Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 listopada 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił H. C. prawa do świadczenia uzupełniającego. W uzasadnieniu wskazano, że orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 15 listopada 2021 roku ustalono, że ubezpieczona nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

(decyzja – k. 4-4 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 1 grudnia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku H. C. z dnia 27 września 2021 roku odmówił jej prawa do dodatku pielęgnacyjnego.

W uzasadnieniu wskazano że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 15 listopada 2021 roku ustalił, że ubezpieczona nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Ubezpieczona nie ukończyła także 75 lat życia. Brak zatem jest podstaw do przyznania dodatku pielęgnacyjnego.

(decyzja – k. 81 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołania od w/w decyzji wniosła H. C. reprezentowana przez pełnomocnika - przedstawiciela ustawowego M. C. zaskarżając je w całości.

Wskazanym decyzjom zarzuciła:

- naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

1. art. 2 ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji oraz art. 75 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i bezpodstawne przyjęcie, że H. C. nie spełnia kryteriów wymaganych przepisami prawa, by móc zostać uznaną za niezdolną do samodzielnej egzystencji podczas gdy choroba, na którą cierpi uniemożliwia jej prawidłowe funkcjonowanie i czyni ją niezdolną do samodzielnej egzystencji;

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, iż H. C. nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, podczas gdy choroba, na którą cierpi uniemożliwia jej prawidłowe funkcjonowanie oraz czyni ją niezdolną do samodzielnej egzystencji;

- naruszenie przepisów postępowania mający istotny wpływ na rozstrzygniecie sprawy tj.:

1. art. 7 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. poprzez niewyjaśnienie stanu faktycznego oraz niewyczerpujące zebranie i błędne rozpatrzenie całości materiału dowodowego, przez co wydano decyzję, która narusza słuszny interes obywateli,

2. art. 8 k.p.a. i 107 § 3 k.p.a. poprzez nienależyte uzasadnienie zaskarżonej decyzji z uwagi na zawarcie w niej zbyt ogólnych stwierdzeń, co uniemożliwia realizację pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa oraz uniemożliwia dokonanie kontroli zaskarżonej decyzji.

Wobec powyższego wniesiono o zmianę przedmiotowej decyzji poprzez przyznanie H. C. prawa do świadczenia uzupełniającego oraz prawa do dodatku pielęgnacyjnego.

(odwołanie – k. 3-4, k. 3-4 w aktach o sygn. VIII U 88/22 załączonych do sprawy)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o ich oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonych decyzjach.

(odpowiedź na odwołanie – k. 6-6 verte, k. 5-5 verte w aktach o sygn. VIII U 88/22 załączonych do sprawy)

Postanowieniem z dnia 2 lutego 2022 roku tutejszy sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę o sygn. akt VIII U 88/22 ze sprawą o sygn. VIII U 87/22 i prowadził dalej obie sprawy pod sygn. akt VIII U 87/22.

(postanowienie – k. 11 w aktach o sygn. VIII U 88/22 załączonych do sprawy)

Na rozprawie w dniu 3 października 2023 roku sąd pominął zgłoszony przez profesjonalnego pełnomocnika wnioskodawczyni wniosek dowodowy, o dopuszczeniu dowodu z zeznań pełnomocnika - przedstawiciela ustawowego wnioskodawczyni M. C. na fakt choroby ubezpieczonej na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 k.p.c.

(postanowienie wydane na rozprawie w dniu 3 października 2023 roku e-protokół (...):10:58 – 00:12:03 – płyta CD – k. 178)

Na rozprawie w dniu 3 października 2023 roku pełnomocnicy wnioskodawczyni poparli złożone odwołanie, profesjonalny pełnomocnik wniósł o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Z kolei, pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 3 października 2023 roku e-protokół (...):10:20 – 00:10:58, 00:12:03 – 00:12:38 – płyta CD – k. 178)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. C. urodziła się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

W dniu 27 września 2021 roku wnioskodawczyni złożyła do ZUS ponowny wniosek o dodatek pielęgnacyjny i świadczenie uzupełniające.

(wniosek – k. 1-2 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 67 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 18 października 2021 roku ustalono, że skarżąca nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Badaniem lekarskim rozpoznano: otępienie średniego stopnia o wczesnym początku.

(orzeczenie – k. 69-69 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, opinia lekarska - k. 37-38 załączonej do sprawy dokumentacji orzeczniczo - lekarskiej)

Od w/w orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS H. C. reprezentowana przez pełnomocnika - przedstawiciela ustawowego M. C., złożyła w terminie sprzeciw.

(sprzeciw – k. 179-178 załączonej do sprawy dokumentacji orzeczniczo - lekarskiej)

Orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 15 listopada 2021 roku ustalono, że skarżąca jest trwale całkowicie niezdolna do pracy. Daty powstania całkowitej niezdolności do pracy: nie da się ustalić. Ubezpieczona nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Całkowita niezdolność do pracy nie istniała w dniu 1 marca 2020 roku. ubezpieczona była wtedy częściowo trwale niezdolna do pracy. Badaniem lekarskim rozpoznano: otępienie umiarkowane w chorobie Alzheimera.

(orzeczenie – k. 73-73 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego , opinia lekarska – k. 41 załączonej do sprawy dokumentacji orzeczniczo - lekarskiej)

W wyniku powyższego orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS organ rentowy wydał zaskarżone decyzje.

(decyzja – k. 4-4 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 81 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Z punktu widzenia neurologii u wnioskodawczyni nie stwierdzono objawów uszkodzenia układu nerwowego, które pozwalałyby uznać badaną za niezdolną do samodzielnej egzystencji. Oceniając sprawność odwołującej się według skali B. stwierdzono, że wnioskodawczyni jest w stanie samodzielnie spożywać posiłki, samodzielnie przemieszczać się z leżanki na krzesło i z powrotem, jest w stanie samodzielnie utrzymać higienę osobistą. Samodzielnie porusza się po powierzchniach płaskich, przy kąpieli całego ciała nie wymaga pomocy. Po powierzchniach płaskich porusza się niezależnie, wchodzi i schodzi po schodach samodzielnie, ubiera się i rozbiera się samodzielnie, utrzymuje mocz i kał.

Wobec powyższego wnioskodawczyni nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy osoby drugiej w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, zatem nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

(pisemna podstawowa opinia biegłego z zakresu neurologii – k. 24-26, pisemna uzupełniająca opinia biegłego z zakresu neurologii – k.100)

Z punktu widzenia psychiatrii u wnioskodawczyni rozpoznano otępienie mieszane naczyniowe i alzheimerowskie o wczesnym początku (dominujące). Wnioskodawczyni jest spowolniała psychoruchowo, aspontaniczna, blada afektywnie. Kontakt nawiązuje z pewnym trudem, mimika zubożała, gestykulacja także, mowa nieskładna, wypowiada się nielogiczne. Orientacja zaburzona, co do czasu, miejsca i sytuacji, uwaga o nieco zmniejszonej przerzutności i pojemności, nadmiernie trwała, pamięć wykazuje znaczne ubytki, intelekt obniżony w stosunku do stanu wyjściowego, świadomość jasna. Napęd nieznacznie zwolniony, nastrój dość sztywny, z pewną skłonnością do melancholii, afekt blady, sztywny, w nikłej syntonii z otoczeniem, o osłabionej modulacji, tok myślenia - zwolniony, często nieskładny. Nie ujawniał treści psychotycznych. Krytycyzm wobec własnej osoby i otoczenia znacznie osłabiony, poczucie choroby nie występuje, ms, ts nie ujawnia.

Wnioskodawczyni co najmniej od maja - czerwca 2020r. jest osobą, która nie potrafił podać wieku, bieżącej daty, liczyć, wydać reszty (mimo, że przez lata pracowała jako handlowiec), gubi się wychodząc z domu, jest bierna, nie podejmuje inicjatywy i nie jest w stanie samodzielnie wykonać wielu czynności domowych. Nadto na wszystkie wizyty lekarskie chodzi z córką i od maja 2020 mieszka z nią, gdyż nie jest zdolna samodzielnie zabezpieczyć swoich potrzeb. Także od maja 2020 r. nie wychodzi samodzielnie z domu.

U wnioskodawczyni choroba rozwija się błyskawicznie. Choroba Alzheimera dzieli się na dwa typy: o wczesnym początku czyli pojawia się najczęściej miedzy 50 a 55 rokiem życia oraz o późnym początku czyli pojawia się po 65 roku życia. Choroba o wczesnym początku ma bardzo gwałtowny rozwój, trwa to około 3-5 lat. W przypadku późnego początku rozwój choroby postępuje wolniej, nawet dwukrotnie.

Niewątpliwie wnioskodawczyni może sama spożywać pokarmy, umyć się, ale nie jest w stanie sama zakupić pokarmu, wyjść z domu. Jest zdolna tylko do prostego zaspokajania fizjologicznych potrzeb. W pojęciu opieki mieści się także: zakup żywności, przygotowanie posiłku, pomoc w ubraniu czy wyjście z domu.

Wnioskodawczyni była niezdolna do samodzielnej egzystencji na dzień złożenia wniosku z punktu widzenia psychiatrycznego, w dacie badań orzeczniczych ZUS i wydania decyzji przez ZUS z punktu widzenia psychiatrycznego. Niezdolność ta jest trwała z uwagi na nieodwracalne podłoże choroby i skłonność do pogłębiania się organicznego uszkodzenia o.u.n. wraz z upływem czasu.

(pisemna podstawowa opinia biegłego z zakresu psychiatrii – k. 59-71, pisemna uzupełniająca opinia biegłego z zakresu psychiatrii – k. 131-137, ustna uzupełniająca opinia biegłego z zakresu psychiatrii złożona na rozprawie w dniu 3 października 2023 roku e-protokół (...):02:26 – 00:10:20 – płyta CD – k. 178)

Z punktu widzenia neuropsychologii u wnioskodawczyni rozpoznano: głębokie zaburzenia sprawności procesów poznawczych i czynności wykonawczych na skutek postępujących zmian organicznych w mózgu (naczyniowo – zwyrodnieniowych). W aktualnym stanie psychicznym ubezpieczona wymaga stałej opieki ze strony innych osób.

(pisemna opinia biegłego z zakresu neuropsychologii – k. 114-115)

Powyższych ustaleń Sąd dokonał w oparciu o załączone akta organu rentowego, dokumenty w tym dokumentację medyczną oraz opinię biegłych specjalistów z zakresu neurologii, psychiatrii, neuropsychologii. W tym miejscu Sąd pragnie podkreślić, że opinia biegłego sądowego psychologa stanowi jedynie opinią pomocniczą dla opinii biegłego psychiatry , który właśnie w oparciu o opinię biegłego psychologa może wydać pełną opinię na temat badanej.

Warto zauważyć, iż dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, a mianowicie w myśl art. 278 § 1 k.p.c. korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych.

Sąd oceniając zgromadzony materiał dowodowy uznał wartość dowodową wydanych opinii biegłych oraz podzielił, jako przekonywujące, wnioski wypływające z ich treści. Opinie są rzetelne, jasne i logiczne, pomimo odmiennych wniosków orzeczniczych, gdyż zostały wydane przez biegłych innych specjalizacji. Zostały sporządzone zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot. Do wydania opinii biegli dysponowali dokumentacją lekarską wnioskodawczyni. Zdaniem Sądu, opinie biegłych powołanych w tej sprawie są rzetelne, a wynikające z nich wnioski logiczne i prawidłowo uzasadnione. Opinie te nie zawierają braków i wyjaśniają wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Wskazać należy, że o ile ze złożonych przez biegłego w dziedzinie neurologii opinii wynikało, że schorzenia występujące u ubezpieczonej nie powodują stwierdzenia istnienia stanu niezdolności do samodzielnej egzystencji, o tyle biegły z dziedziny psychiatrii, którego wniosek orzeczniczy został dodatkowo potwierdzony przez biegłego neuropsychologa, wskazał że wnioskodawczyni jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Ubezpieczona była niezdolna do samodzielnej egzystencji na dzień złożenia wniosku z punktu widzenia psychiatrycznego, a także w dacie badań orzeczniczych ZUS, jak i wydania zaskarżonej decyzji przez ZUS. Niezdolność ta ma charakter trwały.

Warto zaakcentować, że sam termin „niezdolność do samodzielnej egzystencji” ma szeroki zakres przedmiotowy, zaś podstawowe czynności życia codziennego nie ograniczają się jedynie do mycia, jedzenia, czy ubierania się.

W orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że sam termin "niezdolność do samodzielnej egzystencji" zdefiniowany został w art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jako spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Pojęcie to ma zatem szeroki zakres przedmiotowy. Trzeba bowiem odróżnić opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp. od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza. Wszystkie zaś powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu "niezdolność do samodzielnej egzystencji" (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 lutego 2002 r., sygn. akt III AUa 1333/01). Przesłankami do uznania osoby za niezdolną do samodzielnej egzystencji są zatem konieczność zapewnienia opieki i pomocy - obie przesłanki muszą wystąpić łącznie.

Te wszystkie okoliczności nie umknęły biegłemu psychiatrze R. Ż. i w efekcie, zdaniem Sądu, brak jest podstaw do zakwestionowania jego opinii, zarówno podstawowej jak i pisemnej i ustnej uzupełniającej. Dlatego też oceniając stan zdrowia i kwestię niezdolności do samodzielnej egzystencji wnioskodawczyni Sąd bazował na wnioskach opinii biegłego w zakresie psychiatrii, który w sposób przejrzysty i wyczerpujący opisał stan zdrowia wnioskodawczyni w kontekście oceny jej zdolności do samodzielnej egzystencji, konieczności stałej lub długotrwałej opieki oraz pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Sąd ocenia zaś wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Taka ocena, dokonana została na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, w jego ocenie uwzględniała wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważył materiał dowodowy jako całość, dokonał wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odniósł je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok SN z 10.06.1999 r. II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 655).

Sąd nie jest obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Sąd nie może też zająć stanowiska odmiennego co do stanu zdrowia wnioskodawcy, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego, innej niż wyrażona w opiniach biegłych. (por wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, L., Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 r., III AUa 1328/17 Legalis numer 1824314).

Jednocześnie sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 k.p.c. pominął wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z zeznań pełnomocnika - przedstawiciela ustawowego wnioskodawczyni M. C. na okoliczność stanu zdrowia wnioskodawczyni. Z całą bowiem pewnością stan zdrowia wnioskodawczyni nie może być ustalany w oparciu o subiektywne zeznania przedstawiciela ustawowego wnioskodawczyni M. C., gdyż kompetencje w tym zakresie posiadają wyłącznie biegli sądowi legitymujący się odpowiednią wiedzą w tym zakresie, stosowną do występujących u wnioskodawczyni rodzajów schorzeń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U.2023.0.1251) dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.

Z analizy przepisu wynika, iż w przypadku osób które posiadają prawo do emerytury lub renty, a nie ukończyły 75 lat życia przesłanki w postaci całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji muszą wystąpić łącznie.

Prawo do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji regulują przepisy ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz.U.2023.156).

Zgodnie z art. 1 ust. 2 i 3 w/w ustawy celem świadczenia uzupełniającego jest dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1. obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2. posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3. cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W myśl art. 2 ust. 1 i 2 ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji, zwanym dalej „osobami uprawnionymi”.

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), zasiłku pielęgnacyjnego, dodatku energetycznego, o którym mowa w art. 5c ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. z 2022 r. poz. 1385, 1723, 2127, 2243, 2370 i 2687), dodatku osłonowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym (Dz.U. z 2022 r. poz. 1, 202, 1692 i 2687), świadczenia ratowniczego z tytułu wysługi lat w ochotniczej straży pożarnej, o którym mowa w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 194), dodatku węglowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym (Dz.U. poz. 1692, 1967, 2236 i 2687), dodatku dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła, o którym mowa w art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Dz.U. poz. 1967, 2127, 2185, 2236, 2243 i 2687), dodatku elektrycznego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (Dz.U. poz. 2127, 2243 i 2687), oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 2157,80 zł miesięcznie.

W myśl art. 4 ust. 1 -3 Świadczenie uzupełniające przysługuje osobie uprawnionej w wysokości nie wyższej niż 500 zł miesięcznie, przy czym łączna kwota świadczenia uzupełniającego i świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, nie może przekroczyć 2157,80 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2.

W razie przyznania, ustania lub ponownego obliczenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, świadczenie uzupełniające podlega ponownemu obliczeniu z urzędu, w taki sposób, aby łączna kwota świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, wraz ze świadczeniem uzupełniającym, nie przekroczyła kwoty 2157,80 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem wyłączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2. Świadczenie uzupełniające nie przysługuje osobie uprawnionej, która jest tymczasowo aresztowana lub odbywa karę pozbawienia wolności, z wyjątkiem osoby uprawnionej, która odbywa karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Postępowanie w niniejszej sprawie sprowadzało się zatem rozstrzygnięcia kwestii , czy istniejące u wnioskodawczyni naruszenie sprawności organizmu powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, bowiem zarówno w przypadku decyzji odmawiającej wnioskodawczyni prawa do dodatku pielęgnacyjnego , jak i w przypadku decyzji odmawiającej jej prawa do świadczenia uzupełniającego , Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazywał ,że wnioskodawczyni nie spełnia tej przesłanki.

W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji - art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stosowany na podstawie art. 7 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Niezdolność do pracy jak i niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, natomiast jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji przed upływem 5 lat, niezdolność do pracy lub niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się na okres dłuższy niż lat 5 (art. 13 ust. 2 i 3, cytowanej powyżej, ustawy).

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma przy tym szeroki zakres i obejmuje opiekę i pomoc w załatwieniu elementarnych spraw życia codziennego. Jednak sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego czy też, że potrzebuje pomocy innych osób nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji./ III AUa 62/17 - wyrok SA Lublin z dnia 30-08-2017/. Do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję nie należą wyłącznie czynności tzw. samoobsługi jak mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie. Niezdolna do samodzielnej egzystencji jest zarówno osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki innej osoby, jak i osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej pomocy innej osoby. W ramach zakresu pojęcia ”niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę, oznaczającą pielęgnację (czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp.) od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza; wszystkie powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu ”niezdolność do samodzielnej egzystencji”. /III AUa 322/12 - wyrok SA Katowice z dnia 07-11-2012 III AUa 269/17 - wyrok SA Szczecin z dnia 31-01-2019, III AUa 872/16 - wyrok SA Szczecin z dnia 19-10-2017 , III AUa 977/21 - wyrok SA Białystok z dnia 15-11-2021 III AUa 236/18 - wyrok SA Warszawa z dnia 08-10-2021 / Niezdolność do samodzielnej egzystencji występuje nawet wtedy, gdy osoba całkowicie niezdolna do pracy może wypełniać niektóre z elementarnych czynności życiowych we własnym zakresie, np. zje posiłek przygotowany przez inną osobę, o ile w pozostałym zakresie jest pozbawiona praktycznej możliwości egzystowania w humanitarnych warunkach bez koniecznej stałej lub długotrwałej pomocy ze strony osoby drugiej. /III AUa 255/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 09-09-2021/

Jeżeli stan zdrowia ubezpieczonego nie powoduje konieczności zapewnienia mu stałej ani długotrwałej opieki i pomocy innej osoby, by mogły zostać zaspokojone jego elementarne potrzeby życia codziennego i nie zostało wykazane aby nie radził sobie z obowiązkami domowymi, sama okoliczność, że w związku z występującymi u ubezpieczonego schorzeniami doznaje on pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego, a czasem też potrzebuje pomocy innych osób, nie może uzasadniać uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji / por odpowiednio III AUa 615/12 - wyrok SA Szczecin z dnia 19-12-2012/

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd uznał, iż ustalenia dokonane w toku postępowania sądowego uzasadniają zmianę zaskarżonych decyzji.

Przeprowadzone postępowanie wykazało bowiem, że wnioskodawczyni jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji od daty złożenia wniosku, tj. od 27 września 2021 roku na stałe. Wynika to w sposób jednoznaczny z wydanych w sprawie opinii biegłego psychiatry. Stosownie do treści opinii tego biegłego uznać należy, że u wnioskodawczyni rozpoznano otępienie mieszane naczyniowe i alzheimerowskie o wczesnym początku (dominujące). Zdaniem tego biegłego, stopień naruszenia sprawności organizmu spowodowany stwierdzonymi u wnioskodawczyni schorzeniami powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu jej podstawowych potrzeb życiowych. Wnioskodawczyni co prawda jest zdolna do samodzielnego spożywania posiłków, czy mycia się, niemniej jednak dotyczą jej inne istotne obciążenia w zakresie funkcjonowania. Wnioskodawczyni nie jest w stanie się podać wieku, bieżącej daty, liczyć, wydać reszty, zrobić zakupów, zaspokoić własnych potrzeb zdrowotnych, czy wyjść samodzielnie z domu. W zakresie zatem w/w czynności i zachowań, które są ogólnie przyjęte jako podstawowe aktywności życia codziennego u ubezpieczonej występuje wykonanie zależne.

Podkreślić należy, że przy ocenie opinii biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tej opinii, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego. (por wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018 r.III AUa 1328/17 Legalis numer 1824314). Sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii (tak postanowienie SN z 27 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84). Dowód z opinii biegłego jest przeprowadzony prawidłowo, jeżeli sądy uzyskały od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania, a tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej (wyrok SN z 2000-06-30 II UKN 617/99 OSNAPiUS 2002/1/26). Polemika z opinią biegłego nie uzasadnia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c..

Na gruncie rozpoznawanej sprawy, w ocenie Sądu wnioski wynikające z wydanej w sprawie w/w opinii biegłego w zakresie braku zdolności do samodzielnej egzystencji odwołującej się nie zostały ostatecznie skutecznie zakwestionowane przez ZUS. Jeszcze raz podnieść należy iż zgodnie z ugruntowaną już w orzecznictwie wykładnią pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” , do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję człowieka nie należą wyłącznie tzw. czynności samoobsługi jak ubieranie, samodzielne jedzenie posiłków, zaspakajanie potrzeb fizjologicznych ale również nabywanie żywności, przyniesienie jej do domu, ogrzewanie mieszkania, przynoszenie w tym celu wiader z węglem, podstawowe prace porządkowe, załatwianie spraw życia codziennego poza miejscem zamieszkania robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza. /III AUa 269/17 - wyrok SA Szczecin z dnia 31-01-2019, III AUa 176/18 - wyrok SA Białystok z dnia 18-04-2018 III AUa 650/14 - wyrok SA Szczecin z dnia 08-10-2015 III AUa 211/13 - wyrok SA Białystok z dnia 18-02-2014/ Konkretne schorzenia, nawet jeżeli powodują, że ubezpieczony jest w stanie wypełniać niektóre z elementarnych czynności życiowych we własnym zakresie, o ile w pozostałym zakresie z ich powodu jest pozbawiony praktycznej możliwości egzystowania w humanitarnych warunkach bez koniecznej pomocy ze strony osoby trzeciej, to powyższe ograniczenia mogą uzasadniać stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji. /III AUa 48/13 - wyrok SA Szczecin z dnia 06-06-2013/.

Wnioskodawczyni, w świetle zgromadzonych w sprawie dowodów ( tj. w świetle opinii biegłego psychiatry) jest niezdolna do samodzielnej egzystencji od daty złożenia wniosku, tj. od 27 września 2021 roku na stałe. Wymaga opieki, czyli dozoru osoby trzeciej, potrzebuje opieki i pomocy w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych, a więc takich, które warunkują dalsze życie w biologicznym znaczeniu tego słowa.

Zgodnie z art. 6 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji świadczenie uzupełniające przysługuje od miesiąca, w którym zostały spełnione warunki wymagane do jego przyznania, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o to świadczenie.

Mając powyższe na uwadze, wobec zaistnienia podstaw do uwzględnienia odwołań Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie art.98 k.p.c., zasądzając od organu rentowego zgodnie z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 t.j) na rzecz H. C. kwotę 360 złotych mając na uwadze ze w procesie rozpoznawano łącznie sprawę z dwóch odwołań.

/Jacek Chrostek/