Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 343/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Powalska

Protokolant : sekr. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka z o.o. w O.

przeciwko Skarbowi Państwa –(...)

o odszkodowanie

1. oddala powództwo;

2. zasądza od powoda (...) Spółka z o.o. w O. na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 900 ( dziewięćset ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 343/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 maja 2016 r. powódka (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa- (...) kwoty 1.704,00 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu, do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powód „kosztów zastępstwa” według norm przepisanych, (pozew k. 2-9).

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik S. wniósł o oddalenie powództwa, o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, (odpowiedź na pozew k. 120-122).

W odpowiedzi na pozew Skarb (...) przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, (odpowiedź na pozew k. 147-153).

Postanowieniem z dnia 05 września 2017 r. w sprawie o sygn. akt I ACo 71/17 Sąd Apelacyjny w Łodzi z wniosków Sędziów S. o wyłączenie od rozpoznania sprawy Sądu Okręgowego w Kaliszu o sygn. akt I C 157/17 z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. przeciwko S. postanowił wyłączyć od rozpoznania sprawy sędziów Sądu Okręgowego w Kaliszu: S. P., J. C., A. B., E. A., K. R., J. B., W. T., R. S., M. M., P. S., M. P., A. K., W. V., B. M., H. H., J. R., H. N., W. K., E. K., M. W., M. B., K. P., A. M., D. Ś., M. G., E. N., P. L., R. K. oraz wyznaczyć Sąd Okręgowy w Sieradzu do rozpoznania sprawy Sądu Okręgowego w Kaliszu o sygn. akt I C 157/17, (postanowienie SO w Kaliszu sygn. akt I ACo 71/17 k. 130).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powódka (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. prowadzi działalność gospodarczą polegającą na windykacji należności pieniężnych. W tym celu osoba chcąca skorzystać z usług powódki dokonuje na nią powierniczego przelewu swojej wierzytelności. Powódka funkcjonuje na rynku od lat, a głównym przejawem jej aktywności jest dochodzenie roszczeń o zapłatę na drodze sądowej. Najczęściej sprawy te rozpoznawane są przez Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim, Sąd Rejonowy w Kaliszu oraz Sąd Okręgowy w Kaliszu, (dowód: wydruk z KRS k. 11-14).

W latach 2015-2016 w szesnastu sprawach wniesionych przez powódkę do Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim (sygn. akt I C 1459/15, I C 1719/15, I C 1703/15, I C 1157/15, I Nc 2922/15, I Ns 339/16, I C 2054/15, I Nc 2936/15, I C 23/16, I C 2657/15, I C 2937/15, I C 1249/15, I C 2819/15, I C 32/16, I C 2694/15) oraz Sądu Rejonowego w Kaliszu (sygn. akt V GC 51/16) Sądy te wydały postanowienia, mocą których uznały się z urzędu za niewłaściwe miejscowo i przekazały sprawę do rozpoznania innym Sądom zgodnie z miejscem zamieszkania pozwanego. Wskazane postanowienia sądów zostały przez powódkę zaskarżone, lecz Sąd Okręgowy w Kaliszu m.in. w sprawach o sygn. akt II Cz 709/15, II Cz 91/16, II Cz 767/15, II Cz 750/15, II Cz 158/16, II Cz 209/16, II Cz 146/16 upr., II Cz 134/16, II Cz 61/16, zażalenia oddalił. Opłaty od tych zażaleń wyniosły łącznie 1.104 zł. W związku z tym, że we wszystkich tych postępowaniach wniesione przez powódkę środki odwoławcze nie zostały uwzględnione, wskazane opłaty nie zostały jej zwrócone, co zdaniem powódki spowodowało, szkodę w jej mieniu w kwocie 1.104 zł. Dodatkowo Sąd Okręgowy w Kaliszu wydając postanowienie w dniu 07 marca 2016 r. w sprawie o sygn. akt II Cz 134/16 oddalając zażalenie powódki, obciążył ją kosztami postępowania zażaleniowego w kwocie 600 zł. W oparciu o powyższe powódka określiła łączną wysokość szkody, będącej w jej przekonaniu skutkiem, wydania przez Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim oraz Sąd Rejonowy w Kaliszu orzeczeń niezgodnych z prawem, na kwotę 1.704 zł, (dowód: kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim k. 15-17, 18-20, 21-23, 24-26, 27-29, 30-32, 32—34, 35-37, 38-40, 43-46,47-49, 50-52, 53-54, 55-57, 58-61, kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego w Kaliszu k. 62-63, kserokopia dowodów przelewów k. 64-80, postanowienia Sądu Okręgowego w Kaliszu k. 81-82, 83, 84-85, 86-87, 88-90, 91-93, 94, 95-97, 98-100, kserokopia postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi k. 115-117, 170-172, 173-175 kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego w Rawiczu k. 126).

Powyższych ustaleń dokonano na podstawie złożonych dokumentów, ale okoliczności istotne w sprawie pozostawały poza sporem.

Sąd Okręgowy zważył :

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powód wywodził w przedmiotowej sprawie, że należne jest mu odszkodowanie wobec wydania przez Sąd Okręgowy w Kaliszu niezgodnych z prawem kilkunastu orzeczeń oddalających zażalenia od postanowień wydawanych przez Sądy Rejonowe w przedmiocie stwierdzenia z urzędu niewłaściwości tych sądów i przekazania ich do rozpoznania sądom właściwym określonym według podstaw właściwości miejscowej. Jako doznaną szkodę z tego tytułu wskazywał poniesione koszty opłat od wniesionych zażaleń i koszty postępowania zażaleniowe poniesione w jednej ze spraw w wysokości 600 złotych.

Zgodnie z treścią art. 417¹ § 2 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia , jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

Owo właściwe postępowanie czyli skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w aspekcie jej dopuszczalności wynika zaś z przepisów art. 424¹ k.p.c. i 424^1a k.p.c. Dotyczy prawomocnych wyroków sądu drugiej instancji kończących postępowanie, jeśli ich zmiana bądź uchylenie w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Ponadto przysługuje od prawomocnych orzeczeń sądu pierwszej i drugiej instancji w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, a strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych. Nie dotyczy to zaś orzeczeń Sądu Najwyższego. W tym kontekście trzeba więc wskazać, że rację ma powód podnosząc, iż nie ma konieczności uzyskania w tym przypadku, na jaki się powołuje, uzyskania prejudykatu stwierdzającego niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia aby domagać się odszkodowania. Wynika to z normy art. 424 ^1b k.p.c. , zgodnie z którą w przypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków zaskarżenia.

Podstawą prawną oceny odpowiedzialności Skarbu Państwa jest więc cytowany na wstępie przepis art. 417¹ § 2 k.c. , zaś ogólne reguły tej odpowiedzialności statuuje przepis art. 417 k.c.

Przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa na tym gruncie są zaś: wystąpienie szkody wynikającej z niezgodnego z prawem działania jednostek Skarbu Państwa i adekwatny związek przyczynowy pomiędzy szkodą a takim zachowaniem ( art. 361 § 2 k.c. ).

Przede wszystkim więc należy dla ustalenia zasady odpowiedzialności pozwanego w przedmiotowej sprawie dokonać oceny w kontekście tego czy zachowanie na jakie powołuje się powód, wyrządzające według niego szkodę, można uznawać za bezprawne. Przepisy konstytuujące skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku nie precyzują pojęcia „niezgodność z prawem”. Wydaje się jednak, że nie można problemu tego rozstrzygać w oderwaniu od istoty wykonywania władzy sądowniczej, czyli bezstronności, niezawisłości i swobody sędziego w ocenie prawa i faktów stanowiących podstawę sporu. Trzeba także zgodzić się z poglądami funkcjonującymi w doktrynie i orzecznictwie, że treść konkretnego orzeczenia zależy w wielu wypadkach od wyników dokonywanej przez sąd wykładni, które zależą przecież od przedmiotu, stosowanej metody czy wreszcie konkretnego rozumowania podmiotu, który jej dokonuje. To zaś oznacza dopuszczalność przyjęcia wielu możliwych interpretacji przepisów prawa stanowiących podstawę rozstrzygania, które w swej istocie z zasady dotknięte są subiektywizmem oceny. Należy więc wskazać w tym kontekście na swoiste pojęcie bezprawności organów sądowych przy wydawaniu orzeczeń. W przypadku odpowiedzialności bowiem za wydanie orzeczenia sądowego, zwłaszcza w świetle art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, bezprawność musi być rozumiana przy pewnej korekcie wynikającej ze specyfiki wykonywania władzy sądowniczej. Zatem w kontekście cytowanych wyżej regulacji art. 424¹ k.p.c. w związku z art. 417¹ § 2 k.c. , orzeczenie niezgodne z prawem to takie orzeczenie, które jest bez jakichkolwiek wątpliwości sprzeczne z zasadniczymi , ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo było wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwie zastosowanego prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawnej. Doktryna przyjmuje od dawna stanowisko, zgodnie z którym „Mimo braku wyraźnych podstaw normatywnych niezgodność z prawem powodująca odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku wyrokowi sądu można przypisać cechy bezprawności” ( por. J. Gudowski, Węzłowe problemy skargi…., s. 7 i następne). Podobne stanowisko wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego – por. wyrok z dnia 31 marca 2006 r. , IV CNP 25/05, OSNC 2007, nr 1, poz. 17, wyrok z dnia 21 lutego 2007 r., I CNP 71/06, Lex nr 253389.

W tym kontekście na gruncie przedmiotowej sprawy trzeba zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, prezentowanym w odpowiedzi na pozew, że nie można traktować działania polegającego na wydawaniu przez Sąd Okręgowy w Kaliszu orzeczeń przywoływanych w uzasadnieniu pozwu jako działania bezprawnego w aspekcie kwalifikowanej bezprawności. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego w zakresie podstaw właściwości miejscowej i przemiennej sądów w kontekście rozpatrywania konkretnych spraw pozwalają na dokonywanie wykładni każdorazowo i indywidualnie w konkretnym stanie faktycznym. Na tym zaś oparto rozstrzygnięcia zawarte w treści postanowień oddalających zażalenia powoda od orzeczeń sądów pierwszej instancji. Warto w tej mierze zacytować stwierdzenia wynikające z uzasadnienia Sądu Okręgowego w Kaliszu. W sprawie o sygnaturze II Cz 209/16 z uzasadnienia wynika, że „Sąd Okręgowy nie podziela lansowanego przez skarżącego poglądu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2002 r., III CZP 81/01, OSNC 2002, nr 11, poz. 131. Przyłącza się do głosu krytyków tego stanowiska, wyrażających pogląd, że przelew wierzytelności pozostał bez wpływu na właściwość przemienną sądu wyznaczoną przez art. 34 k.p.c. Właściwość przemienną sądu wyznacza zatem nadal to miejsce, w którym dłużnicy powinni spełnić świadczenie na rzecz zbywcy wierzytelności.”. Pogląd ten był wyrażany przez Sąd Okręgowy w Kaliszu także w uzasadnieniach innych objętych pozwem sprawach. Sam powód wskazuje zresztą na odmienne stanowisko prezentowane przez ten sam Sąd Okręgowy w Kaliszu w przedmiotowej kwestii, chociażby w uzasadnieniu orzeczenia w sprawie II Cz 158/16. Zważywszy więc na niewątpliwie istniejącą kontrowersję zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie na gruncie stosowania przepisu art. 34 k.p.c. nie można jednoznacznie mówić o bezprawności działania tego sądu w kontekście powyższych rozważań.

Niezależnie jednak od braku przesłanki bezprawności, nie jest możliwe także przyjęcie aby działanie polegające na wydawaniu przedmiotowych orzeczeń pozostawało w normalnym związku przyczynowym ze szkodą jakiej miał doznać powód. (...) Spółka z o.o. w O. twierdziła bowiem, że za szkodę z tego tytułu uznaje poniesione koszty sądowe sprowadzające się do uiszczonych opłat od zażaleń i zasądzonych kosztów postępowania zażaleniowego w sprawie oznaczonej sygnaturą II Cz 134/16 w kwocie 600 złotych. W tym względzie Sad Okręgowy podziela stanowisko Prokuratorii Generalnej RP prezentowane w odpowiedzi na pozew, przyjmujące, iż uiszczenie opłaty od zażalenia stanowiące obowiązek strony wynikający z ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i ustawy Kodeks postepowania cywilnego, nie może być traktowany w kategoriach poniesionej szkody. Opłaty te stanowiły bowiem warunek skutecznego wniesienia zażaleń i zależały wyłącznie od skarżącego. Ponoszenie opłat przewidzianych obowiązującymi w tym względzie przepisami prawa nie może być postrzegane bowiem jako szkoda w powiązaniu z treścią orzeczenia, do których wydania zmierzają , bo w istocie z punktu widzenia powoda zależą od treści tego rozstrzygnięcia.

Skoro więc nie ma bezprawności i nie ma szkody, tym samym i przesłanka adekwatnego związku przytoczonego pomiędzy nimi jest bez znaczenia.

Z tych wszystkich względów powództwo jako pozbawione uzasadnionych podstaw podlegało oddaleniu.

O kosztach zastępstwa Prokuratorii Generalnej RP orzeczono na podstawie § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. poz. 1800 ze zm) w związku z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. – o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej ( Dz. U. z 30.12.2016 r., poz. 2261).

I C 343/17

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE