Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 70/15
POSTANOWIENIE
Dnia 13 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Piotr Prusinowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku P. Spółki z o.o. z siedzibą w W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanego Ł. R.
o wydanie zaświadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 kwietnia 2016 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 marca 2015 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i nie obciąża organu
rentowego kosztami postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 25 marca 2015 r. Sąd Apelacyjny odrzucił apelację
P. Spółka z o.o.
Orzeczenie zapadło w sprawie z odwołania płatnika składek od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o odmowie wydania zaświadczenia o
podleganiu ustawodawstwu polskiemu (w trakcie skierowania do pracy za granicą).
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2014 r. oddalił odwołanie.
Rozstrzygniecie to zostało zaskarżone apelacją przez P. Sąd drugiej instancji w
dniu 26 stycznia 2015 r. wezwał skarżącego do uzupełnienia braków formalnych
2
apelacji przez wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia. W odpowiedzi płatnik
składek podał, że wartość przedmiotu zaskarżenia w przedmiotowej sprawie
stanowi objęcie ubezpieczeniem społecznym. W ocenie apelującego rozpoznawany
spór należy do kategorii spraw o objecie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego,
w których skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu sporu.
Sąd Apelacyjny nie podzielił tej argumentacji i zgodnie z art. 370 k.p.c.
odrzucił środek odwoławczy.
W zażaleniu płatnik składek wskazał na naruszenie art. 370 k.p.c. i art. 373
k.p.c. przez niewłaściwa ocenę prawną sprawy i przyjęcie, że nie doszło do podania
wartości przedmiotu zaskarżenia. Domagał się uchylenia postanowienia w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest trafne.
W tym samym układzie zdarzeń, występującym między tymi samymi
stronami, Sąd Najwyższy już wcześniej wypowiadał się w przedmiocie identycznych
zażaleń wniesionych przez wnioskodawcę. W rozpoznawanej sprawie nie
występują okoliczności mogące ocenę tę zmienić. W rezultacie trzeba powtórzyć
rozważania zawarte w postanowieniach Sądu Najwyższego z dnia 21 października
2015 r., II UZ 26/15, LEX nr 1938682 i II UZ 24/15, LEX nr 1854105.
Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury kategoria spraw o „prawa
majątkowe” rozumiana jest szeroko. Do takich spraw o charakterze majątkowym
mogą należeć również sprawy o wydanie zaświadczenia o „podleganiu nadal
ustawodawstwu danego państwa członkowskiego”, które w konsekwencji
przekładają się na wysokość należnych do zapłaty z tego tytułu składek na
ubezpieczenia społeczne. Prawami majątkowymi są bowiem prawa wywodzące się
bezpośrednio ze stosunków prawnych obejmujących ekonomiczne interesy stron
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2006 r., IV CZ 74/06,
LEX nr 607280). Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 października 2006 r.,
V CZ 67/06 (LEX nr 327899) stwierdził ponadto, że dla rozróżnienia majątkowego
bądź niemajątkowego charakteru konkretnej sprawy nie jest istotne,
czy rozpoznawana jest ona w następstwie wytoczenia powództwa o świadczenie,
3
czy też powództwa o ustalenie albo ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego.
Sprawą majątkową jest sprawa, w której zgłoszone żądanie zmierza do realizacji
prawa lub uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na stosunki majątkowe stron.
Z tych względów usprawiedliwione jest twierdzenie, że prawami majątkowymi są
wszelkie prawa wywodzące się bezpośrednio ze stosunków prawnych
obejmujących ekonomiczne interesy stron. A zatem, skoro przedmiotem
zaskarżonej decyzji i w konsekwencji odwołania wnioskodawcy było wydanie
zaświadczenia na formularzu A1, określającym ustawodawstwo właściwe,
to prawidłowo przyjął Sąd drugiej instancji, że jest to sprawa o prawa majątkowe i
nie stanowiło wykonania zobowiązania Sądu drugiej instancji wskazanie przez
skarżącego, „że wartość przedmiotu zaskarżenia w przedmiotowej sprawie stanowi
objęcie ubezpieczeniem społecznym”.
Odrębną kwestią pozostaje jednak możliwość odrzucenia apelacji wobec
niewykonania przez skarżącego zobowiązania Sądu drugiej instancji w przedmiocie
uzupełnienia braków formalnych apelacji. Wielokrotnie Sąd Najwyższy wskazywał,
że odrzucenie apelacji z powodu nieuzupełnienia braków formalnych w
wyznaczonym terminie dotyczy tylko takich braków, które uniemożliwiają nadanie
apelacji prawidłowego biegu (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 21
lipca 2004 r., II PZ 38/04, LEX nr 1125273; z dnia 28 stycznia 2005 r., III UZ 29/04,
OSNP 2005 nr 11, poz. 165; z dnia 11 grudnia 2009 r., II UZ 43/09, LEX nr 583823;
z dnia 17 maja 2013 r., II UZ 30/13, niepublikowane). Co prawda w uchwale z dnia
7 lipca 2005 r., II UZP 7/05 (OSNP 2005 nr 24, poz. 396) Sąd Najwyższy
zaprezentował stanowisko, że nieuzupełnienie przez stronę w wyznaczonym
terminie braku apelacji polegającego na nieoznaczeniu wartości przedmiotu
zaskarżenia w sprawie o prawo majątkowe (art. 368 § 2 k.p.c.) może stanowić
podstawę jej odrzucenia (art. 370 k.p.c.), także w sprawie z zakresu ubezpieczeń
społecznych, ale miał na względzie przede wszystkim sprawy, w których żądanie
dotyczyło określonej kwoty pieniężnej (np. jednorazowe odszkodowanie z tytułu
wypadku przy pracy). Wskazanie wartości przedmiotu sporu i przedmiotu
zaskarżenia ma bowiem na celu ustabilizowanie przedmiotu sporu i zakresu
zaskarżenia dla eliminacji możliwości dowolnego ich określania w poszczególnych
stadiach procesu dla potrzeb dopuszczalności zaskarżenia (skargi kasacyjnej) oraz
4
ponoszenia kosztów procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14
stycznia 2015 r., I CZ 100/14, LEX nr 1640230). Taka sytuacja nie ma natomiast
miejsca w rozpoznawanej sprawie.
Po pierwsze, w ocenie Sądu Najwyższego, wydanie zaświadczenia na
formularzu A1, określającego ustawodawstwo właściwe, jest sprawą o podleganie
ubezpieczeniu społecznemu. Wystarczy w tej kwestii odwołać się do poglądu Sądu
Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 r., II UK 116/13 (OSNP
2014 nr 5, poz. 73), że użyte w art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/04 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE Polskie wydanie
specjalne Rozdział 05, Tom 05, s. 72 z późn. zm.) oraz art. 14 ust. 1
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/09 z dnia 16
września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/04 w
sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L Nr 284,
s. 1 z późn. zm.) sformułowanie „podlega ustawodawstwu państwa
członkowskiego” oznacza podleganie przepisom tworzącym w danym państwie
członkowskim system zabezpieczenia społecznego przez spełnianie kryteriów
przewidzianych w tych przepisach do objęcia systemem zabezpieczenia
społecznego. W konsekwencji dla uznania, że konkretna osoba podlega
ustawodawstwu państwa członkowskiego w przedstawionym wyżej rozumieniu,
konieczne jest podleganie przez tę osobę ubezpieczeniu społecznemu na
podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (np. z tytułu pracy świadczonej na podstawie stosunku
pracy lub umowy cywilnoprawnej, czy też z tytułu prowadzenia pozarolniczej
działalności gospodarczej). Podleganie ubezpieczeniu społecznemu następuje z
mocy prawa i jest konsekwencją istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego
(por. Krzysztof Ślebzak „Komentarz do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 883/2004, LEX 2012). Taki sam pogląd wyraził Sąd Najwyższy w
wyroku z dnia 2 października 2013 r., II UK 170/13 (OSNP 2014 nr 12, poz. 171)
wskazując, że podleganie ustawodawstwu oznacza objęcie danej osoby systemem
zabezpieczenia społecznego według zasad obowiązujących w danym państwie
członkowskim.
5
Po drugie, sprawy o podleganie ubezpieczeniu społecznemu, mimo ich
majątkowego charakteru mogą być przedmiotem skargi kasacyjnej niezależnie od
wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3982
§ 1 k.p.c.), stała jest też dla tej kategorii
spraw stawka wynagrodzenia przysługującego pełnomocnikowi na podstawie
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r.,
poz. 461 z późn. zm.). Mimo, iż ta kategoria spraw nie jest wymieniona expressis
verbis w przepisach cytowanego powyżej rozporządzenia to na podstawie § 5
powinno się stosować stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju, a zatem
przyjmuje się, że będzie to stawka wymieniona w § 12 ust. 2 tego rozporządzenia.
Analogicznie rozwiązanie przewidziano w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 490 z
późn. zm.).
Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, że niewskazanie
przez skarżącego w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia nie uniemożliwiało
nadania apelacji dalszego biegu, a w konsekwencji nieuzupełnienie braku
formalnego przez skarżącego nie uzasadniało odrzucenia apelacji na podstawie
art. 370 k.p.c.
Z tych względów, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz art. 102 k.p.c. orzekł jak w sentencji
postanowienia.
kc