące jej prawo do sądu z uwagi na niezapewnienie sędziemu możliwości wysłuchania przed podjęciem decyzji o wytyku i ustosunkowania się do podjętej decyzji o wytyku (art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji). Zaskarżone przepisy, w przekonaniu skarżącej, naruszają jej prawo do odwołania, które wywodzi z art. 176 ust. 1 Konstytucji oraz prawo do ochrony czci i dobrego imienia (art. 47 Konstytucji). Skarżąca podnosi, że ratio legis dołączenia postanowienia o wytknięciu do akt osobowych nie jest związana z funkcjonowaniem sądu jako jednostki organizacyjnej, lecz jedynie z wykonywaniem czynności sędziego przez konkretną osobę fizyczną. Oznacza to, co podkreśla skarżąca, że ustawowe konsekwencje wydania takiego postanowienia, zwłaszcza powiadomienie prezesa i dołączenie postanowienia do akt osobowych, odnoszą się bezpośrednio do indywidualnych praw i wolności skarżącej wskazanych w skardze.
Skarżąca wraz ze skargą wniosła o wydanie postanowienia tymczasowego „o wstrzymaniu wykonania postanowienia Sądu Najwyższego z 5 października 2010 r. o wytknięciu uchybienia przez usunięcie tegoż postanowienia z akt osobowych skarżącej i zakaz powoływania się na nie w opiniach aż do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, szczególny środek ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, które zostały naruszone przez wydanie w sprawie skarżącego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonej normie. Na etapie wstępnej kontroli skargi Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona wymogi formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) oraz czy zawarte w niej zarzuty nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
W świetle art. 65 § 1 u.s.n. Sąd Najwyższy, w razie stwierdzenia przy rozpoznawaniu sprawy oczywistej obrazy przepisów – niezależnie od innych uprawnień – wytyka uchybienie właściwemu sądowi. Przed wytknięciem uchybienia może żądać stosownych wyjaśnień. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie ma wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Zgodnie z art. 65 § 2 u.s.n. o wytknięciu uchybienia Sąd Najwyższy zawiadamia prezesa właściwego sądu. Ponadto, odpis postanowienia Sądu Najwyższego zawierającego wytknięcie uchybień, na podstawie art. 8 § 1 u.s.n. w zw. z art. 40 § 3 p.u.s.p., dołącza się do akt osobowych sędziego (wchodzącego w skład sądu, któremu wytknięto uchybienie).
Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie już podkreślał, że ustrojodawca, wprowadzając w Konstytucji katalog praw i wolności oraz środki ich ochrony, kierował się założeniem, w myśl którego podstawową funkcją tych praw ma być funkcja ochronna, z której wynika przede wszystkim, że wolności i prawa konstytucyjne chronią jednostkę przed nadmierną ingerencją organów władzy publicznej oraz zobowiązują te organy do podjęcia działań gwarantujących ich realizację. Tym samym podmioty wykonujące władztwo publiczne nie mogą składać skarg konstytucyjnych, gdyż nie są one adresatami uprawnień wynikających z poszczególnych praw konstytucyjnych, lecz adresatami obowiązków związanych z realizacją praw innych podmiotów. Sądy powszechne uczestniczą w wykonywaniu funkcji władzy publicznej i z tego powodu nie można uznać skargi konstytucyjnej skierowanej przez sędziego w sprawie związanej ze sprawowaniem przez niego urzędu za dopuszczalną (postanowienia TK z 4 października 2006 r., Ts 94/05, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 183 oraz z 22 czerwca 2010 r., Ts 295/09, OTK ZU nr 2/B/2011, poz. 152). Pogląd ten, wyrażony na podstawie art. 40 p.u.s.p. (w brzmieniu obowiązującym do 28 marca 2012 r.) zachowuje swą aktualność również w świetle zaskarżonego art. 65 u.s.n.
Wobec powyższego należy zaznaczyć, że zgodnie z postanowieniem TK z 6 września 2006 r. (Ts 103/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 185) wytyk orzeczniczy nie może być przedmiotem skargi konstytucyjnej sędziego, który zasiadał w składzie sądu, do którego wytyk skierowano. Konstytucja, w szczególności przywołane w rozpatrywanej skardze art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1, nie stwarza bowiem dla sądu i sędziego podstawy do formułowania roszczeń o odpowiednie ukształtowanie nadzoru w zakresie orzekania (zob. też postanowienie TK z 15 kwietnia 2009 r., Ts 181/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 114). Choć kwestia ta ma istotne znaczenie konstytucyjne, to ma charakter stricte ustrojowy (postanowienie TK z 4 października 2006 r., Ts 94/05, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 183). Dlatego też konstytucyjność zaskarżonego przepisu ustawy nie może być rozważana w postępowaniu wszczętym przez złożenie skargi konstytucyjnej, lecz wyłącznie w trybie wniosku lub pytania prawnego, które nie wymagają wykazania naruszenia konstytucyjnych praw osoby (postanowienia TK z 8 stycznia 2008 r., Ts 181/07, OTK ZU nr 2/B/2009, poz. 113 oraz z 29 listopada 2011 r., Ts 180/09, OTK ZU nr 6/B/2011, poz. 419).
Przedstawione stanowisko potwierdza, czego zdaje się nie dostrzegać skarżąca, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 stycznia 2009 r. (K 45/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3), zgodnie z którym art. 40 § 1 p.u.s.p. w zakresie, w jakim nie zapewniał członkowi składu orzekającego prawa złożenia wyjaśnień do wytknięcia sądowi uchybienia, został uznany za niezgodny z art. 2 Konstytucji (art. 40 § 1 p.u.s.p. został zmieniony ustawą z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 203, poz. 1192, która w tym zakresie weszła w życie 28 marca 2012 r.). Wyrok ten został bowiem wydany w postępowaniu z wniosku Krajowej Rady Sądownictwa (art. 186 ust. 2 Konstytucji), a nie w postępowaniu skargowym, o którym stanowi art. 79 ust. 1 Konstytucji. Co więcej, Trybunał badał zgodność przepisów traktujących o wytyku judykacyjnym z zasadami o charakterze ustrojowym (art. 2 Konstytucji), które z reguły nie stanowią wzorca kontroli w postępowaniu ze skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60 wydane w pełnym składzie oraz m.in. wyrok TK z 18 października 2011 r., SK 24/09, OTK ZU nr 8/A/2011, poz. 82).
Podsumowując, zdaniem Trybunału zaskarżone przepisy, w szczególności art. 65 u.s.n., nie mogą być źródłem naruszeń praw wskazanych we wniesionej skardze. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarżącej nie przysługuje więc ochrona w drodze skargi konstytucyjnej.
Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że skarżąca nie przedstawiła orzeczenia, które zostałoby wydane na podstawie kwestionowanego art. 40 § 3 p.u.s.p. w zw. z art. 8 § 1 u.s.n. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 5 października 2010 r. nie rozstrzygał bowiem o dołączeniu odpisu tego postanowienia do akt osobowych skarżącej. Skarżąca nie powiązała zatem w należyty sposób orzeczenia wydanego w jej sprawie, zaskarżonych przepisów oraz naruszenia przysługujących jej konstytucyjnych praw, a tym samym jej skarga nie spełnia wymogu określonego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

W tym stanie rzeczy, Trybunał – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu i w związku z tym pozostawił bez rozpoznania wniosek o wstrzymanie wykonania postanowienia Sądu Najwyższego z 5 października 2010 r. (sygn. akt V KK 229/10).