Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BU 7/11
POSTANOWIENIE
Dnia 2 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło
w sprawie z wniosku A. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
o odsetki,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 sierpnia 2011 r.,
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
wnioskodawcy na wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 kwietnia 2009 r.,
odrzuca skargę.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 16
kwietnia 2009 r. oddalił apelację ubezpieczonego A. W. od wyroku Sądu
Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we W. z dnia 2 września
2008 r., mocą którego oddalono jego odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddziału w T. z 26 czerwca 2008 r., odmawiającej wnioskodawcy
prawa do wypłaty odsetek od kwoty renty za okres od 1 czerwca 2003 r. do 31 maja
2008 r.
Sąd drugiej instancji podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne
dokonane przez Sąd Okręgowy. Z ustaleń tych wynika, że ubezpieczony A. W. do
dnia 31 maja 2003 r. pobierał rentę uczniowską z tytułu całkowitej niezdolności do
pracy. Decyzją z dnia 19 maja 2003 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w
2
T. odmówił wnioskodawcy przywrócenia mu prawa do tegoż świadczenia, albowiem
Lekarz Orzecznik ZUS uznał badanego za zdolnego do pracy. Rozpoznając
odwołanie ubezpieczonego od powyższej decyzji, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w T. ustalił w oparciu o opinie dwóch zespołów biegłych
lekarzy z 21 marca 2004 r. (wydanej po obserwacji szpitalnej pacjenta ) oraz z 22
listopada 2004 r., że odwołujący cierpi na miernie nasiloną padaczkę implikującą
jedynie częściową niezdolność do pracy i na tej podstawie wyrokiem z dnia 1
marca 2005 r., oddalił odwołanie. W toku postępowania zainicjowanego apelacją
ubezpieczonego od tegoż wyroku Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie
dowodowe o dowód z akt sprawy sądowej dotyczącej prawa ubezpieczonego do
renty socjalnej oraz z uzupełniającej opinii biegłych lekarzy wypowiadających się w
postępowaniu pierwszoinstancyjnym i opinii Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny
Pracy w G. z 12 października 2007 r., której autorzy zdiagnozowali u badanego
padaczkę z częstymi, dużymi napadami toniczno – klonicznymi, zespół
neurasteniczny, dysfunkcje poznawcze oraz objawy depresyjno – psychasteniczne
na podłożu organicznego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego,
skutkujące okresową całkowitą niezdolność do pracy. W konsekwencji wyrokiem z
dnia 30 stycznia 2008 r., Sąd drugiej instancji zmienił zaskarżone orzeczenie i
przyznał apelującemu prawa do renty uczniowskiej od dnia wstrzymania jej wypłaty
do dnia 30 września 2009 r. Odpis orzeczenia został doręczony organowi
rentowemu w dniu 24 kwietnia 2008 r. Wykonują wyrok sądowy, Zakład
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 21 maja 2008 r. przyznał
wnioskodawcy prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy dla ucznia –
studenta na okres od 1 czerwca 2003 r. do 31 września 2008 r. wraz z
wyrównaniem za okres od 1 czerwca 2003 r. do 31 maja 2008 r. W dniu 3 czerwca
2008 r. ubezpieczony wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o wypłatę odsetek
od zaległych rat świadczenia za okres od 1 czerwca 2003 r. do 31 maja 2008 r. W
wyniku rozpoznania wniosku zapadła zaskarżona decyzja.
Sąd Apelacyjny podzielił także poczynioną przez Sąd pierwszej instancji
ocenę prawną powyższych faktów. Zdaniem Sądów orzekających w sprawie, w
świetle art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) obowiązek
3
wypłaty przez organ rentowy odsetek od aktualizuje się jedynie w sytuacji, gdy
organ ten z własnej winy nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego
świadczenia w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady
przyznawania i wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W przypadku
świadczeń z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych art. 118 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) statuuje 30 dniowy termin
do wydania decyzji przyznającej prawo do świadczenia lub ustalającej jego
wysokość, liczony od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania
decyzji. W kontekście art. 118 ust. 1a tejże ustawy za dzień wyjaśnienia ostatniej
okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się zaś dzień wpływu
prawomocnego orzeczenia, o ile za nieustalenie tych okoliczności
odpowiedzialności nie ponosi organ rentowy. W niniejszym przypadku chociaż od
chwili wydania decyzji odmawiającej ubezpieczonemu prawa do renty do chwili
ostatecznego rozstrzygnięcia sporu upłynął długi okres, jednak nie można
przypisać organowi rentowemu winy za niewyjaśnienie ostatniej okoliczności
sprawy. Rozstrzygnięcie sporu wymagało wszakże przeprowadzenia
szczegółowego postępowania dowodowego, zmierzającego do wyjaśnienia
skomplikowanych pod względem medycznym przesłanek uznania wnioskodawcy
za osobę całkowicie niezdolną do pracy. W sprawie, która przeszła przez tok
instancji, sporządzono trzy opinie biegłych, kilkakrotnie uzupełniane; konieczna była
też obserwacja szpitalna ubezpieczonego oraz przeprowadzenie wielu innych
dowodów. To, że biegli sądowi ostatecznie ocenili stan zdrowia ubezpieczonego
odmiennie od lekarzy orzeczników ZUS, nie przesądza o winie organu rentowego
za opóźnienie w przyznaniu wnioskodawcy prawa do renty. Sama odmienność
poglądów lekarzy orzeczników oraz biegłych sądowych na temat stanu zdrowia
ubezpieczonego nie przesądza o zasadności żądania zapłaty odsetek od
przyznanego świadczenia. Konieczne byłoby wykazanie konkretnych uchybień, np.
nieuwzględnienia przez lekarzy orzeczników dostarczonej dokumentacji medycznej,
rażąco błędnej interpretacji wyników badań, prowadzących do wydania
nieprawidłowej decyzji. Skoro okoliczności takie nie wystąpiły, za chwilę
początkującą bieg terminu do wydania decyzji przyznającej ubezpieczonemu prawo
4
do świadczenia należy uznać dzień wpływu do organu rentowego wyroku
sądowego zmieniającego zaskarżoną decyzję odmowną.
Ubezpieczony złożył skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego. Skargę oparto na podstawie
naruszenia prawa materialnego, tj.
1/art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) w związku z
art. 18 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.
1227 ze zm.) na skutek błędnej jego wykładni, polegającej na:
- mylnym przyjęciu, ze obowiązek wypłaty odsetek przez organ rentowy aktualizuje
się jedynie w sytuacji, gdy organ ten ponosi winę za nieustalenie prawa do
świadczenia lub niewypłacenia tego świadczenia w terminach przewidzianych w
przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń
pieniężnych;
- mylnym przyjęciu, że błędna ocena stanu zdrowia wnioskodawcy przez lekarzy
orzeczników ZUS i odmienna od ostatecznej oceny biegłych sądowych nie
przesądza o zawinionym działaniu organu rentowego;
- mylnym przyjęciu, że opóźnienie w przyznaniu wnioskodawcy świadczenia nie
zostało spowodowane okolicznościami, za które organ rentowy ponosi
odpowiedzialność, chociaż odmówiono mu prawa do renty, mimo iż wszystkie
okoliczności niezbędne do wydania decyzji przyznającej świadczenie były znane
temu organowi
oraz
2/ art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, polegającego na naruszeniu
zasady równości wobec prawa i traktowaniu organu rentowego w sposób wyraźnie
uprzywilejowany przez zwolnienie go z obowiązku zapłaty odsetek, mimo
niezachowania z jego winy terminu do ustalenia prawa ubezpieczonego do
świadczenia.
Powyższe przepisy zostały wskazane przez skarżącego jako te, z którymi
wyrok Sądu Apelacyjnego jest niezgodny. Wydanie wyroku spowodowało zaś
wyrządzenie ubezpieczonemu szkody majątkowej w wysokości 29.542,45 złotych,
5
będącej konsekwencją inflacji i zmniejszenia realnej wartości przyznanego z
pięcioletnim opóźnieniem świadczenia, jak również szkody niemajątkowej,
polegającej na pogorszeniu stanu zdrowia skarżącego wskutek pozostawania przez
długi czas bez środków do życia.
Skarżący przyznał, że wyrok Sądu Apelacyjnego podlegał zaskarżeniu
skarga kasacyjną, jednakże wniesiona przez pełnomocnika strony skarga został
odrzucona z powodu jej nieopłacenia. Niezgodność z prawem prawomocnego
orzeczenia wynika jednak również z naruszenia przez Sąd drugiej instancji
podstawowych zasad porządku prawnego, a w szczególności art. 32 ust. 1
Konstytucji.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że Sądy orzekające w sprawie
niesłusznie przyjęły brak winy organu rentowego za niewydanie w terminie decyzji
ustalającej prawo ubezpieczonego do spornego świadczenia. W świetle poglądów
prezentowanych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu
Najwyższego jedną z okoliczności, za które odpowiada tenże organ, jest błędne
orzeczenie lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do
pracy. W niniejszym przypadku, w chwili podjęcia pierwotnej decyzji, organowi
rentowemu znane były wszystkie okoliczności niezbędne do pozytywnego
rozstrzygnięcia o wniosku rentowym ubezpieczonego. Istniała możliwość
prawidłowego zdiagnozowania wnioskodawcy w toku postępowania przed
Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. U podstaw korzystnych dla ubezpieczonego
opinii biegłych sądowych legły wszakże te same dokumenty, które zostały
przedłożone lekarzowi orzecznikowi ZUS.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
została wprowadzona do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 22
grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy –
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98).
Uzasadnienia dla ustanowienia tej instytucji należy poszukiwać na gruncie
unormowań art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 417-4172
i
6
art. 421 k.c. W art. 417¹ § 2 k.c. przyjęto bowiem, że jeżeli szkoda została
wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia, można żądać jej
naprawienia po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu jego niezgodności z
prawem. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
jest jednym z takich „właściwych postępowań”, o jakim stanowi art. 4171
§ 2 k.c.
Jest to specjalny środek prawny, umiejscowiony w Kodeksie postępowania
cywilnego wśród nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Skarga kwalifikowana jest
jako samodzielny, autonomiczny sposób badania legalności działalności
jurysdykcyjnej sądów powszechnych, służący osobie zamierzającej dochodzić od
państwa wynagrodzenia szkody wyrządzonej działaniami władzy publicznej, o
której mowa w art. 77 ust. 1 Konstytucji.
W myśl art. 424¹ § 1 k.p.c., w brzmieniu nadanym przez art. 2 pkt 4 ustawy z
dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy Kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr
155, poz. 1037), obowiązującym od 25 września 2010 r., można żądać stwierdzenia
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona
szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie
środków prawnych nie było i nie jest możliwe. W uzasadnieniu projektu ustawy
zmieniającej podkreślono, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
orzeczenia przysługuje tylko od prawomocnych wyroków sądu drugiej instancji
kończących postępowanie w sprawie oraz postanowień co do istoty sprawy
kończących postępowanie, wydanych przez sąd drugiej instancji w postępowaniu
nieprocesowym, w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalności orzeczeń
sądów państw obcych oraz w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalności
wyroku sądu polubownego wydanego za granicą lub ugody zawartej przed sądem
polubownym za granicą (art. 424, art. 519, art. 1148 § 3, art. 1151¹ § 3 i nowy art.
1215 § 3 k.p.c.). Od innych prawomocnych orzeczeń skarga nie przysługuje.
W istocie bowiem powyższa zmiana legislacyjna nie pozbawia strony
możliwości dochodzenia odszkodowania w tytułu szkody wyrządzonej przez
wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, innego niż
wymienione w art. 424¹ § 1 k.p.c., co wiecej – upraszcza jego drogę, gdyż
7
stosownie do art. 4241b
k.p.c. (dodanego na postawie tej samej ustawy) – w
przypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje,
odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego
orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego
stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba
że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku jest
nadzwyczajnym – a więc ex definitione – wyjątkowym środkiem zaskarżenia,
przysługującym tylko wtedy, gdy łącznie spełnione są dwie przesłanki. Po
pierwsze, przez wydanie zaskarżonego wyroku stronie została wyrządzona szkoda.
Musi więc istnieć związek przyczynowy między wydaniem orzeczenia a
powstaniem szkody, co strona wnosząca skargę powinna co najmniej
uprawdopodobnić (art. 4245
§ 1 pkt 4 k.p.c.). Drugą przesłanką wniesienia skargi
jest brak możliwości zmiany lub uchylenia zaskarżonego wyroku w drodze
przysługujących stronie środków prawnych (zarówno w chwili orzekania co do tej
skargi, jak i w przeszłości). Przepis art. 4241
§ 1 k.p.c. wprowadza do Kodeksu
postępowania cywilnego znane doktrynie pojęcie środków prawnych. Na ogół
przyjmuje się, że pojęcie środków prawnych jest szersze od pojęcia środków
zaskarżenia. Przez środki prawne należy więc rozumieć nie tylko zwyczajne środki
zaskarżenia, czyli środki odwoławcze (apelację i zażalenie), inne środki
zaskarżenia (w rozumieniu art. 363 § 1 k.p.c., określane również mianem
szczególnych, jak np. sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty w
postępowaniu nakazowym, sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu
upominawczym) oraz nadzwyczajne środki zaskarżenia (przede wszystkim skargę
kasacyjną i skargę o wznowienie postępowania). Skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku jest dopuszczalna, gdy zmiana lub
uchylenie orzeczenia w drodze jednego z tak rozumianych środków prawnych nie
była i nie jest możliwa (co strona musi wykazać w treści skargi - art. 4245
§ 1 pkt 5
k.p.c.).
Zgodnie z art. 4248
§ 2 k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia podlega odrzuceniu, jeżeli zmiana zaskarżonego
orzeczenia w drodze innych środków prawnych była lub jest możliwa. Przepis ten
8
stanowi podstawę odrzucenia skargi wniesionej mimo możliwości (aktualnej lub
istniejącej w przeszłości) wzruszenia orzeczenia w drodze innych środków
prawnych. Skuteczne wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia jest zatem niewątpliwie uzależnione od spełnienia
istotnego warunku, polegającego na tym, że zmiana lub uchylenie zaskarżonego
orzeczenia przez wniesienie przewidzianych prawem środków prawnych nie jest
aktualnie możliwa, jak również taka możliwość nie istniała wcześniej od chwili
wydania zaskarżonego orzeczenia.
Co do zasady skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia nie może być kierowana do wyroku sądu pierwszej instancji oraz do
tych wyroków sądu drugiej instancji, których trafność i legalność mogła zostać
zakwestionowana w drodze przysługujących stronie środków prawnych. W
przeciwnym razie skarga straciłaby swoją wyjątkowość i stałaby się zwykłym
środkiem do weryfikacji prawomocnych wyroków i to również
pierwszoinstancyjnych. Rozstrzyganie sporu (sprawy sądowej) odbywa się bowiem
w zwykłym postępowaniu i między jego stronami. Cechą szczególnej skargi
unormowanej w art. 424¹ i nast. k.p.c. jest więc wyczerpanie toku instancji i
możliwości odwoławczych w sprawie pierwotnej. Skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem nie może być zaś traktowana jako alternatywny,
uzupełniający środek zaskarżenia wobec instrumentów procesowych
przysługujących w postępowaniu zasadniczym, a uprawnienia strony do
kwestionowania zgodności prawomocnego wyroku z prawem nie mogą być
oceniane w oderwaniu od staranności zachowania w toku postępowania
instancyjnego. Nie sposób zatem aprobować tezy, że skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem miałaby przysługiwać od wszelkich wyroków, a zwłaszcza
wydanych przez sąd pierwszej instancji, które uprawomocniły się w następstwie
niewniesienia lub nieskutecznego wniesienia przez stronę zwyczajnego środka
zaskarżenia (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 lipca 2007 r., SK 4/07,
OTK – A 2007, nr 7, poz. 83 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1
października 2008 r., V CNP 79/08, LEX nr 512973 i z dnia 9 grudnia 2008 r., I BU
4/08, OSNP 2010, nr 13 – 14, poz. 175). Odstępstwo od wskazanej reguły
przewiduje art. 424¹ § 2 k.p.c., który statuuje uprawnienie do wniesienia skargi od
9
prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji, gdy strona nie
skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, a zmiana bądź uchylenie
wyroku w drodze innych środków prawnych nie jest możliwa. Dopuszczalność
skargi w takich przypadkach uzależniona jest jednak od spełnienia dwóch
dodatkowych kryteriów kwalifikacyjnych: istnienia wyjątkowego wypadku oraz
występowania niezgodności orzeczenia z prawem o kwalifikowanym charakterze,
wynikającym z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub
konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela. Cytowane unormowanie
z racji swego szczególnego charakteru powinno być wykładane ściśle. Możliwość
skorzystania przez stronę ze skargi w omawianej sytuacji zależy więc zarówno od
przyczyn niezgodności z prawem wyroku, ocenianych w kontekście naruszenia
podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw
człowieka i obywatela, jak i od powodów, dla których strona postępowania
sądowego nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych do zaskarżenia
orzeczenia.
Odnośnie do pierwszej z przesłanek wymienionych w art. 424¹ § 2 k.p.c., tj.
sfery podstaw niezgodności z prawem prawomocnego wyroku, warto zauważyć, iż
nie chodzi o niezgodność z prawem tylko taką, o jakiej mowa w § 1 tegoż artykułu,
lecz o niezgodność kwalifikowaną, polegającą na naruszeniu podstawowych zasad
porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka o obywatela.
Inaczej rzecz ujmując, podstawa skargi powinna wskazywać i wykazywać
szczególny przypadek naruszenia prawa w wyniku wydania zaskarżonego wyroku
przez skonkretyzowanie norm prawnych wyrażających owe podstawowe zasady,
wolności lub prawa. Spełnienie przez stronę wymagania z art. 4245
§ 1 pkt 5 in fine
k.p.c. sprowadza się zatem do zawarcia w skardze wyodrębnionej, jurydycznej
argumentacji, przestawiającej jakie podstawowe zasady porządku prawnego lub
konstytucyjnych wolności albo prawa człowieka i obywatela narusza zaskarżony
wyrok i wskazania, na czym polegała obraza przepisów mających znaczenie dla ich
obrony (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2006 r., II CNP 2/06,
OSNC 2006, nr 6, poz. 112). W wypadku powołania się na naruszenie
podstawowych zasad porządku prawnego konieczne jest więc wykazanie, że dana
zasada istnieje i ma podstawowe znaczenie dla porządku prawnego oraz dokładne
10
określenie w jaki sposób doszło do naruszenia tej zasady w wyniku wydania
orzeczenia. Gdy zaś skarżący powołuje się na naruszenie konstytucyjnych wolności
albo praw człowieka i obywatela niezbędne jest oprócz wskazania danej zasady,
przytoczenie przepisu Konstytucji, z którego zasada wynika oraz dokładne
określenie sposobu jej naruszenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2
lutego 2010 r., IV CNP 101/09, LEX nr 590258). Wykazanie obydwu przesłanek
dopuszczalności skargi wymienionych w art. 424¹ § 2 k.p.c. stanowi samoistny
element tegoż nadzwyczajnego środka zaskarżenia i należy do jego wymogów
konstrukcyjnych, którego brak nie może być przez stronę naprawiony
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2008 r., II BU 56/07, LEX nr
452485). Należy pamiętać, iż każde wymaganie przewidziane w art. 4245
§ 1 k.p.c.
ma charakter samoistny, powinno być zatem spełnione samodzielnie, niezależnie
od innych wymagań. Zamieszczenie w skardze poszczególnych jej elementów
konstrukcyjnych powinno nastąpić w sposób jednoznaczny i wyraźny tak, aby Sąd
Najwyższy nie musiał domniemywać ich istnienia i doszukiwać się ich w innych
elementach skargi (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2006 r., III
CNP 62/06, LEX nr 610081).
W niniejszym przypadku nie dopełniono powyższego warunku
konstrukcyjnego skargi. Wprawdzie skarżący powołał się na naruszenie przez Sąd
Apelacyjny podstawowych zasad porządku prawnego, a w szczególności wyrażonej
w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasady równości wobec prawa, jednak nie uzasadnił, na
czym polega kwalifikowana postać owego naruszenia, jako przesłanki
dopuszczalności skargi w rozumieniu art. 424¹ § 2 k.p.c. W konsekwencji Sąd
Najwyższy zmuszony byłby doszukiwać się tego elementu konstrukcyjnego skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku wśród innych jej
elementów.
W sprawie nie zostało też spełnione drugie kryterium dopuszczalności skargi
z art. 424¹ § 2 k.p.c., czyli wyjątkowość przyczyn nieskorzystania przez stronę z
przysługujących jej środków zaskarżenia wyroku.
W tej materii godzi się przypomnieć, że w świetle poglądów judykatury
okoliczności, w jakich doszło do niezaskarżenia wadliwego z punktu widzenia
strony orzeczenia, mają zasadnicze znaczenie dla odpowiedzialności subsydiarnej
11
Skarbu Państwa, to bowiem strona winna wykazać, że za pomocą dostępnych jej
środków prawnych uczyniła wszystko, żeby uniknąć szkody lub zapobiec jej
powstaniu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2008 r., II BU 56/07,
LEX nr 452485). Podkreśla się, iż skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku jest niedopuszczalna, jeżeli była możliwa zmiana lub
uchylenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych, a skarżący
nie skorzystał z możliwości ich wniesienia (postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 2 marca 2006 r., I BU 2/05, LEX nr 299165 i z dnia 5 lutego 2007 r., I BU
12/06, OSNP 2008, nr 5-6. poz. 82). Sytuacja taka ma zaś miejsce zarówno wtedy,
gdy strona świadomie zrezygnowała z wniesienia przysługującego jej środka
zaskarżenia jak i w przypadku zawinionego przez nią nieskorzystania z dostępnego
środka prawnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2008 r., V
CNP 187/07, OSNC – ZD 2008, nr 4, poz. 107). W orzecznictwie Sądu
Najwyższego zostało wyjaśnione, że przyczyny nieskorzystania przez stronę z
przysługujących jej środków zaskarżenia w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c. muszą
mieć charakter wyjątkowy w znaczeniu obiektywnym, co oznacza, że chodzi o
szczególne okoliczności obiektywnie uniemożliwiające stronie wniesienie środka
zaskarżenia, a nie o okoliczności subiektywne, wynikające z woli lub zaniedbań
strony. Wnosząc skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia, strona musi zatem wykazać, że nieskorzystanie przez nią z
przysługującego środka prawnego nastąpiło z wyjątkowych powodów mających
charakter siły wyższej, takich jak ciężka choroba, katastrofa, klęska żywiołowa, czy
wyjątkowych okoliczności leżących po stronie osób trzecich, np. błędna informacja
udzielona prze pracownika sądu, które to okoliczności obiektywnie rzecz biorąc
uniemożliwiły wniesienie środka zaskarżenia (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06, OSNC 2006, nr 6, poz. 113; z
dnia 19 grudnia 2006 r., II CNP 112/06, LEX nr 610073; z dnia 7 lutego 2008 r., IV
CNP 217/07, OSNC-ZD 2008, nr 4, poz. 114 oraz z dnia 10 sierpnia 2010 r., II CNP
38/10, LEX nr 603890 i II CNP 39/10, LEX nr 603891). Nie ma natomiast takiego
charakteru sytuacja, gdy strona zrezygnowała z wniesienia środka zaskarżenia,
bowiem w jej ocenie nie miała do tego podstaw i nie wierzyła w jego skuteczność
12
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2007 r., IV CNP 37/07, LEX
nr 315545).
Wracając do realiów niniejszej sprawy należy stwierdzić, że skarżący nie
wskazał żadnych wyjątkowych powodów obiektywnie uniemożliwiających mu
skuteczne wniesienie skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 kwietnia 2009 r. Nie podjął nawet
próby usprawiedliwienia faktu nieopłacenia złożonej przez pełnomocnika skargi,
skutkującego odrzucenie tegoż środka zaskarżenia przez Sąd drugiej instancji.
Mając powyższe na uwadze, z mocy art. 4248
§ 2 k.p.c. orzeczono jak w
sentencji postanowienia.