Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2016 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. W. i M. W.

przeciwko (...) S.A. w (...) Spółce z o.o. w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji powódek i pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Łomży

z dnia 10 czerwca 2015 r. sygn. akt I C 268/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie I w ten sposób, że:

- zasądza od pozwanych (...) S.A. w (...) Spółki z o.o. w Z. na rzecz powódki Z. W. kwotę 336.913 (trzysta trzydzieści sześć tysięcy dziewięćset trzynaście) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 15 maja 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r., z tym, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia od zapłaty drugiego pozwanego w odpowiednim zakresie;

- zasądza od pozwanego Szpitala (...) Spółki z o.o. w Z. na rzecz powódki Z. W. kwotę 363.087 (trzysta sześćdziesiąt trzy tysiące osiemdziesiąt siedem) złotych, z tym, że od kwoty 163.087 (sto sześćdziesiąt trzy tysiące osiemdziesiąt siedem) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2012 r. do 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r., a od dalszej kwoty 200.000 (dwieście tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 4 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r.;

- oddala powództwo w stosunku do pozwanego (...) S.A. w W. w pozostałym zakresie;

b) w punkcie II w ten sposób, że zasądza od pozwanych (...) S.A. w (...) Spółki z o.o. w Z. na rzecz powódki M. W. kwotę 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 15 maja 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r.;

c) w punkcie III w ten sposób, że zasądza od pozwanego Szpitala (...) Spółki z o.o. w Z. na rzecz powódki Z. W. kwotę 8.112 (osiem tysięcy sto dwanaście) złotych i oddala powództwo w stosunku do pozwanego (...) S.A. w W.;

d) w punkcie IV w ten sposób, że:

- zasądza od pozwanego Szpitala (...) Spółki z o.o. w Z. na rzecz powódki Z. W. rentę w kwotach: po 1.345,10 (jeden tysiąc trzysta czterdzieści pięć i 10/100) złotych miesięcznie za okres od 1 lipca 2014 r. do 30 czerwca 2015 r., po 3.425,10 (trzy tysiące czterysta dwadzieścia pięć i 10/100) złotych miesięcznie za okres od 1 lipca 2015 r. do 30 września 2015 r. i po 3.500 (trzy tysiące pięćset) złotych miesięcznie poczynając od 1 października 2015 r, płatną do dnia 10-tego każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami ustawowymi, a od dnia 1 stycznia 2016 r. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminu płatności każdej raty;

- oddala powództwo w stosunku do pozwanego (...) S.A. w W.;

e) w punkcie V w ten sposób, że ustala na przyszłość odpowiedzialność pozwanego Szpitala (...) Spółki z o.o. w Z. wobec powódki Z. W. za skutki nieprawidłowego prowadzenia ciąży M. W. i oddala powództwo w stosunku do (...) S.A. w W.;

II. oddala apelację powódki i pozwanego Szpitala (...) Spółki z o.o. w Z. w całości i pozwanego (...) S.A. w W. w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego Szpitala (...) Spółki z o.o. w Z. na rzecz powódki M. W. kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu części kosztów postępowania apelacyjnego oraz odstępuje od obciążania powódek obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanego (...) S.A. w W..

(...)

UZASADNIENIE

Po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa małoletnia powódka Z. W., reprezentowana przez przedstawicieli ustawowych matkę M. W. oraz ojca A. W., wniosła o zasądzenie in solidum od pozwanych Szpitala (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. oraz od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na podstawie art. 445 k.c., na jej rzecz kwoty 1.000.000 zł na podstawie art. 445 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi, wobec pozwanego Szpitala od 18 lutego 2012 r. do dnia zapłaty, natomiast wobec pozwanego (...) Zakładu (...) od 30 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty. Na podstawie art. 442 k.c., wniosła o zasądzenie tytułem comiesięcznej renty, płatnej do dziesiątego dnia każdego miesiąca z góry, kwoty 3.425,10 zł począwszy od lipca 2014 r. do września 2015 r. oraz kwoty 3.500 zł począwszy od września 2015 r. płatnej do dziesiątego dnia każdego miesiąca z góry wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności każdej z rat oraz kwoty 8.280 zł tytułem wyłożenia z góry sumy potrzebnej na koszty leczenia, tj. zakup sprzętu rehabilitacyjnego. Ponadto wniosła o ustalenie odpowiedzialności pozwanych na przyszłość wobec małoletniej powódki Z. W. za mogące nastąpić w przyszłości skutki związane z nieprawidłowym przeprowadzeniem ciąży M. W.. Równocześnie cofnęła i zrzekła się roszczenia wobec (...) S.A. w zakresie odsetek ustawowych liczonych od kwoty 1.000.000 zł od 18 lutego 2012 r. do dnia 31 kwietnia 2012 r. oraz roszczenia w zakresie wypłaty comiesięcznej renty w kwocie 6.000 zł płatnej od kwietnia 2011 r. do lipca 2014 r. wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi zapłaty i ustawowych odsetek od kwoty 8.280 zł liczonych od 18 lutego 2012 r. do dnia zapłaty.

Powódka M. W. wniosła o zasądzenie na jej rzecz solidarnie od pozwanych kwoty 50.000 zł na podstawie art. 445 k.c. w zw. z art. 448 k.c. oraz art. 23 k.c. wraz z ustawowymi odsetkami od 18 lutego 2012 r. do dnia zapłaty.

Powódki wniosły także o zasądzenie solidarnie od pozwanych na ich rzecz kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Uzasadniając powyższe żądania powódki podały, że M. W. była objęta opieką medyczną przez Szpital (...) Sp. z o.o. w Z.. Powódka udała się na pierwszą wizytę w tej placówce, gdy była w I trymestrze ciąży (do 10 tygodnia ciąży). Podczas pierwszej wizyty zalecono ogólne badania. Wówczas nie zalecono badania na obecność przeciwciał toxoplasma gondii.

Pacjentka nie została też poinformowana o istnieniu choroby pod nazwą toksoplazmoza, o zagrożeniach z nią związanych oraz o przyjętej profilaktyce. Badanie USG na obecność przeciwciał toxoplasma gondii zostało zalecone w dniu 4 marca 2011 r. i zostało wykonane 17 marca 2011 r. Powódka M. W. nie została poinformowana, że jest nosicielem toksoplazmozy. Pozwany szpital poinformował, że M. W. cierpi na wielowodzie, nie rozpoznając toksoplazmozy. Z uwagi na wielowodzie powódkę skierowano do Szpitala (...) w B., w którym przebywała od 18 marca 2011 r. do 26 marca 2011 r. W trakcie tego pobytu w dniu (...), w Szpitalu (...) w B. odbył się poród. Wówczas powódka M. W. otrzymała informację, że cierpi na toksoplazmozę. Poinformowano ją również, że nowonarodzone dziecko, tj. małoletnia powódka Z. W. cierpi między innymi na toksoplazmozę wrodzoną, okulopatię toksoplazmową, toksoplazmowe zapalenie wątroby. W trakcie postępowania sądowego ujawniły się następstwa wrodzonej toksoplazmozy u małoletniej, tj. całkowite upośledzenie umysłowe, całkowity niedowład czterech kończyn, ślepota obuoczna, padaczka objawowa. W tych warunkach powódka wystąpiła o zasądzenie kwoty 1.000.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Powódka określiła również koszt roczny opieki oraz leczenia nad dzieckiem na kwotę ok. 72.000 zł. Nadto wskazała, na potrzebę sfinansowania zakupu niezbędnego sprzętu rehabilitacyjnego w kwocie 8.280 zł.

W uzasadnieniu pozwy podkreślono, że roszczenie powódki M. W. o zadośćuczynienie pozostaje w związku z zaniedbaniami podczas prowadzenia opieki okołoporodowej, które naruszyły prawo pacjenta do informacji w związku z toksoplazmozą, co naraziło powódki na utratę zdrowia w wyniku opóźnienia diagnostyki i leczenia toksoplazmozy.

Pozwany Szpital (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o wezwanie do udziału w sprawie: B. T., I. P. (1), H. S. (1) oraz (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W..

Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódek na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy w Łomży:

- zasądził solidarnie od pozwanych Szpitala (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. i (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki małoletniej Z. W. reprezentowanej przez rodziców M. i A. W. tytułem zadośćuczynienia kwotę 700.000 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 500.000 zł liczonymi od 15 maja 2012 r. do dnia zapłaty, oraz od kwoty 200.000 zł liczonymi od 4 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty - z tym, że spełnienie świadczenia przez (...) S.A. zwolniłoby pozwany Szpital i odwrotnie, a ponadto, odpowiedzialność (...) Spółki Akcyjnej w W. ogranicza się do wysokości określonej warunkami umów ubezpieczenia nr polisy (...) obejmującej okres ubezpieczenia od 1 listopada 2009 r. do 31 października 2010 r. oraz nr polisy (...) obejmującej okres ubezpieczenia od 1 listopada 2010 r. do 31 października 2011 r.;

- zasądził solidarnie od pozwanych tytułem zadośćuczynienia na rzecz powódki M. W. kwotę 50.000 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od 15 maja 2012 r. do dnia zapłaty, z tym, że spełnienie świadczenia przez (...) S.A. zwolniłoby pozwany Szpital i odwrotnie, a ponadto, ograniczył odpowiedzialność (...) S.A. analogicznie do poprzedniego punktu;

- zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz małoletniej powódki Z. W. kwotę 8.112 zł tytułem kosztów leczenia, tj. zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, z tym, że spełnienie świadczenia przez (...) S.A. zwolniłoby pozwany Szpital i odwrotnie, a ponadto, ograniczył odpowiedzialność (...) S.A. analogicznie do pierwszego punktu;

- zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz małoletniej powódki rentę w wysokości: 1.345,10 zł płatną do 10 każdego miesiąca począwszy od 1 lipca 2014 r. do 30 czerwca 2015 r.; 3.425,10 zł miesięcznie, płatną do 10 każdego miesiąca począwszy od 1 lipca 2015 r. do 30 września 2015 r., 3.500 zł miesięcznie, płatną do 10 każdego miesiąca począwszy od 1 października 2015 r., wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności każdej raty liczonymi od 11 dnia każdego miesiąca aż do dnia zapłaty; z tym że spełnienie świadczenia przez (...) S.A. zwolniłoby pozwany Szpital i odwrotnie, a ponadto, ograniczył odpowiedzialność (...) S.A. analogicznie do pierwszego punktu;

- ustalił na przyszłość odpowiedzialność Szpitala oraz (...) S.A. w W. wobec małoletniej Z. W. za skutki związane z nieprawidłowym przeprowadzeniem ciąży u M. W. w Szpitalu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z., z tym, że odpowiedzialność (...) S.A. ograniczył analogicznie do pierwszego punktu;

- oddalił roszczenia powódek w pozostałej części;

- rozstrzygnął o kosztach procesu, w ten sposób, że zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódek kwotę 7 234 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz nakazał pobrać solidarnie od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łomży kwotę 68.010,66 zł tytułem części kosztów sądowych, od których powódki były zwolnione, z tym że spełnienie świadczenia przez (...) S.A. zwolniłoby pozwany Szpital i odwrotnie.

Sąd nadto odstąpił od obciążania powódek pozostałymi kosztami sądowymi w sprawie.

Powyższe rozstrzygniecie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Sąd Okręgowy ustalił, że powódka M. W. (wówczas G.), w dniu 4 września 2010 r., udała się na wizytę prywatną do lekarza ginekologa (...), który nie wykrył ciąży. Dwa dni później powódka zaczęła mieć plamienia i dlatego zgłosiła się na izbę przyjęć Szpitala (...) w Z.. Od 6 do 9 września 2010 r. powódka M. W. przebywała na Oddziale G.-Położniczym Szpitala (...) w Z. z powodu poronienia zagrażającego i zakażenia układu moczowego. Pracę oddziału koordynował wówczas lek. B. T., w czasie jego nieobecności, prace oddziału nadzorowała lekarz I. P. (1). Na oddział przyjmowała powódkę M. W. lekarz H. S. (1). Wywiad epidemiologiczny na oddziale był przeprowadzany przez położną, która przyjmowała pacjentkę do oddziału, a lekarz H. S. (1) miała obowiązek sprawdzenia tego i potwierdzenia podpisem. Lekarz I. P. (1) oraz lekarz H. S. (1) dokonywały wpisów w karcie ciąży powódki M. W., nr (...). Podczas pierwszej wizyty zalecono ogólne badania, nie zalecono jednak badania na obecność przeciwciał T. gondii. Powódka M. W. była wówczas w 7 tygodniu ciąży. Według daty ostatniej miesiączki termin porodu wyznaczono na 22 kwietnia 2011 r. W czasie hospitalizacji dwukrotnie wykonano badanie USG, uwidaczniając w jamie macicy pęcherzyk ciążowy. Oznaczono morfologię krwi, parametry układu krzepnięcia krwi i wykonano badanie ogólne moczu, w którym stwierdzono bardzo liczne leukocyty i liczne bakterie. W leczeniu zastosowano Luteinę i C., a przy wypisie zalecono kontrolę w Poradni G.-Położniczej za 2 tygodnie i przyj­mowanie D., U. i R.. Następnie w okresie od października do listopada dwukrotnie przebywała na Oddziale G.-Położniczym Szpitala (...) w Z. z powodu zakażania dróg rodnych oraz zakażenia układu moczowego.

Od 15 do 18 lutego 2011 r. M. W. przebywała na Oddziale G.-Położniczym Szpitala (...) w Z. z powodu zagrażającego porodu przedwczesnego. Znajdowała się wówczas w 28 tygodniu ciąży. W czasie hospitalizacji wykonano badanie USG, uwidaczniając w jamie macicy pojedynczy żywy płód z miarowym tętnem, w położeniu podłużnym główkowym, z czterojamowym sercem i poszerzeniem komory bocznej mózgu do 3,74 x 1,89 cm, łożysko na ścianie przedniej macicy, w II stopniu dojrzałości wg G., trójnaczyniową pępowinę i prawidłową ilość płynu owodniowego. Oznaczono też morfologię krwi i wykonano badanie ogólne moczu, w którym stwierdzono bardzo liczne leukocyty. W leczeniu zastosowano P., No-S., S., P., Luteinę, G. i T., a przy wypisie zalecono kontrolę.

Od 18 do 26 marca 2011 r. M. W. przebywała na Oddziale Położniczym Kliniki (...) w B. z powodu wielowodzia, była wówczas w 35 tygodniu ciąży. W dniu (...) odbył się poród. Po porodzie stan noworodka oceniono w pierwszej minucie życia na 2 punkty, a w piątej i dziesiątej minucie życia na 3 punkty w skali A.. W badaniu fizykalnym tuż po porodzie stwierdzano m.in. brak napędu oddechowego, obniżone napięcie mięśniowe, kliniczne cechy obrzęku uogólnionego, liczne wybroczyny krwawe na twarzy i tułowiu oraz znacznego stopnia powiększenie wątroby i śledziony. Noworodek został zaintubowany i był wentylowany mechanicznie.

Od (...) dziecko - małoletnia powódka Z. W. przebywała w (...)w B.. W tym czasie stwierdzono u niego obecność elementów składających się na zespół toksoplazmozy wrodzonej: obrzęk uogólniony, wodogłowie i zwapnienia w ośrodkowym układzie nerwowym, okulopatię toksoplazmozową, pneumonitis, toksoplazmozowe zapalenie wątroby z cholestazą, hepatosplenomegalię, zespół nerczycowy i małopłytkowość. W badaniach laboratoryjnych oznaczono przeciwciała przeciwko T. gondii w klasie IgM (8,7 Ul/ml) i IgG (263 Ul/ml). Po konsultacjach ze specjalistami wdrożono stosowne leczenie. Od początku hospitalizacji obserwowano narastające wodogłowie wrodzone, w ECHO serca uwidoczniono natomiast cechy niewydolności prawokomorowej serca i zastosowano leczenie wpływające na poprawę funkcji serca.

W kolejnych tygodniach życia małoletniej powódki stwierdzano u niej hiperbilirubinemie, drgawki, ostrą niewydolność nerek z oligurią, wodobrzusze, pogorszenia stanu ogólnego z odmłodzeniem w rozmazie krwi i bardzo wysokim stężeniem (...) we krwi (145 mg/dl) przy ujemnym posiewie krwi, gorączkę, obecność w posiewie krwi bakterii E. coli, niedokrwistości. Podejmowano stosowne leczenie.

Do dwudziestej ósmej doby życia prowadzono żywienie pozajelitowe, a żywienie enteralne przez zgłębnik do żołądka rozpoczęto od siódmej doby życia.

Po uzgodnieniu telefonicznym dziecko w stanie ogólnym średnim przekazano do Oddziału Neurochirurgii Instytutu (...) w W. celem dalszego leczenia, z rozpoznaniem wcześniactwa, ciężkiej zamartwicy urodzeniowej, zespołu zaburzeń oddychania, toksoplazmozy wrodzonej, obrzęku uogólnionego płodu, wodogłowia wrodzonego, okulopatii toksoplazmozowej, toksoplazmozowego zapalenia wątroby, małopłytkowości wtórnej, żółtaczki noworodków, drgawek noworodka, ostrej niewydolności nerek, posocznicy bakteryjnej, wodobrzusza i zaburzeń odżywiania. W dniu 19 maja 2011 r. Z. W. przebywała na Oddziale Neurochirurgii, a od 19 do 26 maja 2011 r. na (...)w W.. Została tam przyjęta po alarmie reanimacyjnym z powodu spadków saturacji, celem leczenia wodogłowia wrodzonego. 21 maja 2011 r., z powodu ciężkiego bezdechu z bradykardią wymagającą zastosowania masażu pośredniego serca i leków reanimacyjnych, dziecko wymagało zaintubowania i zastosowania oddechu wspomaganego. Po poszerzeniu diagnostyki, w tym wykonaniu badania CT głowy i pobraniu płynu mózgowo-rdzeniowego, dziecko zakwalifikowano do implantacji zastawki komorowo-sercowej. Zabieg przeprowadzono 23 maja 2011 r. Po skończonym leczeniu nerochirurgicznym, dziecko przekazano do Szpitala macierzystego. Od 26 maja do 15 czerwca 2011 r. Z. W. przebywała w (...) w B. celem kontynuacji leczenia.

W 80 dobie życia dziecko w stanie ogólnym dość dobrym zostało wypisane do domu pod opiekę hospicjum domowego, z zaleceniem stałego nadzoru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, dokonania szczepień, karmienia pokarmem sztucznym według potrzeb i stosownie do wieku, podawania określonych witamin i leków i kontroli w poradniach specjalistycznych. Od 15 czerwca do 30 listopada 2011 r., Z. W. ze względu na stan zdrowia przebywała w B. Hospicjum (...) celem opieki paliatywnej. W tym czasie rozpoczęto rehabilitację, z zaleceniem dalszej kontynuacji i leczenia w poradniach specjalistycznych.

W chwili obecnej Z. W. cierpi z powodu powikłań toksoplazmozy wrodzonej w postaci padaczki objawowej, spastycznego niedowładu czterokończynowego i skrajnego stopnia wodogłowia wewnętrznego nadnamiotowego trójkomorowego, z powodu którego implantowano jej zastawkę komorowo-sercową. Rozwój psychoruchowy dziecka jest w znacznym stopniu zaburzony, dziecko jest leżące, samodzielnie nie zmienia pozycji, nie obraca się na boki i brzuch, nie siada i nie chodzi, z powodu upośledzenia umysłowego pozostaje bez kontaktu logicznego z otoczeniem. Ponadto, dziecko nie wodzi wzrokiem i najprawdopodobniej nie widzi.

Orzeczeniem (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Ł. z 6 lipca 2011 r., małoletnia powódka Z. W. została zaliczona do osób niepełnosprawnych od urodzenia na czas do 31 lipca 2013 r. Z orzeczenia wynika, że małoletnia powódka wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, a także wymaga stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Wezwaniem do zapłaty z 3 lutego 2012 r. powódka M. W. oraz małoletnia powódka Z. W. zwróciły się do pozwanego Szpitala (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. z żądaniem zapłaty: 300.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na rzecz M. W., 1.000.000 zł na rzecz małoletniej Z. W. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, 2.000 zł miesięcznie płatnych z góry do 10 dnia każdego miesiąca począwszy od kwietnia 2011 r. tytułem renty wyrównawczej, 100.000 zł na poczet przyszłych kosztów leczenia. Ostateczne wezwanie do zapłaty wystosowano do pozwanego szpitala w dniu 24 lutego 2013 r. wystosowane zostało do pozwanego szpitala ostateczne wezwanie do zapłaty. Z kolei 5 marca 2012 r. wezwanie do zapłaty wystosowano do (...) S.A.

Od 13 lutego do 4 marca 2014 r. małoletnia powódka Z. W. przebywała na (...) w B., gdzie trafiła w skrajnym odwodnieniu i niedożywieniu z objawami niewydolności oddechowej w przebiegu zapalenia płuc. Przyjęta została do Kliniki (...) i przekazana do (...) ze względu na narastanie objawów niewydolności oddechowej, a jej stan ogólny oceniono jako ciężki. Następnie 4 czerwca 2014 r. małoletnia powódka Z. W. została przyjęta do (...)w B., gdzie udzielono porady ambulatoryjnej w związku z założeniem wypadniętego drenu gastrostomijnego. Wobec braku wskazań do hospitalizacji wypisano ją tego samego dnia.

Małoletnia Z. W. jest osobą leżącą. Nie ma odleżyn. Nie jest pionizowana. Waży około 8 kg. Opieka nad nią wymaga zakupu strzykawek do gastrostomii, opatrunków, gazików, taśm samoprzylepnych, preparatów do stosowania na skórę, wody utlenionej, oliwki używanej do rehabilitacji, kremów i maści do pielęgnacji, wody do wstrzykiwań (do inhalacji, do koncentratora tlenu), mgiełki solankowej (do inhalacji), leków, pampersów i podkładów higienicznych. Nadto, małoletnia powódka dojeżdża do lekarzy specjalistów do B. do (...)w B. i rodzice powódki ponoszą koszty tych dojazdów. Od września 2015 r. jej rodzice będą ponosili koszty dojazdu do (...) w D.. Łączny miesięczny koszt leczenia powódki to 1.185,10 zł, a od września 2015 r. 1.281,10 zł. Natomiast, koszt sprawowanej nad nią opieki to 2.240 zł miesięcznie.

Koszt jednej rehabilitacji domowej małoletniej powódki Z. W. przez A. S. prowadzącą Prywatny Gabinet Rehabilitacyjny A. S. w A. metodą (...) przez 45 minut to 50 zł (k. 538). W listopadzie i grudniu 2014 r. oraz w styczniu, lutym, marcu i kwietniu 2015 r. małoletnia powódka Z. W. przeszła po 12 godzin rehabilitacji, których łączny miesięczny koszt wyniósł 600 zł.

Małoletnia korzysta z odpłatnych turnusów rehabilitacyjnych - koszt jednego turnusu organizowanego dla dzieci w 2014 r. wyniósł 1.350 zł od osoby.

Korzystała również w okresach 15 czerwca 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. oraz 1 lipca 2014 r. do 28 lutego 2015 r. z zabiegów rehabilitacyjnych o wartości 595 zł miesięcznie, które finansowana przez (...) i (...)w B.. Nadto nieodpłatnie korzystała ze sprzętu fundacji koniecznego do rehabilitacji.

Orzeczeniem nr(...) o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych indywidualnych z 19 maja 2015 r., Zespół (...) w Ł. orzekł o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych indywidualnych małoletniej powódki Z. W. w okresie do końca edukacji w roku szkolnym 2019/2020 z uwagi na stwierdzone upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim.

Od września 2015 r. małoletnia powódka Z. W. wraz z matką M. W. będą uczestniczyć w terapii prowadzonej w (...)w D. (10 godzin w tygodniu).

Powódka M. W. ma wykształcenie średnie, ukończyła liceum profilowane zawodowe usługowo-gospodarcze w kierunku handlowca. Otrzymywała świadczenie pielęgnacyjne dla osoby z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem przyznane na Z. W. w kwocie 520 zł miesięcznie na okres od 15 lipca 2011 r. do 31 lipca 2013 r. na podstawie decyzji (...) w Z. nr (...). Dodatkowo korzystała z pomocy z (...) i korzystała z zasiłku okresowego w wysokości 220 zł, celowego 80 zł, na dożywanie w wysokości 90 zł na jedno dziecko. M. W. i A. W. nie otrzymywali dopłat za mieszkanie. Do października 2014 r. małoletnia Z. W. otrzymywała zasiłek pielęgnacyjny, a powódka M. W. świadczenia pielęgnacyjne 1157 zł. Od chwili zabezpieczenia powództwa nie otrzymują zasiłku pielęgnacyjnego i świadczenia pielęgnacyjnego. Otrzymują zasiłek opiekuńczy w wysokości 580 zł.

A. W. - mąż i ojciec powódek, ma wykształcenie średnie ekonomiczne, jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna w Powiatowym Urzędzie Pracy w Z. od 25 stycznia 2012 r. Z tego tytułu powodowi, powódce M. W. oraz małoletniej powódce Z. W. przysługuje prawo do świadczeń publicznych zakładów opieki zdrowotnej. A. W. zazwyczaj zarobi dorywczo 200-300 zł miesięcznie, czasem trochę więcej. Jest właścicielem samochodu osobowego. Rodzice małoletniej Z. W. mają długi u rodziny w łącznej kwocie około kilkunastu tysięcy zł. Brali również pożyczki w takich firmach jak B., P.. M. W. i A. W. mieszkają na stancji i z tego tytułu ponoszą opłatę czynszu 226 zł plus 300 zł odstępnego. Za telewizję płacą 22 zł, za wodę 60 zł, za energię 130 zł.

Powódka M. W. urodziła drugie dziecko, które obecnie ma około 2 lat i rozwija się prawidłowo.

Pozwany Szpital (...) Sp. z o.o. zawarł z pozwanym (...) S.A. w W. umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej - za okres ubezpieczenia od 1 listopada 2009 r. do 31 października 2010 r. (polisa (...)) oraz za okres od 1 listopada 2010 r. do 31 października 2011 r. (polisa (...)).

(...), obecnie pozwany Szpital (...) Sp. z o.o. z/s w Z., w dniu 31 grudnia 2007 r. w Z. zawarł z lek. B. T. ze specjalizacją II stopnia w zakresie położnictwa i ginekologii, prowadzącym Indywidualną (...), umowę (...) na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Z kolei w dniu 28 marca 2008 r. zawarł umowę nr (...) na udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej z I. P. (1) specjalistą z dziedziny położnictwa i ginekologii, prowadząca (...). Zaś w dniu 5 marca 2008 r. zawarł z H. S. (1), posiadającą specjalizacje I stopnia w zakresie ginekologii i położnictwa, prowadzącą Prywatny Gabinet Ginekologiczny, umowę (...) na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w znacznej części.

Odnosząc się do żądania powódek opartego o treść art. 445 § 1 k.c. i art. 448 k.c. oraz art. 23 k.c. i art. 24 § 1 k.c., Sąd I instancji przedstawił podstawy odpowiedzialności pozwanego Szpitala, wskazując, że jest on samodzielnym podmiotem praw i obowiązków i ponoszącym odpowiedzialność na mocy art. 417 § 1 k.c. i przewidzianej w nim zasady winy, czego nie zmienił fakt, iż stał się on podmiotem leczniczym niebędącym przedsiębiorcą o jakim mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Nadto, Sąd podkreślił, że na podstawie zawartych umów z lekarzami odpowiedzialnymi za właściwą opiekę nad powódką M. W. podczas jej ciąży (tj. lek. B. T., lek. I. P. (1), lek. H. S. (1)) ponoszą oni odpowiedzialność solidarną za wyrządzone szkody przy udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej, określonych w § 2 tej umowy. Lekarze nie przystąpili do sprawy po stronie pozwanej.

Natomiast Sąd uznał, że w związku z ciągiem zaniedbań przez personel medyczny, odpowiedzialność ubezpieczyciela (...) S.A. z siedzibą w W. wynika z umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej stwierdzonych polisami nr (...) obejmującej okres ubezpieczenia od 1 listopada 2009 r. do 31 października 2010 r. oraz nr polisy (...) obejmującej okres ubezpieczenia od 1 listopada 2010 r. do 31 października 2011 r.

Sąd odniósł się do kwestii rozkładu ciężaru dowodu w wypadku roszczeń przewidzianych w art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. i art. 24 § 1 k.c., wskazując, że to nie pokrzywdzony winien wykazać winę w zachowaniu sprawcy (zgodnie z domniemaniem bezprawności przewidzianym w art. 23 k.c. i przerzuceniem ciężaru dowodu), a sprawca naruszenia dobra osobistego może zwolnić się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że działał zgodnie z prawem. W tych warunkach powódka M. W. winna była wykazać istnienie i rozmiar szkody oraz związek przyczynowy, a także winę sensu stricto, czyli w znaczeniu subiektywnym. Strona pozwana zaś wykazując brak bezprawności działania mogłaby uchylić się od odpowiedzialności.

Sąd swoje ustalenia oparł o opinię sądowo-lekarską sporządzoną przez biegłych z (...) w Ł.. Wskazano w niej między innymi, że w przypadku zakażenia toksoplazmozą w czasie ciąży, zazwyczaj stosuje się spiramycynę od chwili rozpoznania zakażenia do porodu, a w przypadku potwierdzenia zakażenia płodu - pirymetaminę z sulfadiazyną. Biegli zaznaczyli, że nie jest jednoznacznie wyjaśnione, czy takie leczenie przeciwpierwotniakowe zmniejsza ryzyko zarażenia płodu, ale ogranicza ryzyko wystąpienia następstw wrodzonej toksoplazmozy, zwłaszcza ciężkich wad wrodzonych, przy czym ryzyko jest tym mniejsze, im wcześniej rozpoczęto leczenie. Nadto biegli podali, że M. W. zgłosiła się po raz pierwszy do ginekologa-położnika z Poradni G.-Położniczej Szpitala (...) w Z., gdy była w 8 tygodniu ciąży (czyli w I trymestrze) i był to moment, kiedy powinna zostać poinformowana przez ginekologa-położnika prowadzącego jej ciążę o możliwości i korzyściach płynących z wykonania badań serologicznych, w tym określających status serologiczny w stosunku do T. gondii. W opinii wskazano również, że przeprowadzenie zalecanych przez (...) badań w kierunku toksoplazmozy prawdopodobnie miałoby jednak nie tyle wpływ na przebieg profilaktyki, co pozwoliłoby na wcześniejsze rozpoznanie zakażenia T. gondii i wdrożenie leczenia. Mimo że, żadne przepisy nie obligują lekarza do wykonania badań na toksoplazmozę, to lekarz kierując się dobrem pacjentki i jej przyszłego dziecka powinien poinformować pacjentkę o możliwości i korzyściach płynących z wykonania badań serologicznych w kierunku toksopla­zmozy i powinien zaproponować pacjentce wykonanie tych badań. Jednak nikt z personelu lekarskiego nie udzielił M. W. takich informacji i nie zaproponował wykonania takich badań, aż do czasu, gdy w badaniu USG uwidoczniono poszerzenie komory bocznej mózgu płodu, ale nawet wówczas badania w kierunku toksoplazmozy zostały wykonane z nieuzasadnionym opóźnieniem (zlecenie w dniu 4 marca 2011 r., wyniki otrzymano 17 marca 2011 r.). W związku z tym, że w dniu (...) ciąża zakończyła się porodem, to nie było czasu na zaplanowanie i wdrożenie diagnostyki prenatalnej. Sąd I instancji podkreślił, że w ocenie biegłych, znaczny stopień nasilenia powikłań zakażenia płodu sugeruje, że do zakażenia płodu mogło dojść we wczesnym okresie ciąży i powikłania te mają charakter trwały.

Sąd Okręgowy wskazał również, mając na względzie treść opinii biegłych, że w trakcie hospitalizacji na (...)w Z. odpowiedzialność za przebieg (...) ponosili lekarze prowadzący ciężarną w czasie trwania kolejnych hospitalizacji i ordynator tamtejszego Oddziału, który powinien nadzorować przebieg diagnostyki i leczenia. Natomiast, w ramach opieki w (...)w Z. odpowiedzialność za przebieg postępowania medycznego ponosili lekarze przyjmujący ciężarną w czasie kolejnych wizyt. Nadto w ocenie biegłych możliwość zakażenia M. W. podczas jej pobytów w (...)w Z. lub na (...)w Z. jest mało prawdopodobna. Wskazali również, że z medycznego punktu widzenia nie ma możliwości jednoznacznego przewidzenia, jak potoczyłyby się losy Z. W. w przypadku wdrożenia prawidłowego postępowania medycznego. Jednakże w ich ocenie Z. W. miałaby szanse życia w lepszym stanie zdrowia, być może byłaby osoba chociażby częściowo samodzielną, zaś błędne postępowanie medyczne pozbawiło ją takich szans.

Sąd Okręgowy podzielając w całości opinię podkreślił, że do zakażenia powódki prawdopodobnie doszło we wczesnym etapie ciąży, a nie w czasie pobytu M. W. w pozwanym Szpitalu. Jednakże nie została ona poinformowana o toksoplazmozie, a brak stosownych badań spowodował nie podjęcie jak najszybszego leczenia w celu zapobieżenia negatywnym skutkom dla stanu zdrowia małoletniej Z. W.. Nadto z zeznań świadka H. S. (1), zbierającej wywiad stanowczo nie wynika, że poinformowała powódkę o tej chorobie.

W tych warunkach Sąd I instancji uznał, że lekarze sprawujący opiekę nad M. W. podczas jej ciąży, wykazali się niedbalstwem, polegającym na niedołożeniu należytej staranności, której należało oczekiwać od nich w trakcie prowadzenia ciąży, jako od lekarzy specjalistów. Zaś stopień tego niedbalstwa Sąd ocenił, jako rażący.

Mając na względzie, że Z. W. nigdy nie będzie samodzielna pod względem ruchowym oraz intelektualnym i zawsze będzie wymagała stałej pomocy innych osób w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, Sąd uznał, że istnieje adekwatny związek przyczynowy między postępowaniem lekarzy (ich zaniechaniem udzielenia adekwatnej pomocy medycznej podczas ciąży a powstałą szkodą) art. 361 § 1 k.c. - polegającą na zaistnieniu ciężkiej choroby i w konsekwencji konieczności ponoszenia wydatków na opiekę nad dzieckiem głęboko upośledzonym. W konsekwencji roszczenie o zadośćuczynienie dochodzone przez małoletnią Z. W. co do zasady zasługiwało na uznanie.

Ustalając jego wysokość stosownie do art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c., Sąd Okręgowy podniósł, że małoletnia Z. W. nie może i nie będzie mogła prowadzić normalnego życia, charakterystycznego dla zdrowych dzieci w jej wieku, oraz że jej uszczerbku na zdrowiu wyklucza możliwość poprawy stanu zdrowia. Jest całkowicie zależna od pomocy innych osób, zaś brak kontaktu werbalnego i wzrokowego jest szczególnym utrudnieniem dla jej opiekunów. Biegli podali, że powikłania toksoplazmozy wrodzonej mają u małoletniej charakter trwały. Małoletnia powódka wymaga i będzie wymagała do końca życia opieki innych osób i pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych przez 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu. Codzienna rehabilitacja, powinna być kontynuowana do końca jej życia. Mając zatem na względzie stopień krzywd doznanych przez powódkę i kompensacyjny charakter dochodzonego roszczenia Sąd uznał, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia będzie suma 700.000 zł. Żądanie małoletniej powódki ponad tę kwotę, jako wygórowane zostało oddalone.

Odsetki ustawowe zostały zasądzone od kwoty 500.000 zł od dnia następnego po dniu otrzymania odpisu pozwu przez stronę pozwaną, tj. od 15 maja 2012 r. do dnia zapłaty, zaś od kwoty 200.000 zł od dnia następnego po dniu otrzymania przez pozwany Szpital (...) Sp. z o.o. pisma rozszerzającego powództwo, tj. od 4 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty.

Oceniając roszczenie małoletniej powódki z tytułu kosztów leczenia tj. zakupu sprzętu rehabilitacyjnego w postaci piłki do ćwiczeń, wałka i półwałka rehabilitacyjnego, materaca rehabilitacyjnego, fotelika samochodowego rehabilitacyjnego, wózka rehabilitacyjnego - co jest niezbędne do transportu małoletniej na rehabilitację i do lekarzy oraz wykonywania ćwiczeń rehabilitacyjnych w warunkach domowych - Sąd uznał, że kwota 8.112 zł zasługuje na podstawie art. 444 § 1 k.c. na uwzględnienie.

Odnosząc się do żądania zasądzenia renty, Sąd wskazał, mając na względzie treść art. 444 § 2 k.p.c. oraz fakt, że małoletnia powódka w konsekwencji nie skierowania powódki M. W. w odpowiednim czasie na badanie, którego celem było wykrycie toksoplazmozy, urodziła się z ciężkimi objawami toksoplazmozy wrodzonej i nie ma możliwości prowadzenia normalnego życia i rozwoju osobistego i społecznego na specyficzne, na szereg specyficznych i odmiennych potrzeb małoletniej.

Ze względu na całkowitą niesamodzielność, konieczna jest stała opieka ze strony osób trzecich, która będzie niezbędna do końca jego życia. Obecnie świadczona jest przez matkę małoletniej. Niezbędny jest też zakup pieluchomajtek i sprzętu niezbędnego do karmienia metodą gastrostomii, jak też innych medykamentów o łącznej wartości 461,50 zł miesięcznie. Nadto konieczna jest ciągłą rehabilitacja, której koszt miesięczny wynosi 600 zł. Do tych potrzeb należy zaliczyć również koszty dojazdów w wysokości 153,60 zł miesięcznie i koszt opieki w wysokości 2.240 zł miesięcznie. W konsekwencji łączny koszt leczenia oraz opieki nad małoletnią wynosił 3.425,10 zł, co jednak od września 2015 r. należało powiększyć o 96 zł tytułem kosztów dojazdu do (...)w D..

Z racji, że podane przez stronę powodową kwoty, Sąd I instancji uznał za niewygórowane, odpowiadające cenom rynkowym i znajdującym odzwierciedlenie w załączonych do akt fakturach, uznał roszczenie za zasadne. Sąd uwzględnił również wypłacane sumy w wynikające z wydanego w trakcie postępowania postanowienie z dnia 15 lipca 2015 r. o zabezpieczaniu powództwa w kwotach po 2.080 zł miesięcznie, oraz fakt zmiany kosztów dojazdu, co w konsekwencji doprowadziło do ustalając różnej wysokość renty w trakcie trwania procesu.

Na podstawie art. 189 k.p.c., za zasadne Sąd I instancji uznał żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanych na przyszłość względem małoletniej Z. W. za skutki związane z nieprawidłowym przeprowadzeniem ciąży u M. W. w Szpitalu (...) Sp. z o.o. w Z.. Stan zdrowia dziecka jest bardzo zły i nie można też wykluczyć powstania dalszych szkód.

Nie budziło też wątpliwości Sądu żądanie zadośćuczynienia zgłoszone przez M. W. w wysokości 50.000 zł. M. W. nie otrzymała właściwej pomocy lekarskiej podczas ciąży, czego konsekwencją jest zły stan zdrowia małoletniej Z. W.. To na powódce spoczywa obowiązek wychowywania dziecka głęboko upośledzonego fizycznie i kompletnie niesamodzielnego, wymagającego stałej opieki i pielęgnacji. Jak to wynika z opinii biegłych, w chwili obecnej M. W. cierpi z powodu zaburzeń adaptacyjnych o obrazie przedłużonej reakcji depresyjnej z obniżeniem nastroju, zaniżoną samooceną, obawą o przyszłość i skłonnością do ciągłego przeżywania poczucia winy. Ze względu na poważne upośledzenie małoletniej córki powódka M. W. nie będzie mogła doznawać od niej zwrotnych uczuć i emocji wiążących się z wychowaniem dziecka i wprowadzaniem go w życie.

Sąd, mając na względzie art. 448 k.c. uznał, że w okolicznościach niniejszej sprawy właściwym zadośćuczynieniem na rzecz M. W. będzie suma 50.000 zł, która umożliwi jej łatwiejsze przystosowanie się do istniejącej sytuacji.

Odsetki od przyznanego zadośćuczynienia zasądzone zostały od 15 maja 2012 r. do dnia zapłaty, tj. od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanym.

Wszelkie dalsze roszczenia, jako niezasadne zostały oddalone. Ze względu, że lekarze H. S. (2), B. T., I. P. (1) nie przystąpili do sprawy w charakterze pozwanych, to zawarte przez nich z (...) S.A. umowy ubezpieczenia nie mogły być podstawą do określenia górnej granicy odpowiedzialności pozwanego (...) S.A., w konsekwencji oddalone zostało roszczenie powódek o zastrzeżenie na postawie art. 319 k.p.c. odpowiedzialności cywilnej (...) S.A. w W. do kwoty 2.518.016,60 zł

Rozstrzygnięcia podjęte w pkt I, II, III, IV, V i VI wyroku zostały podjęte w oparciu o art. 415 k.c., art. 417 k.c., art. 445 § 1 k.c. w z art. 444 § 1 k.c., art. 444 § 1 i 2 k.c., art. 448 k.c. w zw. z art. 23 i 24 § 1 k.c. oraz art. 189 k.p.c.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c.

Mając na względzie, że powódki uległy tylko co do nieznacznej części swych żądań, Sąd Okręgowy zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódek kwotę 7.234 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

O nieuiszczonych kosztach sądowych orzekł w oparciu art. 113 ust. 1 i art. 113 ust. 4 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację o wyroku Sądu Okręgowego z dnia 15 czerwca 2015 r. wywiodły wszystkie strony.

Pozwany (...) S.A. zaskarżył wyrok w części, tj. W pkt I, II, III, IV, VII i VIII. Zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie:

-

art. 361 § 1 k.c. w zw. art. 445 § 1 k.c. poprzez bezpodstawne przyznanie małoletniej powódce Z. W. rażąco wygórowanego zadośćuczynienia w kwocie 700.000 zł,

-

art. 362 k.c. poprzez bezpodstawne przypisanie całej winy za powstałą szkodę Szpitalowi (...) w Z. i jego lekarzom, i nie przypisane M. W. przyczynienie się do powstałej szkody przynajmniej w 50%.

-

art. 233 k.p.c. poprzez bezpodstawne uznanie przez Sąd, że za całą szkodę powstałą w wyniku niepoinformowania powódki M. W. będącej w ciąży o istnieniu choroby pod nazwą toksoplazmoza, o zagrożeniach z nią związanych oraz o przyjętej profilaktyce ponosi winę tylko i wyłącznie personel Szpitala (...) w Z. i lekarze

-

art. 363 § 2 k.c. poprzez bezpodstawne zasądzenie odsetek od zasądzonych kwot zadośćuczynienia od dnia 15 maja 2012 r i od dnia 4 kwietnia 2014 r. podczas, gdy stan zdrowia powódek i w konsekwencji wysokość zasądzonych kwot zadośćuczynienia udało się ustalić w dniu wyrokowania i od tej daty powinny być zasądzone odsetki ustawowe od przyznanych kwot w pkt. I i pkt. II wyroku.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwany (...) S.A. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I i obniżenie zasądzonej kwoty 700 000 zł do kwoty 100.000 zł z należnymi odsetkami od dnia wyrokowania i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie; zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II i obniżenie zasądzonej kwoty 50 000 zł do kwoty 25.000 zł z należnymi odsetkami od dnia wyrokowania i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie; zmianę zaskarżonego wyroku w pkt III i obniżenie zasądzonej kwoty 8.112 zł do kwoty 4.056 zł i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie pozostałym zakresie; zmianę zaskarżonego wyroku w pkt IV poprzez oddalenie powództwa w zakresie zasądzonej renty w wysokości po 1.345,10 zł miesięcznie od dnia 1 lipca 2014 r. do dnia 30 czerwca 2015 r., obniżenie zasądzonej renty w kwocie po 3.425,10 zł miesięcznie od dnia 1 lipca 2015 r do dnia 30 września 2015 r do kwoty 1.750 zł i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, obniżenie zasądzonej renty w kwocie po 3.500 zł miesięcznie począwszy od dnia 1 października 2015 r do kwoty 1.750 zł i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie; zmianę pkt VII i VIII wyroku i odpowiednie obniżenie zasądzonych na rzecz powódek i Skarbu Państwa kwot; zasądzenie od powódek na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego; zasądzenie od powódek na rzecz pozwanego kosztów w postępowaniu apelacyjnym w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany Szpital (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. zaskarżył wyrok w części, w zakresie: punktu I ponad zasadzoną kwotę 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 100.000 zł od dnia 15 maja 2012 r. do dnia 9 czerwca 2015 r.; punktu II uwzględniającego ponad zasadzoną kwotę 25.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 25.000 zł od dnia 15 maja 2012 r. do dnia 9 czerwca 2015 r.; punktu III uwzględniającego powództwo w zakresie ponad zasadzoną kwotę 4.056 zł; punktu IV uwzględniającego powództwo zakresie zasądzonej kwoty renty w wysokości po 1 345,10 zł płatną począwszy od 1 lipca 2014 r. do 30 czerwca 2015 r.; ponad kwotę 1.712,55 zł miesięcznie płatną począwszy od 1 lipca 2015 r. do 30 września 2015 r., ponad kwotę 1.750 zł miesięcznie płatną począwszy od 1 października 2015 r., wraz z ustawowymi odsetkami; punktu V, VII,VIII w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany Szpital zarzucił:

-

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

• błędną ocenę dowodu z opinii biegłych z (...) w Ł. wraz z opinią uzupełniającą

• błędną ocenę dowodu z zeznań świadka H. S. (1) i B. T. oraz dokumentacji medycznej (karta informacyjna -wywiad)

• błędną ocenę dokumentacji medycznej (historia choroby na Oddziale G.-Położniczym Szpital (...) w Z. i historia choroby w Poradni G.-Położniczym Szpital (...) w Z.) polegającą na pominięciu wynikających z tej dokumentacji treści, tj. tego, że M. W. nie stawiała się na umówione wizyty w Poradni w wyznaczonych terminach ponieważ jak to sama określiła „ nie chodziłam co miesiąc do lekarza bo dobrze się czułam”, które to uchybienie rzutuje na błędne przypisanie pozwanemu Szpitalowi (...) w Z. pełnego zakres odpowiedzialności za zły stan zdrowia małoletniej powódki;

naruszenie art. 361 § 1 k.c. polegające na wadliwym przyjęciu, iż pozwany Szpital (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. ponosi odpowiedzialność za wszystkie skutki zakażenia toksoplazmosą małoletniej Z. W.;

naruszenie art. 362 k.c. polegające na nieuwzględnieniu, że M. W. przyczyniła się w sposób nieumyślny do powstania szkoda małoletniej powódki poprzez brak ograniczenia kontaktów ze zwierzętami i nie stawienia się na umówione comiesięczne wizyty w Poradni G. - Położniczej Szpitala (...) w Z.;

naruszenie art. 417 § 1 k.c. poprzez uznanie, że odpowiedzialność deliktowa pozwanego szpitala opiera się na tej podstawie w sytuacji, gdy działalność lecznicza pozwanego nie jest podejmowana w ramach imperium, a w konsekwencji przesłanki odpowiedzialności pozwanego szpitala należy rozpatrywać w oparciu o przepis art. 430 k.c. w zw. z art. 415 k.c. w zw. z art. 416 k.c.;

naruszenie art. 430 k.c. w zw. z art 415 k.c. w zw. z art 416 k.c. w zw. z art. 444 § 1 i 2 w zw. z art. 445 § 1 k.c. poprzez uznanie, że pozwany szpital ponosi w pełnym zakresie deliktową odpowiedzialność za szkodę na osobie małoletniej Z. W.;

naruszenie art. 445 § 1 k.c. poprzez zasądzenie na rzecz małoletniej Z. W. zadośćuczynienia w wysokości, która jest rażąco wygórowana;

naruszenie art. 448 k.c. poprzez zasądzenie na rzecz M. W. zadośćuczynienia, które jest rażąco wygórowane;

naruszenie art. 363 § 2 k.c. poprzez zasądzenie odsetek ustawowych od zasądzonych roszczeń z tytułu zadośćuczynienia od daty wcześniejszej aniżeli data wyrokowania;

naruszenie art. 366 § 1 k.c. w zw. z art. 369 k.c. poprzez zasądzenie roszczeń od pozwanych solidarnie w sytuacji, gdy w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie występuje ze względu na brak stosownego uregulowania w ustawie lub umowie solidarność bierna, lecz odpowiedzialność in solidum.

Mając to na uwadze pozwany Szpital wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzez:

- zasądzenie w miejsce orzeczonych kwot w pkt I. od pozwanych Szpitala (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. i (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki małoletniej Z. W. reprezentowanej przez rodziców M. i A. W. tytułem zadośćuczynienia kwoty 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty, z tym, że spełnienie świadczenia przez (...) Spółkę Akcyjną w W. zwalnia pozwany Szpital (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. i odwrotnie, a ponadto, odpowiedzialność (...) Spółki Akcyjnej w W. ogranicza się do wysokości określonej warunkami umów ubezpieczenia nr polisy (...) obejmującej okres ubezpieczenia od 1 listopada 2009 r. do 31 października 2010 r. oraz nr polisy OWA (...) obejmującej okres ubezpieczenia od 1 listopada 2010 r. do 31 października 2011 r.;

- zasądzenie w miejsce orzeczonych kwot w pkt. II od pozwanych Szpitala (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. i (...) Spółki Akcyjnej w W. tytułem zadośćuczynienia na rzecz powódki M. W. kwotę 25.000 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od 10 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty; z analogicznymi zastrzeżeniami jak w punkcie pierwszym;

- zasądzenie w miejsce orzeczonych kwot w pkt III od pozwanych Szpitala (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. i (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz małoletniej powódki Z. W. reprezentowanej przez rodziców M. i A. W., kwotę 4.056 zł tytułem kosztów leczenia, tj. zakupu sprzętu rehabilitacyjnego z analogicznymi zastrzeżeniami jak w punkcie pierwszym;

- zasądzenie w miejsce orzeczonych kwot pkt IV od pozwanych Szpitala (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. i (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz małoletniej powódki Z. W. reprezentowanej przez rodziców M. i A. W., rentę w wysokości po 1.750 zł miesięcznie, płatną do 10 każdego miesiąca począwszy od daty uprawomocnienia orzeczenia wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności każdej raty liczonymi od 11 dnia każdego miesiąca aż do dnia, zapłaty z analogicznymi zastrzeżeniami jak w punkcie pierwszym.

- pkt. V poprzez oddalenie powództwa w zakresie ustalenia odpowiedzialności Pozwanych na przyszłość wobec małoletniej Z. W. za skutki związane z przebiegiem ciąży u M. W.;

- VII i VIII poprzez orzeczenie o kosztach procesu przez ich stosunkowe rozdzielenie odpowiednio do wyniku sprawy.

Nadto pozwany wniósł o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego Szpitala (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. kosztów procesu za II instancję wraz z kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Pozwany Szpital wniósł ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Powódki w wywiedzionej apelacji zaskarżyły wyrok w części, tj. w pkt I, II, II, IV, V w zakresie ograniczenia odpowiedzialności (...) Spółki Akcyjnej w W. do wysokości określonej warunkami umów ubezpieczenia nr polisy (...) obejmującej okres ubezpieczenia od 1 listopada 2009 r. do 31 października 2010 r. oraz nr polisy OWA (...) obejmującej okres ubezpieczenia od 1 listopada 2010 r. do 31 października 2011 r. oraz w pkt VI w części dotyczącej oddalenia roszczenia w kwocie 100.000 zł na rzecz małoletniej Z. W. dochodzonego tytułem zadośćuczynienia.

Zaskarżonemu wyrokowi powódki zarzuciły naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez:

- niewłaściwe zastosowanie art. 319 k.p.c. - poprzez jego błędną interpretację polegającą na ograniczeniu odpowiedzialności pozwanego (...) S.A., podczas gdy przepis ten pozwala sądowi jedynie na zastrzeżenie pozwanemu prawa powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności na etapie postępowania egzekucyjnego oraz niewłaściwe zastosowanie polegające na pominięciu przy ustalaniu górnej granicy odpowiedzialności (...) S.A. - zakresu umów ubezpieczenia obowiązkowego i dobrowolnego zawartych przez H. S. (1), B. T. oraz I. P. (2).

- naruszenie art. 233 k.p.c. w związku z naruszeniem art 328 § 2 k.p.c. skutkujące pominięciem przy wyrokowaniu faktu, iż B. T., I. P. (1) oraz H. S. (1) odpowiadają za przebieg (...) w czasie trwania kolejnych hospitalizacji w ramach Oddziału (...)Położniczego oraz w ramach opieki w (...) sp. z o.o., a tym samym ponoszą winę za błędy medyczne powstałe w przebiegu ciąży M. W..

Powódki zarzuciły również naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie bądź błędną wykładnię art. 822§4 k.c. - poprzez pominięcie przy wyrokowaniu faktu, że powódki nie wywiodły powództwa przeciwko H. S. (1), I. P. (1), B. T. oraz naruszenie art. 445 k.c. w zw. z art. 415 k.c. - poprzez rażące zaniżenie sumy odpowiedniego zadośćuczynienia zasądzonego od pozwanych na rzecz małoletniej Z. W.;

Mając to na uwadze, strona powodowa wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie solidarnie od pozwanych Szpitala (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w (...) S.A. na rzecz powódki małoletniej Z. W. reprezentowanej przez rodziców kwoty 800.000 zł z ustawowymi odsetkami; zastrzeżenie (...) S.A. prawa powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości określonej warunkami umów ubezpieczenia wymienionych w apelacji polis; zasądzenie od pozwanych na rzecz powódek kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji pozwanej i zasądzenie na jej rzecz od pozwanych na rzecz powódek kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powódek (...) S.A. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powódek na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany Szpital w odpowiedzi na apelację powódek wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powódek na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódek oraz apelacja pozwanego Szpitala (...) spółki z o.o. w Z. są bezzasadne, natomiast apelacja pozwanego (...) Zakładu (...) okazała się częściowo uzasadniona, co skutkowało zmianę zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny - rozpoznając sprawę w granicach apelacji i opierając się na materiale procesowym zebranym w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji uzupełnionym w postepowaniu apelacyjnym o ustne wyjaśnienie opinii przez biegłych - uznał, że Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne odnośnie przebiegu prowadzenia ciąży powódki M. W., stanu zdrowia, w jakim urodziła się małoletnia powódka Z. W., przebiegu jej leczenia i rehabilitacji, rokowań co do poprawy jej stanu zdrowia, poniesionych kosztów leczenia małoletniej powódki oraz zakresu zwiększonych potrzeb małoletniej. Ustalenia te maja należyte oparcie w dokumentacji medycznej, opinii biegłych, a ponadto są w przeważającej części bezsporne. Sąd Apelacyjny w pełni je zatem akceptuje i uznaje za własne.

Przystępując do rozpoznania poszczególnych zarzutów podniesionych w apelacjach w pierwszej kolejności wskazać trzeba, że trafny jest zarzut pozwanego Szpitala, iż Sąd pierwszej instancji błędnie jako podstawę jego odpowiedzialności wskazał art. 417 § 1 k.c. regulujący odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną niezgodnym z prawem wykonywaniem władzy publicznej. Działalność placówek medycznych polegająca na udzielaniu świadczeń medycznych (poza obowiązkowymi szczepieniami ochronnymi) nie należy bowiem do zakresu imperium, a zakłady opieki zdrowotnej nie są organami władzy publicznej. Podstaw odpowiedzialności pozwanego Szpitala należy poszukiwać w tym wypadku w art. 430 k.c. w zw. z art. 415 k.c.

Przesłankami odpowiedzialności placówki medycznej na podstawie art. 430 k.c. w zw. z art. 415 k.c., które musi wykazać powód, są wyrządzenie szkody przez personel medyczny, zawinione działanie lub zaniechanie tego personelu, normalny związek przyczynowy pomiędzy tym działaniem lub zaniechaniem a wyrządzoną szkodą oraz wyrządzenie szkody przy wykonywaniu powierzonej czynności, przy czym do przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej wystarczy choćby najmniejszy stopień winy.

Zaistnienie szkody, a w przypadku szkody o charakterze majątkowym także jej wysokość, nie były w sprawie przedmiotem kontrowersji. Zakres zaskarżania w apelacjach obu pozwanych pozwala na przyjęcie, że w rozpoznawanej sprawie odpowiedzialność obu pozwanych co do zasady nie była przez nich kwestionowana, a zatem na przyjęcie, że niekwestionowane jest także zawinione zaniechanie pozwanego Szpitala, polegające na niepoinformowaniu powódki M. W. przez ginekologa-położnika prowadzącego jej ciążę (w początkowym okresie ciąży) o możliwości i korzyściach płynących z wykonania badania w kierunku toksoplazmozy, a ponadto na niewykonaniu tych badań w trakcie kolejnych hospitalizacji powódki w pozwanym Szpitalu.

Dodać trzeba, że z niezakwestionowanej przez skarżących w tym zakresie opinii biegłych lekarzy wynika, że wprawdzie ówcześnie (tj. w okresie trwania ciąży powódki) badania ciężarnej w kierunku toksoplazmozy nie były obowiązkowe (przepisy nie obligowały lekarza do wykonania tych badań), tym niemniej według rekomendacji (...) Towarzystwa Ginekologicznego należało do 10 tygodnia ciąży oznaczyć miano przeciwciał toksoplazmozowych klasy IgM i IgG w surowicy krwi, a przy ujemnym wyniku powtórzyć badania między 21 a 26 tygodniem ciąży. Biegli stwierdzili ponadto, że lekarz prowadzący ciążę, kierując się dobrem pacjentki i jej przyszłego dziecka, powinien poinformować pacjentkę o możliwości i korzyściach płynących z tego badania oraz zaproponować pacjentce jego wykonanie. Ponadto w opinii biegli stwierdzili, że wymienione badanie należało wykonać w trakcie hospitalizacji w dniach od 14 do 18 października 2010 r. w dniach od 16 do 19 listopada 2010 r. Tymczasem badania te zostały wykonane dopiero, gdy w badaniu USG, przeprowadzonym w trakcie hospitalizacji w okresie od 15 do 18 lutego 2011 r., uwidoczniono poszerzenie komory bocznej mózgu płodu, ale nawet wówczas wykonano jej z nieuzasadnionym opóźnieniem tj. dopiero podczas wizyty w Poradni G.-Położniczej Szpitala (...) w Z.. w dniu 4 marca 2011 r.

W tym kontekście zarzuty podniesione w apelacji pozwanego Szpitala dotyczące błędnej oceny dowodu z zeznań świadków H. S. (1) i B. T. oraz dokumentacji medycznej w postaci karty informacyjnej - wywiadu, zmierzające do wykazania, że Sąd w wyniku błędnej oceny tych dowodów wadliwie ustalił, że powódka nie została poinformowana o konieczności zmiany sposobu życia, wzmożonej częstotliwości mycia rąk oraz unikania kontaktów ze zwierzętami są be znaczenia. Zakładając bowiem nawet, że powódka została poinformowana o profilaktyce zakażeń toksoplazmozą, to nie zmienia to oceny dotyczącej winy personelu pozwanego Szpitala, skoro nie została w sposób właściwy poinformowana o możliwości i korzyściach płynących z badania serologicznego w kierunku toksoplazmozy.

Jak już powiedziano przesłanką odpowiedzialność jednostki medycznej za tzw. szkody medyczne jest wina lekarza (lub szerzej personelu medycznego), którą można mu przypisać tylko w wypadku wystąpienia elementu obiektywnej i subiektywnej niewłaściwości postępowania (art. 415 k.c.). Element obiektywny występuje w przypadku naruszenia zasad wiedzy medycznej, doświadczenia i deontologii, zaś element subiektywny wiąże się z zachowaniem przez lekarza staranności, ocenianej przy przyjęciu kryterium wysokiego poziomu przeciętnej staranności zawodowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2013 r. IV CSK 431/12).

Art. 31 ust. 1 ustawy z 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty nakłada na lekarza obowiązek udzielania pacjentowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia albo rokowaniu.

W świetle tej regulacji, a także w świetle zaleceń (...) Towarzystwa Ginekologicznego dotyczących badania w kierunku toksoplazmozy należy przyjąć, że zaniechanie poinformowania powódki o potrzebie wykonania tych badań było obiektywnie niewłaściwe tj. niezgodne z obowiązującymi normami postepowania, a jednocześnie noszące znamiona nienależytej staranności, gdyż nieodpowiadające wzorcom postępowania w takich wypadkach.

Dodać w tym miejscu wypada, że wśród przepisów ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty nie ma szczególnego przepisu określającego rozkład ciężaru dowodu, i to w sposób odmienny od ogólnej reguły wyrażonej w art. 6 k.c., przeto ten ostatni przepis stanowi podstawę dla przesądzenia, na której ze stron sporu spoczywa ciężar wykazania, że lekarz wykonał, wynikający z art. 31 ust. 1 ustawy, obowiązek udzielenia pacjentowi przystępnej informacji, i to w przedmiotowym zakresie wynikającym z treści tego przepisu” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2004 r., II CK 303/04, OSP 2005, z. 11, poz. 131, z glosą M. Świderskiej, OSP 2005, z. 11, s. 131). Zatem skoro obowiązek udzielenia informacji obciąża lekarza, który wywodzi z tego skutki prawne, to na nim zgodnie z art. 6 k.c. spoczywa obowiązek udowodnienia, że obowiązek ten został wypełniony. Dowodem mogą być odpowiednie zapisy w historii choroby wraz z podpisem pacjenta, wręczone mu informacje pisemne, zeznania świadków (zob. M. Nesterowicz, Prawo medyczne, Toruń 2010, s. 163).

W rozpoznawanym przypadku w historii choroby brak jest zapisów wskazujących na to, że powódce udzielono informacji o potrzebie wykonania badania w kierunku toksoplazmozy i stosownej profilaktyce. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie sposób też uznać za wystarczający dowód udzielenia pełnej i zrozumiałej informacji powódce w tym zakresie zeznania świadka H. S. (1), która zeznała „... zbierając wywiad i pytając pacjentkę o kontakt ze zwierzętami informuje, że jest taka choroba toksoplazmoza, która może skutkować poronieniem płodu, jeśli występuje we wczesnej ciąży, a w okresach późniejszych wadami rozwojowymi płodu.” Zwrócić bowiem należy uwagę, że wcześniej świadek zeznała, ze wywiad przeprowadza położna, która przyjmuje pacjentkę do oddziału, a ponadto świadek mówiła jedynie o tym jak postępuje zwykle, a nie jak postąpiła w przypadku powódki. Zakładając zresztą nawet, że powódkę również zapytała o kontakt ze zwierzętami i udzieliła opisanej przez siebie informacji to w świetle jej zeznań nie sposób uznać, że informacja ta była pełna, a w szczególności, że obejmowała informację o możliwości wykonania badania w kierunku toksoplazmozy i korzyściach z tego badania, a także o stosownej profilaktyce.

Wystarczającym dowodem udzielenia powódce pełnej informacji w omawianym zakresie nie są też zeznania świadków B. T. i I. P. (1), skoro świadkowie nie pamiętali powódki M. W. jako pacjentki.

Podsumowując, skoro nie udzielono powódce M. W. wyczerpującej, podanej w sposób przystępny dla niej, informacji o możliwości przeprowadzenia badania w kierunku toksoplazmozy oraz korzyści z tych badań płynących, a także nie uzyskano od niej potwierdzenia, że rozumie z jakimi negatywnymi skutkami może liczyć się rezygnując z przeprowadzenia tego typu badania, to odpowiedzialność za następstwa nieprzeprowadzenia we właściwym czasie tych badań i niepodjęcia właściwych działań terapeutycznych ponosi pozwany szpital. Dopiero bowiem udzielenie pełnej informacji o zagrożeniach będących konsekwencją rezygnacji przez pacjenta z zalecanego badania, powoduje bowiem, że ryzyko ewentualnych następstw rezygnacji ponosi pacjent.

Oczywiście zawinione zaniechanie personelu medycznego pozwanego Szpitala i niekwestionowane zaistnienie szkody nie przesądzają jeszcze o odpowiedzialności pozwanego. Konieczny jest bowiem adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zawinionym zaniechaniem a szkodą.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd pierwszej instancji w oparciu o opinię biegłych, zaakceptowanych przez Sąd Apelacyjny, wynika, że możliwość zakażenia M. W. podczas jej pobytów w Poradni G.-Położniczej Szpitala (...) w Z. i na Oddziale G.-Położniczym Szpitala (...) w Z. jest mało prawdopodobna. W tych okolicznościach nie można przypisać odpowiedzialności pozwanemu za samo zakażenie M. W. z powodu braku przesłanki winy. Zakażenie powódki postrzegać jednak należy jako pierwsze ogniwo w ciągu zdarzeń, które wywołały chorobę małoletniej powódki - powikłania toksoplazmozy wrodzonej. Bez zakażenia powódki nie doszłoby do zakażenia płodu i następstw tego zakażenia.

Niesłusznie jednak obaj pozwani omawianą przyczynę szkody na osobie małoletniej powódki Z. W. postrzegają w kategorii przyczynienia się, uzasadniającego - po myśli art. 362 k.c. - zmniejszenie należnych małoletniej powódce zadośćuczynienia, odszkodowania i renty.

Za podstawę przyjęcia przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody w rozumieniu art. 362 k.c. nie mogą być bowiem uznane okoliczności - tak jak w tym przypadku - niezależne od poszkodowanego, a przede wszystkim niebędące jego działaniem. Skarżący wskazują bowiem w tym kontekście na zachowania matki małoletniej powódki polegające na nieprzestrzeganiu zasad higieny, nieograniczenie kontaktu ze zwierzętami i niestawianie się na umówione wizyty w Poradni G.-Położniczej.

Podniesiony zatem w apelacjach pozwanych zarzut naruszenia art. 362 k.c. uznać należy za chybiony.

Odnosząc się do kolejnego zarzutu podniesionego w apelacjach pozwanych, a mianowicie naruszenia art. 361 § 1 k.c., zauważyć należy, że istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zaniechaniem pozwanego a szkodą na osobie małoletniej powódki co do zasady - biorąc pod uwagę zakres zaskarżenia, treść oraz uzasadnienie wymienionego zarzutu - zdaje się nie budzić wątpliwości skarżących. Takich wątpliwości w świetle ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych nie miał także Sąd Apelacyjny. Przypomnieć w tym miejscu należy, że gdy chodzi o tzw. „procesy lekarskie” przyjmuje się zgodnie w orzecznictwie, że w takich przypadkach nie jest na ogół możliwe uzyskanie pewności (wyrażonej parametrycznie) co do istnienia związku przyczynowego pomiędzy działaniem lekarza (personelu medycznego) a szkodliwym skutkiem na osobie pacjenta. Wynika to w szczególności z niedoskonałości poziomu nauki i wiedzy medycznej, a także nieuchwytności i niemożności poddania obserwacji procesów biologicznych zachodzących w człowieku. Dlatego badając zaistnienie normalnego związku przyczynowego, orzecznictwo w takich przypadkach nakazuje odwoływać się do prawdopodobieństwa takiego związku - przy czym przyjmuje się, że wystarczające jest ustalenie wysokiego, graniczącego z pewnością, stopnia prawdopodobieństwa (prawdopodobieństwa wysokiego stopnia, dostatecznej dozy prawdopodobieństwa) - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2007 r., II CSK 285/07, LEX nr 490418; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 22 września 2005 r., I ACa 197/05, OSA 2006, z. 5, poz. 16; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2005 r., V CK 182/05, LEX nr 180901; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2000 r., V CKN 34/00, LEX nr 52689; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 marca 2000 r., I ACa 192/00, OSA 2002, z. 1, poz. 3; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1999 r., II CKN 965/98, LEX nr 523610; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 1998 r., III CKN 4/98, (...) 1999, nr 3, s. 135; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1998 r., III CKN 589/97, LEX nr 519284; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1977 r., II CR 571/76, LEX nr 7900; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1972 r., II PZ 288/72. W świetle opinii biegłych lekarzy - zdaniem Sądu Apelacyjnego - nie ulega wątpliwości, że zaniechanie personelu pozwanego Szpitala polegające po pierwsze na niepoinformowaniu M. W. o możliwości i korzyściach badania w kierunku toksoplazmozy i tym samym pozbawienie jej szansy podjęcia świadomej decyzji dotyczącej przeprowadzenia diagnostyki w tym kierunku, a po wtóre niewykonanie tych badań w trakcie kolejnych hospitalizacji powódki i w konsekwencji niepodjęcia stosowanej zwykle w takich wypadkach terapii, co najmniej przyczyniło się do pogorszenia stanu, w jakim urodziła się małoletnia powódka. Istniały zatem wystarczające podstawy do przyjęcia istnienia wysokiego prawdopodobieństwa związku przyczynowego pomiędzy zaniechaniem personelu medycznego pozwanego Szpitala a szkodliwym skutkiem na osobie małoletniej powódki.

Kwestią budzącą zastrzeżenia pozwanych było obciążenie pozwanego Szpitala odpowiedzialnością za pełną szkodę poniesioną przez małoletnią powódkę w sytuacji wystąpienia współprzyczyny tej szkody, niezawinionej przez Szpital, w postaci zakażenia matki - M. W..

Istnienie współprzyczyn wyrządzenia szkody nie wyklucza oczywiście możliwości ich wartościowania z punktu widzenia adekwatnego związku przyczynowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1999 r., II CKN 187/98; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2004 r., II CK 249/04). W realiach niemniejszej sprawy ścisłe rozdzielenie przyczyn i ustalenie z dużym stopniem prawdopodobieństwa, jaki był wpływ każdej z tych przyczyn na powstanie szkody okazało się jednak niemożliwe.

Niewątpliwym jest, że do zarażenia płodu nie doszłoby gdyby nie wcześniejsze zarażenie matki. Tym niemniej treść opinii biegłych - w ocenie Sądu Apelacyjnego - nie daje podstaw do ustalenia z dużym stopniem prawdopodobieństwa, że do zarażenia płodu i następstw tego zarażenia w postaci toksoplazmozy wrodzonej doszłoby również w sytuacji, gdyby w najwcześniej możliwym czasie tj. w drugim trymestrze ciąży zastosowano terapię ograniczająca przenikanie toksoplazmy do płodu. Wprawdzie w pisemnej opinii biegli zawarli stwierdzenie, że znaczny stopień nasilenia powikłań zakażenia płodu sugeruje, że do zakażenia płodu mogło dojść we wczesnym okresie ciąży, ale jednocześnie ustnie wyjaśniając opinię na rozprawie apelacyjnej biegli M. B. oraz S. J. stwierdzili, że nie jest możliwe ustalenie kiedy doszło do zakażenia M. W., tj. czy przed zajściem w ciążę, czy też gdy już była w ciąży i w jakim okresie ciąży, ani też tego kiedy doszło do uszkodzenia płodu w wyniku przeniknięcia toksoplazmy. Stwierdzili także, że nie ma możliwości określenia, które z wad, z jakim urodziła się małoletnia powódka, nie wystąpiłyby gdyby we właściwym czasie wdrożono leczenie, ani też określenia stopnia prawdopodobieństwa ograniczenia ryzyka wystąpienia wad płodu w przypadku zastosowania leczenia zmniejszającego przenikanie toksoplazmy do płodu. Jednocześnie stwierdzili, że przy zastosowaniu leczenia przeciwtoksoplazmowego, zmniejszającego przenikanie toksoplazmozy do płodu, rodzą się zdrowe dzieci oraz że nie wiadomo do czasu porodu u których matek zakażonych toksoplazmozą wystąpią wady płodu.

W sytuacji gdy szkoda jest następstwem dwóch lub więcej przyczyn, z których każdą - jak w tym przypadku - przypisać można innej osobie (zbieg przyczyn) w doktrynie (zob. Agnieszka Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 361 Kodeksu cywilnego i przytoczone tam stanowisko - F. Błahuta (w:) Kodeks..., s. 868 i n.) wskazuje się, że wówczas możemy mieć do czynienia z trzema rodzajami sytuacji: a) działają równocześnie dwie przyczyny, z których każda samodzielnie wywołała szkodę, b) szkoda jest wynikiem współdziałania dwóch lub więcej przyczyn, z których każda oddzielnie by jej nie wywołała; każda z tych przyczyn jest niesamodzielna i dopiero szkodliwy skutek następuje poprzez ich wspólne współdziałanie, c) istniejąca już szkoda ulega zwiększeniu wskutek nowej przyczyny, która pozostaje w związku z pierwszą. W sytuacji opisanej w punkcie „a” i „b” odpowiadają wszyscy sprawcy skutku - jednocześnie każdy z nich odpowiada za całą szkodę. Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy odpowiedzialność któregoś ze współsprawców odpadnie z uwagi na brak pozostałych przesłanek odpowiedzialności; wówczas odpowiadali będą tylko pozostali sprawcy. W sytuacji opisanej w punkcie „c”, jeżeli druga przyczyna nie pozostaje w normalnym związku przyczynowym w stosunku do pierwszej przyczyny, to osoba odpowiedzialna za pierwszą przyczynę nie ponosi odpowiedzialności za drugą szkodę, lecz tylko za pierwszą. Jeśli natomiast druga przyczyna pozostaje w normalnym związku przyczynowym z pierwszą - zobowiązany do odszkodowania z pierwszej przyczyny odpowiada za dalsze następstwo, co nie wyłącza odpowiedzialności za to następstwo odpowiedzialnego za tę drugą przyczynę.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zebrany w sprawie materiał dowodowy, a zwłaszcza opinia biegłych, nie daje dostatecznych podstaw do przyjęcia, że w rozpoznawanym przypadku zachodzi trzecia z wymienionych wyżej sytuacji upoważniająca do obciążenia pozwanego Szpitala odpowiedzialnością jedynie za niektóre następstwa zakażenia płodu, a w konsekwencji do nieobciążania tego pozwanego za całą szkodę.

Podsumowując, Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 361 § 1 k.c., za nietrafny.

Przechodząc do kwestionowanej we wszystkich apelacjach wysokości należnego małoletniej powódce zadośćuczynienia wskazać trzeba, że w żadnej z apelacji nie podniesiono zarzutów zmierzających do podważenia ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji istotnych dla określenia rozmiaru doznanej przez powódkę krzywdy. W każdej z apelacji podniesiono natomiast zarzut naruszenia art. 445 § 1 k.c. poprzez błędne jego zastosowanie. Zarzuty te są jednakże nietrafne.

Zgodnie z powszechnie przyjętym w judykaturze stanowiskiem, określenie wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia (art. 445 § 1 k.c.) stanowi uprawnienie sądu merytorycznie rozpoznającego sprawę w pierwszej instancji, zaś korygowanie przez sąd odwoławczy wysokości już zasądzonego zadośćuczynienia jest uzasadnione tylko wówczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających istotny wpływ na jego wysokość, jest ono nieodpowiednie jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie.

Dalej wskazać trzeba, że zadośćuczynienie przewidziane w art. 445 § 1 k.c. pełni funkcje kompensacyjną, przyznana suma pieniężna ma stanowić bowiem przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej. Podstawowym kryterium określającym rozmiar należnego zadośćuczynienia jest rozmiar doznanej krzywdy, który uzależniony jest od rodzaju, charakteru uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, długotrwałości cierpień fizycznych, ich intensywności i nieodwracalności skutków. Ocenie polegają też cierpienia psychiczne związane zarówno z doznanymi uszkodzeniami, jak i w razie ich nieodwracalności ze skutkami, jakie wywołują w życiu poszkodowanego w przyszłości tj rzutują na poziom życia i jego jakość. Zadośćuczynienie za krzywdę wyrządzona czynem niedozwolonym jest świadczeniem przyznawanym jednorazowo, powinno zatem stanowić rekompensatę za wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne zarówno te, których poszkodowany już doznał, jak i te które w związku z doznanym uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia zapewne wystąpią u niego w przyszłości, jako możliwe do przewidzenia następstwa czynu niedozwolonego. Poza tym okolicznościami na rozmiar zadośćuczynienia ma także wiek poszkodowanego, utrata szans na normalne życie. (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28 stycznia 2010 r., I CSK 244/09, z dnia 6 lipca 2012 r., V CSK 332/11, z dnia 30 stycznia 2014 r., III CSK 69/13).

Te wszystkie okoliczności, które winny być brane pod uwagę przy ustalania zadośćuczynienia Sąd pierwszej instancji uwzględnił. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie sposób także uznać, ze jest ono „nieodpowiednie” - tj. rażąco wygórowane, jak twierdzą w apelacjach pozwani, czy też zbyt niskie, jak zarzuca strona powodowa.

Krzywdę doznana przez powódkę należy uznać za ogromną. U zarania życia doznała uszczerbku na zdrowiu, które wyklucza w sposób trwały możliwość normalnego życia. Jej aktualny stan zdrowia nie rokuje prawidłowego rozwoju fizycznego, ale także intelektualnego - Z. W. nigdy nie będzie samodzielna pod względem fizycznym i intelektualnym, do końca życia zdana będzie na pomoc innych osób w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, nie będzie w stanie nawiązać z innymi osobami kontaktu intelektualnego. Olbrzymi jest też rozmiar cierpień fizycznych, których doznała w związku z zabiegami podejmowanymi dla ratowania życia i których doznaje nadal w związku z zabiegami rehabilitacyjnymi i ograniczeniami związanymi z unieruchomieniem, sposobem odżywiania.

Z drugiej jednak strony przyznaną jej kwotę zadośćuczynienia, biorąc pod uwagę stan zamożności polskiego społeczeństwa należy uznać za znaczną, niewątpliwie ekonomicznie „odczuwalną” dla powódki. W tych okolicznościach, biorąc także pod uwagę zasadę, że zadośćuczynienie nie powinno być nadmierne i prowadzić do wzbogacenia poszkodowanego, przyznane powódce zadośćuczynienie należy uznać za odpowiednie w rozumieniu art. 445 § 1 k.c.

Odpowiednie jest także, w ocenie Sądu Apelacyjnego, zadośćuczynienie przyznane przez Sąd pierwszej instancji powódce M. W.. Ponadto - wbrew odmiennemu w tej mierze stanowisku pozwanego ubezpieczyciela - nie zachodziły podstawy do obniżenia tego zadośćuczynienia stosownie do art. 362 k.c. Do szkody niemajątkowej wynikającej z naruszenia praw pacjenta powódka w żadnej bowiem mierze się nie przyczyniła. W kategorii przyczynienia się do krzywdy wywołanej naruszeniem praw pacjenta nie można bowiem postrzegać okoliczności na które wskazuje pozwany ubezpieczyciel w apelacji, a mianowicie faktu, że do zakażenia powódki M. W. doszło wskutek niezachowania przez nią zasad higieny i ostrożności w kontaktach ze zwierzętami.

Powódka M. W. domagała się zasądzenia zadośćuczynienia na swoją rzecz „…w związku z zaniedbaniami podczas opieki okołoporodowej, które naruszyły prawo pacjenta do informacji w związku z toksoplazmozą, w tym naraziły powódki na utratę zdrowia w związku z opóźnieniem diagnostyki i leczenia toksoplazmozy.” W uzasadnieniu żądania przytoczyła zatem takie okoliczności, które nakazywały jego ocenę na podstawie art. 4 ust. 1 w zw. z art. 9 i art. 6 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku praw pacjent (tekst jedn. Dz.U. 2016 r. poz. 186).

Art. 4 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku praw pacjenta z 2008 r. przewiduje autonomiczne roszczenie o zadośćuczynienie za doznana krzywdę, stanowiąc, że w razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. Chodzi tu o prawa pacjenta m.in. do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej (art. 6) oraz informacji o proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu (art. 9). Zgodnie z prezentowanym stanowiskiem doktryny celem regulacji art. 4 ust. 1 u.p.p. nie jest osłabienie ochrony pacjenta poprzez wskazanie tych naruszeń dóbr, w przypadku których uzasadnione jest roszczenie o zadośćuczynienie. Z tego względu należy opowiedzieć się za istnieniem zbiegu roszczeń z art. 448 k.c. i art. 4 ust. 1 u.p.p. Znaczenie art. 4 ust. 1 u.p.p. polega na tym, że wskazuje on expressis verbis te naruszenia praw pacjenta, które przesądzają o naruszeniu dobra osobistego. W związku z tym pokrzywdzony nie musi udowadniać, że doszło do naruszenia prawnie chronionego dobra osobistego - wystarczy wskazać konkretne naruszenie praw pacjenta. Do przyznania zadośćuczynienia za naruszenie praw pacjenta nie jest konieczne spełnienie przesłanki szkody na osobie, może być ono przyznane za sam fakt naruszenia i nie jest zależne od jednoczesnego wystąpienia takiej szkody (tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 kwietnia 2015 r., I ACa 816/14).

W ustalonym przez Sąd pierwszej instancji stanie faktycznym, podzielonym przez Sąd Apelacyjny, sam fakt naruszenia prawa M. W., jako pacjentki, do stosownej informacji o możliwości przeprowadzenia badania serologicznego w kierunku toksoplazmozy i korzyściach z tego badania, a także prawa do leczenia, które powinno być zastosowane w przypadku wykrycia przeciwciał toksoplazmowych, nie budzi wątpliwości. Jak już wcześniej powiedziano naruszanie to było zawinione przez pozwany Szpital.

W tych okolicznościach żądanie roszczenie o zadośćuczynienie jest w sposób oczywisty usprawiedliwione co do zasady. Nie jest też w ocenie Sądu Apelacyjnego rażąco, tj. w stopniu uzasadniającym jego korektę przez sąd odwoławczy, wygórowane.

Określenie „odpowiedniej” sumy zadośćuczynienia przyznawanego na podstawie art. 448 k.c. wymaga rozważenia takich okoliczności jak rodzaj naruszonego dobra, rozmiar doznanej wskutek tego naruszenia krzywdy, stopień winy sprawcy, sytuacji majątkowej zobowiązanego.

Sąd pierwszej instancji słusznie wskazał na cierpienia powódki jako matki niepełnosprawnego dziecka, na jej ujemne przeżycia spowodowane urodzeniem głęboko upośledzonego dziecka. Podkreślenia bowiem wymaga, że wskutek naruszenia praw powódki do informacji i odpowiednich świadczeń zdrowotnych powódkę pozbawiona szansy na podjęcie świadomej decyzji co przeprowadzenia badań, które mogłyby uchronić dziecko przed zakażeniem toksoplazmozą, albo przynajmniej ograniczyć jej skutki.

Nietrafny jest także podniesiony w apelacjach obu pozwanych zarzut naruszenia art. 363 § 2 k.c. przez zasądzenie odsetek ustawowych od zasądzonych roszczeń z tytułu zadośćuczynienia od daty wcześniejszej niż data wyrokowania, przy ustaleniu wysokości zadośćuczynienia według cen z daty orzekania.

Gdy chodzi o kwestię terminu wymagalności dochodzonego roszczenia o zadośćuczynienie, w orzecznictwie wyrażane jest zapatrywanie, podzielane przez Sąd Apelacyjny, według którego zadośćuczynienie za krzywdę staje się wymagalne po wezwaniu zobowiązanego przez pokrzywdzonego do spełnienia świadczenia (art. 455 § 1 k.c.). A zatem od tej chwili biegnie termin odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.).

Zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego, przewidzianego w art. 445 k.c. (i art. 448 k.c.), ma bowiem charakter bezterminowy, stąd też o przekształceniu go w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel przez wezwanie dłużnika do wykonania. Nie ma przy tym znaczenia, że przyznanie zadośćuczynienia jest fakultatywne i zależy od uznania sądu oraz poczynionej przez niego oceny konkretnych okoliczności danej sytuacji, poszkodowany bowiem może skierować roszczenie o zadośćuczynienie bezpośrednio do osoby ponoszącej odpowiedzialność deliktową (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2005 r., I CK 7/05, LEX nr 82273; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2010 r., II CSK 434/09, LEX nr 602683 i przywołane w jego uzasadnieniu orzeczenia Sądu Najwyższego; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2011 r., V CSK 38/11, LEX nr 1129170).

Nie uszło uwagi Sądu Apelacyjnego, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażane jest także zapatrywanie, że w razie ustalenia wysokości zadośćuczynienia według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy uzasadnione jest przyznanie odsetek dopiero od chwili wyrokowania. Taką tezę zawarł Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 30 października 2003 r., sygn. IV CK 130/02 oraz w przywołanym przez skarżących wyroku z dnia 25 kwietnia 2014 r., sygn. II CSK 436/13, wskazując w uzasadnieniu tego ostatniego, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że roszczenie o zadośćuczynienie, które ma na celu kompensację szkody niemajątkowej, jest zbliżone do roszczeń odszkodowawczych sensu stricto, wobec czego zasady ustalania wysokości odszkodowania określone w art. 363 § 2 k.c. można w drodze analogii stosować przy ustalaniu odpowiedniej sumy zadośćuczynienia. Nie można wprawdzie określać wysokości zadośćuczynienia wprost na podstawie cen, niemniej przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia uwzględnia się aktualny stan stosunków majątkowych w społeczeństwie, który niewątpliwie łączy się z poziomem cen. W tej sytuacji zasądzenie odsetek za okres poprzedzający wyrokowanie, przy równoczesnym ustaleniu wysokości zadośćuczynienia według cen z daty orzekania, prowadziłoby do nieuzasadnionego uprzywilejowania wierzyciela kosztem dłużnika. Dlatego też w razie ustalenia wysokości zadośćuczynienia według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy uzasadnione jest przyznanie odsetek dopiero od chwili wyrokowania (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1997 r., I CKN 361/97, nie publ., z dnia 20 marca 1998 r., II CKN 650/97, nie publ., z dnia 4 września 1998 r., II CKN 875/97, nie publ., z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000, Nr 9, poz. 158, z dnia 18 kwietnia 2002 r., II CKN 605/00, nie publ., z dnia 30 października 2003 r., IV CK 130/02, nie publ., z dnia 18 listopada 2003 r., II CK 235/02, M. Prawn. 2006, nr 2, s. 91, z dnia 27 września 2005 r., I CK 256/05, nie publ. i z dnia 28 kwietnia 2006 r., V CK 6/06, nie publ.).

Nie negując słuszności tego poglądu, podkreślenia jednak wymaga to, że dotyczy on takich przypadków, gdy wysokość zadośćuczynienia ustalono według stanu rzeczy na datę wyrokowania, i gdy zasadzenie odsetek od daty wezwania do zapłaty zadośćuczynienia prowadziłoby do nieuzasadnionego uprzywilejowania wierzyciela. Zwrócić też należy uwagę, że w orzecznictwie prezentowany jest także pogląd, który pozwala pogodzić dwa wyżej prezentowane stanowiska w kwestii terminu naliczania odsetek od zasądzonego zadośćuczynienia, a mianowicie, że kwestia wymagalności roszczenia o zadośćuczynienie musi być analizowana każdorazowo na gruncie okoliczności faktycznych danej sprawy, a w konsekwencji wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty należnej z tego tytułu, może się różnie kształtować w zależności od okoliczności sprawy (por. Sądu Najwyższego w wyrokach z 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005/2/40 i z 4 listopada 2008 r., II PK 100/08, OSNP 2010, Nr 10, poz. 108; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 30 czerwca 2015 r., sygn. I ACa 522/15; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 czerwca 2015 r., sygn. I ACa 43/15). W świetle tego stanowiska terminem, od którego należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie odszkodowania (jak i zadośćuczynienia za krzywdę), może być więc, w zależności od okoliczności sprawy, zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o odszkodowaniu, jak i dzień tego wyrokowania. I tak, jeżeli powód żąda od pozwanego zapłaty określonej kwoty tytułem odszkodowania z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od danego dnia, poprzedzającego dzień wyrokowania, odsetki te powinny być zasądzone zgodnie z żądaniem pozwu, o ile tylko w toku postępowania zostanie wykazane, że dochodzona suma rzeczywiście się powodowi należała tytułem zadośćuczynienia od wskazanego przez niego dnia. Jeżeli zaś sąd ustali, że zadośćuczynienie w rozmiarze odpowiadającym sumie dochodzonej przez powoda należy się dopiero od dnia wyrokowania, odsetki od zasądzonego w takim przypadku zadośćuczynienia mogą się należeć dopiero od dnia wyrokowania.

Z ustalonego w sprawie niniejszej stanu faktycznego, w dacie wezwania do zapłaty zadośćuczynienia zakres krzywdy obu powódek był już w sposób stały ustalony i znany stronie pozwanej. Nie uległy też od tego czasu zmianie w istotny sposób stosunku majątkowe w społeczeństwie wyznaczone poziomem cen.

W tych okolicznościach, zdaniem Sąd Apelacyjnego, nie było zatem podstaw do uwzględnienia zawartego w apelacjach pozwanych stanowiska, że odsetki ustawowe od zasądzonych na rzecz powódki zadośćuczynień należne są od daty uprawomocnienia się wyroku zasądzającego roszczenie.

Odnosząc się do zawartego w apelacji powódki zarzutu naruszenia art. 319 k.p.c., stwierdzić trzeba, że zarzut ten jest słuszny, ale z innej przyczyny niż wskazane w apelacji. Przepis ten bowiem w ogóle nie miał w sprawie zastosowania. Ustanawia on bowiem szczególną zasadę wyrokowania przewidzianą dla przypadków, w których pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych (cum viribus patrimonii) albo odpowiedzialność ograniczoną do wartości określonych przedmiotów majątkowych (pro viribus patrimonii). Taka sytuacja nie zachodzi w rozpoznawanej sprawie.

Zastosowanie w rozpoznawanej sprawie miał natomiast art. 824 § 1.k.c., który stanowi, że jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela. Innymi słowy zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela niekiedy nie pokrywa się w pełni z zakresem odpowiedzialności samego ubezpieczającego lub ubezpieczonego, co oznacza, że odpowiedzialność za szkody przewyższające sumę ubezpieczenia ponosi wyłącznie ubezpieczający albo ubezpieczony.

O zakresie odpowiedzialności ubezpieczyciela decyduje umowa ubezpieczenia oraz treść ogólnych warunków ubezpieczenia oraz przepisy kodeksu cywilnego. Ubezpieczyciel może przejąć wszystkie zobowiązania ubezpieczającego z tytułu odpowiedzialności cywilnej do wysokości zobowiązań samego ubezpieczającego, może również ustalić w umowie tzw. sumę gwarancyjną, stanowiącą górną granicę jego odpowiedzialności.

W rozpoznawanej sprawie poza sporem było, że pozwany Szpital ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone obu powódkom będące następstwem zdarzeń, które miały miejsce w okresie obowiązywania umów ubezpieczenia, wskazanych przez Sąd pierwszej instancji w wyroku. W obu polisach zostały wskazane sumy gwarancyjne i nie wynika z nich by strony umówiły się inaczej niż wynika to z art. 824 § 1 k.c.

Bezspornym było także, że łączna wartość sum ubezpieczenia na jedno zdarzenie z obu polis wynosiła 46.500 euro i 275.000 euro na wszystkie zdarzenia, których skutki objęte są umową ubezpieczenia. Polisy te zawarto na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej świadczeniodawcy udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2008 r., nr 3, poz. 10), zgodnie z którym kwoty o których wyżej mowa są ustalane przy zastosowaniu kursu średniego euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski po raz pierwszy w roku, w którym umowa ubezpieczenia OC została zawarta (§ 4 ust. 2). Według twierdzeń pozwanego ubezpieczyciela, którym strona powodowa nie zaprzeczyła, kurs ten wynosił 4.0924 zł, co oznacza, że suma gwarancyjna na jedno zdarzenie w każdej polisie wynosiła 190.296,60 zł, a zatem suma tych dwóch kwot tj. 380.593,20 zł stanowi górną granice odpowiedzialności pozwanego (...) Zakładu (...) za zobowiązania pozwanego Szpitala wobec każdej z powódek.

To mając na uwadze Sąd Apelacyjny skorygował zaskarżony wyrok, oddalając powództwo wobec pozwanego (...) Zakładu (...) (w uwzgklędnieniu jego apelacji) ponad sumę ubezpieczenia wyznaczającą zakres odpowiedzialności tego pozwanego. Sąd Apelacyjny miał przy tym na uwadze również i to, że suma gwarancyjna w części został wyczerpana - powódce Z. W. pozwany w okresie od lipca 2014 r. do marca 2016 r. wypłacał bowiem kwoty po 2.080 zł miesięcznie na podstawie postanowienia Sądu z dnia 15 lipca 2014 r., którym udzielono powódce zabezpieczenia roszczenia o zasądzenie renty. Łącznie wypłacono powódce 43.680 zł, co spowodowało wygaśnięcie zobowiązania pozwanego ubezpieczyciela do tej kwoty.

Ostatecznie zatem odpowiedzialność pozwanego zakładu ubezpieczeń wobec Z. W. ograniczona jest do kwoty 336.913,20 zł. Dlatego w stosunku do tego pozwanego podlegało oddaleniu powództwo o zadośćuczynienie w pozostałym zakresie oraz powództwo o odszkodowanie, rentę i ustalenie.

W apelacji strony powodowej zarzucono ponadto (w ramach zarzutu naruszenia art. 319 k.p.c.) niesłuszne pominięcie przy ustalaniu górnej granicy odpowiedzialności (...) S.A. - zakresu umów ubezpieczenia obowiązkowego i dobrowolnego zawartych przez H. S. (1), B. T. oraz I. P. (1) i zawarto wniosek o zastrzeżenie pozwanemu (...) Zakładowi (...) prawa powoływania się w toku postepowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości określonej warunkami umów ubezpieczenia zawartych przez w/w lekarzy, obejmującymi okresy ubezpieczenia szczegółowo określone we wniosku.

Stwierdzić trzeba, ze zarówno zarzut ten, jak i sformułowany w oparciu o niego wniosek są chybione.

Rację ma wprawdzie autor apelacji, że zgodnie z art. 822 § 4 k.c. uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela, w konsekwencji czego błędne jest stanowisko Sądu pierwszej instancji, że zawarte przez lekarzy H. S. (1), B. T. i I. P. (1) umowy ubezpieczenia nie mogły być podstawą do określenia górnej granicy odpowiedzialności pozwanego (...) Zakładu (...) wobec tego, że „nie przystąpili do sprawy w charakterze pozwanych”.

Tym niemniej zwrócić należy uwagę, że warunkiem odpowiedzialności ubezpieczyciela jest ustalenie odpowiedzialności, osób z którymi zawarł umowę odpowiedzialności cywilnej, w tym wypadku każdego z wyżej wymienionych lekarzy. Istotą opisywanego ubezpieczenia jest bowiem wejście ubezpieczyciela na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w sytuację prawną ubezpieczającego, w zakresie ponoszonej przez niego odpowiedzialności odszkodowawczej. W ocenie Sądu Apelacyjnego, zebrany w sprawie materiał, jakkolwiek pozwalał na ustalenie tzw. winy anonimowej po stronie pozwanego Szpitala, to nie dawał podstaw do przypisani wszystkich przesłanek odpowiedzialności któremukolwiek z wymienionych lekarzy, na tej tylko podstawie, że w okresach hospitalizacji powódki lekarze ci pracowali w pozwanym Szpitalu w oddziale ginekologiczno-położniczym. Warunkiem ich odpowiedzialności bowiem w tym wypadku byłoby przypisanie każdemu z nich konkretnego zawinionego zaniechania pozostającego w adekwatnym związku przyczynowym przyczynowym ze szkodą. W tzw. procesach lekarskich nie jest konieczne wykazanie związku przyczynowego o charakterze bezpośrednim i stanowczym, wystarczy ustalenie odpowiedniego stopnia prawdopodobieństwa wystąpienia następstw typowych. Jednak nawet tak rozumiany związek określony w art. 361 § 1 k.c. musi zachodzić pomiędzy ewidentnie nieprofesjonalnym i niestarannym, a więc zawinionym zachowaniem lekarza, a szkodą na zdrowiu powstałą u pacjenta (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2014 r., II CSK 296/2013). Do ustalenia tak skonkretyzowanej odpowiedzialności każdego z wymienionych lekarzy nie ma zaś w zebranym materiale dostatecznych podstaw.

Z przedstawionych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji, (art. 385 k.p.c. i art. 386 § k.p.c.). O kosztach postępowania odwoławczego postanowiono na podstawie art. 100 k.p.c.

(...)