V CZ 121/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-07-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 121/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa L. K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia powoda na orzeczenie o kosztach, zawarte w wyroku Sądu
Apelacyjnego
z dnia 20 kwietnia 2012 r.,
1) oddala zażalenie i zasądza od powoda na rzecz Skarbu
Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł
(sto dwadzieścia) tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego;
2) przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w K.
adwokatowi M. P. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia) podlegającą
powiększeniu o podatek od towarów i usług (VAT) tytułem
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz
Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 1000 zł tytułem
kosztów postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu Sąd ten podał, że były
podstawy do częściowego jedynie zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego
kosztów postępowania apelacyjnego, mimo niekorzystnej jego sytuacji majątkowej,
która nie może go całkowicie zwalniać od obowiązku zwrotu kosztów
wygrywającemu przeciwnikowi. Ta kwota powinna leżeć w zakresie
możliwości powoda, a pozwanemu chociaż częściowo zrekompensować
poniesione koszty.
Powód w zażaleniu domagał się zmiany postanowienia
i odstąpienia od obciążenia go kosztami w całości, ewentualnie uchylenia
postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania, zarzucając że rozstrzygnięcie to nie zawiera uzasadnienia przyczyn
uznania kwoty 1000 zł za adekwatną. Ponadto nie uwzględnia, że były podstawy
do całkowitego zwolnienia powoda od ponoszenia kosztów postępowania
apelacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest bezzasadne. Podstawowa zasada orzekania o kosztach procesu
(art. 98 § 1 k.p.c.), stanowiąca o obowiązku strony przegrywającej sprawę zwrotu
kosztów wygrywającemu przeciwnikowi, została uzupełniona zasadami
kompensaty, słuszności i zawinienia (art. 100 do 1041
i 110 k.p.c.). Oparcie
rozstrzygnięcia o kosztach procesu na jednej z uzupełniających reguł orzekania
o kosztach, powinno być poprzedzone stwierdzeniem, że sytuacja zaistniała
w sprawie wskazuje na celowość wyłączenia normy ogólnej, podyktowanego
przewidzianymi w nich względami. Możliwość obciążenia strony przegrywającej
jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami, uzależniona
jest, stosownie do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków
szczególnie uzasadnionych, wskazujących że ponoszenie kosztów pozostawało
w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami
współżycia społecznego. Należą do nich okoliczności związane z przebiegiem
3
sprawy - charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne
przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza
procesem – sytuacja majątkowa i życiowa strony. Ocena, czy takie wypadki
wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej
w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia
społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2011 r.,
II CZ 51/11, niepubl.; z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, niepubl.; z dnia
4 kwietnia 2012 r. II PZ 6/12, niepubl.; z dnia 27 kwietnia 2012 r., I CZ 2/12 i I CZ
4/12, niepubl.). Przeprowadzone przez sąd wartościowanie podlega kontroli
instancyjnej i może być podważone wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwe
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2012 r., III CZ 17/12,
niepubl.; z dnia 23 maja 2012 r. III CZ 25/12, niepubl.). Zwolnienie strony
od kosztów sądowych nie jest wystarczające do uznania, że zachodzi wypadek
szczególnie uzasadniony, chociaż może stanowić pretekst do rozważenia, czy nie
zachodzi szczególny wypadek (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
23 sierpnia 2012 r., II CZ 93/12, niepubl.). Nie zasługiwało na podzielenie
stanowisko powoda, że za nieobciążaniem go w całości kosztami postępowania
apelacyjnego przemawia jego trudna sytuacja materialna, która nie jest stanem
utrwalonym. Nie ma podstaw do uznania, że Sąd Apelacyjny zasądzając na rzecz
pozwanego jedynie część kosztów procesu wziął ją pod uwagę w stopniu
niedostatecznym. Nie zachodziły żadne wypadki szczególnie uzasadnione,
odnoszące się do przebiegu sprawy. Przekonanie o zasadności stanowiska
zajmowanego w procesie, które może stanowić o takim „wypadku” doznaje
znacznego osłabienia w postępowaniu apelacyjnym (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 15 czerwca 2011 r., V CZ 24/11, niepubl. i z dnia 30 marca
2012 r., III CZ 13/13, niepubl.). Decyzja o zainicjowaniu go powinna być
poprzedzona analizą przyczyn oddalenia powództwa i oceną ryzyka przegrania
sprawy w postępowaniu apelacyjnym, także w odniesieniu do ponoszenia kosztów
tego postępowania. Przeprowadzona przez Sąd Apelacyjny ocena przesłanek
objętych art. 102 k.p.c. znajduje oparcie w okolicznościach rozpoznawanej sprawy,
ma dyskrecjonalny charakter, oparty na swobodnym uznaniu Sądu, kształtowanym
własnym przekonaniem; nie można jej uznać za rażąco niesprawiedliwą, a jedynie
4
w takim przypadku podlegałaby kontroli przez Sąd wyższej instancji, zmierzającej
do jej podważenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r.,
IV CZ 136/10, niepubl.; z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/12, OSNC 2012, nr 7-8,
poz.98; z dnia 23 maja 2012 r., III CZ 25/12, niepubl.; z dnia 12 października
2012 r., IV CZ 69/12, niepubl.).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na podstawie art.
39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego oparte zostało na zasadzie odpowiedzialności za wynik sprawy
na tym etapie postępowania, stosownie do art. 98 § 1 w związku z art. 3941
§ 3,
art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. i § 6 pkt w związku z § 13 ust. 2
pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163,
poz. 1348 ze zm.). O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
Sąd Najwyższy orzekł na podstawie §19 w związku z art. § 6 pkt 2, §13 ust. 2 pkt 2
wymienionego rozporządzenia.
es
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa L. K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia powoda na orzeczenie o kosztach, zawarte w wyroku Sądu
Apelacyjnego
z dnia 20 kwietnia 2012 r.,
1) oddala zażalenie i zasądza od powoda na rzecz Skarbu
Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł
(sto dwadzieścia) tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego;
2) przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w K.
adwokatowi M. P. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia) podlegającą
powiększeniu o podatek od towarów i usług (VAT) tytułem
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz
Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 1000 zł tytułem
kosztów postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu Sąd ten podał, że były
podstawy do częściowego jedynie zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego
kosztów postępowania apelacyjnego, mimo niekorzystnej jego sytuacji majątkowej,
która nie może go całkowicie zwalniać od obowiązku zwrotu kosztów
wygrywającemu przeciwnikowi. Ta kwota powinna leżeć w zakresie
możliwości powoda, a pozwanemu chociaż częściowo zrekompensować
poniesione koszty.
Powód w zażaleniu domagał się zmiany postanowienia
i odstąpienia od obciążenia go kosztami w całości, ewentualnie uchylenia
postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania, zarzucając że rozstrzygnięcie to nie zawiera uzasadnienia przyczyn
uznania kwoty 1000 zł za adekwatną. Ponadto nie uwzględnia, że były podstawy
do całkowitego zwolnienia powoda od ponoszenia kosztów postępowania
apelacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest bezzasadne. Podstawowa zasada orzekania o kosztach procesu
(art. 98 § 1 k.p.c.), stanowiąca o obowiązku strony przegrywającej sprawę zwrotu
kosztów wygrywającemu przeciwnikowi, została uzupełniona zasadami
kompensaty, słuszności i zawinienia (art. 100 do 1041
i 110 k.p.c.). Oparcie
rozstrzygnięcia o kosztach procesu na jednej z uzupełniających reguł orzekania
o kosztach, powinno być poprzedzone stwierdzeniem, że sytuacja zaistniała
w sprawie wskazuje na celowość wyłączenia normy ogólnej, podyktowanego
przewidzianymi w nich względami. Możliwość obciążenia strony przegrywającej
jedynie częścią kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami, uzależniona
jest, stosownie do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków
szczególnie uzasadnionych, wskazujących że ponoszenie kosztów pozostawało
w sprzeczności z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami
współżycia społecznego. Należą do nich okoliczności związane z przebiegiem
3
sprawy - charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne
przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza
procesem – sytuacja majątkowa i życiowa strony. Ocena, czy takie wypadki
wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej
w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia
społecznego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2011 r.,
II CZ 51/11, niepubl.; z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, niepubl.; z dnia
4 kwietnia 2012 r. II PZ 6/12, niepubl.; z dnia 27 kwietnia 2012 r., I CZ 2/12 i I CZ
4/12, niepubl.). Przeprowadzone przez sąd wartościowanie podlega kontroli
instancyjnej i może być podważone wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwe
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2012 r., III CZ 17/12,
niepubl.; z dnia 23 maja 2012 r. III CZ 25/12, niepubl.). Zwolnienie strony
od kosztów sądowych nie jest wystarczające do uznania, że zachodzi wypadek
szczególnie uzasadniony, chociaż może stanowić pretekst do rozważenia, czy nie
zachodzi szczególny wypadek (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
23 sierpnia 2012 r., II CZ 93/12, niepubl.). Nie zasługiwało na podzielenie
stanowisko powoda, że za nieobciążaniem go w całości kosztami postępowania
apelacyjnego przemawia jego trudna sytuacja materialna, która nie jest stanem
utrwalonym. Nie ma podstaw do uznania, że Sąd Apelacyjny zasądzając na rzecz
pozwanego jedynie część kosztów procesu wziął ją pod uwagę w stopniu
niedostatecznym. Nie zachodziły żadne wypadki szczególnie uzasadnione,
odnoszące się do przebiegu sprawy. Przekonanie o zasadności stanowiska
zajmowanego w procesie, które może stanowić o takim „wypadku” doznaje
znacznego osłabienia w postępowaniu apelacyjnym (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 15 czerwca 2011 r., V CZ 24/11, niepubl. i z dnia 30 marca
2012 r., III CZ 13/13, niepubl.). Decyzja o zainicjowaniu go powinna być
poprzedzona analizą przyczyn oddalenia powództwa i oceną ryzyka przegrania
sprawy w postępowaniu apelacyjnym, także w odniesieniu do ponoszenia kosztów
tego postępowania. Przeprowadzona przez Sąd Apelacyjny ocena przesłanek
objętych art. 102 k.p.c. znajduje oparcie w okolicznościach rozpoznawanej sprawy,
ma dyskrecjonalny charakter, oparty na swobodnym uznaniu Sądu, kształtowanym
własnym przekonaniem; nie można jej uznać za rażąco niesprawiedliwą, a jedynie
4
w takim przypadku podlegałaby kontroli przez Sąd wyższej instancji, zmierzającej
do jej podważenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r.,
IV CZ 136/10, niepubl.; z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/12, OSNC 2012, nr 7-8,
poz.98; z dnia 23 maja 2012 r., III CZ 25/12, niepubl.; z dnia 12 października
2012 r., IV CZ 69/12, niepubl.).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na podstawie art.
39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego oparte zostało na zasadzie odpowiedzialności za wynik sprawy
na tym etapie postępowania, stosownie do art. 98 § 1 w związku z art. 3941
§ 3,
art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. i § 6 pkt w związku z § 13 ust. 2
pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163,
poz. 1348 ze zm.). O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
Sąd Najwyższy orzekł na podstawie §19 w związku z art. § 6 pkt 2, §13 ust. 2 pkt 2
wymienionego rozporządzenia.
es