Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 202/07
POSTANOWIENIE
Dnia 4 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi Diecezji T.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego nakazu zapłaty
Sądu Rejonowego w G. z dnia 6 listopada 2006 r., sygn. akt I Nc (…) wydanego
w sprawie z powództwa M. S.
przeciwko Diecezji T.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 4 marca 2008 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
Dnia 6 listopada 2006 r. Sąd Rejonowy w G. wydał nakaz zapłaty, którym nakazał
pozwanej Diecezji T., aby w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaciła
powódce M. S. kwotę 30 302,12 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 kwietnia 2006 r. i
kosztami postępowania albo wniosła w tym terminie sprzeciw.
Pozwana wniosła sprzeciw, jednak został on postanowieniem Sądu Rejonowego
z dnia 7 grudnia 2006 r. odrzucony z tej przyczyny, że pomimo wezwania nie usunięto w
wyznaczonym terminie jego braków formalnych. Sprzeciw był podpisany przez ks. S. M.,
pełniącego funkcję dyrektora ekonomicznego pozwanej Diecezji, podczas gdy – zgodnie
z art. 7 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła
Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm. – dalej:
2
„u.s.p.k.k.”) – organem diecezji jako osoby prawnej jest biskup diecezjalny lub
administrator diecezji. Zarządzeniem przewodniczącego z dnia 23 listopada 2006 r.
pełnomocnik pozwanej został wezwany do przedłożenia w terminie tygodniowym – pod
rygorem odrzucenia sprzeciwu – dokumentu pełnomocnictwa, pochodzącego od organu
pozwanej Diecezji i upoważniającego go do jej reprezentowania w postępowaniu
sądowym. Pełnomocnik złożył w zakreślonym terminie pełnomocnictwo udzielone mu
przez Biskupa T., z tym że było to pełnomocnictwa do zbywania i nabywania
nieruchomości w drodze umów zawieranych pomiędzy Diecezją T. a innymi osobami
fizycznymi lub prawnymi, do odbioru lub zapłaty ceny, wydania lub objęcia w posiadanie
nieruchomości, a także do występowania m.in. przed sądem oraz do składania i odbioru
wszelkich oświadczeń, pism i wniosków we wszystkich sprawach związanych z
wykonaniem tego pełnomocnictwa. Przedłożone pełnomocnictwo nie upoważniało
natomiast ks. S. M. do występowania przed sądem w innych sprawach niezwiązanych
z nabywaniem lub zbywaniem nieruchomości w imieniu pozwanej Diecezji. Trzeba
zatem przyjąć – skonstatował Sąd Rejonowy – że brak formalny sprzeciwu nie został w
wyznaczonym terminie usunięty, wobec czego wniesiony sprzeciw ulega odrzuceniu
(art. 504 § 1 k.p.c.).
Postanowieniem z dnia 22 lutego 2007 r. Sąd Okręgowy w T. oddalił zażalenie
pozwanej na postanowienie o odrzuceniu sprzeciwu, aprobując w pełni stanowisko Sądu
pierwszej instancji.
Pozwana wystąpiła wówczas z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia
sprzeciwu. Twierdziła, że dokument pełnomocnictwa włożyła do koperty osoba
zajmująca się wysyłaniem korespondencji, nie wiedząc, że ma załączyć inny, właściwy
dokument. O zaistniałej omyłce pozwana dowiedziała się dopiero po doręczeniu jej
postanowienia o odrzuceniu sprzeciwu.
Postanowieniem z dnia 9 maja 2006 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek
o przywrócenie terminu i odrzucił sprzeciw, stwierdzając, że pozwana nie wykazała, by
uchybiła terminowi do przedłożenia pełnomocnictwa procesowego bez swej winy. Z
zeznań przesłuchanego w charakterze świadka ks. K. B. wynikało, że w dniu, w którym
wysyłał pismo stanowiące uzupełnienie braków sprzeciwu, nie dysponował jeszcze
właściwym pełnomocnictwem. Otrzymał je dopiero wtedy, gdy wysyłał do Sądu
Rejonowego pismo z dnia 18 grudnia 2006 r. W tej sytuacji nie może być mowy –
stwierdził Sąd Rejonowy – o popełnieniu omyłki przy pakowaniu korespondencji. Nie
można zresztą przyjmować – podkreślił Sąd Rejonowy – że uchybienie terminowi
3
nastąpiło bez winy strony, jeżeli przyczyną uchybienia było działanie osoby, którą strona
się posługuje. Z tych względów Sąd Rejonowy oddalił wniosek o przywrócenie terminu i
odrzucił sprzeciw jako wniesiony po upływie terminu.
Diecezja T. złożyła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
nakazu zapłaty z dnia 6 listopada 2006 r., zarzucając, że Sąd Rejonowy naruszył
podstawowe zasady porządku prawnego wynikające z treści przepisów ogólnych o
zobowiązaniach, zawartych w art. 353 – 3651
k.c., art. 835 – 845 k.c., art. 499 pkt 1
k.p.c. i art. 11 u.s.p.k.k., zakazującym orzekania o odpowiedzialności kościelnej osoby
prawnej za zobowiązania innej kościelnej osoby prawnej. W konkluzji skarżąca wnosiła
o orzeczenie, że zaskarżony nakaz zapłaty jest niezgodny z przepisami art. 353 – 3651
k.c., art. 835 – 845 k.c., art. 499 pkt 1 k.p.c. i art. 11 u.s.p.k.k.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia jest specjalnym procesowym środkiem prawnym
przysługującym od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w sprawie. W powołanym przepisie wyrażona została zasada, że
przesłanką dopuszczalności skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia jest wykorzystanie przez stronę przysługujących jej środków
prawnych. Wyjątek od tej zasady przewidziany został w art. 4241
§ 2 k.p.c., według
którego w wypadkach wyjątkowych, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia
podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw
człowieka i obywatela, skarga przysługuje także od prawomocnego orzeczenia
kończącego postępowanie w sprawie wydanego przez sąd pierwszej lub drugiej
instancji, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, chyba że
jest możliwa zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie
środków prawnych. Jak wyjaśnił już Sąd Najwyższy, pojęcie „wypadek wyjątkowy” w
rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. odnosi się do przyczyn niezgodności z prawem
orzeczenia oraz powodów, dla których strona nie skorzystała z możliwości jego
zaskarżenia (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2006 r., IV CNP
47/06, niepubl. i z dnia 29 listopada 2006 r., II CNP 85/06, niepubl.). Jako wypadki
wyjątkowe, o których mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c., w orzecznictwie przykładowo
wskazano: ciężką chorobę strony uniemożliwiającą wniesienie środka odwoławczego,
katastrofę, klęskę żywiołową, uzyskanie błędnej informacji od pracownika sądu co do
sposobu i terminu wniesienia środka odwoławczego czy zamknięcie dostępu do instancji
4
odwoławczej, będące naruszeniem uprawnień chronionych przepisami konstytucyjnymi
(zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06, OSNC
2006, nr 6, poz. 113, z dnia 4 lipca 2006 r., V CNP 86/06, OSNC 2007, nr 3, poz. 47, z
dnia 30 listopada 2007 r., III CNP 67/07, niepubl.).
Jeżeli w skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia skarżący powołuje się na naruszenie podstawowych zasad porządku
prawnego, powinien wykazać, że powołana zasada istnieje i ma podstawowe znaczenie
dla porządku prawnego, jeżeli zaś powołuje się na naruszenie konstytucyjnych wolności
albo praw człowieka i obywatela powinien powołać przepis Konstytucji, z którego zasada
ta wynika, oraz dokładnie określić sposób jej naruszenia (zob. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 22 lutego 2006 r., IV CNP 11/06, niepubl. i z dnia 22 listopada 2006
r., V CNP 140/06, niepubl.).
Wnosząc skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia sądu pierwszej instancji skarżący, zgodnie z art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.,
powinien przytoczyć argumenty świadczące o tym, że zachodzi wyjątkowy wypadek
uzasadniający wniesienie skargi, gdyż zgodnie z art. 4248
§ 1 k.p.c. skarga, w której nie
wskazano, że występuje wyjątkowy wypadek, ulega odrzuceniu (zob. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2006 r., II CNP 2/06, OSNC 2006, nr 6, poz. 112,
z dnia 23 lutego 2007 r., II CNP 136/06, niepubl., z dnia 9 lipca 2007 r., IV CNP 56/07,
niepubl.).
W niniejszej sprawie skarżąca jedynie ogólnikowo powołała się na naruszenie
przez Sąd pierwszej instancji podstawowych zasad porządku prawnego wynikających z
przepisów art. 353 – 3651
k.c., art. 835 – 845 k.c., art. 499 pkt 1 k.p.c. i art. 11 u.s.p.k.k.
Nie skonkretyzowała natomiast naruszonej zasady, nie wykazała tym samym, że zasada
taka istnieje i ma podstawowe znaczenie dla porządku prawnego. Wywody skarżącej
sprowadzają się do uzasadnienia przytoczonych podstaw skargi, co nie jest –
oczywiście – tożsame z wykazaniem, że zachodzi wyjątkowy wypadek, o którym mowa
w art. 4241
§ 2 k.p.c. Wystarczy przypomnieć, że, zgodnie z art. 4245
§ 1 pkt 2 i 5 k.p.c.,
przytoczenie podstaw skargi i ich uzasadnienie oraz wykazanie, że występuje wyjątkowy
wypadek uzasadniający wniesienie skargi, to dwa odrębne elementy konstrukcyjne
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Odwołanie się
zatem przez skarżącego do uzasadnienia podstaw skargi, bez równoczesnego
wykazania, że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający jej wniesienie, nie stanowi
spełnienia obowiązku określonego w art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.
5
Analiza uzasadnienia wniesionej skargi prowadzi do wniosku, że próba
wykazania przez skarżącą przesłanki, o której mowa w art. 4245
§ 1 pkt 5 in fine k.p.c.,
ma jedynie charakter pozorny, nie może bowiem służyć temu celowi ogólnikowe
powołanie się na naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego połączone z
odwołaniem się wyłącznie do uzasadnienia przytoczonych podstaw skargi.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 4248
§ 1 k.p.c. odrzucił
skargę jako niespełniającą wymagania określonego w art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.