Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 października 2022 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 października 2022 roku w Warszawie

sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

przy udziale M. A.

o obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 25 sierpnia 2021 roku, numer (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że M. A. jako pracownik u płatnika składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od dnia 15 lutego 2021 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. po 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. w dniu 14 października 2021r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 25 sierpnia 2021 roku, numer (...), stwierdzającej że M. A., jako pracownik płatnika składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od dnia 15 lutego 2021 roku.

Uzasadniając swe stanowisko, odwołująca się spółka wskazała, że do powstania spółki doszło w 2020r. Jej działalność polega na obsłudze konferencji, kongresów i eventów, w związku z tym kalendarze planowane są z wyprzedzeniem. Od czasu rozpoczęcia działalności, w spółce nie było dużo zleceń, ale w miarę rozwoju przybywało ich i jedna osoba nie była w stanie zorganizować sprawnie całej pracy. M. A. została zatrudniona w najbardziej pracowitym okresie, kiedy tworzono terminarz obsługi konferencji na cały rok. Do jej obowiązków należał kontakt z klientami, dostarczanie dokumentacji do księgowości, a także planowanie spotkań z kontrahentami. Spółka nie zatrudniła nowego pracownika, gdyż na bieżący rok miała już zaplanowany kalendarz działań. Dopiero w kolejnym roku zostanie poddane pod rozwagę zatrudnienie nowego pracownika w zależności od ilości zleceń w okresie pandemii (odwołanie z dnia 27 września 2021r., k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że ubezpieczona M. A. od dnia 15 lutego 2021r. została zgłoszona przez (...) sp. z o.o. z siedzibą w Z. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy o pracę na specjalnie dla niej utworzonym stanowisku pracy – pracownika biurowego. Wyjaśnienia, złożone przez płatnika składek w toku postępowania przed organem rentowym, były niewystarczające do potwierdzenia rzeczywistego wykonywania pracy przez ubezpieczoną. Organ rentowy podkreślił także, że jedynym wspólnikiem i jednocześnie prezesem spółki jest mąż ubezpieczonej - P. A.. Poza tym ubezpieczona była jedynym pracownikiem spółki. Płatnik nie zatrudnił nowej osoby na jej miejsce, po rozpoczęciu długotrwałego zwolnienia lekarskiego w związku z ciążą. Powyższe okoliczności, zdaniem organu rentowego, dają podstawy do stwierdzenia, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru w rozumieniu art. 83 k.c. i z naruszeniem zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), jedynie w celu uzyskania świadczeń z FUS (odpowiedź na odwołanie z 2 listopada 2021r., k. 6-8 a.s.).

W piśmie z dnia 20 grudnia 2021r. (...) spółka z o.o. z siedzibą w Z. wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że M. A., jako pracownik (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z., podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 15 lutego 2021r. z podstawą wymiaru składek w wysokości ¾ aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wniosła o zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (pismo procesowe (...) sp. z o.o. z 20 grudnia 2021r., k. 14 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. A. od 23 października 2017r. zgłosiła się do ZUS jako płatnik składek z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie logopedii. Z tego tytułu zgłosiła się:

- od 23 października 2017r. do 31 października 2019r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia zdrowotnego z podstawą wymiaru składek, którą stanowiła kwota zadeklarowana nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia;

- od 1 listopada 2019r. do 6 kwietnia 2020r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia zdrowotnego z podstawą wymiaru składek, którą stanowiła kwota zadeklarowana nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek;

- od 7 kwietnia 2020r. do 1 czerwca 2020r. jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego ze względu na pobieranie w tym okresie zasiłku macierzyńskiego;

- od 2 czerwca 2020r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia zdrowotnego z podstawą wymiaru składek, którą stanowiła kwota zadeklarowana nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

Prowadząc działalność gospodarczą, ubezpieczona zatrudniała pracowników (zeznania M. A., k. 83 verte - 84 i 114 verte – 115 a.s., zeznania świadka A. G., k. 84 a.s., zestawienie ZUS z dnia 23 czerwca 2022r., k. 111 a.s.).

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. została założona i zarejestrowana w grudniu 2020r. Wspólnikiem posiadającym 91 udziałów i prezesem zarządu jest P. A., zaś drugim wspólnikiem jest M. A., która posiada 9 udziałów. P. A. i M. A. są małżeństwem. Spółka zajmuje się działalnością związaną z organizacją targów, wystaw, kongresów, a w szczególności ich obsługą techniczną (odpis KRS, k. 18-19 a.s., umowa spółki – wypis aktu notarialnego repertorium A- (...), k. 32 – 35 a.s., zeznania P. A., k. 83 i 115 a.s.). Współpracuje z klientami oraz podwykonawcami na zasadzie B2B, wśród których są A. S., T. O. i firmą (...). Od rozpoczęcia działalności przez spółkę to P. A. zajmował się prowadzeniem spraw spółki, pozyskiwaniem zleceń, kontaktem z klientami, podwykonawcami i księgowością. Sporadycznie pomagała mu małżonka M. A., która wdrażała się w ten sposób w działalność zawiązanej wraz z małżonkiem spółki. Na początku spółka rozpoczęła pozyskiwanie zleceń, a w lutym 2021r., gdy pojawiało się ich coraz więcej, P. A. potrzebował osoby do pomocy, dlatego została podjęta decyzja o zatrudnieniu M. A. w celu kontaktu z klientami i wykonywania prac biurowych (ewidencja sprzedaży VAT, k. 42-54 a.s., zeznania P. A., k. 83 i 115 a.s., zeznania świadka A. G., k. 84 a.s., zeznania świadka T. O., k. 113 a.s., zeznania świadka A. S., k. 113 verte – 114 a.s.).

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. w dniu 15 lutego 2021r. zawarli umowę o pracę na czas określony od 15 lutego 2021r. do 31 grudnia 2021r., w wymiarze 3/4 etatu, na stanowisku pracownika biurowego, za wynagrodzeniem w wysokości ¾ aktualnie obowiązującego minimalnego wynagrodzenia za pracę, o którym mowa w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2002r., poz. 1679 ze zm.). Jako miejsce wykonywania pracy wskazano ul. (...) w Z., gdzie znajduje się miejsce zamieszkania ubezpieczonej i jej małżonka (umowa o pracę z 15 lutego 2021r. – akta osobowe i akta organu rentowego).

Poza umową o pracę strony stosunku pracy podpisały również przygotowany na piśmie zakres obowiązków i czynności pracownika. Zgodnie z nim M. A. była zobowiązana m.in. do: obsługi korespondencji firmy, obierania telefonów oraz e-mail służbowych, planowania spotkań z kontrahentami, prowadzenia kalendarza google, dostarczania dokumentów księgowych do biura rachunkowego, wystawiania faktur dla kontrahentów oraz kontaktu z podwykonawcami w zakresie zamawiania usług (zakres obowiązków - akta osobowe i akta ZUS).

M. A. w dniu 15 lutego 2021r. odbyła szkolenie wstępne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy ( karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP – akta osobowe). Poza tym została skierowana przez pracodawcę na badania wstępne. Po ich przeprowadzeniu, w dniu 11 lutego 2021r. uzyskała orzeczenie o zdolności do wykonywania pracy na stanowisku pracownika administracyjnego (orzeczenie lekarskie z dnia 11 lutego 2021r. – akta osobowe).

W dniu 19 lutego 2021r. płatnik składek dokonał zgłoszenia M. A. do ubezpieczeń społecznych na druku (...) (druk (...) nienumerowane karty akt ZUS).

M. A. pracowała w miejscu swojego zamieszkania, od poniedziałku do piątku. Nie miała wyznaczonych godzin rozpoczęcia i zakończenia pracy. Pracę wykonywała przez 6 godzin dziennie, między godzinami 9.00 i 17.00. Zajmowała się prowadzeniem biura, umawiała zlecenia, prowadziła kalendarz, w którym musiała nanosić zmiany, w zależności od poczynionych ustaleń, jak również odpowiadała na wiadomości e-mail, odbierała faktury VAT od podwykonawców i dostarczała dokumenty do księgowości oraz wystawiała faktury VAT i przekazywała klientom. Kontaktowała się e-mailowo, a częściej telefonicznie z klientami spółki i z podwykonawcami. Jej praca była nadzorowana przez P. A., który wskazywał ubezpieczonej, jakimi czynnościami powinna się zająć oraz rozliczał małżonkę z wykonania tych zadań (wiadomości e-mail, k. 66-67 a.s., faktury VAT, k. 68 – 77 a.s., zeznania M. A., k. 83 verte - 84 i 114 verte – 115 a.s., zeznania świadka A. G., k. 84 a.s., zeznania świadka T. O., k. 113 a.s., zeznania świadka A. S., k. 113 verte – 114 a.s., zeznania P. A., k. 83 i 115 a.s.).

M. A. została uwzględniona w listach płac, sporządzanych przez płatnika składek. Wynagrodzenia otrzymała przelewem: za miesiąc luty 2021r. w kwocie 788,08 zł, za miesiąc marzec 2021r. w kwocie 1.568,00 zł, za miesiąc kwiecień 2021r. w kwocie 1.469,05 zł i za miesiąc maj 2021r. w kwocie 1.469,00 zł (listy płac za miesiące kwiecień, maj, czerwiec 2021r., potwierdzenia operacji na rachunku bankowym M. A. - nienumerowane karty akt ZUS).

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. w 2021r. uzyskała następujące przychody ze sprzedaży VAT:

- w styczniu w kwocie 41.574,00 zł brutto,

- w lutym w kwocie 45.817,50 zł brutto,

- w marcu w kwocie 50.519,18 zł brutto,

- w kwietniu w kwocie 9.554,64 zł brutto,

- w maju w kwocie 115.024,68 zł brutto,

- w czerwcu w kwocie 213.307,23 zł brutto,

- w lipcu w kwocie 28.167,00 zł brutto,

- w sierpniu w kwocie 37.376,63 zł brutto,

- we wrześniu w kwocie 151.465,28 zł brutto,

- w październiku w kwocie 560.531,28 zł brutto,

- w listopadzie w kwocie 193.645,05 zł brutto,

- w grudniu w kwocie 272.380,43 zł brutto (ewidencja sprzedaży VAT, k. 42-54 a.s.).

Ubezpieczona w trakcie podpisywania umowy o pracę nie była w ciąży. Niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej na okres ciąży stała się od dnia 2 kwietnia 2021r., a dziecko urodziła w dniu 29 grudnia 2021r. W czasie jej nieobecności w pracy nie została zatrudniona osoba na zastępstwo, ponieważ do maja 2021r. kalendarz zleceń do realizacji przez spółkę został wypełniony już na cały rok i podwykonawcy zostali wybrani. P. A. sam zajmował się więc kontaktem z podwykonawcami i księgowością ( (...) akta osobowe, odpis skrócony aktu urodzenia, k. 55 a.s., wiadomości e-mail, k. 92 – 95 a.s., zeznania P. A., k. 83 i 115 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w dniu 30 czerwca 2021r., działając na podstawie art. 61 § 1 i § 4 k.p.a. oraz art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zawiadomił (...) sp. z o.o. z siedzibą w Z. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych M. A.. Następnie, po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, w dniu 25 sierpnia 2021r. została wydana decyzja nr (...), w której na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 58 § 2 k.c., organ rentowy stwierdził, że M. A., jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w Z. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 15 lutego 2021r. (zawiadomienia z dnia 30 czerwca 2021r. i decyzja z dnia 25 sierpnia 2021r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, a także w oparciu o zeznania świadków: A. G., T. O., A. S. oraz ubezpieczonej M. A. i prezesa zarządu (...) sp. z o. o. P. A..

Wymienione dokumenty, złożone przez odwołującą spółkę się oraz te, które zostały stworzone przez organ rentowy, Sąd ocenił jako wiarygodne. Z uwagi na to, że strony sporu nie zgłosiły zastrzeżeń wobec ich formy i treści, to Sąd uwzględniając zeznania świadków i stron, z których wynikają te same okoliczności, poczynił na podstawie tych dokumentów ustalenia faktyczne.

Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania świadka A. G., która miała wiedzę o okolicznościach zatrudnienia M. A. oraz potwierdziła, że ubezpieczona dostarczała do biura księgowego dokumenty płatnika składek celem zaksięgowania. Świadek także telefonicznie kontaktowała się z ubezpieczoną, zatem jej relacja o tym, że widywała ubezpieczoną wykonującą ww. czynności, została oceniona jako wiarygodna.

Sąd dał wiarę również zeznaniom świadków: T. O. i A. S.. Wymienione osoby – podwykonawcy potwierdzili, że mieli kontakt osobisty, telefoniczny bądź e-mailowy z M. A., z którą były uzgadniane sprawy związane z fakturami oraz grafikiem wykonywania zleceń. Świadkowie kontaktowali się z ubezpieczoną, aby ustalić szczegóły w ww. zakresie, szczególnie jeśli chodzi o kalendarz zleceń. Zeznania ww. świadków są ze sobą zbieżne w zakresie okoliczności dotyczących czynności wykonywanych przez ubezpieczoną. Z tego też względu, Sąd nie miał podstaw, aby kwestionować ich wiarygodność w jakiejkolwiek części.

Zeznania ubezpieczonej M. A. i płatnika składek P. A. także zostały przez Sąd ocenione jako wiarygodne, były bowiem zbieżne i wzajemnie się uzupełniały z zeznaniami ww. świadków oraz z tym, na co wskazują dokumenty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sporne w rozpatrywanej sprawie było to, czy M. A. od dnia 15 lutego 2021r. realizowała umowę o pracę u płatnika składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. i czy z tego tytułu powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Aby tę kwestię rozstrzygnąć należało dokonać szczegółowej wykładni przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2022r., poz. 1009), zwanej dalej ustawą systemową . Art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy systemowej następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 kodeksu pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2022r., poz. 1510, dalej: k.p. ) pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy wskazywał, że brak jest dowodów potwierdzających faktyczne świadczenie pracy przez M. A.. Wydając decyzję powołał się na treść art. 58 § 2 k.c. i podkreślał, że zawarta między stronami umowa o pracę z dnia 15 lutego 2021r. jest nieważna, jako czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Według organu rentowego jedynym celem zgłoszenia M. A. do ubezpieczeń była chęć uzyskania świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Jak wynika z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

Powołanie się na przepis art. 58 § 2 k.c. z uwagi na wystąpienie celu obliczonego na naruszenie zasad współżycia społecznego, możliwe jest wyjątkowo. Tylko w przypadku uznania, że zawarta umowa o pracę nie była faktycznie wykonywana przez strony, istnieje możliwość oceny w płaszczyźnie zgodności jej celu z zasadami współżycia społecznego. Nie można natomiast przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca cel w postaci chęci uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, to czynność prawna jest nieważna z mocy art. 58 § 2 k.c. Sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy również o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak i inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak chociażby chęć uzyskania środków utrzymania (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 maja 2018r., III AUa 858/17).

Zdaniem Sądu Okręgowego, wobec dokonanych w sprawie ustaleń nie można zaaprobować stanowiska, by zgłoszenie M. A. do ubezpieczeń społecznych nosiło znamiona świadomego i zamierzonego działania, którego celem był uzyskanie w sposób nieuprawniony świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nie ma argumentów, które można byłoby uznać za wystarczające do sformułowania takiego twierdzenia, szczególnie, że ubezpieczona zawierając umowę o pracę nie była jeszcze w ciąży. Potwierdzają to nie tylko zeznania stron, ale i porównanie daty podpisania umowy o pracę i daty porodu. Poza tym ubezpieczona nie musiała poszukiwać tytułu do ubezpieczeń, bo od 2017r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i podlega niemalże bez przerw- za wyjątkiem okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego – ubezpieczeniom społecznym, ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Przy tym podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę, zakwestionowanej przez ZUS, została ustalona na kwotę niższą od kwoty minimalnego wynagrodzenia ze względu na zatrudnienie w wymiarze ¾ etatu, zatem z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej M. A. musiała odprowadzać składki. Zdaniem Sądu, gdyby zamiarem jej i płatnika składek było działanie ukierunkowane na uzyskanie jak najwyższych świadczeń z FUS, kosztem jak najniższych nakładów z tytułu składek, to schemat działania byłby inny. Natomiast przy tego rodzaju okolicznościach, jakie zaistniały w analizowanym przypadku, trudno o zarzut względem stron stosunku pracy, że naruszyły zasady współżycia społecznego bądź że zmierzały do obejścia prawa.

Dodatkowo należy wskazać, że umowa o pracę nie była pozorna, bo faktycznie była realizowana, co potwierdził zgromadzony materiał dowodowy, a w szczególności zeznania świadków i stron. Co prawda, zdaniem organu rentowego, brak było dowodów wystarczających dla przyjęcia faktycznej realizacji stosunku pracy, jednak Sąd po przesłuchaniu świadków oraz po odebraniu zeznań od stron - czym nie dysponował ZUS, wydając decyzję - takiego stanowiska nie zaaprobował. Osobowe środki dowodowe oraz dokumenty potwierdziły, że M. A. wykonywała zadania, jakie zostały przypisane do powierzonego jej stanowiska pracy, a więc obierała telefony oraz e-maile, planowała spotkania z kontrahentami, prowadziła kalendarz, dostarczała dokumenty księgowe do biura rachunkowego, wystawiała faktury dla kontrahentów, a także miała stały kontakt z podwykonawcami w zakresie ustaleń dotyczących wykonywanych usług.

O pozorności umowy o pracę nie może być mowy również i z tej przyczyny, że zaistniały te elementy, na które wskazuje art. 22 § 1 k.p., a mianowicie praca była wykonywana odpłatnie, a także w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę oraz pod jego kierownictwem. Co prawda ubezpieczona jest małżonką prezesa zarządu (...) sp. z o.o., a w takiej sytuacji podporządkowanie zwykle nie ma tradycyjnej formy, niemniej jednak ubezpieczona otrzymywała polecenia od małżonka i je realizowała. Była również rozliczana z wykonania powierzonych jej zadań, choć oczywistym jest, że nie odbywało się to w sposób oficjalny. Ubezpieczona i prezes zarządu, z uwagi na łączącą ich więź, a także wspólne zawiązanie (...) sp. z o.o. rozmawiali o sprawach spółki, wiadomym jest jednak, bo na to wskazują choćby zeznania świadków, że osobą mającą rozeznanie w branży, w której działa spółka, jest P. A.. Jego małżonka pełniła rolę pomocniczą, wspomagając go w sprawach biurowych, musiała więc stosować się do poleceń, jakie wydawał jej małżonek, choć te polecenia mogły przybierać różną, nawet mniej stanowczą, formę. Element podporządkowania, o którym była mowa, występował również jeśli chodzi o świadczenie pracy w miejscu wskazanym przez pracodawcę. Czas pracy był natomiast ściśle ustalony (3/4 etatu, a więc przeciętnie 6 godzin dobowo), z tym że godziny pracy mogły być ruchome, na co pracodawca godził się. Ten element nie wyklucza jednak kierownictwa pracodawcy, podobnie jak i brak podpisywania listy obecności przez ubezpieczoną. Składanie podpisów w tego rodzaju dokumentach nie było egzekwowane, bo i nie ma takiego obowiązku, ale to nie powoduje, że nie mamy do czynienia ze stosunkiem pracy.

Na akceptację nie zasługuje zarzut organu rentowego, że płatnik składek nie posiadał realnej potrzeby zatrudnienia pracownika i specjalnie utworzył nowe stanowisko pracy, co w ocenie organu rentowego dodatkowo potwierdza okoliczność, że na miejsce ubezpieczonej nie została zatrudniona inna osoba. Jak wynika z wiarygodnych zeznań P. A., od czasu rozpoczęcia działalności spółki sam zajmował się prowadzeniem spółki, pozyskiwaniem zleceń, kontaktem z klientami, podwykonawcami i księgowością, gdyż na początku spółka dopiero zaczynała pozyskiwać zlecenia i tego rodzaju sytuacja zwykle ma miejsce w przypadku podmiotów, które rozpoczynają działalność. Dopiero w lutym 2021r. pojawiało się coraz więcej zleceń i prezes zarządu potrzebował osoby do pomocy , do kontaktu z klientami i do prac biurowych. W tym kontekście nie powinno budzić wątpliwości, że to właśnie w okresie, kiedy kalendarz zleceń szybko się zapełniał, trzeba było zajmować się nie jednym, a kilkoma zleceniami, co wiązało się z wielokrotnymi kontaktami telefonicznymi i e-mailowymi z klientami oraz z podwykonawcami. W związku z tym zaistniała potrzeba zatrudnienia osoby, która odciążyłaby P. A. od tej części obowiązków. Obowiązki te P. A. przekazał M. A., co było naturalne, biorąc pod uwagę, że ubezpieczona jest mniejszościowym wspólnikiem w spółce, znała zasady jej funkcjonowania i mogła zająć się zadaniami związanymi z kontaktem z klientem, podwykonawcami, a także dostarczaniem dokumentacji do biura księgowego, gdyż były to czynności nie wymagające fachowej wiedzy, a jedynie przyuczenia.

W ocenie Sądu powyższe działanie płatnika składek, polegające na zatrudnieniu pracownika biurowego, miało uzasadnione podstawy i wobec tego zostało uznane za racjonalne z punktu widzenia wsparcia działalności. Dzięki zatrudnieniu na tym stanowisku M. A. płatnik składek mógł kontynuować działalność bez ograniczenia kontaktów z klientami, z podwykonawcami i bez rezygnacji z realizacji zleceń, a także mógł pozyskiwać na bieżąco kolejne zlecenia. W świetle powyższego nie sposób więc przyjąć, że istniał brak realnej potrzeby zatrudnienia przez płatnika składek osoby na stanowisko pracownika biurowego. Z przeprowadzonych dowodów wynika przeciwny wniosek. Powyższe potwierdzili przede wszystkim zeznający w sprawie świadkowie: A. G. - księgowa oraz T. O. i A. S., którzy byli podwykonawcami płatnika składek i mieli kontakt bezpośredni lub e-mailowy i telefoniczny z M. A.. Ponadto ewidencja sprzedaży VAT płatnika składek potwierdza, że po pierwsze, płatnik składek rozwijał swoją działalność, uzyskując w drugiej połowie 2021r. nawet bardzo znaczące przychody, a po drugie, finansowo niewątpliwie stać było go na zatrudnienie pracownika, szczególnie że ten pracownik, zatrudniony na ¾ etatu, otrzymywał wynagrodzenie odpowiadające ¾ wynagrodzenia minimalnego.

Uwzględniając wskazane okoliczności, Sąd ocenił, że organ rentowy, stwierdzając nieważność oświadczeń stron umowy o pracę, dokonał pobieżnej analizy materiału dowodowego, a poza tym oparł się wyłącznie na domniemaniach i powiązaniach jedynie dwóch faktów – zawarcia umowy o pracę i niezdolności pracownika do pracy. Organ rentowy pominął natomiast wskazane wyżej okoliczności, a także dopełnienie przez strony stosunku pracy formalności, jakie wiążą się z zawarciem umowy o pracę. Przed podjęciem pracy ubezpieczona została przeszkolona w zakresie BHP, a następnie została zawarta umowa o pracę. Ponadto ubezpieczona uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy na stanowisku pracownika biurowego, które zostało wydane w dniu 11 lutego 2021r., jeszcze przed podpisaniem umowy o pracę i zanim M. A. dowiedziała się o ciąży.

Dodatkowo, wracając jeszcze do możliwości oceny umowy z dnia 15 lutego 2021r. jako zmierzającej do obejścia prawa czy jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego, podkreślić należy, że organ rentowy, który powoływał się na nieważność umowy i z tych przyczyn, nie przedstawił argumentacji, która by to potwierdzała. W zasadzie ograniczył się do powołania przepisów i postawienia zarzutu bez pogłębionej analizy i bez odniesienia do zgromadzonych dowodów. Tymczasem do postępowania odrębnego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w zakresie postępowania dowodowego ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z przepisu art. 232 k.p.c. To z kolei oznacza, że obowiązuje zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę, a wydanie decyzji przez organ rentowy w postępowaniu administracyjnym nie zwalnia tego organu od udowodnienia przed sądem jej podstawy faktycznej, zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu wynikającą z przepisu art. 6 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2010r., II UK 148/09 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 września 2012r., III AUa 529/12).

W rozpatrywanej sprawie niemalże pierwszoplanowa była dla organu rentowego niezdolność do pracy ubezpieczonej w związku z ciążą, powstała w niedługim czasie po zawarciu umowy o pracę. W tym miejscu przypomnieć należy, że zgodnie z jednomyślnym orzecznictwem Sądu Najwyższego, chęć uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zgodna z prawem i zasadami współżycia społecznego. Dlatego nie można przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca taki właśnie cel, to czynność prawna jest nieważna z mocy art. 58 § 1 lub 2 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012r., I UK 265/11, LEX nr 1169836). Sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia również nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 25 stycznia 2005r., II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235; z 5 października 2005r., I UK 32/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 249; z 28 kwietnia 2005r., I UK 236/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 28; z 11 stycznia 2006r., II UK 51/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 366, z 22 czerwca 2015r., I UK 367/14, niepublikowany).

Zdaniem Sądu, braku woli realizowania umowy przez ubezpieczoną nie można domniemywać również w oparciu o tę tylko okoliczność, że w okresie niezdolności do pracy nie doszło do zatrudnienia innego pracownika. Podkreślić trzeba, że płatnik składek posiadał wiele zleceń, kalendarz został zapełniony na cały rok, a w związku z tym praca związana z jego zapełnieniem, wyborem podwykonawców, dokonaniem z nimi ustaleń związanych z realizacją zleceń, została już wykonana przez ubezpieczoną, a wykonywaniem pozostałych czynności związanych z dostarczaniem dokumentów do biura księgowego i wystawianiem faktur zajmował się P. A.. Mając na uwadze powyższe okoliczności oraz fakt, że P. A. już wcześniej samodzielnie prowadził spółkę w pełnym jej zakresie, to w okresie niezdolności ubezpieczonej do pracy również był w stanie samodzielnie wykonywać pozostałe zadania związane z prowadzeniem spółki, bez konieczności zatrudniania pracownika na zastępstwo. Ponadto, analizowana okoliczność, nawet gdyby prawdziwe były twierdzenie ZUS, że po stronie płatnika nie było realnej potrzeby zatrudnienia pracownika, skoro nie zatrudnił innej osoby, jako jedyna nie może świadczyć o tym, że doszło do nawiązania nieważnego stosunku pracy. Gdyby wystąpił splot kilku okoliczności, w tym wskazana, wówczas można byłoby czy to na podstawie art. 58 k.c., czy art. 83 k.c., zgodzić się ze stanowiskiem Zakładu. Jednak w sytuacji, kiedy wszystkie inne, przeanalizowane przez Sąd okoliczności nie dają podstaw do zaaprobowania stanowiska ZUS, samo tylko zawarcie umowy w sytuacji braku zatrudnienia innego pracownika na zastępstwo, nie może być ocenione jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, zmierzające do obejścia prawa, a tym bardziej pozorne. Taki wniosek nasuwa się m.in. z tej przyczyny, że każdy pracodawca podejmuje określone decyzje biznesowe, w tym te dotyczące zatrudnienia i niejednokrotnie mogą okazać się one nietrafne i czy po prostu od samego początku niepotrzebne. To jednak, samo w sobie, bez wystąpienia innych okoliczności i przesłanek, nie daje podstaw do postawienia takich zarzutów, na jakie wskazał ZUS i do wykluczenia z ubezpieczeń społecznych.

Konkludując, w rozpatrywanej sprawie ustalone przez Sąd okoliczności, które zostały omówione, nie wskazują, by działania stron były naganne oraz by stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji było zasadne. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż strony realizowały podpisaną umowę. W związku z powyższym, nie może być mowy o nieważności umowy o pracę.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., należało zmienić zaskarżoną decyzję poprzez przyjęcie, że M. A. jako pracownik płatnika składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od dnia 15 lutego 2021r.

Sąd na podstawie art. 98 k.p.c. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Z. - reprezentowanych przez pełnomocnika, który zgłosił wniosek o zwrot i ubezpieczonej, i płatnikowi składek kosztów zastępstwa procesowego - kwoty po 180,00 zł. Wskazana kwota, stanowiąca stawkę minimalną, została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r., poz. 1800 ze zm).

sędzia Agnieszka Stachurska