Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I1 Ca 134/20

POSTANOWIENIE

Dnia 6 maja 2020 r.

Sąd Okręgowy we Włocławku Sekcja Odwoławcza I Wydziału Cywilnego

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Mariusz Nazdrowicz

Sędziowie:

SO Lucyna Samolińska

SO Aneta Sudomir-Koc

po rozpoznaniu w dniu 6 maja 2020 r. we Włocławku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) S.A. w G.

z udziałem P. Ś. i Skarbu Państwa - Starosty (...)

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego we Włocławku

z dnia 20 listopada 2019 r., sygn. akt I Ns 727/17

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Włocławku pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO Lucyna Samolińska SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Aneta Sudomir-Koc

Sygn. akt I 1 Ca 134/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem (wydanym w postępowaniu z udziałem P. Ś. i Skarbu Państwa – Starosty (...)) Sąd Rejonowy we Włocławku oddalił wniosek (...) S.A. w G. o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu mającej obciążać nieruchomość będącą własnością P. Ś. (pkt 1 postanowienia), nakazał pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego we Włocławku) kwotę 3315,67 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt 2) oraz orzekł, że w pozostałym zakresie wnioskodawca i uczestnicy postępowania ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt 3).

Sąd I instancji min. ustalił, że uczestnik postępowania P. Ś. jest właścicielem nieruchomości położonej w miejscowości O. gm. F., powiat W.

o powierzchni 1,9967 ha, dla której w Sądzie tym urządzona jest księga wieczysta (...). Na nieruchomości tej posadowione są urządzenia elektroenergetyczne w postaci 3 linii napowietrznych średniego napięcia 15 kV

o bliżej wskazanym usytuowaniu i długościach. Ich poszczególne odcinki były wznoszone począwszy od lat 60-tych i oddawane do użytku generalnie w latach 1968 – 1969 za wyjątkiem dwóch wybudowanych i oddanych do użytku w latach 2001

i 1998. Następnie Sąd meriti przedstawił sytuację prawną przedsiębiorstwa przesyłowego występującego o zasiedzenie począwszy od 1981 roku. W oparciu o te ustalenia uznał, że wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie, gdyż przed dniem

3 sierpnia 2008 roku (tj. datą wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 roku

o zmianie ustawy – Kodeks Cywilny oraz niektórych innych ustaw – Dz. U.2008.731) nie było prawnej możliwości nabycia przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, gdyż nie istniała wtedy taka instytucja prawna.
O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc. Nie została wskazana podstawa prawna orzeczenia o pobraniu od wnioskodawcy tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa kosztów sądowych.

Apelację od tego postanowienia wniósł wnioskodawca zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. przepisów art. 292 kc w zw. z art. 172 kc i art.

305⁴ kc (wskutek ich niezastosowania mimo istniejących ku temu podstaw oraz przyjęcie, że w obecnym stanie prawnym nie ma możliwości zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu) oraz art. 285 kc (poprzez jego błędną wykładnię „polegającą na przyjęciu, że nie można stwierdzić zasiedzenia ze względu na fakt, iż wnioskodawca nie wskazał nieruchomości władnącej, oraz przyjęciu, że nie została spełniona przesłanka zwiększenia użyteczności nieruchomości lub jej części”). Ponadto zakwestionował rozstrzygnięcia o kosztach postępowania wobec niezastosowania art. 520 § 3 kpc mimo sprzeczności interesów uczestników, co powinno skutkować zasądzeniem ich na jego rzecz. Powołując się na powyższe apelujący wniósł o zmianę kwestionowanego postanowienia

i uwzględnienie w całości wniosku oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację uczestnik postępowania P. Ś. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Drugi z uczestników nie zajął stanowiska odnośnie złożonego środka odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skutkowała koniecznością uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy (art. 386 § 4 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc).

Pojęcie „istoty sprawy”, o którym mowa w przywołanym przepisie dotyczy jej aspektu materialnoprawnego. Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi więc min. wówczas, gdy Sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo pominął merytoryczne zarzuty stron bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (z najnowszego bogatego orzecznictwa Sądu Najwyższego przykładowo postanowienia tego Sądu: z 10 stycznia 2020 roku II CZ 67/19 nie publ., LEX nr 2783243, z 20 grudnia 2019 roku IV CZ 97/19 nie publ., LEX nr 2777403 oraz wyrok z 5 października 2018 roku I CSK 629/17 nie publ., LEX nr 2561035 i dalsze przywołane w uzasadnieniach tych orzeczeń judykaty). Inaczej mówiąc nierozpoznanie istoty sprawy oznacza uchybienie procesowe polegające na całkowitym zaniechaniu wyjaśnienia istoty i treści stosunku prawnego, przez co rozumie się nie wniknięcie w podstawę merytoryczną dochodzonego roszczenia, a w konsekwencji pominięcie tej podstawy przy rozstrzyganiu sprawy. Ocena, czy doszło do rozpoznania istoty sprawy jest dokonywana na podstawie analizy żądań pozwu (wniosku w postępowaniu nieprocesowym) i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia. W orzecznictwie wskazuje się przy tym (postanowienia Sądu Najwyższego: z 5 grudnia 2012 roku I CZ 168/12 opubl. OSNC 2013/5/68,

z 21 sierpnia 2013 roku II CZ 26/13 nie opubl., LEX nr 13751552, z 13 lutego 2014 roku V CZ 3/14 nie publ., LEX nr 14443444, uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 29 maja 2014 roku V CZ 34/14 nie publ., LEX nr 1504592), że pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy” w postępowaniu nieprocesowym musi być ujmowane odpowiednio, z uwzględnieniem specyfiki danej kategorii spraw podlegających rozpoznaniu w tym trybie.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy należy zauważyć, że jedyną przyczyną oddalenia wniosku było przekonanie Sądu Rejonowego o niedopuszczalności stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu z uwagi na brak stosownej podstawy prawnej. Z zapatrywaniem tym nie sposób się zgodzić. W orzecznictwie za ugruntowane i jednolite można uznać stanowisko o dopuszczalności nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści dopuszczającej służebność przesyłu

(z wyjątkowo bogatego orzecznictwa tytułem przykładu można wymienić wyroki

i postanowienia tego Sądu: z 19 maja 2004 roku III CK 496/02 nie publ., LERX nr 152776, z 11 marca 2015 roku II CK 489/04 nie publ., LEX nr 301735, z 31 maja 2006 roku IV CSK 149/05 nie publ., LEX nr 258681, z 8 września 2006 roku II CSK 112/06 nie publ., LEX nr 139240, z 4 października 2006 roku II CSK 119/06 nie publ., LEX nr 447190. Z 10 lipca 2008 roku III CSK 73/08 nie publ., LEX nr 461735, z 7 listopada 2008 roku II CSK 326/08 nie publ., LEX nr 1130159, z 12 grudnia 2008 roku II CSK 389/08 nie publ., LEX nr 484715, z 5 czerwca 2009 roku I CSK 392/08 nie publ., LEX nr 578032, z 22 lipca 2010 roku I CSK 606/09 nie publ., LEX nr 737248, z 6 lipca 2011 roku I CSK 157/11 nie publ, LEX nr 1050400, z dnia 26 lipca 2012 roku II CSK 752/11 nie publ., LEX nr 1218185 oraz uchwały: z 7 października 2008 roku III CZP 89/08, nie publ., LEX nr 4581257, uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2011 roku III CZP 10/11, OSNC 2011/12/129, z 22 maja 2013 roku III CZP 18/13 OSNC 2013/12/139 i z 27 czerwca 2013 roku III CZP 31/13 niepublik. LEX nr 1324958). Niejako ukoronowaniem tej linii orzeczniczej była uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 2014 roku III CZP 87/13 opubl. OSNC 2014/7-8/68 w której Sąd Najwyższy zapatrywanie to – choć wywołujące

w doktrynie krytyczne oceny – w pełni podzielił. Także w najnowszym orzecznictwie ( np. w postanowieniach: z 18 czerwca 2019 r. II CSK 671/18 nie publ., LEX nr 2683686, z 6 czerwca 2019 r. II CSK 626/18 nie publ., LEX nr 2681286, z 20 września 2018 r. IV CSK 526/17 nie publ., LEX nr 2573960 i z 15 czerwca 2018 II CSK 89/18 nie publ., LEX nr 2508091) Sąd Najwyższy - uwzględniając postępowania prowadzone przed Trybunałem Konstytucyjnym - konsekwentnie podtrzymał tę linię orzeczniczą. Sąd Okręgowy we Włocławku również ją akceptuje, czemu dał wyraz min. w uzasadnieniach postanowień z dnia 13 marca 2013 roku I Ca 256/13, z 5 marca 2015 I Ca 218/14, z 16 lutego 2017 roku I Ca 287/16 i z 16 lutego 2017 roku I Ca 282/16 (dwa ostatnie LEX nr 2257824 i 2282765). Nie ma przy tym potrzeby powielania argumentów przemawiających na rzecz tego stanowiska, gdyż zostały one wszechstronnie przedstawione w przedmiotowych judykatach.

Wychodząc z błędnego normatywnego założenia Sąd Rejonowy we Włocławku uchylił się od zbadania przesłanek warunkujących stwierdzenie zasiedzenia przedmiotowej służebności ograniczając się wyłącznie do ustaleń faktycznych. Doszło tym samym do nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu wskazanego przepisu, gdyż roszczenie nie zostało merytorycznie zbadane. Trudno przy tym przyjąć, by wystarczające było do rozpoznania istoty sprawy samo tylko poczynienie ustaleń faktycznych bez poddania ich prawnej ocenie z punktu widzenia stosownych przepisów prawa materialnego. Zaistniała sytuacja jest w analizowanym przypadku do tej, gdy Sąd uwzględnia zarzut niweczący żądanie objęte wnioskiem (przyjmując np. w sprawie o ustanowienie służebności gruntowej, że doszło do jej zasiedzenia) przy braku ku temu uzasadnionych podstaw, a co prowadzi do nierozpoznania istoty sprawy (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24 sierpnia 2013 roku II CZ 26/13 nie publ., LEX nr 1375152). Ocena wszystkich przesłanek zasiedzenia dokonywana po raz pierwszy przez Sąd odwoławczy godziłaby przy tym w zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy we Włocławku orzekł

w myśl przywołanych przepisów jak w sentencji.

W toku dalszego procedowania Sąd Rejonowy we Włocławku będzie miał na uwadze (art. 384 § 6 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc) stanowisko Sądu odwoławczego

o możliwości stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie służebności odpowiadającej służebności przesyłu, dokona oceny zgromadzonego materiału dowodowego

i przeprowadzi prawną analizę przesłanek zasiedzenia przedmiotowej służebności. Uwzględni także, że przesłanka z art. 285 § 2 kc – w odniesieniu do służebności przesyłu czy służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu – może być spełniona także wówczas, gdy dana służebność ułatwia funkcjonowanie przedsiębiorstwa przesyłowego zwiększając jednocześnie użyteczność należącej do niego nieruchomości (postanowienie Sądu Najwyższego z 28 sierpnia 2013 roku

V CSK 421/12, nie publ., LEX nr 1375512).

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 108 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

SSO Lucyna Samolińska SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Aneta Sudomire-Koc

I Ca 134/20

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE