Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 stycznia 2024 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi – X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zasądził od Prokuratury (...) w Ł. na rzecz J. U.:

1.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 lutego 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za styczeń 2021 roku,

2.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 marca 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za luty 2021 roku,

3.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 kwietnia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za marzec 2021 roku,

4.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 4 maja 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za kwiecień 2021 roku,

5.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za maj 2021 roku,

6.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 lipca 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za czerwiec 2021 roku,

7.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 2 sierpnia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za lipiec 2021 roku,

8.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 września 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za sierpień 2021 roku,

9.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 października 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za wrzesień 2021 roku,

10.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 2 listopada 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za październik 2021 roku,

11.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za listopad 2021 roku,

12.  416,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 3 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za grudzień 2021 roku,

13.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 lutego 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za styczeń 2022 roku,

14.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za luty 2022 roku,

15.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za marzec 2022 roku,

16.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 2 maja 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za kwiecień 2022 roku,

17.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za maj 2022 roku,

18.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 lipca 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za czerwiec 2022 roku,

19.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za lipiec 2022 roku,

20.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 września 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za sierpień 2022 roku,

21.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 3 października 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za wrzesień 2022 roku,

22.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 2 listopada 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za październik 2022 roku,

23.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za listopad 2022 roku,

24.  1 021,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 2 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty tytułem zaległego wynagrodzenia za grudzień 2022 roku.

Sąd ten zasądził także od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.350 złotych tytułem zwrotu połowy kosztów zastępstwa procesowego powódki z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz nadał wyrokowi w punkcie I (pierwszym) rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 12.249,95 złotych.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń:

Powódka była prokuratorem Prokuratury (...) w Ł.. Z dniem 15 listopada 2017 roku przeszła w stan spoczynku.

Uposażenie powódki jako prokuratora w stanie spoczynku zostało ustalone na kwotę 9 042,93 zł i stanowi 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat. Podstawa wyliczenia tego uposażenia jest: wynagrodzenie zasadnicze w stawce piątej, w wysokości 10 047,70 zł oraz dodatek za wysługę lat w wysokości 20 % w kwocie 2 009,54 zł.

Przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku, zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z 12 sierpnia 2020 roku wyniosło 5 024,48 zł. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w komunikacie z 20 sierpnia 2021 roku ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 roku wyniosło 5 504,52 zł.

Jednomiesięczne wynagrodzenie powódki przed przejściem w stan spoczynku liczone według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wynosiło 12 249,95 zł brutto miesięcznie.

Powyższy stan faktyczny Sąd meriti uznał za niesporny między stronami, bowiem spór w niniejszej sprawie koncentrował się na odmiennej ocenie prawnej ingerencji ustawodawcy w ustanowiony w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1360 z późn. zm.) mechanizm kształtowania wynagrodzeń prokuratorów za pomocą ustaw okołobudżetowych.

Rozpoznając sprawę Sąd oddalił wniosek strony pozwanej o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny zagadnienia prawnego związanego z konstytucyjnością ustaw okołobudżetowych w sprawie zasad ustalania wynagrodzeń sędziów, jako mającego wpływ na rozstrzygnięcie zagadnienia objętego sporem.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

Zgodnie z art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2023 r. poz. 1360 z późn. zm.) podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461). Zgodnie zaś z § 2 powołanego artykułu jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w dotychczasowej wysokości. Taka sama regulacja została zawarta w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 217) ustalającego wynagrodzenie zasadnicze sędziego.

W świetle analogicznych przepisów ustawy kształtującej wynagrodzenia sędziowskie nie mniejsze znaczenie przypisać należy dyspozycji art. 124 § 1 zd. 2 ustawy Prawo o prokuraturze, która zrównuje w istocie wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur regionalnych z wynagrodzeniem zasadniczym sędziów sądów apelacyjnych. Podnieść również należy, że wynagrodzenie to określa się w stawkach, z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wysokości wynagrodzenia prokuratora (art. 124 § 2 ustawy). O ile prokurator obejmujący stanowisko nabywa prawo do uposażenia w stawce pierwszej (art. 124 § 3 pkt 2), to ustalenie wynagrodzenia w stawce bezpośrednio wyższej ma miejsce po upływie kolejnych 5 lat pracy na danym stanowisku prokuratora (art. 124 § 5 ustawy).

Stosownie do art. 124 § 11 prawa o prokuraturze, prokurator nabywa prawo do dodatku za długoletnią pracę wynoszącego, począwszy od 6. roku pracy, 5% aktualnie pobieranego przez prokuratora wynagrodzenia zasadniczego. Wzrasta on po każdym kolejnym roku pracy o 1% tego wynagrodzenia, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego.

W oparciu o przepisy art. 100 § 2 i 3 prawa o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 123 § 1 i art. 127 § 1 prawa o prokuraturze ustalana jest wysokość uposażenia prokuratora w stanie spoczynku. Zgodnie z treścią przepisów, prokuratorowi przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku z powodu wieku, choroby lub utraty sił przysługuje uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku. Uposażenie to, podwyższa się stosownie do zmian wysokości wynagrodzeń zasadniczych prokuratorów czynnych zawodowo.

W oparciu o powyższe zasady, uposażenie powódki jako prokuratora w stanie spoczynku od 15 listopada 2017 roku było kształtowane na podstawie wynagrodzenia zasadniczego w stawce piątej oraz dodatku za wysługę lat w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego.

Zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 roku wyniosło 5 024,48 złotych. W komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 10 sierpnia 2021 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2021 roku wyniosło 5 504,52 złotych.

Pozwana w 2021 i 2022 naliczyła i wypłaciła powódce uposażenie prokuratora w stanie spoczynku w oparciu o odmienne regulacje prawne. Mianowicie w 2021 roku uposażenie powódki zostało określone na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U. z 2020 r., poz. 2400), zgodnie z którym „w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2019 r., poz. 740), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. Z komunikatu Prezesa GUS z dnia 9 sierpnia 2019 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 roku wynika, że wyniosło ono 4 839,24 zł.

Z kolei w 2022 roku uposażenie powódki zostało określone na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 z późn. zm., dalej zwanej ustawą okołobudżetową na 2022 rok), zgodnie z którym „w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku – Prawo o Prokuraturze (Dz.U z 2021 r. poz. 66, 1236 i 2052) stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. Podstawa ta, stosownie do dyspozycji ust. 2 wskazanego przepisu, uległa zwiększeniu o kwotę 26 zł, wynosząc 5 050,48 zł (5 024,48 zł przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 roku + 26 zł).

W konsekwencji podstawa wymiaru uposażenia powódki pozostawała w 2021 roku o 185,24 zł, a w 2022 roku o 454,04 zł niższa od podstawy ustalonej w oparciu o przytoczoną wcześniej regulację z art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze.

Na kanwie niniejszej sprawy, z racji analogicznego ukształtowania uposażeń prokuratorów i sędziów, istotnym jest zatem odniesienie się do kwestii wynagrodzeń sędziowskich, których zasady kształtowania wielokrotnie były analizowane przez Trybunał Konstytucyjny. Skoro bowiem w myśl art. 124 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur regionalnych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów sądów apelacyjnych, określone ukształtowanie wysokości wynagrodzeń tych drugich wywiera bezpośredni wpływ na wysokość świadczeń należnych tym pierwszym.

Podkreślić należy, iż Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 roku w sprawie K 1/12 (OTK-A 2012, nr 11, poz. 134), odnosząc się do problemu zamrożenia waloryzacji wynagrodzeń sędziów, zaakcentował, że sędziowie są jedyną grupą zawodową w Polsce, której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Norma ta stanowi szczególną gwarancję ochrony wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, co ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. Art. 178 ust. 2 Konstytucji jest przy tym nie tyle gwarancją wynagrodzenia sędziego jako sui generis pracownika, ile elementem ustroju sądownictwa – istotną materialną gwarancją niezawisłości sędziego. Nie jest bowiem przypadkiem, że unormowanie to znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie postanowienia ustanawiającego zasadę niezawisłości sędziów (art. 178 ust. 1 Konstytucji).

Najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako "automatycznie", bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego.

Zdaniem Trybunału, wynagrodzenie to powinno być znacząco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia w kraju. Spełniający powyższe założenia, zobiektywizowany, mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich zaczął funkcjonować w 2009 r., w wyniku porozumienia przedstawicieli wszystkich trzech władz, pod auspicjami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a stosowne regulacje znalazły się w u.s.p., u.S.N., ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z późn. zm.) oraz ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 952, z późn. zm.). (...) wynagradzania wszystkich sędziów oparty jest na takich samych zasadach i został wyodrębniony z systemu wynagrodzeń pozostałych pracowników sfery budżetowej.

Wysokość wynagrodzenia sędziego zależy w nim od następujących obiektywnych przesłanek: zajmowanego stanowiska, stażu pracy (łącznego oraz na danym stanowisku sędziowskim) oraz pełnionych w sądownictwie funkcji. (...) ten nie zawiera żadnych elementów uznaniowych, w rodzaju nagród lub premii, które mogłyby być uzależnione od oceny wyników czy jakości pracy sędziego i stanowić instrument wpływu na niego. Mechanizm ustalania wynagrodzeń sędziów został uregulowany w art. 91 § 1c u.s.p. i w art. 42 § 2 u.S.N. Kształtuje on wynagrodzenie sędziego jako iloczyn ustawowo określonego mnożnika (wynoszącego dla sędziów sądów powszechnych i sędziów sądów administracyjnych - zależnie od zajmowanego stanowiska - od 2,05 do 3,23) oraz mnożnej - podstawy wynagrodzenia zasadniczego w danym roku, którą stanowi wynagrodzenie w II kwartale, ogłaszane komunikatem Prezesa GUS w Monitorze Polskim. Takie powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem (w miejsce wcześniejszego odniesienia do przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej) - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Zarazem, w razie pogorszenia koniunktury gospodarczej i obniżenia przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ustawodawca przewidział, że wynagrodzenia sędziów mają pozostawać na tym samym poziomie (art. 91 § 1d u.s.p. oraz art. 42 § 3 u.S.N.). Mechanizm ten jest reakcją na dezyderat sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka z 23 lipca 2008 r. i elementem zmian systemowych prowadzących do wykonania art. 178 ust. 2 Konstytucji, a jego celem jest odniesienie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów do obiektywnego wskaźnika i uniezależnienie tego procesu od ingerencji władz wykonawczej i ustawodawczej.

W tym miejscu warto dodać, że ingerencja ustawodawcy w wysokość wynagrodzenia prokuratorów winna uwzględniać także ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania przez prokuratorów. Zgodnie bowiem z art. 103 § 1-3 ustawy Prawo o prokuraturze prokurator nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora. Prokuratorowi nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu prokuratora. Prokurator nie może:

1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego,

2) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni,

3) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą,

4) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego,

5) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

Powyższe zasady obowiązują również prokuratorów w stanie spoczynku, stosownie do art. 103 § 7 prawa o prokuraturze.

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego (a więc analogicznie: prokuratora) jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy – niejako „automatycznie” bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na tę grupę zawodową.

W omawianym orzeczeniu sformułowano następujące „warunki brzegowe” wynagrodzenia stanowiące pewną granicę zakresu ich kształtowania przez ustawodawcę, po przekroczeniu której działania legislacyjne należy uznać za sprzeczne z Konstytucją:

1. Wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy.

2. Wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej.

3. Wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej.

4. W trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

5. Niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Jak zauważył Trybunał Konstytucyjny powinnością dwóch pierwszych władz (ustawodawczej i wykonawczej) wynikającą z art. 178 ust. 2 Konstytucji jest stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich. Mechanizm ten powinien być stabilny i - bez zaistnienia szczególnie ważnych, konstytucyjnie legitymowanych przyczyn nie wolno zakłócać jego funkcjonowania. Dalej Trybunał stwierdził, iż Trybunał Konstytucyjny uznał zakwestionowaną regulację - polegającą na jednorocznym "zamrożeniu" wynagrodzeń sędziów - za zgodną z Konstytucją, stwierdza jednak, że uznanie konstytucyjności tego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Podkreśla przy tym, że art. 178 ust. 2 w związku z art. 1 Konstytucji wyznacza w kwestii wynagrodzeń sędziowskich granice, których ustawodawca przekroczyć nie może, a gdyby je przekroczył, Trybunał Konstytucyjny nie mógłby tego zaakceptować. Ustawodawca, statuując w art. 178 ust. 2 Konstytucji - w bezpośrednim sąsiedztwie postanowień wyrażających zasadę niezawisłości sędziowskiej - obowiązek zapewnienia sędziom warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, uznał, że te odpowiednie warunki i wynagrodzenie są konieczne do prawidłowego wypełniania ich funkcji - wymierzania sprawiedliwości (orzekania). Ich celem nie jest ochrona indywidualnych interesów osób sprawujących urząd sędziego, lecz zapewnienie prawidłowego działania władzy sądowniczej, które jest koniecznym warunkiem urzeczywistniania rządów prawa. I chociaż z art. 178 ust. 2 Konstytucji nie można wyprowadzać praw podmiotowych sędziów do wynagrodzenia w określonej wysokości ani szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących ich wynagrodzeń, to - ze względu na istniejący charakter i specyficzne funkcje - można na jego podstawie wyznaczyć nieprzekraczalne granice dla władz ustawodawczej i wykonawczej, decydujących o sposobie wynagradzania sędziów. Te granice, czy też "warunki brzegowe" wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków określa od wielu lat w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny, który w obecnym składzie w pełni akceptuje tę linię orzeczniczą.

Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny wyartykułował, że „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Tymczasem w ocenie Sądu działania ustawodawcy, w oparciu o które pozwana kształtowała wysokość uposażenia powoda jako prokuratora w stanie spoczynku w 2022 roku, nie miały charakteru wyjątkowego (analogiczna sytuacja miała miejsce rok wcześniej i rok później), nie znajdowały uzasadnienia w trudnej sytuacji budżetowej, a w okresie tym nie projektowano i nie wdrażano jakiegokolwiek programu oszczędnościowego.

W ocenie Sądu przepisy ustawy okołobudżetowej, w oparciu o które pozwana naliczyła i wypłaciła powodowi uposażenie w 2021 i 2022 roku w oczywisty sposób naruszają wymienione nieprzekraczalne „warunki brzegowe” sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny.

Po pierwsze, przyjęta przez ustawodawcę podstawa wymiaru ma charakter w pełni uznaniowy, albowiem nie opiera się na powiązaniu jej z przeciętnym wynagrodzeniem. Zastosowany przez ustawodawcę mechanizm stwarza jedynie pozór takiego powiązania, przyjmując za punkt wyjścia kwotę odpowiadającą wartości przeciętnego wynagrodzenia, ale nie w III kwartale roku poprzedzającego (co przewiduje u.s.p.), ale w dowolnie wybranym przez ustawodawcę innym roku – 2021. Co więcej, kwota ta podlega zwiększeniu o 26 zł, przy czym próżno szukać uzasadnienia dla przyjęcia właśnie takiej wartości modyfikującej wynagrodzenie przeciętne. Równie dobrze ustawodawca mógłby zatem przyjąć za punkt wyjścia wynagrodzenie przeciętne z 2020 roku i zwiększyć je o dowolną wartość albo przyjąć wynagrodzenie przeciętne z 2021 roku i zmniejszyć je o określoną kwotę. W każdym z przypadków uzyskałby pożądaną przez siebie wartość, iluzorycznie odwołując się do pojęcia wynagrodzenia przeciętnego. Zabiegi te nie zmieniają jednak faktu, że podstawa wymiaru 4 839,24 zł oraz 5 050,48 zł, w oparciu o którą pozwana ustaliła uposażenie powoda odpowiednio w 2021 i 2022 roku, ma charakter w pełni arbitralny, oparty na uznaniowości władzy ustawodawczej.

Po drugie, brak było finansowego uzasadnienia dla zredukowania waloryzacji wynagrodzenia sędziów w 2021 i 2022 roku.

Punkt 5 „warunków brzegowych” sformułowanych przez Trybunał Konstytucyjny ustanawia jedyny wyjątek od zakazu obniżenia w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów. Obniżenie wysokości wynagrodzenia sędziów może nastąpić jedynie w przypadku przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia.

Zgodnie z art. 216 ust. 5 Konstytucji nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa. Z woli ustrojodawcy konstytucyjny limit zadłużenia, czyli maksymalna dopuszczalna relacja długu publicznego do (...), wynosi zatem 60%.

Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej zostały określone w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1270, dalej: ustawa o finansach publicznych). Szczególne znaczenie ma jej art. 86 określający tzw. procedury ostrożnościowe, mające zastosowanie w razie osiągnięcia przez państwo określonego poziomu zadłużenia. W art. 86 omawianej ustawy został określony próg oszczędnościowy, którego celem jest niedopuszczenie do nadmiernego zadłużenia sektora finansów publicznych. Zgodnie z treścią art. 86 ust. 1 pkt 2 ustawy, w przypadku, gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto jest większa od 55%, a mniejsza od 60%, to:

a.  na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym:



nie przewiduje się deficytu budżetu państwa lub przyjmuje się poziom różnicy dochodów i wydatków budżetu państwa, zapewniający, że relacja długu Skarbu Państwa do produktu krajowego brutto przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie niższa od relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. b, ogłoszonej zgodnie z art. 38,



nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej, w tym pracowników jednostek, o których mowa w art. 139 ust. 2,



waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu odpowiadającego wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny za poprzedni rok budżetowy,



wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa z wyjątkiem rat kredytów i pożyczek udzielonych w latach poprzednich,



nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach, o których mowa w art. 139 ust. 2, na poziomie wyższym niż w administracji rządowej,

b.  Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych środkami pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz przeglądu programów wieloletnich,

c.  Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a,

d.  wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok mogą być wyższe niż dochody tego budżetu powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, jedynie o kwotę związaną z realizacją zadań ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 3,

e.  Rada Ministrów dokonuje przeglądu obowiązujących przepisów w celu przedstawienia propozycji rozwiązań prawnych mających wpływ na poziom dochodów budżetu państwa, w tym dotyczących stosowania stawek podatku od towarów i usług,

f.  Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych otrzymuje dotację celową z budżetu państwa na realizację zadania, o którym mowa w art. 26a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, 173, 240 i 852), w wysokości do 30% środków zaplanowanych na realizację tego zadania na dany rok,

g.  organy administracji rządowej mogą zaciągać nowe zobowiązania na przygotowanie inwestycji, jeżeli mają zapewnione finansowanie z udziałem środków publicznych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, na maksymalnym dopuszczalnym poziomie, określonym w przepisach lub procedurach dotyczących danego rodzaju inwestycji, nie mniejszym niż 50% całości kosztów, z tym że ograniczenia te nie dotyczą:



odbudowy lub przebudowy dróg krajowych w celu usunięcia zagrożenia naruszenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym,



inwestycji, o których mowa w art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z 2010 r. (Dz. U. poz. 835 i 993),



przygotowania, wdrożenia, budowy lub eksploatacji systemów elektronicznego poboru opłat, o których mowa w art. 13i ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 645 i 760),



zobowiązania z tytułu odszkodowań za nieruchomości przejęte w trybie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 162).

Podnieść należy, że Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie posiada pełnego wglądu w szczegółowe parametry oceny stanu polskich finansów publicznych, a zatem zasadnym było skorzystanie z oficjalnych wskaźników, które pozwolą posiłkowo ocenić zagrożenie dla równowagi budżetowej jako istotnej wartości konstytucyjnej.

Obwieszczeniem Ministra Finansów, funduszy i polityki regionalnej z dnia 24 maja 2021 roku w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych (M.P. z 2021 roku poz. 492) ogłoszono, że na koniec roku budżetowego 2020 roku relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wyniosła 47,8%.

Z kolei zgodnie z obwieszczeniem Ministra Finansów, funduszy i polityki regionalnej z dnia 25 maja 2022 roku w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych (M.P. z 2022 roku poz. 553) na koniec roku budżetowego 2021 roku relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wyniosła 43,8%.

Powyższe dane przemawiają za uznaniem, że stosunek (...) do P. nie przekroczył progu konstytucyjnego limitu zadłużenia ani nawet progu ostrożnościowego wynikającego z ustawy o finansach publicznych.

W tym miejscu należy przypomnieć stan faktyczny, który legł u podstaw rozważań Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. K 1/12, w której Trybunał wskazał, że jednorazowe zamrożenie wynagrodzeń sędziów nie jest niezgodne z Konstytucją, jeśli byłoby spowodowane trudną sytuacją finansową państwa, zagrażającą równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Wówczas w ustawie o finansach publicznych obowiązywały dwa progi ostrożnościowe, których przekroczenie wymuszało uruchomienie przez władze państwa stosownych procedur. Za pierwszy próg ustawodawca uznał stan, w którym wartość relacji kwoty długu publicznego do (...) przekracza 50% (dalej: I próg ostrożnościowy), za drugi zaś - stan, gdy wartość tej relacji przekracza 55% (dalej: II próg ostrożnościowy). Wtedy relacja długu publicznego do (...) liczona według "metodyki krajowej" wyniosła w 2011 roku 53,5% (obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 ustawy o finansach publicznych, M.P. poz. 355), a liczony według "metodyki unijnej" - 56,4%.

Ówczesna sytuacja była zatem odmienna od tej, która legła u podstaw zamrożeniu wynagrodzeń sędziów w 2021 czy 2022 roku, albowiem relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego przekroczyła I próg ostrożnościowy i zbliżała się do II progu ostrożnościowego. W 2020 roku ta relacja wynosiła 47,8%, zaś w 2021 roku odpowiednio 43,8%, a zatem w żadnym wypadku nie zbliżała się do obecnie (od 2013 roku) jedynego progu ostrożnościowego wynoszącego 55%.

W uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej na 2021 rok ustawodawca wskazał, że „w założeniach do budżetu państwa na rok 2021 przewidziano zamrożenie funduszu wynagrodzeń w jednostkach państwowej sfery budżetowej oraz pozostałych jednostkach sektora finansów publicznych. W związku z obecną sytuacją gospodarczą kraju spowodowaną epidemią (...)19 nastąpiła konieczność zamrożenia wynagrodzeń osób (w tym sędziów i prokuratorów), dla których podstawę obliczenia wynagrodzenia stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów i prokuratorów określono na poziomie roku 2020, tj. na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. ogłoszonego w Komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2019 r. (M.P. z 2019 r. poz. 742). Nie zmienią się dotychczasowe zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Przepisy niniejszej ustawy spowodują „zamrożenie” systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021. Powyższa propozycja mieści się w ramach całości zmian związanych z „zamrożeniem” wielkości wynagrodzeń w sektorze finansów publicznych w celu zapewnienia równowagi budżetowej stanowiącej wartość konstytucyjną, od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań.”

Wskazać należy, iż Sąd nie neguje wystąpienia negatywnych konsekwencji dla budżetu państwa w 2021 roku spowodowanych wybuchem pandemii (...)19. Ta niewątpliwie nowa sytuacja wywołana ogłoszonym stanem pandemii i jej konsekwencjami społecznymi, gospodarczymi, ekonomicznymi stanowiła poważne obciążenie finansowe dla państwa, które starało się nie dopuścić do załamania (na skutek przerwania łańcuchów dostaw, okresowych lockdownów, masowych absencji pracowników itd.) gospodarki, w efekcie upadłości firm, gwałtownego wzrostu bezrobocia i innych wysoce negatywnych skutków (w sferze gospodarczej, ekonomicznej i społecznej) dla funkcjonowania tegoż organizmu państwowego. Temu służyły wprowadzane kolejne mechanizmy ochronne np. tzw. "tarcze", przewidujące zarówno łagodzenie ciężarów publicznoprawnych nałożonych na przedsiębiorców jak i ich bezpośrednie wsparcie finansowe, czy świadczenia dla pracowników, zleceniobiorców, którzy z powodu wprowadzanych pandemicznych ograniczeń pozostawali bez pracy lub których źródła utrzymania ulegały z tego powodu znacznemu ograniczeniu. Tym niemniej sama wyjątkowość okresu pandemii, który w Polsce rozpoczął się w marcu 2020 roku, nie uzasadniała „zamrożenia” wynagrodzenia prokuratorów ustawą okołobudżetową na 2021 rok, gdyż na koniec tego trudnego pierwszego roku pandemii relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wynosiła 47,8% i w żadnym razie nie zbliżała się nawet do progu ostrożnościowego wynikającego z ustawy o finansach publicznych, nie mówiąc nawet o wynikającym z art. 216 ust. 5 Konstytucji progu 60%. Natomiast, jak wskazano wyżej, „zamrożenie” wynagrodzeń prokuratorów mogło nastąpić jedynie w przypadku przekroczenia limitu zadłużenia, co nie nastąpiło.

Dodatkowo, pomimo wskazanego w uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej na 2021 (...) systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021, taka sytuacja została zapoczątkowana w 2021 roku i dotyczyła także kolejnych lat.

Z kolei w uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej na 2022 rok ustawodawca wskazał, że „proponuje się, aby w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów i prokuratorów określono na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. ogłoszonego w Komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. (M.P. z 2020 r. poz. 711) zwiększonego o kwotę 26 zł, w następstwie czego podstawa ta wyniesie 5 050,48 zł. Nie zmienią się ogólne zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Przepisy niniejszej ustawy spowodują bowiem „zamrożenie” waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów liczonej na poziomie podstawy z roku 2021. Przyjęcie podstawy ustalenia wynagrodzenia na poziomie roku 2020 będzie równoznaczne ze wzrostem wynagrodzeń w roku 2022 w stosunku do roku 2021 o 4,37%.”

Wprawdzie powyższe rozwiązanie zakłada teoretyczny wzrost wynagrodzenia prokuratorów w stosunku do poprzedniego roku, ale stanowi rozwiązanie całkowicie arbitralne (co zostało podkreślone we wcześniejszej części rozważań), które w żadnym zakresie nie zostało uzasadnione czy choćby umotywowane w kolejnym roku budżetowym.

Wskazać również należy, że dokonane w ustawach okołobudżetowych na lata 2021-2022 „zamrożenie” wynagrodzeń prokuratorów nie wpisuje się w szeroko zakrojony program oszczędnościowy, mający na celu poprawę stanu finansów publicznych. Warto w tym miejscu przywołać zmiany, które zostały wprowadzone w 2021 roku, a które polegały na znaczącym wzroście wynagrodzeń osób zajmujących wysokie stanowiska w państwie. Na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1394), które w samym środku pandemii przywołanej w uzasadnieniu projektu ustawy okołobudżetowej na 2021 rok jako argument na "zamrożenie" wynagrodzeń sędziowskich, z dniem 1 sierpnia 2021 roku znacznie podwyższyło wynagrodzenia: Marszałkowi i Wicemarszałkom Sejmu, Marszałkowi i Wicemarszałkom Senatu, Prezesowi i Wiceprezesom Rady Ministrów, Prezesowi i Wiceprezesom Najwyższej Izby Kontroli, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Prezydenta, sekretarzom stanu, podsekretarzom stanu, wszystkim ministrom, wszystkim wojewodom i wicewojewodom, wszystkim kierownikom i zastępcom kierowników urzędów centralnych, Szefowi Służby Cywilnej, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Obywatelskich, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Sejmu, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Senatu, Szefowi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Przewodniczącemu i wszystkim członkom Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej, Kierownikowi Krajowego Biura Wyborczego, Prezesowi i Zastępcom Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Małych i Średnich (...), Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika (...), Prezesowi i Wiceprezesom Polskiej Akademii Nauk, wszystkim członkom Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15, Głównemu Inspektorowi Pracy i jego zastępcom, zastępcom Prokuratora Generalnego, Prezesowi, Pierwszemu Zastępcy Prezesa oraz Wiceprezesom Narodowego Banku Polskiego. Zapisy rozporządzenia w sposób istotny zwiększyły mnożniki kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalania uposażenia osób nim objętych. Dla przykładu tylko wynagrodzenie zasadnicze Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu wzrosło z kwoty 8 874,43 zł (4,96 x 1 789,42) do kwoty 15 532,17 zł (8,68 x 1 789,42), tj. o około 40%, wynagrodzenie zasadnicze Prezesa Rady Ministrów czy Prezesa Narodowego Banku Polskiego wzrosło z kwoty 11 094,40 zł (6,2 x 1 789,42) do kwoty 15 532,17 zł (8,68 x 1 789,42), tj. o około 30%, wynagrodzenie zasadnicze podsekretarzy stanu wzrosło z kwoty 7 873,45 zł (4,4 x 1 789,42) do kwoty 12 597,52 zł (7,04 x 1 789,42), tj. o około 40% - i w podobnym stosunku wynagrodzenia zasadnicze wszystkich posłów i senatorów, których wynagrodzenie jest pochodną wynagrodzenia podsekretarza stanu (art. 25 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 9 maja 1996 roku o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1799 ze zm.).

Podobne rozwiązania przewidywała ustawa z 17 września 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834), która zmieniła m.in. ustawę z dnia 31 lipca 1981 roku o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1637) zwiększając ze skutkiem na dzień 1 listopada 2021 roku wartość uposażenia Prezydenta RP poprzez wzrost wynagrodzenia zasadniczego z siedmiokrotności do 9,8-krotności kwoty bazowej oraz wzrost dodatku funkcyjnego z trzykrotności do 4,2-krotności kwoty bazowej, tj. łącznie o około 30%. Przywołana ustawa z 17 września 2021 roku zmieniła również ustawę z 21 listopada 2021 roku o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282 ze zm.). Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów z 25 października 2021 roku w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960) weszły w życie 1 listopada 2021 roku. Ze wskazaną datą weszły w życie istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny zwiększyły wartość ich uposażeń. Minimalne wynagrodzenie ww. osób nie może być niższe niż 80% maksymalnego wynagrodzenia określonego dla poszczególnych stanowisk w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 tejże ustawy. Ustalono przy tym, że maksymalne wynagrodzenie na danym stanowisku stanowi suma maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego, a w przypadku wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów oraz marszałków województwa także kwoty dodatku. Ustawa nowelizująca z 17 września 2021 roku dokonała także zmian we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. Po nowelizacji wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1658). Tym samym maksymalna dieta radnego może wynieść 4 294,61 zł zamiast dotychczasowych 2 684,13 zł (1,5-krotności kwoty bazowej). Także w tym przypadku znowelizowane przepisy mają zastosowanie do ustalania wysokości diet od dnia 1 sierpnia 2021 roku.

Powyższe przykłady mają na celu zilustrowanie niekonsekwencji ustawodawcy i braku korelacji między rozwiązaniem wprowadzonym ustawą okołobudżetową zarówno na rok 2021, jak i 2022 a uzasadnieniem takich rozwiązań.

Po trzecie, brak było pozafinansowego uzasadnienia dla odstąpienia od ustrojowego mechanizmu waloryzacji wynagrodzeń sędziów. Rok 2022, którego dotyczy pozew, był trzecim rokiem od momentu wybuchu pandemii (...)19. Zagrożenie z nią związane było już w fazie wygaszania (zakończono zasadniczy etap programu szczepień, nie raportowano codziennych statystyk dotyczących zakażonych) i z pewnością nie stanowiło podstawy do wdrażania programów oszczędnościowych, których – poza wynagrodzeniami sędziów – próżno doszukiwać się wśród ustaw uchwalanych w II połowie 2021 roku. W okresie procesowania omawianych przepisów nieznane były też czynniki wynikające z wybuchu wojny na Ukrainie, co miało miejsce 24 lutego 2022 roku. Lektura uzasadnienia projektu ustawy okołobudżetowej na 2022 rok w zakresie dotyczącym określenia wynagrodzenia sędziów nie pozwala na zdekodowanie jakichkolwiek motywów, jakimi kierował się ustawodawca, zamrażając wynagrodzenia sędziów na kolejny rok. Dowodzi to pełnej uznaniowości tego rodzaju działań.

Reasumując, w przypadku analizowanej wyżej, arbitralnej i całkowicie uznaniowej ingerencji w zasady wynagradzania prokuratorów doszło do przekroczenia części ze wskazanych we wcześniejszej części rozważań warunków brzegowych, które spełniane muszą być łącznie, aby można było usprawiedliwić incydentalne „zamrożenie” wynagrodzeń prokuratorów. W konsekwencji, wobec naruszenia przez wprowadzoną regulację art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, należało odmówić zastosowania art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 rok oraz art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 rok, stosując w to miejsce art. 123 § 1 Prawa o prokuraturze.

Obecnie w doktrynie i orzecznictwie nie ma żadnych wątpliwości, że sąd powszechny może odmówić zastosowania określonego przepisu, jeśli uzna go za niezgodny z Konstytucją. W uchwale Sądu Najwyższego - Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 listopada 2022 roku, sygn. akt III PZP 2/21 wskazano, że „orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 ust. 1 Konstytucji RP) nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie przez sąd orzekający. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 Nr 2, poz. 34 z glosą częściowo krytyczną B. Nity, Przegląd Sądowy Nr 5, poz. 153). W uchwale III ZP 12/01, Sąd Najwyższy stwierdził, że przedmiotem orzekania sądu jest indywidualny stosunek społeczny, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji), zaś Trybunał, orzekając o zgodności ustaw z Konstytucją, wykonuje bardziej władzę ustawodawczą - ustawodawcy negatywnego - niż sądowniczą (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Praktyka odmawiania stosowania przez sądy przepisów ustaw, które oceniane są przez sądy jako niekonstytucyjne, wynika z przywoływanej zasady nadrzędności Konstytucji RP wyrażonej w jej art. 8 ust. 1 i nakazu bezpośredniego jej stosowania, wyrażonego w jej art. 8 ust. 2. W wyroku z dnia 7 kwietnia 1998 roku, I PKN 90/98 Sąd Najwyższy stwierdził, że sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności jak też niezgodności z Konstytucją, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 1 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem "stosowanie" należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (zob. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2001 r., III RN 189/00, OSNP 2002 Nr 6, poz. 130, w którym opowiedziano się za możliwością dokonania przez sąd oceny zgodności przepisu z Konstytucją oraz stwierdzono, że sąd dokonując oceny konstytucyjności przepisu ustawy nie wkracza w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego)."

W konsekwencji Sąd dokonał oceny konstytucyjności art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 rok oraz art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 rok w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia stanu faktycznego w indywidualnej sprawie powoda. Sąd uznał powyższy przepis za niekonstytucyjny przyjmując, że uposażenie powoda powinno zostać wypłacone w oparciu o art. 123 § 1 ustawy Prawo o Prokuraturze.

Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami.

Mając na uwadze powyższe, zasadnym było zasądzenie na rzecz powódki różnicy pomiędzy uposażeniem prokuratora w stanie spoczynku wypłaconym przez pracodawcę a uposażeniem, które było należne przy uwzględnieniu podstawy wymiaru na poziomie 5 024,48 zł w 2021 roku oraz na poziomie 5 504,52 zł – w 2022 roku.

Wadliwy mechanizm waloryzacji rzutował w takim samym stopniu na każdy ze składników wynagrodzenia, do których powódka nabyła prawo w 2021 i 2022 roku. Pozwana nie kwestionowała wysokości dochodzonych roszczeń.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. – zgodnie z żądaniem powódki, tj. od dnia następnego po dniu wymagalności danego roszczenia. Daty wymagalności dochodzonych roszczeń nie były przedmiotem sporu.

W punkcie 3. wyroku Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu, stosując zasadę słuszności wyrażoną w treści art. 102 k.p.c. Przepis ten pozwala sądowi zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami, jeżeli przemawiają za takim rozstrzygnięciem szczególne okoliczności. Nie konkretyzuje on pojęcia „wypadki szczególnie uzasadnione”, pozostawiając ją dyskrecjonalnemu uznaniu sądu. Jak wskazuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego ocena sądu w tym zakresie jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym, opartym na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem, poczuciem sprawiedliwości oraz analizą okoliczności rozpoznawanej sprawy ( por. postanowienie z dnia 2 czerwca 2010 r., I PZ 2/10, OSNP 2011, nr 23–24, poz. 297; postanowienie z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/12, OSNC 2012, nr 7–8, poz. 98 z glosą M. Rzewuskiego, Glosa 2013, nr 1, s. 77 i postanowienie z dnia 15 lutego 2012 r., I CZ 165/11, LEX nr 1170214).

Wśród okoliczności uwzględnianych przy ocenie przesłanek zastosowania omawianego przepisu w orzecznictwie i doktrynie wymienia się zarówno te związane z samym przebiegiem postępowania, charakterem dochodzonego roszczenia, jak również dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być przy tym oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 10 listopada 2015 r., III AUa 212/15, LEX nr 1968159; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554).

Za rozstrzygnięciem w przedmiocie kosztów niniejszego procesu w oparciu o normę z art. 102 k.p.c. przemawiają okoliczności dwojakiego rodzaju – charakter dochodzonych roszczeń i przebieg postępowania.

Po pierwsze, poddany pod osąd spór nie dotyczy wyłącznie indywidualnego roszczenia powódki, ale ma znacznie szerszy kontekst. Do tutejszego Sądu w bieżącym roku wpłynęło wiele pozwów sędziów i prokuratorów opartych o zbliżoną podstawę prawną i identyczne podstawy faktyczne. Sprawy te dotyczą wykładni przepisów obowiązującego prawa, dokonywanej przy wykorzystaniu mechanizmu rozproszonej kontroli konstytucyjności norm prawnych. Bez wątpienia mają one charakter precedensowy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w tego rodzaju przypadkach, zwłaszcza gdy dotyczą zawiłych regulacji płacowych, wymagających dokonywania skomplikowanych zabiegów interpretacyjnych, znajduje uzasadnienie zastosowanie art. 102 k.p.c. (por. rozstrzygnięcie o kosztach w wyroku z dnia 29 sierpnia 1973 r., sygn. I PR 188/73 oraz postanowienie z dnia 15 kwietnia 2010 r., sygn. I PZ 5/10). Zarówno bowiem w interesie grupy pracowników, których wspólnie dotyczy określona regulacja prawna, jak i w interesie pracodawcy, który ją na co dzień stosuje, leży definitywne ustalenie jej wykładni wiążącej dla każdej ze stron stosunków pracy.

Po drugie, Sąd nie stracił z pola widzenia faktu, że aktywność procesowa strony powodowej ograniczyła się do sporządzenia pozwu oraz złożenia repliki na sprzeciw od nakazu zapłaty. W judykaturze przyjmuje się, że za szczególnie uzasadniony wypadek, w którym strona przegrywająca sprawę w instancji, może być obciążona kosztami tylko częściowo (art. 102 k.p.c.), można uznać sytuację, gdy wysokość wykazanych kosztów zastępstwa procesowego mieści się w granicach wyznaczonych przez przepisy prawa, ale nie odpowiada stopniowi zawiłości sprawy, a zwłaszcza nakładowi pracy pełnomocnika (tak m.in.: wyrok SN z 21.05.1999 r., I PKN 59/99, OSNP 2000, nr 15, poz. 580; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 1.03.2023 r., I ACa 488/22, LEX nr 3560274.). Zdaniem Sadu opisana znikoma aktywność procesowa pełnomocnika powódki nie była koherentna z wysokością stawki wynagrodzenia adwokata (2700 zł) wynikającej z § 2 pkt 5 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 r., poz. 1964). Rozpoznawana sprawa nie była typową sprawą z zakresu prawa pracy, dla której prawodawca przewidział taką stawkę wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika. Owa atypowość przejawiała się zwłaszcza w odmiennym poziomie potrzebnego nakładu pracy adwokata i nie była to różnica pomijalna, ale wyraźna.

Po trzecie, opisany wyżej niewielki nakład pracy pełnomocnika powódki podyktowany był zarówno charakterem sprawy, skupiającej się na zagadnieniach prawnych, a nie faktycznych, ale także postawą strony pozwanej, która nie eskalowała sporu, a ograniczyła się do zajęcia stanowiska merytorycznego, weryfikując przy tym żądanie co do wysokości.

Postawy strony pozwanej, wnoszącej o oddalenie powództwa, nie można oceniać jako nieracjonalnej. Pozwany pracodawca podlega regułom dyscypliny finansów publicznych i nie może dziwić fakt, że sam nie podjął autonomicznej decyzji o niestosowaniu określonych – powszechnie obowiązujących w spornym okresie – przepisów prawa.

Reasumując, Sąd ocenił, że w realiach rozpoznawanej sprawy, niesprawiedliwe byłoby obciążenie strony pozwanej kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 2 700 zł. Zarówno charakter dochodzonych roszczeń, nakład pracy pełnomocnika powódki, jak i okoliczności związane z postawą strony pozwanej w toku procesu, przemawiały za nieobciążaniem jej kosztami procesu w pełnej wysokości. Jednocześnie Sąd czynił starania dla uwzględnienia interesu strony wygrywającej, która zdecydowała się na wsparcie profesjonalnego pełnomocnika dla obrony swych praw i z tego tytułu musiała ponieść określone wydatki. Wobec tego jako zgodne z zasadami słuszności Sąd ocenił obciążenie strony pozwanej połową kosztów zastępstwa procesowego, tj. kwotą 1 350 zł. Stosownie do dyspozycji art. 98 §1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty – punkt 2 wyroku.

Na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. Sąd nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 12 249,95 zł tj. do wysokości jednomiesięcznego uposażenia powódki, zgodnie z zaświadczeniem strony pozwanej, które nie było kwestionowane przez pełnomocnika powoda – punkt 3 wyroku.

Strona pozwana zaskarżyła w całości powyższy wyrok apelacją wniesioną w dniu 18 marca 2024 roku.

Skarżonemu rozstrzygnięciu zarzuciła naruszenie:

1. przepisów prawa procesowego , które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, mianowicie:

a)  art.233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej w tym sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania oceny materiału dowodowego, co doprowadziło do uznania, że powód zasadnie żądał zasądzenia wyrównania uposażeń prokuratora w stanie spoczynku za okres od 1stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2022 r. (żądane wynagrodzenie było należne), podczas gdy wynagrodzenie za pracę powoda zostało ustalone prawidłowo na podstawie przepisów ustaw okołobudżetowych, które są ustawami epizodycznymi w stosunku do ustawy - Prawo o prokuraturze,

b)  art.102 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż zachodzi konieczność odstąpienia od obciążania pozwanej kosztami jedynie w części, podczas gdy pozwana nie przyczyniła się w żaden sposób do wytoczenia powództwa ani też nie dała ku temu podstaw, a zatem zasadne było odstąpienie od obciążania jej kosztami postępowania w całości,

2. przepisów prawa materialnego, mianowicie art.123 § 1 ustawy - Prawo o prokuraturze poprzez jego błędne zastosowanie i ustalenie na podstawie tego przepisu wynagrodzenia zasadniczego powoda, podczas gdy w sytuacji obowiązywania ustaw okołobudżetowych, tymczasowo regulujących wysokość wynagrodzenia zasadniczego, wysokość wynagrodzenia zasadniczego powinna być ustalana na podstawie przepisów ustaw okołobudżetowych (ustawa z dnia 29 grudnia 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 i ustawa z dnia 1o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022).

Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., ewentualnie o zmianę wyroku i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika wniosła o oddalenie apelacji jako całkowicie bezzasadnej oraz obciążenie pozwanej kosztami postępowania według norm przepisanych, w tym kosztami zastępstwa adwokackiego w postępowaniu odwoławczym wraz z ustawowymi odsetkami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji, w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy w stopniu dostatecznym ustalił stan faktyczny i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie przedstawiając logiczną argumentację prawną. Ustalenia Sądu Rejonowego i wyprowadzone na ich podstawie wnioski Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne. Sprawia to, że nie zachodzi potrzeba powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych oraz dokonanej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku interpretacji przepisów prawa mających zastosowanie w niniejszej sprawie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 r., sygn. akt II UKN 61/97; wyrok Sądu Najwyższego z 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97; wyrok Sądu Najwyższego z 12 stycznia 1999 r., sygn. akt I PKN 21/98).

Zarzut apelacyjny dotyczący naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. jest całkowicie chybiony, bowiem stan faktyczny sprawy nie jest sporny i nie wymagał postępowania dowodowego. Trudno zatem wysnuć, jakie to dowody – zdaniem skarżącego – zostały wadliwie ocenione.

Twierdzenie, że Sąd meriti naruszył procedurę uznając, że powód zasadnie żądał zasądzenia wyrównania uposażeń prokuratora w stanie spoczynku za okres od 1stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2022 r. (żądane wynagrodzenie było należne), podczas gdy – zdaniem apelującego - wynagrodzenie za pracę powoda zostało ustalone prawidłowo na podstawie przepisów ustaw okołobudżetowych, stanowi de facto zarzut naruszenia prawa materialnego.

Nie jest jednak także zasadny zarzut apelacji o błędnym zastosowaniu przez Sąd I instancji przepisu art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze w związku z art. 100 § 1,2 i 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych w sytuacji, w której według apelującego, przepisy tej ustawy zostały wyłączone w 2021 roku przez przepisy ustaw okołobudżetowych.

Zgodnie z art. 123 § 1 i 2 ustawy z dnia 28.01.2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 136) podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461). Jeżeli przeciętne wynagrodzenie o którym mowa § 1, jest niższe od przeciętnego wy-nagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w dotychczasowej wysokości.

W myśl art. 127 § 1 Prawa o prokuraturze cytowany art. 100 Prawa o ustroju sądów powszechnych stosuje się zaś odpowiednio do prokuratorów.

Prawidłowo przyjął Sąd Rejonowy, że powódka z dniem ogłoszenia komunikatu Prezesa GUS w sprawie wysokości przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale 2020 r. uzyskała ekspektatywę prawa do otrzymywania w 2021 r. wynagrodzenia obliczonego od wskazanej w komunikacie kwoty.

Roszczenie powódki dotyczy zasady ochrony praw nabytych. Zasada ta obejmuje także ekspektatywę prawa podmiotowego, czyli takie sytuacje, gdy zostały spełnione wszystkie zasadnicze ustawowe przesłanki nabycia praw pod rządami danej ustawy, a brak jest tylko ostatniego etapu decydującego o definitywnym przejściu prawa podmiotowego na oczekującego (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 października 2000 r. sygn. SK 7/00).

Warunkiem uznania zmiany legislacyjnej skutkującej naruszeniem praw słusznie nabytych za służącą realizacji wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej jest to, aby ta zmiana faktycznie i realnie służyła ochronie takiej wartości konstytucyjnej jak równo-waga budżetowa.

W okresie objętym sporem ustawodawca dokonywał szeregu zmian legislacyjnych, które nie tylko, że nie powodowały oszczędności budżetowych, to skutkowały istotnymi wydatkami. Przemawia to przeciwko uznaniu, że art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19.11.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 służył ochro-nie wartości konstytucyjnej w postaci równowagi budżetowej.

Sąd Okręgowy uważa za trafne stanowisko Sądu I instancji, że wartość konstytucyjna w postaci równowagi budżetowej nie uzasadniała naruszenia poprzez art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19.11.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 praw podmiotowych powodów słusznie nabytych, gdyż w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego ugruntowany jest pogląd, że ograniczenie praw słusznie nabytych nie jest dopuszczalne w sytuacji, gdy istnieje możliwość realizacji danej wartości konstytucyjnej bez naruszania praw dobrze nabytych (wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. K 43/12).

W dacie uchwalenia art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19.11.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej za rok 2021 ustawodawca miał taką możliwość.

Wskazać w tym miejscu należy na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023 roku wydany w sprawie K 1/23, który stwierdza, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art.7 tej ustawy jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał w powyższym orzeczeniu, że rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r.; oznacza to, że ustawodawca w tej materii kierował się daleko posuniętą uznaniowością, która nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy; wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, jednakże biorąc pod uwagę, iż w orzeczeniu tym powołano się na zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku, wydanym w sprawie K 1/12, zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych” - szczegółowo przywołanych przez Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych w roku 2021, będących przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd I instancji zasadnie powołał podkreślane przez Trybunał Konstytucyjny warunki brzegowe. Zasadnie Sąd Rejonowy odwołał się także do wynagrodzeń innych grup zawodowych – osób zajmujących państwowe stanowiska kierownicze, osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, diet radnych, wskazując na znaczące podwyższenie wysokości ich uposażeń w analogicznym okresie. W ocenie Sądu Okręgowego fakty te w korelacji do zamrożenia uposażeń sędziów nie pozostają bez znaczenia. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego , że trzykrotne odstąpienie przez ustawodawcę w latach 2021 – 2023 od ustrojowego modelu wynagradzania sędziów, jest nie do pogodzenia z wartościami konstytucyjnymi wyrażonymi w art. 178 ust. 2 i art. 2 Konstytucji. Podkreślenia wymaga, że Konstytucja w art. 178 ust. 2 gwarantuje sędziom prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Wzorzec ten ustanawia szczególną ochronę wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, a w konsekwencji ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania (zob. wyrok TK z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Zapewnienie warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu i zakresowi obowiązków sędziów stanowi materialną gwarancję zasady niezawisłości (art. 178 ust. 1 Konstytucji). (...) wynagrodzeń sędziowskich - a co za tym idzie i prokuratorskich- może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne np. ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczna praktyką (por. wyrok TK z 12.12.2012 K 1/12 )

Sąd Okręgowy w pełni podziela przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentację w tym zakresie, uznając brak potrzeby ponownego cytowania stanowiska Sądu Rejonowego.

Odnosząc się do zarzutu apelanta dotyczącego naruszenia art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy wskazuje, że podziela pogląd Sądu I instancji w tym zakresie. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego statuują tym samym zasadę, że wprawdzie wynik procesu z reguły decyduje o obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, niemniej nie jest to obowiązek nieograniczony i podlega ocenie z punktu widzenia zasad słuszności.

Kodeks nie konkretyzuje pojęcia "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. m.in. postanowienie SN z dnia 20 grudnia 1973 roku, II CZ 210/73). Zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej ( por. postanowienie SN z dnia 14 stycznia 1974 roku, sygn. akt II CZ 223/73).

Do wypadków szczególnie uzasadnionych w rozumieniu art. 102 k.p.c. można także zaliczyć sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu sądu (por. postanowienie SN z dnia 1 września 1973 roku, sygn. akt I CZ 122/73, OSNC rok 1974, poz. 98).

Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 listopada 2017 r.III AUa 231/17).

Reasumując Sąd Okręgowy uznał, że obciążenie pozwanej połową kosztów procesu za I instancję z uwagi na fakt, że materia przedmiotowego postępowania należy niewątpliwie do wyjątkowo nietypowych, nadto sposób zachowania pozwanej, a także podleganie przez po-zwaną regułom dyscypliny finansów publicznych, tym samym nie może dziwić fakt, że sama nie podjęła autonomicznej decyzji o niestosowaniu określonych – powszechnie obowiązujących w spornym okresie – przepisów prawa.

Z tych względu – na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy apelację oddalił.

O kosztach zastępstwa procesowego za II instancję orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Stosownie do dyspozycji art. 98 §1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zastosowania w przedmiocie kosztów na etapie postępowania apelacyjnego określonej w art.102 k.p.c. zasady słuszności, bowiem strona pozwana, pomimo jednoznacznego stanowiska w tego typu sprawach, zdecydowała się złożyć w niniejszej sprawie apelację oraz sama była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika i domagała się zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego..

Niniejszą sprawę Sąd Okręgowy rozpoznał na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 k.p.c., uznając, że rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest dopuszczalne, żadna ze stron na etapie postępowania apelacyjnego nie złożyła wniosku o przeprowadzenie rozprawy, nie cofnięto pozwu ani apelacji a także w sprawie nie zachodziła nieważność postępowania.

SSO Paulina Kuźma