Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 641/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 września 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa K. L. S.A. z siedzibą w W.
przeciwko Wacławowi N. i Małgorzacie N.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 września 2010 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 8 lipca 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Strona powodowa, K. L. S.A., domagała się nakazania pozwanym,
Wacławowi N. oraz jego żonie Małgorzacie N. zapłaty solidarnie na podstawie
dołączonego do pozwu weksla kwoty 1 815 013,23 zł wraz z ustawowymi
odsetkami.
Wydany zgodnie z żądaniem pozwu nakaz zapłaty z dnia 16 marca 2005 r.
Sąd Okręgowy po rozpoznaniu zarzutów pozwanych utrzymał w mocy wyrokiem
z dnia 18 września 2008 r.
Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 31 lipca 2001 r. strona powodowa zawarła
z pozwanym umowę leasingu, której przedmiotem była linia do produkcji folii
strech. Wartość przedmiotu tej umowy określono na kwotę 3 600 000 zł
(równowartość 985 734,24 euro według kursu kupna dewiz w dniu podpisania
umowy), a czas jej trwania na 60 miesięcy. W celu zabezpieczenia swych
zobowiązań, mogących powstać na podstawie tej umowy, pozwany (korzystający)
wystawił na rzecz powoda (finansującego) weksel własny in blanco, poręczony
przez żonę. Zgodnie z deklaracją wekslową, strona powodowa mogła wypełnić ten
weksel na sumę odpowiadającą wysokości zadłużenia łącznie z odsetkami
i kosztami wynikającymi z realizacji umowy leasingu. Ze względu na trudności
pozwanego w terminowym spłacaniu rat leasingowych strona powodowa zawarła
z pozwanym w dniu 5 maja 2003 r. porozumienie w sprawie ustalenia zasad
restrukturyzacji i kontynuowania łączącej strony umowy leasingu, w dniu zaś
29 lipca 2003 r. rozwiązała umowę leasingu z powodu opóźnień pozwanego
w regulowaniu swych zobowiązań. Następnie, dnia 20 listopada 2003 r., strona
powodowa oddała linię produkcyjną, która wcześniej była przedmiotem umowy
z pozwanym, w leasing Andrzejowi i Teresie B. W zawartej z nimi umowie wartość
przedmiotu leasingu została określona na kwotę 2 500 000 zł. Wyliczając kwotę
dochodzoną pozwem, strona powodowa zsumowała kwoty zadłużenia, wynikające
z wystawionych faktur, odsetki z tytułu niezapłaconych faktur i kwoty rat przyszłych.
Uzyskaną w ten sposób sumę 4 315 013,23 zł pomniejszyła o kwotę 2 500 000 zł z
tytułu uzyskanych korzyści w związku z zawarciem umowy leasingu tego samego
przedmiotu. Pismami z dnia 8 grudnia 2004 r. strona powodowa zawiadomiła
3
pozwanych o wypełnieniu weksla in blanco na kwotę 1 815 013,23 zł płatną w dniu
23 grudnia 2004 r.
Sąd Apelacyjny, oddalając w dniu 8 lipca 2009 r. apelacje pozwanych od
wyroku Sądu Okręgowego, powołał się na wynikającą z art. 70915
k.c. możliwość
żądania przez finansującego od korzystającego natychmiastowej zapłaty
wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych
o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłacenia przed umówionym
terminem i rozwiązania umowy leasingu. Za zasadne uznał przyjęcie przez Sąd
Okręgowy, że od sumy wszystkich przewidzianych w umowie rat niezapłaconych
przez pozwanego należało odliczyć tylko kwotę 2 500 000, wyrażającą korzyść
uzyskaną przez stronę powodową na skutek wcześniejszego rozwiązania umowy
leasingu z pozwanym, równającą się wartości przedmiotu leasingu przyjętej
w nowej umowie leasingu. Sąd Apelacyjny nie znalazł także podstaw do
zastosowania w sprawie art. 585 w związku z art. 70917
k.c. W jego ocenie Sąd
Okręgowy uwzględniając powództwo w stosunku do pozwanej nie naruszył również
art. 10 i 32 Pr. weksl. Jako chybione też ocenił podniesione w apelacji zarzuty
naruszenia art. 167, 232, 316 i 493 §1 k.p.c.
W skardze kasacyjnej pozwani zarzucili, że wyrok Sądu Apelacyjnego został
wydany z naruszeniem art. 6, 471, 585, 70915
i art. 70917
k.c., art. 10 i 32 Pr.
weksl. oraz art. 167, 232, 316, 378 § 1, art. 493 § 1 i art. 495 § 3 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Podmiot, który występuje – tak jak strona powodowa - z powództwem
o zapłatę, opartym na twierdzeniu, że dochodzone roszczenie przysługuje mu na
podstawie weksla własnego podpisanego przez jednego z pozwanych
w charakterze wystawcy, a przez drugiego w charakterze poręczyciela za
wystawcę, powinien do pozwu dołączyć poświadczający to weksel. Jest to dowód
z jego strony konieczny, a zarazem – co do zasady – wystarczający. Pozwany
przed tak uzasadnionym żądaniem może się bronić za pomocą różnego rodzaju
zarzutów podważających zasadność tego żądania. Taki rozkład ciężaru dowodu
w sprawach o żądanie zapłaty, które w całości znajduje potwierdzenie w treści
weksla, jest zgodny z ogólną regułą wyrażoną w art. 6 k.c.; zob. też, dotyczący
postępowania nakazowego, art. 485 § 2 k.p.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego:
4
z dnia 18 listopada 1999 r., I CKN 215/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 128, z
24 października 2003 r., III CK 35/02, LEX nr 148666, z dnia 22 czerwca 2006 r.,
V CSK 86/06, niepubl., z dnia 5 lipca 2007 r., II CSK 160/07, LEX nr 439205,
z dnia 7 maja 2009 r., IV CSK 549/08, niepubl.).
Po wydaniu nakazu zapłaty na podstawie weksla pozwany powinien
wszystkie okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe zmierzające do
wykazania bezzasadności powództwa przytoczyć w zasadzie już w zarzutach od
nakazu zapłaty (art. 495 § 3 k.p.c.).
Wśród zarzutów, za pomocą których pozwani o zapłatę na podstawie weksla
własnego mogą się bronić, szczególnie istotne znaczenie przypada w polskich
realiach twierdzeniu, że powód – wekslobiorca otrzymał weksel in blanco,
podpisany przez pozwanych w charakterze wystawcy lub poręczyciela za
wystawcę, w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z określonego
stosunku, w związku z czym był on upoważniony do jego uzupełnienia jedynie
zgodnie z zawartym porozumieniem, wypełnił go zaś niezgodnie z tym
porozumieniem. Powiązanie przez strony upoważnienia do uzupełnienia weksla in
blanco z istnieniem i treścią zobowiązania podlegającego zabezpieczeniu
(stosunku podstawowego względem roszczenia wekslowego) powoduje, że
wekslobiorca w zasadzie nie może na podstawie prawa wekslowego uzyskać
wobec wystawcy weksla własnego i poręczyciela za wystawcę weksla własnego
więcej praw niż mu przysługuje w ramach stosunku, z którego wynika podlegająca
zabezpieczeniu wierzytelność, czyli w ramach tzw. stosunku podstawowego
względem roszczenia wekslowego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia
26 stycznia 2001 r., II CKN 25/00, OSNC 2001, nr 7-8, poz. 117, z dnia 9 grudnia
2004 r., II CK 170/04, LEX nr 146408, z dnia 22 czerwca 2006 r., V CSK 70/06,
OSNC 2007, nr 4, poz. 59, z dnia 21 czerwca 2007 r., IV CSK 92/07, OSNC 2008,
nr 10, poz. 117, z dnia 5 lutego 2009 r., I CSK 297/08, niepubl.).
Na pozwanych, którzy w zarzutach od nakazu zapłaty powołali się na to, że
wpisana przez stronę powodową w wekslu kwota nie miała uzasadnienia w objętym
zabezpieczeniem stosunku wynikającym z umowy leasingu z dnia 31 lipca 2001 r.,
spoczywał zatem ciężar dowodu tej okoliczności pod rygorem nieuwzględnienie
wniesionych zarzutów. Konsekwentnie na pozwanych spoczywała także powinność
5
zaoferowania dowodów na poparcie przytoczonej okoliczności (art. 232 zdanie
pierwsze k.p.c.). W ramach tej powinności mieściło się również żądanie
przedstawienia odpowiednich dokumentów przez stronę przeciwną (art. 248 § 1
k.p.c.). Sąd jednak mógł dopuścić też dowód z urzędu co do faktów objętych
zarzutami pozwanych. Wynika to z art. 232 zdanie drugie k.p.c. Poza dowodami
objętymi wyraźnymi zakazami ustawowymi (np. wynikającymi z art. 247 i 259
k.p.c.), możliwość dopuszczenia dowodów z urzędu dotyczy wszelkich dowodów;
nie doznaje ona ograniczeń również na podstawie przepisów, które – tak jak art.
495 § 3 k.p.c. - ustanawiają tzw. prekluzję dowodową (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2007 r., I CSK 27/07, OSNC-ZD 2008, nr A, poz.
25).
Bezzasadny jest więc podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia
art. 6 i 471 k.c. przez Sąd Apelacyjny wskutek przyjęcia, że na stronie powodowej
nie spoczywał ciężar dowodu przesłanek, objętego zabezpieczeniem wekslowym,
odszkodowania należnego od pozwanego na podstawie umowy leasingu. To samo
dotyczy zarzutu naruszenia art. 232 k.p.c. przez uznanie w zaskarżonym wyroku,
że strona powodowa nie była zobowiązana do przedstawiania dowodów
dotyczących wysokości odszkodowania objętego zabezpieczeniem wekslowym.
Podobnie należy ocenić zarzuty dotyczące art. 167, 495 § 3 i art. 316 § 1 i 2
k.p.c. Decyzje dowodowe, z którymi skarżący łączy naruszenie wymienionych
przepisów, mieściły się granicach kompetencji sądu do dopuszczenia dowodów
z urzędu (zob. art. 232 zdanie drugie k.p.c., a związku z tym przepisem wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2006 r., III CK 341/05, OSNC 2006, nr 10, poz.
174). Decyzje te nie naruszały interesów pozwanych, dotyczyły bowiem dowodów
odnoszących się do podniesionej przez pozwanych w zarzutach od nakazu zapłaty
kwestii prawidłowości wypełnienia weksla in blanco.
Zamierzonego skutku nie mógł też odnieść, bliżej nieuzasadniony „zarzut
ewentualny” naruszenia art. 378 § 1 k.c. (zob. art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
2. Naruszenia art. 10 i 32 Pr. weksl. pozwana dopatruje się w przyjęciu jej
odpowiedzialności w charakterze poręczyciela wekslowego za wystawcę
(pozwanego), pomimo modyfikacji bez jej zgody, po podpisaniu weksla, umowy
leasingu, z której wynika objęta poręczeniem odpowiedzialność pozwanego.
6
Pozwana twierdzi, że ta modyfikacja spowodowała, iż jej, wyrażona w tekście
weksla, odpowiedzialność w granicach długu pozwanego, opartego na
zmodyfikowanej umowie leasingu, nie powstała, gdyż dokonane uzupełnienie
weksla in blanco należało uznać za niezgodne z udzielonym przez nią
upoważnieniem do wypełnienia weksla in blanco. Ze stanowiskiem tym nie można
się jednak zgodzić. W razie złożenia na wekslu in blanco podpisu w zamiarze
zaciągnięcia zobowiązania wekslowego mającego zabezpieczać wierzytelność
z określonego stosunku pozawekslowego, samo późniejsze zmodyfikowanie tego
stosunku nie sprzeciwia się wypełnieniu weksla na kwotę długu wynikającego
z tego stosunku. Wypełnienie to mieści się bowiem w granicach upoważnienia do
uzupełnienia, objętego porozumieniem stron. Niedopuszczalne jest tylko wyjście
poza granice upoważnienie do uzupełnienia weksla in blanco, np. przez wpisanie
kwoty wyżej niż określona w deklaracji wekslowej lub kwoty długu z innego
stosunku niż wskazany w deklaracji wekslowej. Uwagi te odnoszą się do wszystkich
zobowiązań wekslowych, także więc do zobowiązań poręczycieli wekslowych,
odpowiadających na zasadach istotnie różnych od przewidzianych w art. 876-887
k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2003 r., III CK 35/02,
oraz z dnia 29 czerwca 2006 r., IV CSK 53/06, LEX nr 465907, i cytowane w nim
orzecznictwo).
Skarżąca nietrafnie również uważa, że uzupełnienie weksla in blanco
niezgodnie z porozumieniem stron stanowi wadę formalną. Dokument mający
cechy określone w art. 101 Pr. weksl. stanowi weksel własny, choćby nadanie mu
tych cech nastąpiło z naruszeniem upoważnienia do wypełnienia weksla in blanco.
Jednak zobowiązanie osoby podpisanej na wekslu in blanco powstaje tylko w takich
granicach, w jakich jego wypełnienie jest zgodne z upoważnieniem do uzupełnienia
(zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2008 r., I CSK 548/07, OSNC-ZD
2009, nr B, poz. 49).
W związku z bezzasadnością podniesionego zarzutu naruszenia art. 10 i 32
Pr. weksl. bezprzedmiotowe stało się rozpatrywanie twierdzenia o uchybienie przez
Sąd Apelacyjny art. 493 § 1 k.p.c. przez uznanie, że pozwana zgłosiła zarzuty
nowe, odwołujące się do aneksów do umowy leasingu.
7
3. Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika, że w deklaracji wekslowej
pozwani upoważnili stronę powodową do wypełnienia podpisanego przez nich
weksla in blanco na sumę wynikającego z umowy leasingu z dnia 31 lipca 2001 r.
zadłużenia pozwanego wobec strony powodowej, wraz z odsetkami i kosztami
realizacji tej umowy. W związku z wyrażonym w zarzutach od nakazu zapłaty
twierdzeniem pozwanych o nieprawidłowości uzupełnienia weksla in blanco
zasadniczego znaczenia w sprawie nabierało zatem ustalenie, na podstawie
zebranego w sprawie materiału dowodowego, czy kwota, na którą weksel został
wypełniony, odpowiadała zadłużeniu pozwanego wobec strony powodowej,
wynikającemu z umowy leasingu, po jej wypowiedzeniu przez stronę powodową
(finansującego), ze skutkiem natychmiastowym, z przyczyn objętych
odpowiedzialnością pozwanego (korzystającego).
Według art. 70915
k.c., w razie wypowiedzenia przez finansującego umowy
leasingu na skutek okoliczności, za które korzystający ponosi odpowiedzialność,
finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia
wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych
o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym
terminem i rozwiązania umowy leasingu. Unormowanie to jest zbieżne z regulacją
zawartą w art. 7095
§ 3 i art. 7098
§ 5 k.c.
Przewidziana w art. 70915
k.c. odpowiedzialność korzystającego ma
niewątpliwie charakter odpowiedzialności kontraktowej. Zgodnie z ogólnym
założeniem odpowiedzialności odszkodowawczej, odszkodowanie ma przywrócić
stan, jaki istniałby, gdyby nie doszło do zdarzenia wyrządzającego szkodę, nie
może natomiast przewyższać uszczerbku powstałego w majątku poszkodowanego
(art. 361 § 2 k.c.). Wzgląd na to, że odszkodowanie nie może przewyższać
uszczerbku zaistniałego w majątku poszkodowanego, uzasadnia zaliczenie na
poczet szkody korzyści uzyskanych przez poszkodowanego, czyli, innymi słowy,
compensatio lucri cum damno (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
12 marca 2010 r., III CZP 7/10, LEX nr 585826). Zaliczenie korzyści na poczet
szkody uzależnia się od tego, aby korzyść i uszczerbek stanowiły następstwo tego
samego zdarzenia. Choć bywa wyrażane także odmienne zapatrywanie (zob. np.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2002 r., LEX nr 53283), nie jest
8
konieczne istnienie między uzyskaniem korzyści a zdarzeniem powodującym
szkodę adekwatnego związku przyczynowego - wystarcza, aby zdarzenie
powodujące szkodę stanowiło conditio sine qua non uzyskania korzyści; jak trafnie
wyjaśniono w piśmiennictwie, wymaganie adekwatnego związku przyczynowego
wykluczałoby zaliczenie korzyści na poczet szkody w przypadkach ubezpieczenia
mienia. Ponadto wymaga się, aby korzyść podlegająca zaliczenie na poczet szkody
zaspokajała te interesy poszkodowanego, do których zaspokojenia zmierza
odszkodowanie. Wspomniane, ogólne założenie odpowiedzialności
odszkodowawczej znalazło wyraz także w art. 70915
k.c. Natychmiastowa, tj.
z chwilą rozwiązania umowy leasingu wskutek jej wypowiedzenia, zapłata
finansującemu przez korzystającego wszystkich przewidzianych w umowie
a nieuiszczonych rat ma na celu przywrócenie takiego stanu, w jakim finansujący
znajdowałby się, gdyby korzystający należycie wykonywał umowę leasingu i nie dał
powodów do jej przedwczesnego zakończenia. Pełni zatem funkcje odszkodowania
za szkodę wyrządzoną finansującemu wskutek naruszenia przez korzystającego
umowy leasingu z przyczyn, za które on odpowiada (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 354/07, LEX nr 361435). Pełna jednak kwota
ustalonych w umowie a niezapłaconych rat mogłaby przewyższać uszczerbek
powstały w majątku finansującego, czyli wykraczać poza wyznaczone przez art.
361 § 2 k.c. granice dopuszczalnej wysokości odszkodowania. Dlatego w art.
70915
k.c. przewidziano pomniejszenie kwoty umówionych a niezapłaconych rat
o dwa rodzaje korzyści: po pierwsze, o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek
zapłaty rat przed terminem określonym w umowie leasingu, i po drugie, o korzyści,
jakie finansujący uzyskał wskutek rozwiązania umowy leasingu w następstwie jej
wypowiedzenia. Pomniejszenie to jest oparte na założeniach compensatio lucri
cum damno.
Zgodnie z art. 70915
k.c., finansujący może żądać od korzystającego z chwilą
rozwiązania umowy wskutek jej wypowiedzenia nie tylko zapłaty rat, których
terminy wymagalności przypadły przed tą chwilą, ale i wszystkich pozostałych
umówionych rat, których ustalone terminy wymagalności przypadają po tej chwili.
Według omawianego przepisu, ostatnio wymienione raty stają się więc natychmiast
wymagalne z chwilą rozwiązania umowy leasingu wskutek jej wypowiedzenia, i do
9
tych właśnie rat ma zastosowanie rozwiązanie, które przewiduje pomniejszenie
wypłacanych finansującemu rat o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich
zapłaty przed umówionym terminem.
Koniecznym elementem wynagrodzenia, które korzystający ma w myśl art.
7091
k.c., obowiązek płacić finansującemu w uzgodnionych ratach, jest kwota
odpowiadająca cenie rzeczy nabytej przez finansującego. Ponieważ umowa
leasingu pełni funkcję kredytową w szerokim znaczeniu tego słowa (kontrahent
korzystającego z rzeczy będącej przedmiotem umowy wykłada środki pieniężne na
nabycie tej rzeczy), poszczególne raty, które korzystający obowiązany jest
uiszczać, obejmują, obok spłaty równowartości ceny nabycia rzeczy, jeszcze m.in.
odsetki, stanowiące koszt „kredytu rzeczowego”, zaciągniętego przez
korzystającego u finansującego. Do dobrowolnej zapłaty przez korzystającego rat
przed umówionym terminem ma z mocy art. 70917
k.c. odpowiednie zastosowanie
art. 585 k.c. Zgodnie z tym przepisem, korzystający w razie dobrowolnej
przedterminowej zapłaty rat może odliczyć kwotę odpowiadającą wspomnianym
odsetkom; jeżeli bowiem nie jest już kredytowany przez finansującego, nie powinien
mu z tego tytułu płacić wynagrodzenia. Natomiast w przypadkach, w których – tak
jak w niniejszej sprawie – korzystający, stosownie do art. 70915
k.c., obowiązany
jest do zapłaty finansującemu wszystkich niezapłaconych rat z chwilą rozwiązania
umowy leasingu na skutek jej wypowiedzenia, części przyszłych rat, obejmujące
wspomniane odsetki, powinny zostać odliczone od sumy niezapłaconych rat jako
korzyści uzyskane przez finansującego wskutek obowiązku korzystającego
zapłacenia finansującemu przyszłych rat przed umówionym terminem. Jeżeli
bowiem z chwilą rozwiązania umowy odpadł obowiązek finansującego
kredytowania korzystającego, nie powinno się już finansującemu należeć z tego
tytułu wynagrodzenie.
O ile więc Sąd Apelacyjny trafnie wykluczył zastosowanie w sprawie art. 585
w związku z art. 70917
k.c., o tyle naruszył art. 70915
k.c., nie znajdując podstaw do
jego zastosowania do pomniejszenia sumy wszystkich niezapłaconych rat, należnej
finansującemu z chwilą rozwiązania umowy leasingu wskutek jej wypowiedzenia
z przyczyn objętych odpowiedzialnością korzystającego, o części przyszłych rat,
10
obejmujące odsetki stanowiące koszt „kredytu rzeczowego”, zaciągniętego przez
korzystającego u finansującego.
Zdaniem skarżących do naruszenia art. 70915
k.c. doszło także przez to, że
Sąd Apelacyjny wykluczył możliwość pomniejszenia na podstawie tego przepisu
kwoty rat, o których w nim mowa, o opłatę wstępną i prowizję, należne stronie
powodowej od kontrahentów nowej umowy leasingu tego samego przedmiotu.
W ocenie skarżących obie wymienione pozycje stanowią korzyści uzyskane przez
stronę powodową wskutek rozwiązania umowy leasingu z dnia 31 lipca 2001 r.
Korzyść uzyskaną przez finansującego wskutek rozwiązania umowy leasingu
należy wiązać przede wszystkim z odzyskaniem przez finansującego przedmiotu
leasingu i wynikającą stąd możliwością decydowania o jego dalszych losach.
O wysokości tej korzyści rozstrzyga wartość odzyskanego przedmiotu. Wartość ta
ze względu na charakter regulacji zawartej w art. 70915
k.c. powinna być określana
na zasadach, na jakich określa się wartość dóbr przy ustalaniu odpowiedzialności
odszkodowawczej. Należy przy tym mieć w szczególności na względzie, czy dany
przedmiot może być jeszcze eksploatowany na podstawie nowej umowy leasingu.
Jeżeli zaś – jak w niniejszej sprawie - zawarto już co do niego nową umowę
leasingu, za miarodajną należy uznać jego wartość określoną przez strony tej
umowy. Uzyskanie w następstwie rozwiązania wcześniejszej umowy leasingu
przez finansującego korzyści w tej wysokości jest tu bezsporne, a przy tym wynika
ona z transakcji rynkowej.
Za korzyści uzyskane przez finansującego wskutek rozwiązania umowy
leasingu nie można natomiast uznać rat należnych na podstawie nowej umowy,
dotyczącej tego samego przedmiotu; ani wszystkich tych rat, ani niektórych z nich,
np. opłaty wstępnej; ani całości poszczególnych rat, ani określonej ich części, np.
prowizji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2010, I CSK 216/09, LEX
nr 577676; odmiennie jednak - a przy tym bez odniesienia się do powołanego wyżej
orzeczenia - wyrok Sądu Najwyższego z 14 lipca 2010, V CSK 4/10, niepubl.). Ich
źródłem jest nowa umowa leasingu, a nie samo rozwiązanie umowy wcześniejszej.
Zastrzeżone w nowej umowie raty w zakresie obejmującym prowizję finansującego
stanowią wynagrodzenie usług pozostających w związku jedynie z tą umową. W
pozostałym natomiast zakresie obejmują spłatę ustalonej w tej umowie wartości
11
rzeczy oddanej do używania nowemu korzystającemu. Pomniejszenie sumy rat, o
których mowa w art. 70915
k.c., o wartość rzeczy objętej nową umową i o raty
należne na podstawie nowej umowy, zawierające w sobie spłatę tej wartości,
prowadziłoby zatem do podwójnego odliczenia wartości rzeczy odzyskanej przez
finansującego wskutek rozwiązania wcześniejszej umowy. W rezultacie
uwzględnienie w rozliczeniu, które przewiduje art. 70915
k.c., rat należnych
finansującemu na podstawie nowej umowy leasingu, dotyczącej tego samego
przedmiotu, pozostawałoby w sprzeczności z założeniami przyświecającymi temu
przepisowi.
Zapatrywanie skarżących o naruszenia art. 70915
k.c. przez
niepomniejszenie na jego podstawie rat, o których w nim mowa, o opłatę wstępną
i prowizję, należne stronie powodowej od kontrahentów nowej umowy leasingu,
jest więc nietrafne .
Ze względu na częściową zasadność zarzutu naruszenia art. 70915
k.p.c.
Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.