Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

dnia 6 października 2016 roku

Sąd Rejonowy w Łęczycy, I Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: S.S.R. Wojciech Wysoczyński

Protokolant: sek. sąd. Aneta Kuleczka

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2016 roku, w Ł., na rozprawie,

sprawy z powództwa M. K. (1) i Z. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. K. (1) kwotę 35.000 zł / trzydzieści pięć tysięcy złotych / z ustawowymi odsetkami od dnia 25 listopada 2013 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo M. K. (1) w pozostałej części;

3.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Z. K. kwotę 35.000 zł / trzydzieści pięć tysięcy złotych / z ustawowymi odsetkami od dnia 25 listopada 2013 roku do dnia zapłaty;

4.  oddala powództwo Z. K. w pozostałej części;

5.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. K. (1) kwotę 1.188,70 zł / jeden tysiąc sto osiemdziesiąt osiem złotych 70/100/ tytułem zwrotu kosztów procesu;

6.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Z. K. kwotę 1.188,70 zł / jeden tysiąc sto osiemdziesiąt osiem złotych 70/100/ tytułem zwrotu kosztów procesu;

7.  obciąża i nakazuje pobrać od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy kwotę 4.011,58 zł (słownie: cztery tysiące jedenaście złotych 58/100 ) tytułem częściowego zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych;

8.  nakazuje ściągnąć od M. K. (1) z zasądzonego w punkcie pierwszym niniejszego wyroku roszczenia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy kwotę 859,62 zł (słownie: osiemset pięćdziesiąt dziewięć złotych 62/100 ) tytułem częściowego zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych;

9.  nakazuje ściągnąć od Z. K. z zasądzonego w punkcie trzecim niniejszego wyroku roszczenia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy kwotę 859,62 zł (słownie: osiemset pięćdziesiąt dziewięć złotych 62/100 ) tytułem częściowego zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygnatura akt I C 142/15

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 23 maja 2014 roku, powodowie M. K. (1) i Z. K. – reprezentowani przez zawodowego pełnomocnika – adwokata wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwot po 50.000 złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 30 października 2013 roku do dnia zapłaty oraz koszami zastępstwa procesowego w wysokości po 4.800 złotych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictw w wysokości po 17 złotych /pozew k. 2-12/.

Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2014 roku, Sąd Rejonowy w Kutnie zwolnił powodów od obowiązku ponoszenia opłat od pozwów oraz oddalił wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w pozostałej części / postanowienie k.78/.

W odpowiedzi na pozew pozwany, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika – radcę prawnego wniósł o oddalenie obu powództw i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą od pełnomocnictwa według norm przepisanych. Pozwany kwestionował zasadę dochodzonych roszczeń oraz podniósł zarzut przedawnienia roszczenia. Nadto podniósł zarzut przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody, którego stopień określił na 50% /odpowiedź na pozew k. 83-90/.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe. Strona powodowa nie kwestionowała okoliczność, iż poszkodowany przyczynił się do zdarzenia w 50 % / protokół k. 113/.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 lipca 2005 roku, w K., woj. (...), P. S. kierujący pojazdem marki C. (...) nr. rej. (...), naruszył umyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że kierując pojazdem, zbliżając się do skrzyżowania dróg z prędkością niedozwoloną i nadmierną, nie zachowując nadto szczególnej ostrożności – z tego powodu nie zdołał wytracić prędkości, przed jadącym nieprawidłowo rowerzystą J. K., współprzyczyniając się do zdarzenia, nieumyślnie powodując pokrzywdzonemu obrażenia ciała w postaci rozległych urazów głowy i tułowia, z następowym zapaleniem płuc, na skutek czego J. K. zmarł śmiercią gwałtowną 2 września 2005 roku. / odpis wyroku II K 18/06 S.R. w Łęczycy k. 24 -25/.

Właściciel pojazdu marki C. (...) nr. rej. (...), był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. / okoliczności bezsporne /.

Powódka M. K. (1) była żoną J. K. przez 32 lata. Ze związku małżeńskiego powodowie posiadali jedno dziecko – powoda Z. K.. Małżonkowie K. prowadzili wraz z synem i jego rodziną wspólne gospodarstwo domowe. Mąż był oparciem dla M. K. (1). Wspierał powódkę w trudnych momentach życiowych. Małżonkowie często ze sobą rozmawiali. Powódka zwierzała się mężowi. Powódka z mężem spędzała wolny czas i uroczystości rodzinne / zez. powódki k. 113v w związku z protokołem rozprawy z 22 września 2016 roku 00:01:54/.

W dacie śmierci ojca powód miał 31 lat. Pozostawał w związku małżeńskim z M. K. (2). Posiadał syna w wieku 2 lat. Powód wraz z żoną i synem zamieszkiwał we wspólnym gospodarstwie z J. i M. małżonkami K..

J. K. pomagał powodowi w opiece nad wnukiem, angażował się w sprawy rodzinne powoda, zwłaszcza w wychowanie jedynego wnuka. J. K. wspomagał syna rodzinę syna finansowo. Z. K. był bardzo zżyty z ojcem. Ojciec stanowił dla powoda oparcie, doradzał powodowi. Powód mocno przeżył śmierć ojca. Ojciec z synem spędzali wspólnie wolny czas: łowili ryby, hodowali króliki. Powód planował z ojcem rozbudowę domu rodzinnego. / zez. powoda k. 113v-114 w związku z protokołem rozprawy z 22 września 2016 roku 00:05:24/.

W dniu wypadku powódka przebywała na miejscu zdarzenia. Po wypadku poszkodowany został przewieziony do szpitala w Ł., gdzie przez okres 50 dni po wypadku przebywał w śpiączce nie odzyskawszy przytomności.

Po wypadku powodowie codziennie odwiedzali J. K. w szpitalu / zez. świadka M. K. k. 114/.

Śmierć męża i ojca w dniu 2 września 2005 roku, powodowie bardzo przeżyli. Zarówno powódka jak i powód nie spali w nocy, rozpaczali. Powód zamknął się w sobie / zez. świadka M. K. k. 114/.

Po śmierci męża powódka nie korzystała z pomocy psychiatrycznej ani psychologicznej. Powódka chodziła do lekarza rodzinnego który przepisywał powódce leki uspokajające między innymi „Relanium”.

Po śmierci ojca powód nie korzystał z pomocy psychiatrycznej ani psychologicznej.

Powodowie codzienne starają się odwiedzać grób J. K. / zez. powoda k. 113v-114 w związku z protokołem rozprawy z 22 września 2016 roku 00:05:24, zez. powódki k. 113v w związku z protokołem rozprawy z 22 września 2016 roku 00:01:54/.

Stan psychiczny powoda po wypadku ojca J. K. z dnia 14 lipca 2005 roku – uległ pogorszeniu – pojawiły się symptomy nerwicowe ( zaburzenia snu, trudności w koncentracji uwagi, stany napięcia). Zaburzenia te utrudniły przystosowanie do nowej sytuacji, zmieniały jego sytuacje życiową, ale nie powodowały trwałych lub długotrwałych zmian w zakresie uszczerbku na zdrowiu.

Powód Z. K. pozostawał w bliskich i bezpośrednich relacjach z ojcem, aż do chwili jego śmierci. Z uwagi na cechy osobowościowe ojciec, gwarantował mu pomoc, stabilizację, także w dorosłym życiu. Utrata ojca zasadniczo zmieniała jego sytuację zawodową i materialną.

Przez okres 2 miesięcy jego cierpienia psychiczne, były znacznego stopnia, do pół roku miały umiarkowany stopień ( ze względu na konieczność adaptacji do nowej sytuacji zawodowej i w bezpośrednim funkcjonowaniu społecznym ) a pozostały czas do roku nieznacznego stopnia.

Aktualny stan psychiczny powoda jest stabilny i nie wymaga on dodatkowego badania przez psychiatrę / opinia biegłego psychologa k. 127-130/.

Stan psychiczny powódki M. K. (1) po wypadku jej męża J. K. z dnia 14 lipca 2005 roku – uległ pogorszeniu. Wystąpiły zaburzenia nerwicowe, zaburzenia przypominające symptomy zespołu stresu pourazowego ( obrazy z wypadku, zaburzenia snu, wybuchowość ). Ponadto pojawiły się objawy przypominjące zaburzenia psychosomatyczne.

Powódkę z mężem łączyły bliskie, bezpośrednie relacje przez okres 32 lat. Jej cierpienia psychiczne spowodowane nagłym odejściem męża były znacznego stopnia przez okres 2 lat. Było to spowodowane cierpieniami psychicznymi i pogorszeniem stanu zdrowia w tym okresie. Brak jest innych danych na cierpienia psychiczne / opinia biegłego psychologa k. 131-135/.

Na skutek śmierci męża powódka przechodzi okres niepowikłanej żałoby. Związane z nim cierpienie należy przyjąć arbitralnie jako znaczne w pierwszym roku po śmierci męża, jako umiarkowane w drugim, a od trzeciego roku jako lekkie ale utrzymujące się przewlekle i z pewnością będzie jeszcze ono wpływać na emocje i aktywność powódki przez najbliższe lata. Dla utrzymywania się objawów znaczenie mają zaburzenia osobowości powódki pod postacią osobowości bierno - zależnej. Brak jest podstaw do stwierdzenia u M. K. (1), innych zaburzeń psychicznych, w szczególności będących następstwem śmieci męża.

Z uwagi na brak stwierdzonych sklasyfikowanych zaburzeń psychicznych będących następstwem śmieci męża nie ma podstaw do oceniania uszczerbku na zdrowiu / opinia biegłego psychologa k. 162-175/.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Łęczycy z dnia 12 maja 2006 roku, w sprawie II K 18/06 P. S. został uznany za winnego dokonania czynu stypizowanego w art. 177 § 2 k.k. i za to wymierzono mu karę 12 miesięcy ograniczenia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 1 roku próby. Nadto orzeczono od oskarżonego na rzecz M. K. (1) nawiązkę w wysokości 5.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę / wyrok II K 18/06 S.R. w Łęczycy k. 24 -25/.

Powodowie zgłosił swoje roszczenie pozwanemu w dniu 24 października 2013 r. / d. kserokopia koperty k. 92 akt /.

W dniu 29 października 2013 roku, pozwany wypłacił powódce M. K. (1) kwotę 12.500 złotych odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej oraz kwotę 7.200 złotych z tytułu zwrotu kosztów pogrzebu / decyzja k. 91/.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanego powyżej materiału dowodowego w postaci dowodów z dokumentów, których prawdziwość nie została zakwestionowana przez strony postępowania, opinii biegłych sądowych z zakresu psychologii oraz psychiatrii oraz zeznań świadka – M. K. (2). Podstawą do ustaleń faktycznych w sprawie były też koherentnie i wzajemnie niesprzeczne zeznania powodów M. K. (1) i Z. K..

Sąd zważył, co następuje:

Powództwa zasługiwały na uwzględnienie w przeważającej części.

W rozpoznawanej sprawie (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powodów oraz kwestionował podstawę prawną dochodzonego roszczenia.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia. Zarzut powyższy, w ocenie Sądu jest bezzasadny i nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 442 ¹§1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jednakże, jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, to zgodnie z art. 442 ¹§2 k.c. roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny / Dz. U. nr 80, poz. 538 /, do roszczeń, o których mowa w art. 1, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy art. 442 ¹ kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 442§ 2 k.c., w brzmieniu obowiązującym do dnia 9 sierpnia 2007r., jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Treść wyroku Sądu Rejonowego w Łęczycy z dnia 12 maja 2006 roku, w sprawie II K 18/06 jednoznacznie przesądza, że zgon J. K. nastąpił wskutek przestępstwa – występku.

Powodowie wnieśli powództwo do Sądu, w dniu 23 maja 2014 r., przed upływem okresu przedawnienia, które w rozpoznawanej sprawie, upływa w dniu 14 lipca 2025 r. / art. 442 k.c., w brzmieniu obowiązującym do dnia 9 sierpnia 2007r. w zw. z art. 442 ¹§2 k.c. w zw. z art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny / Dz. U. nr 80, poz. 538 /.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczeń należało uznać za nieuzasadniony.

W dalszej kolejności należy odnieść się do zasady odpowiedzialności pozwanego wobec powodów.

W niniejszej sprawie zasada odpowiedzialności pozwanego oparta jest na umowie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej - art. 822§1 k.c., przepisie art. 436§1 k.c. i przepisach ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych / Dz. U. Nr 124, póz. 1152 ze zm. /.

Art. 436§1 k.c. stanowi, iż samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego pojazdu.

Stosownie do treści art. 822§1 k.c. w wyniku zawarcia ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba na rzecz, której została zawarta umowa ubezpieczenia.

Powodowie domagając się zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej doznali na skutek śmierci męża i ojca spowodowanej czynem niedozwolonym sprawcy wypadku, jako podstawę prawną swojego roszczenia powoływał przepisy art. 448 k.c. w zw. z art. 24§1 k.c.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych w odpowiedzi na pozew podnieść należy co następuje;

Powstało wywołujące kontrowersje w judykaturze i doktrynie zagadnienie, czy w razie popełnienia czynu niedozwolonego prowadzącego do śmierci człowieka, najbliższym członkom rodziny zmarłego przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie w związku z doznaną przez nich krzywdą, także wtedy, gdy jeżeli delikt popełniono przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Zagadnienie to zostało rozstrzygnięte uchwałą Sądu Najwyższego z 22 października 2010 r., III CZP 76/10, w której przyjęto, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną przed 3 sierpnia 2008 r. krzywdę, w następstwie naruszenia deliktem dobra osobistego, w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej ją ze zmarłym. Sąd Najwyższy wskazał, że wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. jest nie tylko wyrazem woli ustawodawcy potwierdzenia dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia na gruncie przepisów obowiązujących przed wprowadzeniem tego przepisu, ale także dokonania zmiany w ogólnej regule wynikającej z art. 448 k.c. przez zwężenie kręgu osób uprawnionych do zadośćuczynienia. Gdyby nie wprowadzono art. 446 § 4 k.c. roszczenia tego mógłby dochodzić każdy, a nie tylko najbliższy członek rodziny. Uchwała spotkała się w doktrynie zarówno z aprobatą jak i z krytyką, ale zainicjowany w niej kierunek wykładni znalazł kontynuację w późniejszych orzeczeniach Sądu Najwyższego (por.np. wyroki z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10 i z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 621/10). Wydanie uchwały z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, nie usunęło rozbieżność w orzecznictwie sądów powszechnych. Uchwałę zanegowała w praktyce część ubezpieczycieli odmawiająca wypłaty zadośćuczynienia członkom rodziny osób zmarłych w następstwie wypadków komunikacyjnych, w związku z czym doszło do podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, podtrzymującej stanowisko zajęte uprzednio. Orzecznictwo Sądu Najwyższego z okresu po podjęciu uchwały z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, konsekwentnie i jednolicie podtrzymało zajęte w niej stanowisko (por. np. wyroki z dnia 26 lipca 2012 r., I PK 18/12, nie publ., z dnia 11 lipca 2012 r. II CSK 677/11, nie publ., z dnia 15 marca 2012 r., I CSK 314/11 i z dnia 5 października 2011 r., IV CSK 10/11, OSNC - ZD 2012 r., nr C, poz. 55, oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12, z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12, uchwała z dnia 12 grudnia 2013 r. III CZP 74/13, „Biuletyn SN” 2013, nr 12, s. 14). Wskazać trzeba ponadto na postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2013 r., IV CSK 377/11 (nie publ.) i z dnia 22 sierpnia 2013 r., IV CSK 200/13 (nie publ.) odmawiające przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej, w której wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania uzasadniano istnieniem istotnego zagadnienia prawnego dotyczącego dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia w razie śmierci osoby bliskiej, jeśli doszło do niej przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c. Sąd Najwyższy stwierdził, że kwestia ta została już jednoznacznie rozstrzygnięta w orzecznictwie Sądu Najwyższego i przestała budzić wątpliwości.

Istniejącą w tym zakresie linię orzecznictwa dobitnie potwierdza postanowienie składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2014 r. sygn. akt III CZP 2/14.

Analogicznie przedstawia się sytuacja w odniesieniu do zagadnienia, dotyczącego odpowiedzialności ubezpieczyciela sprawcy wypadku komunikacyjnego za wypłatę zadośćuczynienia osobie najbliższej, na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów. Powstające na tym tle wątpliwości rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12 (OSNC 2013, nr 4, poz. 45), przyjmując, że § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Punktem wyjścia dla sformułowanej tezy było zaakceptowanie jednolicie ukształtowanego i utrwalonego w judykaturze Sądu Najwyższego stanowiska, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c., jeżeli śmierć nastąpiła przed 3 sierpnia 2008 r. Sąd Najwyższy wskazał, że zasady i granice odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym wyznacza odpowiedzialność ubezpieczonego, co oznacza, że obowiązek ubezpieczonego zapłaty zadośćuczynienia osobom bliskim zmarłego na podstawie art. 448 k.c. zostaje przejęty przez ubezpieczyciela. Uznanie, że w takim przypadku zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela nie pokrywa się z zakresem odpowiedzialności ubezpieczonego musiałoby znajdować oparcie w konkretnej podstawie prawnej wyłączającej odpowiedzialność ubezpieczyciela, której rozporządzenie z dnia 24 marca 2000 r. nie zawiera. Nie może jej stanowić § 10, z którego wynika, że ubezpieczyciel jest z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zobowiązany do naprawienia szkody komunikacyjnej polegającej na śmierci, uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia (szkody majątkowej i niemajątkowej) oraz szkody w mieniu (majątkowej). Sąd Najwyższy wskazał przy tym, że zajęte w uchwale stanowisko jest aktualne także na gruncie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, który zastąpił mający identyczną treść § 10 rozporządzenia z dnia 24 marca 2000 r. Sąd Najwyższy odniósł się również do identyfikacji dobra osobistego naruszonego w razie śmierci osoby najbliższej wskutek czynu niedozwolonego. Uznał, że tym dobrem jest szczególna emocjonalna więź rodzinna między najbliższymi, a ponieważ dochodzi do naruszenia własnego dobra osobistego osób bliskich zmarłego, to są oni bezpośrednio poszkodowani czynem sprawcy. Przedstawione stanowisko zaakceptował Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12 (OSNC 2013, nr 7-8, poz. 84), podzielając ocenę o jego aktualności na gruncie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Podlegające ochronie dobro osobiste, do którego naruszenia dochodzi w razie śmierci osoby bliskiej, określił jako szczególną emocjonalna więź rodzinną między najbliższymi. Podjęcie przez Sąd Najwyższy w pełni zgodnych uchwał z dnia 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12 i z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12, w których jednoznacznie przyjęto, że żadne unormowania nie wyłączały z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c., usunęło nasuwające się na tym tle wątpliwości interpretacyjne.

Nie ma podstaw do odstąpienia od tej linii orzecznictwa, dominującej także w orzecznictwie sądów powszechnych.

Przepis art. 448 k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę na wskazany cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Katalog dóbr osobistych określonych w treści art. 23 k.c. ma charakter otwarty. Przesądza o tym treść art. 23 k.c. a zwłaszcza użyty przez ustawodawcę zwrot „w szczególności”.

Jak uprzednio zaznaczono istniejąca linia orzecznictwa SN potwierdziła, iż więź rodzinna jest dobrem osobistym, którego naruszenie może skutkować zasądzeniem zadośćuczynienia za doznana krzywdę. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2012 r., I CSK 314/11, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 537/10), a także prawo wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 grudnia 2007 r., I ACa 1137/07).

Dobro rodziny jest nie tylko wartością powszechnie akceptowaną społecznie, ale także uznaną za dobro podlegające ochronie konstytucyjnej. Artykuł 71 Konstytucji RP stanowi, że Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej ma obowiązek uwzględniania dobra rodziny. Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie, obejmujące sferę materialną i niematerialną.

Należy zatem przyjąć, że prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i 24 k.c. W konkretnym stanie faktycznym spowodowanie śmierci osoby bliskiej może zatem stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Za taką oceną przemawia dodatkowo art. 446 § 4 k.c., który zezwala obecnie na uzyskanie zadośćuczynienia od osoby odpowiedzialnej za śmierć osoby bliskiej bez potrzeby wykazywania jakichkolwiek dodatkowych przesłanek, poza wymienionymi w tym przepisie.

Mając na uwadze przedstawione powyżej rozważania, uznać należy, że strona pozwana, jako ubezpieczyciel odpowiada także za naruszenie dóbr osobistych powodów spowodowane śmiercią męża i ojca, będącą wynikiem deliktu.

Zgodnie z art. 448 k.c. zadośćuczynienie winien sąd przyznać w odpowiedniej wysokości.

Ustawodawca poza wskazaniem, iż kwota przyznana tytułem zadośćuczynienia winna być „odpowiednia” nie wskazuje innych zasad ustalenia jej wysokości (posiłkować w tym zakresie należy się orzecznictwem i poglądami wypracowanymi na tle stosowania art. 445, 448, 23 i 24 k.c.). Orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie wskazuje natomiast, iż przy ustaleniu wysokości zadośćuczynienia należy mieć na uwadze całokształt okoliczności sprawy nie wyłączając takich czynników jak: wiek poszkodowanego, rozmiar doznanej krzywdy, stopień cierpień psychicznych, ich intensywność, czas trwania, długotrwałość. Kompensacie podlega doznana krzywda, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny. Rolą zadośćuczynienia jest bowiem złagodzenie doznanej niewymiernej krzywdy poprzez wypłacenie nie nadmiernej lecz odpowiedniej sumy, w stosunku do doznanej krzywdy. Ustalenie jej wysokości powinno być jak wielokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy dokonane w ramach rozsądnych granic, odpowiadających aktualnym warunkom i sytuacji majątkowej społeczeństwa przy uwzględnieniu, iż wysokość zadośćuczynienia musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość.

Uwzględniając stopień cierpień powodów, które jak wynika z treści zeznań powodów oraz treści opinii biegłych mają nadal wpływ na jego życie, nieodwracalność skutków powstałych wskutek śmierci męża i ojca, zmiany w sferze psychicznej jakie zaszły u powodów po wypadku, uzasadniają zdaniem Sądu, zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwoty zadośćuczynienia w kwocie po 35.000 złotych. Skutki śmierci męża i ojca rozciągają się wszak na całe życie powodów.

Skutki śmierci ojca i męża rozciągają się wszak na całe życie powodów i nie doznają ograniczeń czasowych. Śmierć ojca i męża była dla powodów zdarzeniem identyfikowalnym jednoznacznie jako tragiczne i nagłe. Śmierć ojca i męża zapewne spowodowała utratę jednej z ważnych osób w ich życiu, zmieniła atmosferę i strukturę rodziny, co dla powodów wówczas miało istotne znaczenie. Powodowie doznali naruszenia dobrostanu emocjonalnego i psychicznego. Bliskość rodziny bezsprzecznie stanowi rodzaj wsparcia psychologicznego, daje poczucie bezpieczeństwa.

Powód Z. K. pozostawał w bliskich i bezpośrednich relacjach z ojcem, aż do chwili jego śmierci. Z uwagi na cechy osobowościowe ojciec, gwarantował mu pomoc, stabilizację, także w dorosłym życiu. Utrata ojca zasadniczo zmieniała jego sytuację zawodową i materialną.

Stan psychiczny powoda po wypadku ojca J. K. z dnia 14 lipca 2005 roku – uległ pogorszeniu – pojawiły się symptomy nerwicowe ( zaburzenia snu, trudności w koncentracji uwagi, stany napięcia). Zaburzenia te utrudniły przystosowanie do nowej sytuacji, zmieniały jego sytuacje życiową. Przez okres 2 miesięcy jego cierpienia psychiczne, były znacznego stopnia, do pół roku miały umiarkowany stopień ( ze względu na konieczność adaptacji do nowej sytuacji zawodowej i w bezpośrednim funkcjonowaniu społecznym ) a pozostały czas do roku nieznacznego stopnia.

Powódkę z mężem łączyły bliskie, bezpośrednie relacje przez okres 32 lat. Jej cierpienia psychiczne spowodowane nagłym odejściem męża były znacznego stopnia przez okres 2 lat. Było to spowodowane cierpieniami psychicznymi i pogorszeniem stanu zdrowia w tym okresie. Brak jest innych danych na cierpienia psychiczne.

Stan psychiczny powódki M. K. (1) po wypadku jej męża J. K. z dnia 14 lipca 2005 roku – uległ pogorszeniu. Wystąpiły zaburzenia nerwicowe, zaburzenia przypominające symptomy zespołu stresu pourazowego ( obrazy z wypadku, zaburzenia snu, wybuchowość ). Ponadto pojawiły się objawy przypominjące zaburzenia psychosomatyczne.

Na skutek śmierci męża powódka przechodzi okres niepowikłanej żałoby. Związane z nim cierpienie należy przyjąć arbitralnie jako znaczne w pierwszym roku po śmierci męża, jako umiarkowane w drugim, a od trzeciego roku jako lekkie ale utrzymujące się przewlekle i z pewnością będzie jeszcze ono wpływać na emocje i aktywność powódki przez najbliższe lata.

W świetle powyższych okoliczności brak jest podstaw do uwzględnienia stanowiska pozwanego, ale również w całości stanowiska strony powodowej. Podkreślić, że dochodzone w pozwie kwoty po 50.000 złotych na rzecz każdego z powodów są zawyżone.

Stan psychiczny powodów po śmierci ojca i męża był i jest typowym w takich sytuacjach, na co wskazuje zgromadzony materiał dowodowy znajdujący swoje odzwierciedlenie w stanie faktycznym wskazanym w tym uzasadnieniu. Mimo cierpień, wywierających wpływ na psychikę związanych z przeżyciami po śmierci ojca i męża, funkcjonowanie powodów jest prawidłowe. Powodowie odczuwali ból i smutek, jednakże to odczucia naturalnie związane z tego typu sytuacją. Zauważyć należy, że po śmierci ojca i męża powodowie nie korzystali z opieki psychiatrycznej ani psychologicznej.

W dacie wypadku powodowie byli osobami dorosłymi, dodatkowo powód posiadał własną rodzinę. Zaznaczyć należy również, że od śmierci J. K. minęło 11 lat zatem upływ czasu wpłynął na złagodzenie cierpień powodów i pozwolił im przystosować się do nowej sytuacji.

Śmierć ojca nie spowodowała trwałych lub długotrwałych zmian w zakresie uszczerbku na zdrowiu u powodów. Aktualny stan psychiczny powoda jest stabilny i nie wymaga on dodatkowego badania przez psychiatrę.

Z uwagi na brak stwierdzonych sklasyfikowanych zaburzeń psychicznych będących następstwem śmieci męża nie ma podstaw do oceniania uszczerbku na zdrowiu u powódki. Brak jest podstaw do stwierdzenia u M. K. (1), innych zaburzeń psychicznych, w szczególności będących następstwem śmieci męża. Dla utrzymywania się objawów znaczenie mają zaburzenia osobowości powódki pod postacią osobowości bierno - zależnej.

W tym miejscu podkreślić należy, że tak określona kwota uwzględnia przyczynienie się J. K. do zaistniałej szkody w wysokości 50%.

Zgodnie z treścią art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że przyczynienie się do szkody osoby bezpośrednio poszkodowanej, która zmarła, uzasadnia obniżenie świadczeń przewidzianych w art. 446 § 3 i 4 k.c., należnych osobom jej bliskim (porównaj między innymi wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 1985 r. IV CR 398/85, niepubl., z dnia 6 marca 1997 r. II UKN 20/97, OSNP 1997/23/478, z dnia 19 listopada 2008 r. III CSK 154/08 i z dnia 12 lipca 2012 r. I CSK 660/11, niepubl.).

Kwestia wysokości przyczynienia się zmarłego do powstałej szkody nie była okolicznością sporną pomiędzy stronami.

W ocenie Sądu kwoty po 35.000 złotych na rzecz każdego z powodów odpowiadają aktualnym warunkom i sytuacji majątkowej społeczeństwa. Zdaniem Sądu zważywszy na wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia oraz wysokość innych świadczeń socjalnych tak określone zadośćuczynienia stanowią odczuwalną wartość.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w punkcie 1 i 3 wyroku.

O należnych odsetkach ustawowych, Sąd orzekł zgodnie z brzmieniem przepisów art. 359 § 1 k.c., 481§1 k.c., art. 455 k.c. i 817 § l k.c. oraz art. 14 ust. l ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zgodnie, z którym zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. W niniejszej sprawie ustalono, że w dniu 24 października 2013 roku, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego kwoty zadośćuczynienia, tym samym 30-dniowy termin do wypłaty należnego powodom zadośćuczynienia upłynął w dniu 25 listopada 2013 r.. Pełnomocnik powoda wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. nie udowodnił, ażeby wskazany termin naliczania odsetek rozpoczynał się od dnia 30 października 2013 roku. Ta data nie znajduje uzasadnienia w przywołanych powyżej przepisach, ani w dokumentacji przedstawionej przez stronę powodową i pozwaną.

O kosztach procesu co do roszczeń powodów Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu.

W razie współuczestnictwa formalnego (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.), do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez współuczestników reprezentowanych przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym zalicza się jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika / por. Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 10 lipca 2015 r. III CZP 29/15, SIP Legalis numer 1263393/.

W przypadku powodów wyliczenie kosztów przedstawia się następująco; Z kwoty 50.000 zł stanowiącej wartość przedmiotu sporu, została zasądzona kwota 35.000 zł.

Należy więc przyjąć, że strona powodowa utrzymała się ze swoim roszczeniem w 70 % wartości przedmiotu sporu.

Koszty procesu w przypadku obydwojga powodów wyniosły łącznie 5.468 zł, w tym po stronie każdego z powodów po 2.734 zł, a po stronie pozwanego po 2.417 zł.

Każdego z powodów, zgodnie z podaną zasadą powinny obciążać w kwocie po 1.545,30 zł, skoro jednak faktycznie każde z powodów poniosło koszty w kwocie 2.734 zł każdemu z powodów należy się zwrot w kwocie 1.188,70 zł / 2.734 zł – 1.545,30 zł. /. Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w punkcie 5 i 6 wyroku.

Sąd na postawie na podstawie art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2010r., nr 90, poz. 594 z późn. zm.) w zw. z art. 100 k.p.c. obciążył powodów i pozwanego nieuiszczonymi kosztami sądowymi, które wyniosły łącznie 5.730,83 zł. Na powyższą kwotę składają się: nieuiszczone opłaty od pozwu oraz wynagrodzenie biegłych. Mając na uwadze powyższe, nakazano pobrać na rzecz Skarbu Państwa od powodów kwoty po 859,62 złote / bo 5.730,82 zł x 30% : 2/, a od pozwanego kwotę 4.011,58 zł / 5.730,83 zł x 70 %/, jak punkcie 7,8 i 9 wyroku.