Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2014 r. w Szczecinie

sprawy R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 18 czerwca 2013 r. sygn. akt VI U 356/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie;

II.  zasądza od ubezpieczonego R. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. kwotę 120 zł (stu dwudziestu złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka-Szkibiel SSO del. Beata Górska

III A Ua 658/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 czerwca 2013 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 28 marca 2013 roku i z dnia 18 kwietnia 2013 roku znak (...) w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu R. S. prawo do emerytury od dnia 28 marca 2013 roku poczynając i zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 120,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Ubezpieczony R. S. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia (...)., zmienionej następnie decyzją z dnia 18.04.2013 r., w której odmówiono mu prawa do emerytury.

W odpowiedzi na wniesione odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.. wniósł o jego oddalenie.

Ubezpieczony odwołał się następnie od decyzji z dnia 18.04.2013 r., w odpowiedzi na co organ rentowy ponownie wniósł o oddalenie odwołania.

Postanowieniem z dnia 20.05.2013 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. połączył sprawy z powyższych odwołań do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Ubezpieczony R. S. urodził się w dniu (...) Posiada ogólny okres ubezpieczenia wynoszący 25 lat, w tym 10 lat, 4 miesiące i 27 dni w warunkach szczególnych. W okresie od 3.09.1971 r. do 30.10.1975 r. zatrudniony był w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...), następnie w (...) Kombinacie Budowlanym od 11.05.1976 r. do 31.01.1981 r.

W okresie 11.05.1976 r. – 31.01.1981 r. ubezpieczony pracował na stanowisku spawacza gazowego pomimo, że pracodawcy zawierali z nim umowy o pracę na stanowisko instalatora. Stale i w pełnym wymiarze czasu pracy spawał w brygadzie gazowej na budowach osiedli mieszkalnych m.in. w G.. Ubezpieczony był głównym spawaczem w brygadzie, która zajmowała się wyłącznie wykonywaniem instalacji gazowych. Razem z nim pracowali K. S. ( w latach 1975-1992 ) i S. W. ( w latach 1962-1981 ), który był dodatkowo brygadzistą. Uprawnienia spawacza gazowego R. S. zdobył z dniem 22.02.1974 r.

W okresie 11.05.1976 r. – 31.01.1981 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Okres ten obejmuje 4 lata, 8 miesięcy i 21 dni. Łączny staż pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych wynosi 15 lat, 1 miesiąc i 18 dni.

Ubezpieczony w dniu 28.02.2013 r. wystąpił do pozwanego organu rentowego z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. W decyzji z dnia (...). organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do świadczenia w uzasadnieniu podnosząc, że ubezpieczony nie udokumentował 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych oraz 25 lat okresu ubezpieczenia. W decyzji z dnia 18.04.2013 r. organ rentowy zmienił ww. decyzję, w ten sposób, że przyjął za udowodniony okres ubezpieczenia w wymiarze 25 lat oraz 10 lat, 4 miesiące i 27 dni pracy w warunkach szczególnych.

Odwołanie ubezpieczonego w ocenie Sądu Okręgowego zasługiwało na uwzględnienie.

Na tle decyzji z dnia 28.03.2013 r. sporem objęte było, czy ubezpieczony posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy oraz czy posiada 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych. W związku z treścią decyzji zmieniającej z dnia 18.04.2013 r. spór sprowadził się do okoliczności posiadania przez ubezpieczonego wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony domagał się zaliczenia mu do tego okresu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) (późniejszym (...) Kombinacie Budowlanym) podnosząc, iż pracował na stanowisku spawacza. Pozwany zaś w zaskarżonych decyzjach nie uznał pracy w wymienionym zakładzie jako wykonywanej w warunkach szczególnych. Ze świadectw pracy dokumentujących sporne zatrudnienie wynika bowiem, że ubezpieczony zatrudniony był na stanowisku instalatora.

Sąd Okręgowy przywołał treść art. 184. ust.1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r., Nr 153, Poz. 1227 tj.) zgodnie z którym warunkiem nabycia uprawnień emerytalnych jest spełnienie przesłanki stażu pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999r. i

nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem organu rentowego, na dochody budżetu państwa.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się zaś pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 32 ust. 2 ustawy).

Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. l, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4 art. 32 ustawy).

Dotychczasowymi przepisami były zaś przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz.43 ze zm.). Zgodnie z § 3 Rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast w myśl § 4 ust.1 pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: 1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, 2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowo wodorowym są wymienione w wykazie A, w dziale XIV pod poz. 12 załącznika do rozporządzenia.

Przenosząc powyższe regulacje na grunt rozpoznawanej sprawy Sąd Okręgowy zważył, iż ubezpieczony wykazał spełnienie na dzień (...). wszystkich przesłanek warunkujących przyznanie mu świadczenia emerytalnego, w tym ponad 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony wykazał ogólny okres ubezpieczenia w bezspornym wymiarze 25 lat, osiągnął wymagany wiek, a także nie przystąpił do OFE. Ponadto, w toku niniejszego procesu, ubezpieczony wykazał, że przez ponad 15 lat wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Na okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego pracy w tym charakterze w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) Sąd przeprowadził dowód ze świadków, świadectw pracy zalegających w aktach ZUS, akt osobowych i przesłuchania ubezpieczonego. Świadek K. S. zeznał, że pracował razem z ubezpieczonym w (...) od 1975 r. Zgodnie z zeznaniami tego świadka ubezpieczony pracował w brygadzie gazowników odpowiedzialnej za wykonywanie zewnętrznych i wewnętrznych instalacji gazowych. W brygadzie tej jedynie ubezpieczony pracował jako spawacz. Reszta członków brygady przygotowywała front robót dla ubezpieczonego. Ubezpieczony pracował wyłącznie jako spawacz gazowy. Sporadycznie, w wymiarze ok. 1 godziny w miesiącu pomagał przy wyładunku kuchenek i term. Ubezpieczony pracował w charakterze spawacza gazowego stale i w pełnym wymiarze czasu, który często przekraczał 8 godzin pracy. Zeznania tego świadka potwierdził S. W., który zeznał, iż przez 5 lat pracował w jednej brygadzie z ubezpieczonym jako jego przełożony. Świadek pracował jako instalator, czasami pomagał ubezpieczonemu przy spawaniu. Zgodnie z zeznaniami świadka S. W. ubezpieczony był głównym spawaczem i tylko w tym charakterze pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony nie miał przerw w zatrudnieniu. Z zeznaniami wspomnianych świadków korespondują zeznania ubezpieczonego, który wyjaśnił, iż w 1974 roku zdobył uprawnienia spawacza. Pracę w tym charakterze rozpoczął już w 1973 r. Wcześniej pracował jako instalator. Pracując jako spawacz otrzymywał kartki do baru mlecznego na mleko i inne posiłki. Był to specjalny dodatek dla spawacza. Praca ta była bowiem szczególnie niebezpieczna dla zdrowia, zdarzały się zatrucia, wysoka gorączka. Zeznania świadka znajdują po części odzwierciedlenie w jego aktach osobowych, szczególnie w książce spawacza, która dokumentuje uzyskanie przez ubezpieczonego z dniem 22.02.1974 r. uprawnień spawalniczych.

Dla ustalenia stanu faktycznego dla Sądu Okręgowego najbardziej miarodajne były zeznania świadka S. W., który przez 5 lat pracował jako bezpośredni przełożony ubezpieczonego, w tej samej brygadzie. Zdaniem Sądu I instancji Świadek ten posiada najpełniejszą wiedzę o charakterze pracy ubezpieczonego (świadek K. S. nie widywał ubezpieczonego codziennie), był w ocenie Sądu wiarygodny, co czyni jego zeznania kluczowymi dla wydania rozstrzygnięcia. Za wiarygodne Sąd Okręgowy uznał również zeznania świadka K. S. oraz ubezpieczonego, a także wspomnianą książkę spawacza, której oryginał na rozprawie w dniu 18 czerwca 2013 r. ubezpieczony przedłożył Sądowi do wglądu. Omawiane dowody pozwoliły na rozwianie wątpliwości wyłaniających się na tle dokumentów zalegających w aktach ZUS, szczególnie świadectw pracy, w których widnieje wyłącznie stanowisko instalatora.

W ocenie Sądu Okręgowego nie budzi wątpliwości, że po przerwie w zatrudnieniu tj. od 1976 r. ubezpieczony pracował wyłącznie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako spawacz. Nie sposób było ustalić, kiedy dokładnie pracę w tym charakterze rozpoczął w poprzednim okresie pracy, dlatego Sąd nie zaliczył go ubezpieczonemu do pracy w szczególnych warunkach. Zeznania świadka K. S., zważywszy na fakt, iż rozpoczął on pracę w 1975 r., odnoszą się wyłącznie do drugiego z wymienionych okresów. Brak również innych dowodów, które w sposób precyzyjny pozwalałyby na określenie cezury, od której ubezpieczony rozpoczął pracę jako spawacz. Dlatego też Sąd Okręgowy poprzestał na zaliczeniu ubezpieczonemu do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych późniejszego okresu pracy w (...) Kombinacie Budowlanym. Już bowiem okres obejmujący lata 1976-1981 jest wystarczający do przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury w tzw. obniżonym wieku emerytalnym, albowiem po zsumowaniu z dotychczas uznanym przez ZUS okres ten wynosi łącznie 15 lat 1 miesiąc i 18 dni.

Na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, że również poprzedni okres mógłby być rozpatrywany pod omawianym kątem, albowiem prace instalatora również zaliczają się do kategorii prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Zarządzenie Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiału Budowlanych z dnia 6 grudnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (znak (...)) w dziale V pod poz. 1 podpunkcie 6 i 7 wymienia stanowiska montera instalacji sanitarnych i grzewczych oraz montera instalacji technologicznych, które w ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę odpowiadają stanowisku instalatora wykonywanemu przez ubezpieczonego.

W konsekwencji, na gruncie przywołanych przepisów Sąd I instancji stwierdził, iż ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki, od których uzależnione jest przyznanie prawa do emerytury. Posiada bowiem wymagany okres ubezpieczenia oraz staż pracy w warunkach szczególnych. Nie jest ponadto członkiem OFE. W dniu (...). R. S. ukończył 60 lat. Zatem od tej daty ubezpieczony legitymuje się wszystkimi warunkami uprawniającymi do otrzymania emerytury w tzw. obniżonym wieku emerytalnym. Dlatego od dnia (...)., jako daty spełnienia wszystkich przesłanek, Sąd przyznał ubezpieczonemu świadczenie emerytalne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie ubezpieczonego orzekając jak w punkcie I wyroku.

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu Sąd na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. uwzględnił wniosek pełnomocnika ubezpieczonego i przyznał stronie powodowej zwrot kosztów procesu, obejmujący koszt zastępstwa procesowego pełnomocnika będącego radcą prawnym. Wysokość tych kosztów ustalono w oparciu o § 2 ust. 2 w zw. z § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2002 r., Nr 163, Poz.1349 ze zm.).

Apelację od tego wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu: - naruszenie przepisów postępowania, tj. przepisu art. 227 k.p.c, polegające na pominięciu przez Sąd Okręgowy wyjaśnienia i ustalenia istotnej dla sprawy okoliczności, czyli nie przeprowadzeniu prawidłowego postępowania dowodowego i nie rozważeniu w sposób bezstronny i wszechstronny, a zupełnie dowolny treści zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, tj. dokumentu świadectwa pracy z dnia 30.01.1981r., stwierdzającego zatrudnienie ubezpieczonego w okresie od dnia 11.05.1976r. do dnia 31.01.198lr. w (...) Kombinacie Budowlanym w G. na stanowisku instalatora, ponadto treści zeznań świadków- S. W., który w niniejszej sprawie zeznał, że nie pamięta kiedy ubezpieczony podjął pracę w (...) Kombinacie Budowlanym w G.. oraz treści zeznań K. S., który zeznał, że ubezpieczony w spornym okresie pomagał przy rozładunku podczas gdy przedmiotowa treść materiału dowodowego potwierdzała, że ubezpieczony spornej pracy na stanowisku spawacza, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie wykonywał, co stanowi ponadto naruszenie przez Sąd Okręgowy przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w wyniku nie podania przyczyn, dla których odmówił on wiarygodności i mocy dowodowej w/w. środkom dowodowym, które to w/w. uchybienia Sądu miały istotny wpływ na wynik sprawy.

Mając na uwadze powyższe zarzuty wniósł o:

1. Zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania.
Ewentualnie:

2. - Uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania.

3. Zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zdaniem apelującego Sąd Okręgowy w sposób błędny i zupełnie dowolny ustalił i rozważył zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności - istotną dla rozstrzygnięcia sprawy- treść świadectwa pracy ubezpieczonego z dnia 30.01.198lr. W przedmiotowym świadectwie pracy ówczesny pracodawca ubezpieczonego, tj. (...) Kombinat Budowlany w G. jednoznacznie stwierdził, że Pan R. S. był zatrudniony u wyżej wymienionego w okresie od dnia 11.05.1976r. do dnia 31 01.1981r. oraz, że w tym okresie pracy ubezpieczony zajmował stanowisko instalatora, na którym otrzymywał wynagrodzenie cyt. „kat. zaszeregowania VIII, tj. stawka 14-lgodz". Przedmiotową treść świadectwa pracy Sąd meriti zupełnie pominął, przyjmując za bardziej miarodajną w zakresie w/w. spornego okresu treść zeznań słuchanych w sprawie świadków, tj. K. S. i S. W.. Apelujący wskazał, że Sąd błędnie pominął przy subsumcji rozpatrywanego stanu faktycznego istotny środek dowodowy w postaci w/w. świadectwa pracy, czym naruszył dyspozycję przepisu art. 227k.p.c, zgodnie z którym: przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Ponadto w ocenie apelującego Sąd Okręgowy w zakresie spornego okresu pracy ubezpieczonego, tj. od 11.05.1976r. do 31.01.1981r., błędnie pominął i w żaden sposób nie odniósł się do istotnej treści części zeznań wyżej wymienionych świadków, tj. S. W., który w niniejszej sprawie zeznał, że nie pamięta kiedy ubezpieczony podjął pracę w (...) Kombinacie Budowlanym w G. oraz treści zeznań K. S., który zeznał, że ubezpieczony w spornym okresie pomagał przy rozładunku. Powyższego Sąd nie zweryfikował w oparciu o treść, znajdującego się w aktach, w/w świadectwo pracy i Sąd ten bezkrytycznie przyjął w oparciu o niejednoznaczne zeznania w/w świadków, że przy uwzględnieniu w/w spornego okresu ubezpieczony udowodnił łączny staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 łat, 1 miesiąca i 18 dni. Powyższe -zdaniem organu rentowego- stanowi wyłącznie o dowolności w orzekaniu i naruszeniu w tym zakresie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w wyniku nie podania przyczyn, dla których Sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej przedmiotowym środkom dowodowym, które to w/w. uchybienia Sądu miały istotny wpływ na wynik sprawy.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o:

1)  oddalenie apelacji,

2)  obciążenie organu rentowego kosztami postępowania w sprawie i zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Jego zdaniem wydany przez Sąd Okręgowy wyrok jest słuszny i prawidłowy,

Podniesione, w apelacji zarzuty nie zasługują na uwzględnienie i stanowią nieuzasadnioną polemikę ze stanowiskiem Sądu I instancji, który w zaskarżonym wyroku nie naruszył prawa materialnego ani procesowego. Dokonana przez Sąd ocena materiału dowodowego, wbrew zarzutom apelacji, mieści się w granicach swobodnej oceny zgromadzonych dowodów zgodnie z art. 233 k.p.c.

Nadto sporządzone uzasadnienie wyroku zgodnie z art. 328 § 2 k.p.c. zawiera wszystkie elementy podstawy prawnej i faktycznej rozstrzygnięcia.

Przede wszystkim podniósł, że wbrew zarzutom apelacji ocena zeznań świadków słuchanych w sprawie została przez Sąd I instancji dokonana w sposób prawidłowy, zgodny ze zgromadzonym materiałem dowodowym i mieści się w granicach uprawnienia Sądu do swobodnej oceny dowodów. To właśnie organ rentowy w apelacji wybiórczo i w sposób niekonsekwentny i nieuprawniony formułuje zarzuty odnośnie niewłaściwej oceny materiału dowodowego.

Zarówno ubezpieczony jak i słuchani w sprawie świadkowie jednoznacznie i konsekwentnie zeznali, że ubezpieczony w (...) w G. pracował przez cały okres zatrudnienia na stanowisku spawacza.

W ocenie ubezpieczonego organ rentowy zupełnie pominął fakt, że ubezpieczony przedstawił również książeczkę spawacza, który to dowód potwierdza fakt zatrudnienia w charakterze spawacza.

Wprawdzie w świadectwie pracy ubezpieczony posiada wpis, że zatrudniony był jako instalator, jednakże zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów, a przede wszystkim Sądu Najwyższego dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy, rzeczywiście wykonywanych zadań (wyrok Sądu Najwyższego I UK 401/10 i I PK 194/08, Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu III AUa 1979/11, 111 AUa 1731/11, III AUa 1682/11 i Sądu Apelacyjnego w Katowicach III AUa 1613/12).

Już tylko marginalnie podał, że zupełnie nieuprawniony jest zarzut apelacji, że ubezpieczony pomagał przy rozładunku i Sąd tego nie wziął pod rozwagę wydając zaskarżony wyrok. Z zeznań świadków wyraźnie wynika, że sytuacje takie zdarzały się sporadycznie i miały miejsce jedynie wówczas, gdy na budowę przywieziony został materiał konieczny do prac wykonywanych przez ubezpieczonego.

Mając powyższe na uwadze ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego okazała się zasadna, doprowadziła do ponownej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, która to ocena skutkowała koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania ubezpieczonego. Treść uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w konfrontacji z zebranym oraz uzupełnionym w postępowaniu apelacyjnym w sprawie materiałem dowodowym prowadzi bowiem do wniosku, że Sąd z przeprowadzonych dowodów nie wyciągnął właściwych i zgodnych z zasadami logicznego rozumowania wniosków co do tego, czy praca ubezpieczonego mogła być traktowana jako praca w szczególnych warunkach, uprawniająca do uzyskania emerytury w obniżonym wieku.

Na wstępie wskazać należy, że w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się merytoryczny charakter postępowania apelacyjnego, oznaczający że sąd drugiej instancji nie może poprzestać na ustosunkowaniu się jedynie do zarzutów skarżącego, lecz musi - niezależnie od treści zarzutów - dokonać ponownych, własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego (zob. uchwała składu siedmiu sędziów -zasadę prawną - z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, OSNC 1999 nr 7-8, poz. 124, a także wyroki z dnia 24 kwietnia 1997 r., II CKN 125/97, OSNC 1997 nr 11, poz. 172, I PK 22/03, OSNP 2005, nr 6, poz. 80). Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji powinien wziąć przy tym pod rozwagę, w granicach zaskarżenia, wszystkie naruszenia prawa materialnego popełnione przez sąd pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2002 r., III CZP 62/02, OSNC 2004 nr 1, poz. 7). Jakkolwiek zatem postępowanie apelacyjne chociaż jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednak za każdym razem zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że sąd II Instancji ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. W konsekwencji sąd odwoławczy powinien naprawić wszystkie naruszenia prawa materialnego, nawet niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia, gdyż na tym polega przyjęty w polskim procesie cywilnym model apelacji pełnej.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego, który zaliczył ubezpieczonemu sporny staż pracy do okresów zatrudnienia uprawniających do uzyskania emerytury w obniżonym wieku nie zgodził się apelujący Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jego stanowisku nie sposób odmówić słuszności, w szczególności, jeżeli się to tyczy kwestii, czy wnioskodawca pracował w wymienionym wyżej okresie na stanowisku spawacza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Należy w tym miejscu wskazać, że wykładnia przepisu § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz. 43 ze zm.) zwane dalej rozporządzeniem z dnia 7 lutego 1983r. nie nasuwa żadnych wątpliwości. Wszystkie elementy niezbędne do uznania, że pracę można określić jako wykonywaną w warunkach szczególnych, zostały dawno ustalone i znajdują się one we wskazanym przepisie rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Zgodnie z przyjętą analizą tego przepisu praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (por wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 27 stycznia 2012r. II UK 103/11 t. 3, z dnia 15 grudnia 2011r. II UK 106/11 t. 2, z dnia 8 czerwca 2011r. I UK 393/10, z dnia 23.02.2010r. II UK 188/09, z dnia 22 stycznia 2008r., I UK 210/2007 OSNP 2009/5-6 poz. 75, z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/2007, z dnia 4 października 2007 r. I UK. 111/2007, Lex nr 375689, z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 329, z dnia 14 września 2007 r. III UK 27/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 325). Posiłkując się argumentacją zawartą we wskazanych orzeczeniach, powszechnie respektowaną w orzecznictwie, stwierdzić trzeba, że stanowisko Sądu Okręgowego co do tego, że wnioskodawca spełniał przesłanki do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury było nieprawidłowe. Praca w szczególnych warunkach jak wyraził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 maja 2009r., sygn. I UK 4/09, Lex nr 509022 to praca, którą pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a motyw przyświecający ustawodawcy w stworzeniu instytucji wcześniejszej emerytury (art. 32 ustawy o FUS), opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu. Stąd też przepisy regulujące prawo do emerytury w obniżonym wieku, należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego tą instytucję. Za punkt wyjścia analizy, czy ubezpieczony spełnia przesłanki do przyznania mu prawa do emerytury przyjąć należy zatem założenie, że przepisy regulujące system zabezpieczenia społecznego ze względu na swoją istotę i konstrukcję podlegają wykładni ścisłej i nie powinno się więc stosować do nich żadnych innych metod wykładni, czyli wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni- językowej, jeżeli ta ostatnia prowadzi do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012r., sygn. II UK 164/11). Regulacja dotycząca emerytur w obniżonym wieku ma przy tym jak już wskazano charakter szczególny i wszelkie przesłanki nabycia prawa do tego świadczenia powinny być również ściśle interpretowane.

Przechodząc zatem do ustaleń, czy wykonywane przez ubezpieczonego prace w spornym okresie można zakwalifikować jako prace w szczególnych warunkach, należy wskazać na następujące okoliczności. Dokumentacja pracownicza ubezpieczonego jednoznacznie wskazuje na wykonywanie pracy w spornym okresie na stanowisku instalatora. Co prawda ubezpieczony miał uprawnienia do pracy na stanowisku spawacza, jednakże z żadnego z przedłożonych dokumentów nie wynika by świadczył on prace w pełnym wymiarze czasu pracy na tym stanowisku. Ubezpieczony został zatrudniony w (...) Kombinacie Budowlanym jako instalator. Przesłuchani w sprawie świadkowie potwierdzili prace na stanowisku spawacza dość ogólnikowo, dlatego nie może to wpływać na uznanie, że wbrew informacją ustalonym na podstawie dokumentów, praca to była wykonywana codziennie w pełnym wymiarze czasu pracy. W zachowanej dokumentacji źródłowej– brak angażu, umowy czy zapisu na innych dokumentach wskazujących na zatrudnienie R. S. na stanowisku spawacza. W świadectwie pracy wystawionym przez (...) Kombinat Budowlany z dnia 30 stycznia 1981r. wymienione jest stanowisko: instalator i wskazano VII stawkę zaszeregowania.

Ubezpieczony z tego okresu nie przedłożył w organie rentowym świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez tego pracodawcę i nie twierdził. iż dochodził jego wystawienia. Ustosunkowując się do zarzutu wykonywania pracy przy rozładunku, to faktycznie tak jak ubezpieczony podnosi, okoliczność ta nie miałaby znaczenia gdyby ubezpieczony rzeczywiście wykonywała prace spawacza w pozostałym czasie pracy. Incydentalne powierzenie pracownikowi innej pracy niż praca wykonywana w warunkach szczególnych nie może wpływać na uznanie tego okresu jako pracy wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy. W przedmiotowej sprawie takiej sytuacji nie było, gdyz ubezpieczony nie wykonywała pracy spawacza w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie wskazuje na to ani rodzaj brygady w której pracował, ani dokumentacja pracownicza, ani świadkowie nie wykazali by w brygadzie w której ubezpieczony pracował była praca dla spawacza przez cały wymiar czasu pracy.

Sąd Apelacyjny po przeprowadzonej w sprawie ponownej ocenie dowodów z akt osobowo-płacowych ubezpieczonego oraz zeznań świadków i wnioskodawcy uznał, iż R. S. nie wykazał, że w spornym okresie wykonywał stale i w pełnym wymiarze tylko prace spawacza wymienioną w wykazie A dział XIV pozycja 12 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. W ocenie Sądu zgodne zeznania świadków i ubezpieczonego w zakresie potwierdzającym wykonywanie tylko pracy na stanowisku spawacza nie były wiarygodne, albowiem są ogólnikowe, a w szczególności pozostają w sprzeczności z dokumentacją źródłową zawartą w aktach osobowo-płacowych. Takie ustalenia uniemożliwiają uznanie, iż w spornym okresie ubezpieczony doskonalił kwalifikacje w zawodzie i faktycznie pracował tylko jako spawacz stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Apelacyjny również nie podziela stanowiska jakoby zajmowane stanowisko przez ubezpieczonego jako instalator w poprzednim okresie zatrudnienia było stanowiskiem tożsamym z ze stanowiskiem wymienionym w zacytowanym przez Sad Okręgowy zarządzeniu.

Sąd Apelacyjny akcentuje, że prawo do wcześniejszej emerytury stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą dokumenty. Dlatego w tej kategorii spraw podkreśla się, że same zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach (por. wyroki: Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27.06.2013r. III AUa 1632/12, Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22.05.2013r. III AUa 952/12, Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22.01.20l3r. III AUa 673/12 i z dnia 20.092012r. III AUa 374/12 Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22.02.2012r. III AUa 1734/11 i z dnia 17.01.2012r. 111 AUa 1482/11),

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, a Sąd Apelacyjny podziela to stanowisko, że z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997r., II UKN 417/97, OSNP 1998/21/638; 21 listopada 2001r. II UKN 598/00, OSNP 2003/177419; 4 czerwca 2008r., II UK 306/07, lex nr 494129, 6 czerwca 2013r. II UK 358/12 lex 1331294).

Reasumując, należy stwierdzić, że dokonana przez Sąd Okręgowy ocena wszystkich zgromadzonych dowodów pod kątem uznania pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych była błędna. Nie uwzględniała ona bowiem kompletnej treści dowodów, szczególnie z zeznań świadków i ubezpieczonego oraz wzajemnych relacji tych zeznań. Wnioskodawca w spornym okresie mógł co prawda wykonywać częściowo prace spawacza, kwalifikowane jako szczególne, jednak brak jest dowodów pozwalających na jednoznaczne i pewne ustalenie, że wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tylko prace spawacza. Należało zatem uznać, ze wnioskodawca nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach i w konsekwencji należało zmienić zaskarżony wyrok i oddalić jego odwołanie.

W zgodzie z powyższą argumentacją Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. uznając za trafne zarzuty apelacyjne, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie od decyzji organu rentowego.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSO del. Beata Górska