Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 2022 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuratorowi Okręgowemu w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 11 sierpnia 2017 r. sygn. akt I C 2087/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 20.775 zł (dwadzieścia tysięcy siedemset siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Józef Wąsik SSO (del.) Adam Sęk

Sygn. akt I A Ca 1098/21

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. (dalej: Spółka) w pozwie z dnia 25 lipca 2016r. skierowanym przeciwko pozwanym (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. oraz Skarbowi Państwa – Prokuraturze Okręgowej w K., Prezesowi Sądu Okręgowego w K., wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych na jej rzecz kwoty 199.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lipca 2013 r. oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

Na uzasadnienie żądania podała, że Spółka otworzyła rachunek w (...) Bank (...) SA, na który w dniu 20 października 2006 r. przelana została całość wolnych środków spółki z rachunku, tj. kwota 1.562.951,14 zł. a w dniu 15 grudnia 2006r. złożyła zlecenie wypłaty z tego rachunku kwoty 1.200 000 zł, z ogółem zdeponowanej wówczas sumy 1.365.000 zł, w związku z zamiarem dokonania zapisu na akcje (...) SA. Bank zgłosił transakcję do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej jako transakcję podejrzaną. Rachunek został czasowo zablokowany, a następnie zajęty tytułem zabezpieczenia przepadku korzyści w sprawie (...) prowadzonej przez Prokuraturę Okręgową w K.- postanowieniem z dnia 15 grudnia 2006 r. o dokonaniu blokady rachunku bankowego na okres 3 miesięcy, tj. do dnia 15 marca 2007 r. Spółka nie została zawiadomiona o treści orzeczenia, a ogłoszenie postanowienia A. Ł. zostało odroczone do dnia 15 stycznia 2007 r.

W dniu 31 stycznia 2007 r. Prokuratura Okręgowa w K.wydała postanowienie o bezterminowym zabezpieczeniu przepadku korzyści majątkowej osiągniętej przez A. Ł. z zarzuconych mu przestępstw, na majątku (...) sp. z o.o. poprzez zajęcie na Rachunku (...) kwoty 1200 000 zł. Również o treści tegoż orzeczenia, ani o dokonanym zajęciu rachunku bankowego Spółka nie została zawiadomiona.

Powód argumentował, że w dniu 22 września 2006 r. w związku z podejrzeniem transferu pieniędzy pochodzących z przestępstwa Spółka podjęła kroki na rzecz ustąpienia A. Ł. ze spółki (...). Doszło do sprzedaży posiadanych przez niego udziałów w kapitale zakładowym spółki na rzecz J. R. (1) i M. B. - w dniu 11 stycznia 2007 r. A. Ł. pokwitował odbiór ceny za udziały, która przekraczała dwukrotnie wartość nominalną udziałów zbywanych, choć nabył on udziały po cenie nominalnej. A. Ł. zbył zatem udziały z nadwyżką stanowiącą formę wynagrodzenia z tytułu czasowego udostepnienia środków finansowych. Wywodziła, że nie może być mowy o żadnych transferze korzyści na rzecz Spółki czy jej wspólników, pochodzących z przestępstw których jak zarzucano w postanowieniach Prokuratury miał się dopuścić A. Ł.. Utrzymywała, że wspólnicy nie mieli wiedzy o ewentualnej kryminalnej działalności A. Ł. i toczących się przeciwko niemu postępowaniach.

Spółka podkreślała, ze A. Ł. w dniu 11 stycznia 2007 r. utracił status (...) spółki (...), a stosowny wpis został wykreślony z Rejestru Przedsiębiorców KRS w dniu 24 stycznia 2007 r. Wywodziła, ze w dniu dokonywania zabezpieczenia przepadku korzyści, tj. w dniu 31 stycznia 2007 r. stan wpisów w KRS nie uzasadniał formułowania jakichkolwiek zarzutów co do związku (...) z powodową spółką, nadto że Prokurator nie uzasadnił, że takie związki istniały wcześniej. W dniu 8 sierpnia 2007 r. został skierowany do Prokuratury Okręgowej w K.wniosek spółki (...) i uchylenie zabezpieczenia majątkowego oraz do Naczelnika Urzędu Skarbowego K. wniosek o wyłączenie zajętego rachunku spod zabezpieczenia majątkowego. Wnioski nie zostały uwzględnione.

Strona powodowa podniosła, że w nakreślonych okolicznościach nie zostały spełnione przesłanki domniemania z art. 45 § 4 kk w zw. z art. 45 § 3 kk. Utrzymywała, że zarówno w chwili wydania postanowienia o dokonaniu blokady rachunku bankowego i następnie wydawania postanowienia o zabezpieczeniu, okoliczności sprawy nie wskazywały na prawdopodobieństwo, że A. Ł. przeniósł na spółkę (...) mienie stanowiące korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstw w rozumieniu art. 45 § 3 kk. Spółka negowała jakoby w niniejszej sprawie w ogóle doszło do przeniesienia korzyści z przestępstw. Środki które mogły pochodzić z przestępstw zostały bowiem pożyczone spółce, a zwiększenie aktywów spółki odpowiadało zwiększeniu jej pasywów. Wszystkie aktywa zostały zwrócone A. Ł. jeszcze przed dokonaniem zabezpieczenia. Zarzuciła, że postępowanie Prokuratury Okręgowej w K.było nieprawidłowe w zakresie zabezpieczonej kwoty.

Zarzuciła, że zablokowanie środków powódki nastąpiło bez spełnienia ustawowych przesłanek, brak uzasadnienia i analizy dotyczącej spełnienia ustawowych przesłanek w wydawanych decyzjach i czynnościach procesowych, przy braku zbadania czy zachodzą przesłanki zablokowania środków. Zarzuciła świadomość podejmowania czynności wobec podmiotu trzeciego i podejmowanie działania z pełną świadomością wyrządzania szkody majątkowej powodowej spółce oraz brak niezwłocznej weryfikacji stanowiska wobec przedłożenia przez spółkę dowodów legalnego pochodzenia środków oraz dowodów, że wszystkie środki pochodzące od A. Ł. zostały mu zwrócone, dalsze zablokowanie środków Spółki co do których Sąd Okręgowy w K.i Sąd Apelacyjny w K.orzekł o obaleniu domniemania z art. 45 § 3 kk w zw. z art. 45 § 4 kk.

Wskazała, że zablokowanie środków finansowych spółki na kilka lat doprowadziło do powstania szkody i zubożenia po stronie powódki oraz utraty wartości i braku wpływu należnych odsetek.

Dochodzona kwota została wyliczona w oparciu o wskaźnik inflacji. Inflacja kwartalna za okres od dnia 15 grudnia 2006 r. do dnia 21 kwietnia 2010 r. wynosiła 13,34%. Zatem aby otrzymać kwotę o tej samej sile nabywczej należy pomnożyć kwotę 1.200.000 zł przez 13,34%, co daje 160.080 zł. Inflacja w okresie od dnia 16 marca 2007 r. do dnia 21 kwietnia 2010 r. wynosiła 13 %, dlatego należy pomnożyć kwotę 165 819,42 zł przez 13%, co daje 21557 zł. Łącznie 181.657 zł.

Strona powodowa podała, ze umowa rachunku bankowego zawarta przez Spółkę z pozwanym bankiem nie przewidywała oprocentowania środków zgromadzonych na rachunku. Powód wywodził, że roszczenia spółki nie są związane z działalnością gospodarczą, a termin przedawnienia dochodzonego roszczenia wynosi 10 lat. Roszczenia powstały wskutek władczego działania organów państwa. Strona powodowa wskazała ze spółka została zubożona co najmniej o wartość inflacji, a zwrot bezpodstawnego wzbogacenia musi mieć charakter pełny, nadto podlega waloryzacji zgodnie z art. 358 ¹§ 3 k.c. Argumentowała, że zostały jej zwrócone pieniądze o innej, mniejszej o 13,8 % wartości, niż zostały zatrzymane z uwagi na wysokość inflacji w okresie 4 –letnim, w którym środki były zatrzymane. Powołała się też na złożone wnioski o zawezwanie pozwanych do próby ugodowej. Z daleko posuniętej ostrożności procesowej Spółka podniosła zarzut nadużycia prawa polegający na podniesieniu zarzutu przedawnienia roszczenia.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa. Skarb Państwa zarzucił przedawnienie roszczenia, oraz zakwestionował zarzucaną bezprawność działania Prokuratora jako nieudowodnioną, podniósł brak prejudycjalnie stwierdzonej bezprawności działania Prezesa Sądu Okręgowego w K.oraz Prokuratury Okręgowej w K.. Kwestionował wysokość szkody w zakresie związku przyczynowego z inflacją. Wywodził, iż prejudykatem w rozumieniu art. 417 ^{( 1)} kc nie może być orzeczenie Sądu Okręgowego w K.w sprawie(...) gdyż orzeczenie to było wydane w innym stanie faktycznym i w innym celu. Podał, ze inflacja jest zjawiskiem niezależnym od pozwanych i odnosi się do wszystkich uczestników obrotu.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2017r:

I. zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratury Okręgowej w K.na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 199.500 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lipca 2013 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 9.975 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

II. oddalił powództwo w całości wobec (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W.,

III. zasądził od powoda (...) Sp. z o.o. w K. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. kwotę 7217/siedem tysięcy dwieście siedemnaście/złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. została założona umową z dnia 12 maja 2005 r. zawartą w formie aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza R. L.Rep.(...)Założycielami byli M. B., który objął 50 udziałów w kapitale zakładowym spółki o wart. 25000 zł, S. R., który objął 49 udziałów w kapitale zakładowym spółki o wart. 24500 zł i J. R. (1), który objął 1 udział w kapitale zakładowym spółki o wart. 500 zł. Spółka założyła rachunek Bankowy w Banku (...) SA (w dalszej części uzasadnienia „Rachunek (...)”).

Dowód: informacja z KRS k. 32 i nast., wniosek umowa o otwarcie i prowadzenie rachunku bankowego k. 137-140

W pierwszej połowie 2006 r. spółka szukała źródeł finansowania w związku z planowaną transakcją nabycia od B. R. i A. J. nieruchomości położonej w K. obejmującej działkę nr (...) o pow. 546 m2, zabudowanej budynkiem mieszkalnym położonym przy ul. (...). Cena nieruchomości miała wynosić 4 000 000 zł. Zainteresowanie w finansowaniu inwestycji wyraził A. Ł., który zgodził się udzielić spółce pożyczki w kwocie 2 500 000 zł. Zabezpieczeniem pożyczki miało być uzyskanie przez niego statusu wspólnika w spółce.

Wspólnicy (...) posiadali wiedzę o dysponowaniu przez A. Ł. taką kwotą pieniędzy bowiem znana na rynku lokalnym była dokonana w dniu 13 kwietnia 2006 r. transakcja, w której A. Ł., K. K. i E. N. – współwłaściciele nieruchomości o pow. 20096 m ² zabudowanej budynkami biurowymi i produkcyjnymi, położnej na działce nr (...) w K. (zabudowania dawnego przedsiębiorstwa (...)) zbyli tę nieruchomość , a A. Ł. uzyskał wówczas 4 376 034,87 zł.

W dniu 29 maja 2006 r. A. Ł. został wspólnikiem (...), nabywając 1/3 udziałów w kapitale zakładowym Spółki. Uprzednio dokonano podwyższenia kapitału zakładowego spółki o kwotę 10 000 zł, poprzez utworzenie 20 nowych udziałów o wartości nominalnej 500 zł każdy. Udziały te objął A. Ł.. Jego oświadczenie w tym zakresie zawarte zostało w akcie notarialnym z dnia 29 maja 2006r. sporządzonym przez notariusza M. K., Rep. (...) W związku z objęciem udziałów A. Ł. wniósł do spółki tytułem wkładu kwotę 10 000 zł.

W dniu 29 maja 2006 r. zostały zawarte dwie umowy sprzedaży udziałów – 10 udziałów o łącznej wartości 5000 zł zbywanych przez M. B. na rzecz A. Ł. i 10 udziałów o łącznej wartości 5000 zł zbywanych przez S. R. na rzecz A. Ł..

W dniu 30 maja 2006 r. A. Ł. udzielił spółce pożyczki w kwocie 2 500 000 zł, która to kwota została przelana na Rachunek (...) spółki. W dniach 29 maja 2006r. i 30 maja 2006 r. na ten rachunek przelane został także kwoty 400 000 zł i 700 000 zł pożyczek udzielonych przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i J. R. (1).

W dniu 30 maja 2006 r., została zawarta umowa sprzedaży nieruchomości na rzecz spółki (...), zbywcy potwierdzili otrzymanie w dniu 30 maja 2006 r. cenę nabycia 4 000 000 zł – po ½ każdy B. R. i A. J., zapłaconą w części w gotówce po 200 000 zł (ze środków pochodzących z pożyczki udzielonej spółce przez J. R. (1) i M. B.) i w części w formie przelewu bankowego – po 1800 000 zł, dokonanego z Rachunku (...) Spółki.

W dniu 7 czerwca 2006 r. M. B. przelał na Rachunek (...) spółki kwotę 250 000 zł, która została przekazana A. Ł. przelewem (249 900zł) i w gotówce (100 zł) tytułem częściowej spłaty pożyczki.

W dniu 3 lipca 2006 r. Spółka sprzedała własność opisanej wyżej (...) Sp. z o.o. wówczas powodowa spółka założyła rachunki w bankach, w których kontrahent posiadał swoje rachunki, tj. (...) Banku (...) SA (Rachunek (...)) i (...) Banku (...)(Rachunek (...)). Na Rachunek (...) nabywca nieruchomości przekazał 2 399 900 zł, z czego spółka spłaciła pożyczkę udzielona przez M. B. w kwocie 530 000 zł, przez J. R. (1) w kwocie 1 100 000 zł, a kwotę 769 822 spółka przelała na Rachunek (...). Następnie na Rachunek (...) nabywca nieruchomości przelał kwoty 820 100 zł i 4 500 000 zł. Środki te po potrąceniu opłaty bakowej (59 zł) spółka przelała na Rachunek (...) – kwota 5 320 041 zł. Inwestycja powodowej Spółki przyniosła blisko 3 700 000 zł zysku brutto.

W dniu 4 lipca 2006 r. spółka spłaciła kolejną część pożyczki udzielonej przez A. Ł. dokonując przelewu w kwocie 100 000 zł, a następnie w dniu 6 lipca 2006 r. pozostała kwotę 2 050 000 zł. Wówczas został spłacony cały dług wobec tegoż. Powodowa spółka wywodziła, że w późniejszym okresie nie zaciągała żadnych pożyczek od A. Ł. i nie uzyskiwała żadnych przysporzeń od tegoż.

Spółka otworzyła rachunek w (...) Bank (...) SA, na który w dniu 20 października 2006 r. przelana została całość wolnych środków spółki z rachunku (...) , tj. kwota 1 562 951,14 zł.

Powodowa spółka w dniu 15 grudnia 2006 r. złożyła zlecenie wypłaty z rachunku w (...) Bank (...) SA kwoty 1 200 000 zł, z ogółem zdeponowanej sumy 1 365 000 zł, w związku z zamiarem dokonania zapisu na akcje (...) SA. Bank zgłosił tę transakcję do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) jako transakcję podejrzaną. GIIF wydał decyzję o blokadzie rachunku bankowego i zawiadomił Prokuraturę Okręgową w K.o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z wykorzystaniem rachunku bankowego prowadzonego przez (...) Bank (...) SA dla (...) sp. z o.o. w K..

Dowód: potwierdzenie przyjęcia zawiadomienia k. 141, pismo generalnego Inspektora Informacji Finansowej k. 142

W dniu 22 września 2006 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie wspólników spółki wyraził zgodę na sprzedaż przez A. Ł. posiadanych przez niego udziałów w kapitale zakładowym spółki w liczbie 40 o łącznej wart. Nominalnej 20 000 zł na rzecz J. R. (1) – 20 udziałów i M. B. – 20 udziałów. Do sprzedaży tych udziałów doszło w dniu 11 stycznia 2007 r. (umowa z podpisami notarialnie poświadczonymi przez notariusza J. C. z Kancelarii Notarialnej w K. Rep. (...)

A. Ł. w dniu 11 stycznia 2007 r. utracił status wspólnika spółki (...) a stosowny wpis został wykreślony z Rejestru Przedsiębiorców KRS w dniu 24 stycznia 2007 r.

W dniu dokonywania zabezpieczenia przepadku korzyści, tj. w dniu 31 stycznia 2007 r. A. Ł. nie posiadał żadnych udziałów w powodowej Spółce.

Prokuratura Okręgowa w K.prowadziła wielowątkowe śledztwo w sprawie działalności w okresie od 1998 r. do 2006 r. w K. zorganizowanej grupy przestępczej tzw. „ kantoru (...)”, która dokonywała przestępstw polegających na prowadzeniu nielegalnej działalności „parabankowej”, w tym udzielaniu lichwiarskich pożyczek, dokonywaniu oszustw i wymuszeń rozbójniczych, a następnie lokowaniu uzyskanych z powyższych źródeł środków finansowych w nieruchomości, w celu utrudnienia stwierdzenia ich przestępczego pochodzenia, wykrycia lub zajęcia, tj. przestępstwo z art. 258 § 1 kk. Sprawa ta została przejęta z Prokuratury Okręgowej w K.w czerwcu 2006 r.

A. Ł. w sprawie (...) miał status podejrzanego, postanowieniem z dnia 23 października 2006 r. zarzucono mu popełnienie przestępstw z art. 228 § 1 kk, art. 171 ust. 1 prawa bankowego, art. 286 § 1 kk, art. 245 kk, art. 282 kk.

W dniu 15 grudnia 2006 r. w sprawie sygn. (...) zostało wydane postanowienie (Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K.) o dokonaniu blokady rachunku bankowego w całości na okres 3 miesięcy, tj. do dnia 15 marca 2007 r. Jako podstawę prawna wskazano art. 19 ust. 1,2,i 3 ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzenia do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz przeciwdziałaniu finansowania terroryzmu. Orzeczenie doręczono A. Ł. i jego obrońcy (postanowienie k. 50-51). Spółka nie została zawiadomiona o treści orzeczenia. Dopiero w dniu 16 lutego 2007r. w odpowiedzi na nadesłane zapytanie poinformowano ówczesnego pełnomocnika spółki o blokadzie rachunku.

W dniu 31 stycznia 2007 r. Prokuratura Okręgowa w K.wydała postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym na mieniu podejrzanego A. Ł., na mocy którego zabezpieczono grożący mu przepadek korzyści majątkowej uzyskanej z zarzuconych mu przestępstw zgodnie art. 45 § 1 kk, poprzez zajęcie środków pieniężnych w kwocie 1 200 000 zł znajdujących się na rachunku bankowym (...) sp. z o.o. prowadzonym w (...) Bank (...) SA o nr (...). Odpisy orzeczenia wysłano organowi egzekucyjnemu Urzędowi Skarbowemu K. celem doręczenia podejrzanemu i jego obrońcy.

W wykonaniu w/w postanowienia Naczelnik Urzędu Skarbowego K. zajął rachunek bankowy spółki do kwoty 1 200 000 zł. O treści orzeczenia Prokuratury ani podjętych na jego podstawie czynnościach egzekucyjnych Spółka nie została zawiadomiona.

Pismem z dnia 23 lutego 2007 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego K. w K. poinformował pozwany Bank o zajęciu zabezpieczającym prawa majątkowe stanowiące wierzytelność z rachunku bankowego prowadzonego dla powodowej spółki.

W dniu 16 marca 2007 r. Prokurator wydał postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym na mieniu podejrzanego A. Ł., na mocy którego zabezpieczono grożący mu przepadek korzyści majątkowej uzyskanej z prowadzonej działalności przestępczej określony w przepisie art. 45 § 1 kk poprzez zajecie środków pieniężnych w kwocie 165 819,42 zł znajdujących się na rachunku bankowym (...) sp. z o.o. prowadzonym w (...) Bank (...) SA o nr (...).

Ostatecznie wszystkie środki Spółki zdeponowane na rachunku bankowym w (...) Bank (...) SA zostały zablokowane. M. B. i J. R. (1) nie zostały postawione przez Prokuraturę Okręgową w K.żadne zarzuty, w tym w związku z zawartą z A. Ł. umową pożyczki kwoty 2.500.000zł.

Dowód: postanowienia wydane w sprawie (...) - k. 43 k. 45-49,50-51,k. 94 i nast., 99-100, zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego K. k. 44

W dniu 8 sierpnia 2007 r. został skierowany do Prokuratury Okręgowej w K.wniosek spółki (...) o uchylenie zabezpieczenia majątkowego oraz do Naczelnika Urzędu Skarbowego K. wiosek o wyłączenie zajętego rachunku spod zabezpieczenia majątkowego. Ten ostatni wniosek został przekazany Prokuraturze Okręgowej w K.„według kompetencji”. Organ egzekucyjny odmówił wyłączenia zajętego rachunku spod zabezpieczenia majątkowego.

Postanowieniem Prokuratury Okręgowej w K.z dnia 14 września 2007 r. nie uwzględniono wniosku (...) sp. z o.o. w K. o zmianę postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym z dnia 31 stycznia 2007 r. Następnie Sąd Rejonowy w K.postanowieniem z dnia 14 grudnia 2007 r. sygn.(...) utrzymał w mocy powyższe orzeczenie.

Dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w K.sygn. (...) k. 81 i nast.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w K.z dnia 13 listopada 2009 r. w sprawie sygn.(...) w sprawie zainicjowanej przez (...) sp. z o.o. w K. skierowanej przeciwko Skarbowi Państwa- Prezesowi Sądu Okręgowego w K.obalono domniemanie z art. 45 § 3 w zw. z art. 45 § 4 kk, że prawo majątkowe – wierzytelność o wypłatę środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z siedzibą w K., o numerze (...), prowadzonym w banku (...) SA w kwocie 1.365.819,42 zł (jeden milion trzysta sześćdziesiąt pięć tysięcy osiemset dziewiętnaście złotych 42/100), należy do A. Ł. – sprawcy, który osiągnął korzyści z popełnienia przestępstw, które to prawo majątkowe zostało objęte zabezpieczeniem majątkowym orzeczonym przez Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K.w ramach postępowania prowadzonego pod sygn. akt (...) na podstawie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K.z dnia 31 stycznia 2007 roku – w zakresie kwoty 1.200.000 zł (jeden milion dwieście tysięcy złotych) oraz na podstawie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K.z dnia 16 marca 2007 roku – w zakresie kwoty 165.819,42 zł (sto sześćdziesiąt pięć tysięcy osiemset dziewiętnaście złotych 42/100). Sąd w pkt II orzeczenia zwolnił prawa majątkowe określone w pkt I w całości spod zabezpieczeń określonych postanowieniami Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K.opisanych w pkt I orzeczenia. Wyrok uprawomocnił się w dniu 16 marca 2010 r.

Dowód: wyrok Sądu Okręgowego w K.w sprawie sygn.(...) wraz z uzasadnieniem k. 1117 i nast. wskazanych akt, wyrok Sądu Apelacyjnego w K.z dnia 16 marca 2010 r. sygn.(...)k. 52 i nast., postanowienie Sądu najwyższego w sprawie(...) k. 1263 i nast.

Postanowieniem Prokuratury Okręgowej w K.z dnia 8 kwietnia 2010r. w sprawie (...) uchylone zostało wydane w dniu 31 stycznia 2007 r. przez Prokuraturę postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym na mieniu podejrzanego A. Ł., na mocy którego dokonano zajęcia środków pieniężnych w kwocie 1 200 000 zł na rachunku bankowym należącym do (...) sp. z o.o. w K. prowadzonym w (...) Bank (...) SA oraz uchylono postanowienie wydane w dniu 16 marca 2007 r. wydane przez Prokuraturę o zapieczeniu majątkowym na mieniu podejrzanego A. Ł., na mocy którego dokonano zajęcia środków pieniężnych w kwocie 165819,42 zł na rachunku bankowym należącym do (...) sp. z o.o. w K. prowadzonym w (...) Bank (...) SA.

W dniu 19 kwietnia 2010 r. Urząd Skarbowy K. wykonał postanowienie prokuratora.

Dowód: postanowienie Prokuratury Okręgowej w K.w sprawie (...)k. 43

Środki ulokowane przez powodową spółkę na rachunku bankowym w pozwanym Bank były „zablokowane” w okresie od 15 grudnia 2006 r. do 21 kwietnia 2010 r. – co do kwoty 1 200 000zł oraz w okresie od 16 marca 20067 r. do 21 kwietnia 2010 r. – co do kwoty 165 819,42 zł. Zgodnie z informacją opublikowaną przez Główny Urząd Statystyczny na Portalu Informacyjnym roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w kolejnych latach wynosiły – przy założeniu że poprzedni rok wynosi 100- w 2006 r. – 101,0 , w 2007 r. – 102,5, w 2008 r. – 104,2, w 2009 r. – 103,5, w 2010 r. 102,6. (vide informacja k. 169)

Prowadzona przez Prokuraturę Okręgowa w K.sprawa zakończyła się skierowaniem aktu oskarżenia z dnia 12 października 2007 r. w sprawie (...) (proces toczy się przed Sądem Okręgowym w K.w sprawie sygn. (...) nadto skierowaniem aktu oskarżenia z dnia 14 września 2011 r. w tym przeciwko A. Ł. w sprawie(...) – proces toczy się przed Sądem Okręgowym w K. w sprawie sygn. (...)

Śledztwo w sprawie (...) zostało postanowieniem z dnia 30 września 2011 r. częściowo umorzone, tj. co do:

- podejmowania w dniu 15 grudnia 2006 r. w K. czynności mogących udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie przestępnego pochodzenia środków pieniężnych w wysokości 1 200 000 zł lub też miejsca ich umieszczenia, wykrycia, zajęcia albo orzeczenia przepadku poprzez próbę wypłacenia tych środków rzez J. R. (1) i M. B. z konta o nr (...) prowadzonego przez (...) Bank (...) SA a należącego d (...) sp. z o. w K., tj. o przestępstwo z art. 299 § 1 kk

– podejmowania w dniu 30 maja 2006 r. w K. czynności mogących udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie przestępnego pochodzenia środków płatniczych w kwocie 4 000 000 zł poprzez zainwestowanie tej kwoty za pośrednictwem (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. w zakup nieruchomości składającej się z działki o nr (...), położonej przy ul. (...) w K., objętej księgą wieczystą KW nr (...), tj. o przestępstwo z art. 299 § 1 kk.

W zakresie obydwu powyższych zarzutów postępowanie umorzono wobec braku znamion czynu zabronionego.

Dowód: postanowienie Prokuratury Okręgowej w K.o częściowym umorzeniu śledztwa w sprawie(...)k. 178-200

Powodowa spółka wnioskami z dnia 16 marca 2013 r. i z dnia 16 maja 2013 r. złożonymi do Sądu Rejonowego w K.i Sądu Rejonowego dla (...) wniosła o zawezwanie do próby ugodowej pozwany Bank i Skarb Państwa. Jako przedmiot sprawy wskazała kwotę 7 146 10,42 zł. Do zawarcia ugody nie doszło.

Dowód: wnioski w sprawie (...)Rejonowego dla (...) W. k. 2 wskazanych akt i (...) Sądu Rejonowego w K.k. 2 i nast.

Podstawę ustaleń w spawie stanowiły powołane wyżej dokumenty, których prawdziwość nie była kwestionowana przez strony procesu. Sąd nie znalazł podstaw aby kwestionować ich wartość dowodową. Nic nie wniosły do sprawy zeznania świadka P. G. albowiem nie posiadał on wiedzy na okoliczności sprawy istotne dla rozstrzygnięcia.

Zarazem Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych z księgowości i rachunkowości jako nieprzydatny do rozstrzygnięcia sprawy (art. 217 § 3 kpc).

W ocenie Sądu Okręgowego, powództwo skierowane do Skarbu Państwa - Prokuratury Okręgowej w K.zasługuje na uwzględnienie, w pozostałym zakresie jako niezasadne podlega oddaleniu.

Sąd nie podzielił zarzutu przedawnienia. Pozwani przyznali, że spółka (...) wnioskami z dnia 16 marca 2013 r. i z dnia 16 maja 2013 r. złożonymi do Sądu Rejonowego w K.i Sądu Rejonowego dla (...)wniosła o zawezwanie do próby ugodowej zarówno pozwany Bank i Skarb Państwa. Jako przedmiot sprawy wskazała kwotę 7 146 10,42 zł. Do zawarcia ugody jednak nie doszło. Jednak pozwany Skarb Państwa utrzymywał, że również w dacie zawezwania do próby ugodowej w lipcu 2013r. żądanie było już przedawnione. Termin przedawnienia biegł od wydania postanowień przez Prokuraturę Okręgową w K.w 2007 r. o zabezpieczeniu roszczeń. Pozwany Bank natomiast utrzymywał, że powód złożył wniosek o zawezwanie do próby ugodowej kwoty 714 610,42 zł w sprawie sygn. (...) jednak nie stawił się na posiedzenie ugodowe. Nie przedstawił również propozycji ugodowej. Zarzucał również, że postępowanie pojednawcze dotyczyło innej wierzytelności. Powód bowiem nie określił w sposób tożsamy wierzytelności w zakresie jej wartości i okoliczności będących podstawą faktyczną roszczenia. We wniosku wskazywał, ze Bank jest wzbogacony a powód zubożony o kwotę odsetek ustawowych, zaś w pozwie złożonym w niniejszej sprawie powód podnosił, że przesunięcie majątkowe było równe odsetkom liczonym wedle stopy WIBOR oraz stopy inflacji.

W ocenie Sądu termin przedawnienia roszczeń powoda rozpoczął bieg w dniu, w którym uprawomocniło się orzeczenie Sądu Okręgowego w K.I Wydział Cywilny w sprawie (...) , w której wyrokiem z dnia 13 listopada 2009r. obalono domniemanie z art. 45 § 3 w zw. z art. 45 § 4 kk tj. w dniu 16 marca 2010r. /data wyroku Sądu Apelacyjnego w K.w sprawie sygn. akt(...) - k.52/.

Z pozwem w niniejszej sprawie powodowa spółka wystąpiła w dniu 25 lipca 2016r.

Sąd nie podzielił twierdzeń strony pozwanej jakoby dochodzone przez spółkę roszczenie uległo przedawnieniu. W szczególności nie można przyjąć, iż jest ono związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Podmiot gospodarczy może podejmować zarówno czynności, związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, jak i czynności nie związane z prowadzeniem takiej działalności. Zawarte w art. 118 kc określenie „związane z prowadzeniem działalności gospodarczej” nie oznacza, że chodzi o jakikolwiek związek z prowadzoną działalnością gospodarczą. Czynności podejmowane przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą wchodzą w zakres jego działalności gospodarczej, jeżeli pozostają w funkcjonalnym związku z tą działalnością, w szczególności podejmowane są dla realizacji zadań związanych z przedmiotem działania tego podmiotu. Roszczenia wynikające z tych czynności związane są z działalnością gospodarczą, a tym samym objęte są dyspozycją art. 118 k.c. (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 1998 r., III CZP 12/98, OSNC 1998, nr 10, poz. 151). Z samego faktu, że roszczenie związane jest z przedsiębiorstwem w ujęciu przedmiotowym, nie wynika jeszcze, iż jest związane z działalnością gospodarczą przedsiębiorcy. Istotny jest bowiem funkcjonalny związek z działalnością gospodarczą, okoliczność czy roszczenie przysługuje danemu podmiotowi właśnie dlatego, że prowadzi działalność gospodarczą, czy też powstało ono poza nią. W ocenie Sądu roszczenia skierowane przez powodową spółkę w stosunku do pozwanego Banku i do pozwanego Skarbu Państwa nie są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Natomiast z godnie z art. 442 ¹ kc roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Strona powodowa złożyła wniosek o zawezwanie do próby ugodowej przed Sądem Rejonowym w K. (...)i Sądem Rejonowym dla (...) zachowując 3- letni termin liczony od dnia uprawomocnienia się orzeczenia Sądu Okręgowego w K.w sprawie w sprawie sygn. (...)co miało miejsce w dniu 16 marca 2010 r./k.18 akt(...)zaś postanowienie o umorzeniu postępowania uprawomocniło się 2 września 2013r. /k.65,87,89/, ponadto powód złożył wniosek w sprawie (...) z chwilą powzięcia wiadomości o zwrocie wniosku w sprawie (...) w której decyzja Sądu została zaskarżona.

Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 kc bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Stosownie zaś do treści art. 124 kc § i 2 w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Tym samym niewątpliwie doszło do przerwania terminu przedawnienia /por. m.in. wyrok SN z 28 stycznia 2016r. ,IIICSK 50/15 , lex nr 1975839, wyrok z dnia 10 stycznia 2017r. ,VCSK 204/16 ,lex 2252331/.

Jakkolwiek jako przedmiot sprawy Spółka wskazała kwotę 7 146 10,42 zł, jednak Sąd nie podzielił zarzutu pozwanego banku, iż brak jest tożsamości roszczeń pomiędzy stanowiącym przedmiot postępowania wniosku o zawezwanie do próby ugodowej i dochodzonego w niniejszej sprawie. Sąd przyjął, iż zadanie pozwu zawiera się z znacznie szerszej kwocie wskazanej jako przedmiot postępowania w sprawach z wniosku o zawezwanie do próby ugodowej.

Tym samym zdaniem Sądu w realiach niniejszej sprawy zarzut przedawnienia roszczenia powoda był niezasadny.

Pozwany Bank uznając transakcję (polecenie wypłaty kwoty 1 200 000 zł z tegoż rachunku) za podejrzaną zgłosił ją do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF). GIIF wydał decyzję o blokadzie rachunku bankowego i zawiadomił Prokuraturę Okręgową w K.o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z wykorzystaniem w/w rachunku bankowego. Następnie GIIF w dniu 15 grudnia 2006 r. zażądał blokady rachunku na okres 48 godzin. (vide potwierdzenie przyjęcia zawiadomienia k. 141, pismo Generalnego Inspektora Informacji Finansowej k. 142). W późniejszym okresie środki zgromadzone na rachunku bankowym były objęte zabezpieczeniem w oparciu o decyzje procesowe wydane w toku śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową w K.. Rozstrzygając w przedmiocie odpowiedzialności pozwanego Banku w niniejszej sprawie Sąd sięgnął do przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. (Dz.U.2017.1049 j.t.) oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe ( Dz.U. 1997 Nr 140 poz. 939 ze zm.) i uznał, że strona powodowa nie zdołała wykazać bezprawności działania (...) Bank (...) SA.

Natomiast odnośnie roszczenia przeciwko Skarbowi Państwa Sąd podzielił stanowisko strony powodowej, która zarzuciła bezprawność polegającą na tym, że w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki domniemania z art. 45 § 4 kk w zw. z art. 45 § 3 kk. Bowiem zarówno w chwili wydania przez Prokuraturę Okręgową w K.postanowienia o dokonaniu blokady rachunku bankowego z dnia 15 grudnia 2006r. i następnie wydania w dniu 31 stycznia 2007r. postanowienia o zabezpieczeniu, okoliczności sprawy nie wskazywały na prawdopodobieństwo, że A. Ł. przeniósł na spółkę (...) mienie stanowiące korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstw w rozumieniu art. 45 § 3 kk.

Sąd powołał się na wyrok Sądu Okręgowego w K.oraz Sądu Apelacyjnego w K.w których orzeczono o obaleniu domniemania z art. 45 § 3 kk w zw. z art. 45 § 4 kk.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w K.z dnia 13 listopada 2009 r. w sprawie sygn. (...)W wyniku uwzględnienia powyższego powództwa Spółki (...) z mocy samego prawa upadły zabezpieczenia określone postanowieniami o zabezpieczeniu majątkowym Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K.z dnia 31 stycznia 2007 r. – w zakresie kwoty 1.200.000 zł oraz z dnia 16 marca 2007 r. – w zakresie kwoty 165.819,42 zł., gdyż ich wydanie opierało się na domniemaniu, które ostatecznie zostało obalone. Orzeczenie powyższe ma skutek wsteczny (ex tunc).

W uzasadnieniu powołanego orzeczenia Sąd przyjął w oparciu o poczynione ustalenia faktyczne, że wyprowadzenie konsekwencji z domniemania przewidzianego art. 45 kk wymaga aby przeniesione na osobę trzecią rzeczy czy prawa majątkowe znajdowały się w jej samoistnym posiadaniu. Domniemanie dotyczy bowiem składników majątkowych transferowanych przez sprawcę na podmiot trzeci. Nie chodzi o uznanie że cały majątek podmiotu, będącego beneficjentem przeniesionego przez sprawcę składnika majątkowego należy do sprawcy przestępstwa, ale jedynie ten, który został wprowadzony i ciągle się tam znajduje (jest w samoistnym posiadaniu osoby trzeciej). Natomiast w okolicznościach faktycznych zaistniałych w sprawie w dacie zastosowania zabezpieczenia korzyść majątkowa wprowadzona przez A. Ł. znajdowała się poza mieniem Spółki (...). Udzielona przez A. Ł. pożyczka w kwocie 2 500 000 zł została w dniu 6 lipca 2006 r. ostatecznie spłacona / rozliczona i środki w tej wysokości znalazły się z powrotem w posiadaniu A. Ł.. Zaś wypracowany przez Spółkę (...) zysk w wyniku przeprowadzonej legalnej transakcji obrotu nieruchomością, z zaangażowaniem środków uzyskanych przez Spółkę z pożyczki udzielonej przez jej udziałowców nie mógł być uznany za powiększone mienie pochodzące z przestępstwa.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu powyższego orzeczenia ustalił, że A. Ł. w 1996 r. nabył nieruchomość - zabudowania dawnego przedsiębiorstwa (...), a środki ze zbycia tej nieruchomości (w kwocie 2 500 000 zł) następnie przeznaczył na pożyczkę udzieloną w dniu 30 maja 2006 r. spółce (...). Co prawda A. Ł. w śledztwie w sprawie (...) miał status podejrzanego, postanowieniem z dnia 23 października 2006 r. zarzucono mu popełnienie przestępstw z art. 228 § 1 kk, art. 171 ust. 1 prawa bankowego, art. 286 § 1 kk, art. 245 kk, art. 282 kk. Jednak postawione mu zarzuty obejmowały okres od 1998 r. do lipca 2006 r. W rozpoznawanej sprawie brak było podstaw do przyjęcia, ze środki zainwestowane przez A. Ł. w nieruchomość nabytą w 1996 r. pochodziły z działalności w grupie przestępczej i ewentualnie rozciągania tej kwalifikacji na dochód, który uzyskał ze sprzedaży tej nieruchomości.

W oparciu o powyższe Sąd wnioskował, że środki przekazane przez A. Ł. spółce (...) jako pożyczka udzielona w dniu 30 maja 2006 r. pochodziły z legalnej transakcji sprzedaży nieruchomości. Wywodził w dalszej części, iż nawet w sytuacji gdyby na rachunku bankowym A. Ł. doszło do połączenia środków pochodzących z przestępstwa i pochodzących z legalnej transakcji to nie można przyjąć, że przez takie połączenie wszystkie środki ulokowane na tym rachunku zyskują status „pochodzących z przestępstwa”.

Sąd Okręgowy rozpoznający powyższą sprawę odniósł się także do pozostałych przesłanek domniemania z art. 45 § 3 kk. Trafnie przyjął przy tym, że w przypadku, gdy osoba trzecia, u której w samoistnym posiadaniu na skutek faktycznego czy też prawnego rozporządzenia sprawcy znalazła się korzyść majątkowa, tą korzyść majątkową wykorzystała w celu przysporzenia sobie odpowiednich profitów w drodze legalnej transakcji, nie mając przy tym wiedzy co do źródła pochodzenia rzeczy czy wierzytelności, to nie można przyjąć, że spełnione są przesłanki do uznania wygenerowanego tą czynnością osoby trzeciej zysku za objęte domniemaniem z art. 45 § 3 kk, który przewiduje, ze osobie trzeciej zostaje przekazane przez sprawcę przestępstwa - pod jakimkolwiek tytułem prawnym - mienie pochodzące z przestępstwa.

Istotnym dla Sądu Okręgowego, który wydał zaskarżony wyrok w niniejszej sprawie była okoliczność, że A. Ł. w dniu 11 stycznia 2007 r. utracił status (...) spółki (...), a stosowny wpis został wykreślony z Rejestru Przedsiębiorców KRS w dniu 24 stycznia 2007 r. Zatem w dniu 31 stycznia 2007 r., tj. w dniu wydania przez Prokuraturę Okręgową w K.postanowienia o bezterminowym zabezpieczeniu przepadku korzyści majątkowej osiągniętej przez A. Ł. z zarzuconych mu przestępstw, na majątku (...) sp. z o.o. poprzez zajęcie na rachunku kwoty 1200 000 zł, stan wpisów w KRS nie uzasadniał formułowania jakichkolwiek zarzutów co do związku (...) z powodową spółką.

Sąd przytoczył przepis art. 365 kpc, zgodnie z którym orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego co w związku z podstawa sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto miedzy tymi samymi stronami (art. 366 kpc).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2017 r., IV CSK 316/16, przyjmuje się, że wynikająca z art. 365 kpc moc wiążąca prawomocnego orzeczenia uwidacznia się dwojako. Po pierwsze, odnosi się do faktu istnienia prawomocnego orzeczenia i po drugie, przejawia się w mocy wiążącej jako „określonym walorze prawnym rozstrzygnięcia (osądzenia) zawartego w treści orzeczenia". Pierwsze wyraża się w tym, że orzeczenie prawomocne pociąga za sobą tę konsekwencję, że nikt nie może negować faktu istnienia orzeczenia i jego określonej treści, bez względu na to, czy był czy też nie był stroną w postępowaniu, w wyniku którego zostało wydane to orzeczenie. Żaden zatem sąd i organ nie mogą kwestionować faktu wydania orzeczenia, istnieje bowiem obowiązek poszanowania prawomocnego orzeczenia przez wszystkie sądy i organy państwowe co nie pozwala tym organom na bezpośrednią jego zmianę lub uchylenie przy okazji rozpoznawania innych spraw.

W odniesieniu natomiast do mocy wiążącej rozstrzygnięcia zawartego w treści prawomocnego orzeczenia, w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że moc ta aktualizuje się w innym postępowaniu niż to, w którym orzeczenie zostało wydane, wówczas gdy w tym innym postępowaniu występują te same strony (chociażby w odmiennych rolach procesowych), ale inny jest przedmiot drugiego procesu jednakże wykazuje związek z przedmiotem procesu pierwszego. Sąd rozpoznający między tymi samymi stronami kolejną sprawę musi wówczas przyjąć, że dana kwestia prawna kształtuje się tak jak przyjęto to wcześniej w prawomocnym wyroku. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że ustalenia przedmiotowych granic mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia dokonywać należy według przyjętych w art. 366 k.p.c. reguł dotyczących przedmiotowych granic powagi rzeczy osądzonej (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r. II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008/1/20, z dnia 16 lipca 2009 r. I CSK 456/08 i z dnia 23 sierpnia 2012 r. II CSK 740/11 nie publ.). Moc wiążącą w innym postępowaniu uzyskują te ustalenia, które wypełniały podstawę sporu i zdecydowały o wydaniu rozstrzygnięcia oznaczonej , treści (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2012 r., V CSK 485/11, M.Praw. 2015 r/2/85).

W kolejnym postępowaniu, które wykazuje związek z poprzednim, sąd ma obowiązek przyjąć, że istotna z punktu widzenia zasadności żądania kwestia kształtowała się tak, jak to zostało rozstrzygnięte w prawomocnym wyroku. Konsekwencją tego jest niedopuszczalność innej oceny prawnej, co do okoliczności objętych prawomocnym rozstrzygnięciem (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 października 2012 r. V CSK 484/11, M. Praw. 2015/2/85; z dnia 18 maja 2016r. V CSK 603/15, nie publ.). Co więcej z przepisu art. 365 § 1 kpc wynika zakaz ponownego badania kwestii stwierdzonej w prawomocnym orzeczeniu, jeżeli ujawni się ona jako kwestia wstępna w tym samym lub innym postepowaniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2002 r., V CKN 1110/00, z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK 239/10, z dnia 5 października 2012 r., IV CSK 67/12). Jakkolwiek moc wiążąca wyroku dotyczy jego treści a nie uzasadnienia, to jednak nie można pomijać, że na podstawie tylko jego brzmienia nie zawsze da się zidentyfikować stosunek prawny jako podstawy rozstrzygnięcia. Dla ustalenia zasięgu mocy wiążącej wyroku istnieje wówczas potrzeba skorzystania z jego uzasadnienia w niezbędnym dla tego zakresie (por.m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 13 października 2005 r. I CK 217/05, nie publ., z 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 20, z 29 września 2011 r., IV CSK 652/10, Mon. Prawn. 2015, nr 2, s. 85).

Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy, Sąd uznał, że był związany wyrokiem Sądu Okręgowego w K.z dnia 13 listopada 2009 r. , sygn. akt (...) oraz ustaleniami poczynionymi w tej sprawie, w tym zwłaszcza co do obalenia domniemania z art. 45 § 3 w zw. z art. 45 § 4 kk, że prawo majątkowe – wierzytelność o wypłatę środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym (...) Spółki z o.o. z siedzibą w K., o numerze (...), prowadzonym w banku (...) SA w kwocie 1.365.819,42zł, należy do A. Ł. – sprawcy, który osiągnął korzyści z popełnienia przestępstw.

W świetle okoliczności sprawy dopiero postanowieniem Prokuratury Okręgowej w K.z dnia 8 kwietnia 2010 r. w sprawie (...) uchylone zostało wydane w dniu 31 stycznia 2007r. postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym na mieniu podejrzanego A. Ł.. Wskutek powyższego Spółka w okresie od 15 grudnia 2006 r. do 21 kwietnia 2010 r. nie mogła korzystać z zaksięgowanej na rachunku bankowym kwoty 1200000zł, a w okresie od 16 marca 20067 r. do 21 kwietnia 2010 r. – z kwoty 165819,42 zł.

Mając na uwadze zakreśloną przez powodową Spółkę podstawę faktyczną powództwa Sąd przyjął, że podstawą żądania powodowej spółki jest art. 417 kc stanowiący o odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Przesłankami odpowiedzialności są: powstanie szkody wyrządzonej w związku z niezgodnym z prawem działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniem władzy publicznej, zdarzenie, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy oraz związek przyczynowy między powstałą szkodą a zdarzeniem tę szkodę powodującym. Przesłanki te muszą być spełnione łącznie. Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej wynikającej z przepisu art. 417 § 1 kc obejmuje wszelkie zachowania (działania lub zaniechania) związane z wykonywaniem władzy publicznej, które pozostają w sprzeczności z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym i zasadami współżycia społecznego.

Wyrządzenie szkody przez niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej uzasadnia odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie powołanego przepisu, gdy chodzi o państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (stationes fisci Skarbu Państwa), bądź osoby fizyczne (funkcjonariuszy publicznych) wykonujących uprawnienia do wykonywania władzy publicznej (sfera imperium). Wykonywanie władzy publicznej określone w powołanym przepisie obejmuje tylko takie działania, które ze swej istoty, a więc ze względu na charakter i rodzaj funkcji przynależnej władzy publicznej, wynikają z kompetencji określonych w Konstytucji i innych przepisach prawa.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie wszystkie przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa w zakresie działania (zaniechania) Prokuratury Okręgowej w K.zostały spełnione. W świetle powyższego należało przyjąć, iż powodowa spółka udowodniła zarówno zdarzenie, z którego wynikała szkoda, jak i adekwatny związek przyczynowy pomiędzy działaniem Prokuratury a szkodą.

Nadto Sąd powołał się na art. 358 ¹ § 3 kc, który stanowi, iż w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, Sąd może po rozważeniu interesów stron zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość świadczenia pieniężnego, chociażby ta była ustalona w umowie. Waloryzacji Sąd dokonał w oparciu o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, zgodnie z żądaniem pozwu. W ocenie Sądu właśnie ten miernik w sposób pełny odzwierciedla relację między siłą nabywczą polskiej waluty w dacie wydania powołanych orzeczeń przez Prokuraturę Okręgową w K.i w dacie uchylenia tych orzeczeń. Jak wynika treści opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny na Portalu Informacyjnym roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w kolejnych latach wynosiły – przy założeniu że poprzedni rok wynosi 100- w 2006 r. – 101,0 , w 2007 r. – 102,5, w 2008r. – 104,2, w 2009 r. – 13,5, w 2010 r. 102,6. (vide informacja k. 169).

Zwaloryzowane w oparciu o wskazany powyżej wskaźnik świadczenie pieniężne wynosi 211.837,21 zł /co do kwoty 1.200.000 zł x 1,01-1255.000x1,025=1255830 zł, x 1,042=1.308.574,86 zł x 1,035 =1354.374,98 zł x 1,026 =1389.588,73 zł

co do kwoty 165.819,42 w oparciu o powyższe wskaźniki = 22.248,48 zł co łącznie stanowi kwotę 1389.588,73 – 1.200.000zł= 189588,79 + 22.248,48 =211.837,21 zł

Strona powodowa domagała się natomiast jedynie kwoty 199 500 zł. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że odpowiada wymogom art.358 ¹ § 3 kc ustalenie na rzecz powodowej Spółki świadczenia w wysokości wskazanej w żądaniu pozwu.

Roszczenie powoda wiązało się wyłącznie z działalnością Prokuratury Okręgowej w K., zatem zasadna jest odpowiedzialność Skarbu Państwa. Strona powodowa nie wykazała natomiast związku przyczynowo- skutkowego pomiędzy działaniami Sądu Okręgowego w K.a poniesioną przez powoda w ich wyniku szkodą . Dlatego w tym zakresie roszczenie (...) sp. z o.o. podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

O odsetkach od zasądzonej kwoty Sąd orzekł na podstawie art. 481 kpc od daty złożenia pozwu w niniejszej sprawie zgodnie z żądaniem pozwu. O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i 3 kc i zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana, w części, w której Sąd zasądził od pozwanego Skarbu Państwa na rzecz strony powodowej kwotę 199.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lipca 2013 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 9975 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1/ naruszenie przepisu postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 365 § 1 k.p.c. polegające na jego niewłaściwym zastosowaniu poprzez uznanie, iż sąd I instancji był związany wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 13 listopada 2009 roku wydanym w sprawie(...) w zakresie pozwalającym na uznanie, że powodowa spółka udowodniła w niniejszej sprawie wystąpienie wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa,

2/ naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 442 ¹ k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy roszczenie odszkodowawcze powoda uległo przedawnieniu w całości,

3/ naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 417 k.c. w zw. z art. 361 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż działania pozwanego podejmowane w ramach przyznanych uprawnień i uzasadnione okolicznościami sprawy były bezprawne oraz że powód poniósł szkodę pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z bezprawnym działaniem pozwanego Skarbu Państwa.

Powołując się na powyższe zarzuty wniosła o:

1/ zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasadzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego za I instancję, a ewentualnie o:

2) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozstrzygnięcia i orzeczenia o kosztach sądowi I instancji,

W każdym zaś wypadku o: zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa — Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej według norm przepisanych,

4) o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentu — sprawozdania finansowego powodowej spółki za rok 2013 — na okoliczność stanu aktywów powoda na dzień 31 grudnia 2013 roku, w skład których nie wchodziły ani środki pieniężne w wysokości 1.200.000,00 zł ani jakiekolwiek inne aktywa nabyte w zmian tej kwoty, co przeczy twierdzeniom powoda podnoszonym w toku postępowania o możliwości dysponowania tymi środkami, skoro brak jest zarówno tych środków jak i ich ekwiwalentu w majątku spółki.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Krakowie na skutek apelacji pozwanego Skarbu Państwa

- Prokuratora Okręgowego w K., wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną

zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Apelacyjny przyjął za własny ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny. Podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, że w sprawie znajdował zastosowanie trzyletni okres przedawnienia, uregulowany w art. 442 ¹ §1 k.c. , który został skutecznie przerwany wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej. Sąd drugiej instancji nie zgodził się natomiast ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że Prokuratorowi Okręgowemu można było przypisać działanie niezgodne z prawem. Wskazał, że zarówno postanowienie z dniu 15 grudnia 2016 r., sygn. akt (...)o dokonaniu blokady rachunku bankowego na okres do 15 marca 2007 r., jak i postanowienia z dnia 31 stycznia i 16 marca 2007 r., zabezpieczające majątek A. Ł. przez zajęcie kwoty 1 200 000 zł i 165 819,42 zł na rachunku powódki w (...) Bank (...) S.A. zostały wydane w oparciu o przepisy obowiązującego prawa.

Sąd Apelacyjny podkreślił, że w sprawie niniejszej spór ogniskował się wokół kwestii, czy postanowienia Prokuratury zostały wydane w oparciu o przesłanki materialnoprawne i prawidłowo ustalony stan faktyczny. Stanął przy tym na stanowisku, że sąd cywilny w procesie odszkodowawczym nie jest uprawniony do jej rozstrzygnięcia. Wskazał, że właściwy organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, stwierdził w tamtym okresie, że zachodziły podstawy do zablokowania rachunku bankowego, a następnie zabezpieczenia majątku A. Ł. na rachunku w pozwanym Banku, a obszerność materiału dowodowego w postępowaniu karnym, liczba zarzutów przeciwko A. Ł., stopień skomplikowania zarzucanych czynów oraz istniejące w tym czasie powiązania z powodową spółką przemawiały za uznaniem, że zachodzi wysoki stopień prawdopodobieństwa nielegalnego pochodzenia środków przeznaczonych na zakup nieruchomości. Ocena, czy w sprawie zachodziło duże prawdopodobieństwo, że A. Ł. przeniósł na powodową osobę prawną środki stanowiące korzyść uzyskaną z przestępstwa, należała do organów prowadzących postępowanie przygotowawcze i do sądu karnego, a uznanie, że takie prawdopodobieństwo zachodziło, uruchomiło domniemanie prawne, opisane w art. 45 § 3 k.k. Wymuszało ono na organach procesowych zastosowanie zabezpieczenia przez dokonanie zajęcia środków pieniężnych na rachunku bankowym. Ustawodawca przewidział w art. 45 § 4 k.k. szczególny środek prawny dla osoby poszkodowanej zajęciem rachunku bankowego - powództwo przeciwko Skarbowi Państwa o obalenie domniemania prawnego. Powód wykorzystała ten instrument prawny, a Sąd Okręgowy uwzględniając jej powództwo, ustalił, że środki pożyczone powodowi przez A. Ł. miały legalne źródło i nie pochodziły z przestępstwa. Wyrok ten nie jest jednak prejudykatem w rozumieniu art. 417 ¹ § 2 k.c. Pozwala on jedynie na ponowne rozważenie przez organ prowadzący postępowanie przygotowawcze - w oparciu o art. 292 § 2 k.p.k. - kwestii zajęcia środków pieniężnych, przesądzając, iż stan faktyczny sprawy nie pozwala na skorzystanie z domniemania prawnego. Postanowienia Prokuratury o dokonaniu zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego nie można utożsamiać z prawomocnym orzeczeniem, o którym mowa w art. 417 ¹ § 2 k.c.

Brak regulacji ustawowej w odniesieniu do odszkodowania za szkodę spowodowaną innymi środkami zabezpieczającymi, stosowanymi w postępowaniu karnym, wyłącza możliwość uwzględnienia powództwa odszkodowawczego w oparciu o art. 417 ¹ § 2 k.c. Natomiast uznanie, że wyrok obalający domniemanie prawne nie jest tożsamy z wykazaniem bezprawności działania Prokuratury i kontrolującego jej postanowienia sądu karnego, stoi na przeszkodzie uwzględnienia wobec Skarbu Państwa powództwa o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną okresowym zajęciem wierzytelności z rachunku bankowego na podstawie art. 417 § 1 k.c.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo w stosunku do Skarbu Państwa -Prokuratora Okręgowego w K..

Sąd Najwyższy na skutek skargi kasacyjnej Skarbu Państwa - Prokuratora Okręgowego w K.wyrokiem z dnia 13 maja 2021r uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, czynią następujące rozważania prawne:

Powódka upatrywała źródła doznanej szkody w wadliwości orzeczeń Prokuratury, na podstawie których zablokowano jej rachunek bankowy i zajęto wynikającą z niego wierzytelność. Stosownie do art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Podstawę odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez wydanie w postępowaniu karnym postanowienia o zastosowaniu środka zabezpieczającego stanowi art. 417 § 1 k.c, zgodnie godnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego albo inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Taki pogląd - aprobowany przez skład orzekający - zaprezentowano orzecznictwie Sądu Najwyższego. U jego podstaw legło założenie, że jeżeli przepisy postępowania karnego nie przewidują procedury prejudycjalnej dla jakiegoś rodzaju (kategorii) prawomocnych orzeczeń, a sprawy te nie zostały objęte regulacją przewidzianą w art. 552 k.p.k., to - w razie wyrządzenia szkody przez wydanie takiego orzeczenia - do odpowiedzialności Skarbu Państwa ma zastosowanie art. 417 § 1 k.c, a nie art. 417 ¹ § 2 k.c. W uzasadnieniu tego zapatrywania trafnie podkreślono, że sam brak postępowania prejudycjalnego nie może pozbawiać poszkodowanego możliwości uzyskania odszkodowania za wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia, np. o charakterze incydentalnym (zob. min. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2019 r., II KK 128/19, OSNK 2019, nr 5, poz. 24; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., V CSK 348/12, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2011 r., I CSK 684/10, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., V CSK 348/12, niepubl.).

Nie ulega przy tym wątpliwości, że w sytuacji w której podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej stanowi art. 417 § 1 k.c, sąd cywilny jest uprawniony do samodzielnego badania i ustalania, czy wydane w sprawie karnej orzeczenie, wskazane przez powoda jako źródło doznanej szkody, jest zgodne z prawem, czy bezprawne (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 lutego 2011 r., IV CSK 290/10, niepubl., z dnia 5 października 2012 r., IV CSK 165/12, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., V CSK 348/12, niepubl). Ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa na tej podstawie nie wymaga żadnego prejudykatu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2017 r., II CSK 417/16, niepubl.).

Stojąc na gruncie tego zapatrywania, nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego, że sąd cywilny w procesie odszkodowawczym nie jest uprawniony do badania i oceny zgodności z prawem orzeczenia wydanego w postępowaniu karnym, które zostało wskazane przez powoda jako źródło szkody.

Dokonując takiego badania w sprawie o odszkodowanie, sąd powinien ocenić zgodność z prawem orzeczenia wydanego w postępowaniu karnym z uwzględnieniem wykładni i stosowania określonych przepisów a także pojęć „oczywiste" lub „rażące" naruszenie prawa na gruncie przepisów prawa i postępowania karnego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., V CSK 348/12, niepubl.).

Sąd Apelacyjny po ponownym rozpoznaniu apelacji, zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy poczynił trafne ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny przyjął za własne, z tym, że dokonał ich uzupełnienia. Sąd Okręgowy – co do zasady - wyciągnął z ustalonych faktów trafne wnioski i właściwie zastosował prawo materialne.

Zgodnie z art. 382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Kognicja sądu apelacyjnego obejmuje zatem „rozpoznanie sprawy’’ i to w taki sposób, w jaki mógł i powinien to uczynić sąd pierwszej instancji. Podstawowym założeniem postępowania apelacyjnego jest bowiem dążenie do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia, opartego na materiale zebranym przez sąd I instancji i sąd odwoławczy, który musi samodzielnie ocenić całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego z uwzględnieniem faktów z zakresu notoryjności powszechnej i urzędowej, faktów przyznanych lub niezaprzeczonych a także domniemań prawnych.

W systemie dwuinstancyjnego rozpoznawania spraw cywilnych, w żywotnym interesie ustrojowym leży to, aby orzeczenia wydawane przez sąd drugiej instancji gwarantowały trafność i słuszność rozstrzygnięcia, czyli jego zgodność z prawem materialnym oraz poczuciem sprawiedliwości, temu służy m. in. szeroka swoboda jurysdykcyjna tego sądu odwoławczego (por. uzasadnienie uchwały 7 sędziów SN z 31.01.2008 III CZP 49/07 OSN 2008 nr.6 poz. 55 której nadano moc zasady prawnej).

Ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny należy uściślić i uzupełnić o następujące okoliczności niesporne między stronami:

Uzasadnieniem dla wydanego w dniu 31 stycznia 2007 r. postanowienia Prokuratura Prokuratury Okręgowej w K.postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym na mieniu podejrzanego A. Ł., poprzez zajęcie środków pieniężnych w kwocie 1 200 000 zł znajdujących się na rachunku bankowym (...) sp. z o.o. prowadzonym w (...) Bank (...) SA o nr (...) było to, że A. Ł. był udziałowcem (wspólnikiem) tej Spółki i istnieje uzasadnione podejrzenie, że znajdujące się na rachunku środki mogły stanowić osiągnięte przez podejrzanego z popełnionych przez podejrzanego korzyści podlegające przepadkowi w oparciu o art. 45 § 1 kk, które następnie przeniósł on na spółkę z o.o. (...). Prokurator powołał się ogólnie na „materiały” nadesłane przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, które stanowiły podstawę blokady środków na mocy postanowienia Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K.z 15 grudnia 2006r. Okoliczności te uzasadniają zdaniem Prokuratora zastosowanie domniemania z art. 45 § 3 kk.

Te same argumenty Prokurator przytoczył na uzasadnienie postanowienia z 16 marca 2007 r. o zabezpieczeniu majątkowym na mieniu podejrzanego A. Ł., na mocy którego zabezpieczono grożący mu przepadek korzyści majątkowej uzyskanej z prowadzonej działalności przestępczej określony w przepisie art. 45 § 1 kk poprzez zajecie środków pieniężnych w kwocie 165 819,42 zł znajdujących się na rachunku bankowym (...) sp. z o.o. prowadzonym w (...) Bank (...) SA o nr (...).

Natomiast uzasadnieniem postanowienia z 15 grudnia 2006r dotyczącego blokady środków na rachunku (...) sp. z o.o. było uzasadnione przypuszczenie popełnienia przestępstwa z art. 299 § 1 kk, polegające na tym, że udziałowcy Spółki (...), J. R. (1) i A. Ł. podjęli czynności zmierzające do udaremnienia lub znacznego utrudnienia stwierdzenia przestępczego pochodzenia, miejsca umieszczenia, wykrycia i zajęcia środków pieniężnych pochodzących z korzyści związanych z popełnieniem zarzucanych A. Ł. przestępstw.

(Dowód: postanowienia wydane w sprawie (...)- k. 43 k. 45-49,50-51,k. 94 i nast., 99-100)

A. Ł. w 1996 r. nabył z dwoma innymi osobami nieruchomość - zabudowania dawnego przedsiębiorstwa (...), która została zbyta 13 kwietnia 2006r, co ustalił Sąd Okręgowy. Przedmiotem zarzutów wobec A. L. były jego czyny od roku 1998r.

Są to okoliczności bezsporne w niniejszej sprawie, potwierdzone ustaleniami Sądu Okręgowego w K.w sprawie(...) zaakceptowanymi przez Sąd Apelacyjny wyrokiem z 16.03.2010r, (...) – k.52-65). Strona powodowa powoływała się na tę okoliczności już w pozwie (k.2) i w uzupełnieniu pozwu dołączyła wnioskowane w pozwie dokumenty w tym odpis wyroku Sądu Apelacyjnego z 16.03.2010r. Strona pozwana w odpowiedzi na apelację, ani w dalszym toku postępowania (również w apelacji nie kwestionowała tej okoliczności, zatem na podstawie art. 230 kpc Sąd mając na uwadze wyniki całego postępowania uznał ten fakt za przyznany.

Strona pozwana nie zawarła w apelacji zarzutów procesowych dotyczących ustaleń faktycznych w tym oceny dowodów. Sąd uznał dowód z sprawozdania finansowego za 2013r powodowej spółki za zbędny do rozpoznania sprawy. Okoliczność, że w roku 2013 spółka nie posiadała majątku nie dowodzi, że nie mogła go posiadać i powiększyć w latach 2007-2010.

Mając na uwadze treść uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego wydanego w niniejszej sprawie istota sprawy sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy wydane w postępowaniu karnym orzeczenia dotyczące zajęcia środków powodowej Spółki spełniają kryteria „oczywistego” lub „rażącego” naruszenia prawa na gruncie przepisów prawa i postępowania karnego.

Sąd Najwyższy przesądził bowiem, że w sytuacji w której podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej stanowi art. 417 § 1 k.c, sąd cywilny jest uprawniony do samodzielnego badania i ustalania, czy wydane w sprawie karnej orzeczenie, wskazane przez powoda jako źródło doznanej szkody, jest zgodne z prawem, czy bezprawne (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 lutego 2011 r., IV CSK 290/10, niepubl., z dnia 5 października 2012 r., IV CSK 165/12, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., V CSK 348/12, niepubl). Ustalenie odpowiedzialności Skarbu Państwa na tej podstawie nie wymaga żadnego prejudykatu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2017 r., II CSK 417/16, niepubl.).

Rozważając, który przepis - art. 417 czy art. 417 ¹ § 2 k.c. - stanowi podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa w rozpoznawanej sprawie należy w pierwszej kolejności stwierdzić, że chodzi o odpowiedzialność za wydanie orzeczenia,

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z 13 czerwca 2013r , V CSK 348/12, nie publik., LEX nr 1375501), zgodnie z którym do odpowiedzialności za szkodę wywołaną przez wydanie orzeczenia zarówno przez prokuratora, jak i przez sąd w toku postępowania karnego ma zastosowanie przepis art. 417 § 1 kc, a nie przepis art. 417 ¹ § 2 kc. Rozważając według jakich kryteriów sąd w sprawie o odszkodowanie dokonuje oceny, czy orzeczenie jest niezgodne z prawem, Sąd Najwyższy stwierdził, że gdy chodzi o ocenę orzeczenia sądu nie może być wątpliwości, iż powinien dokonać tej oceny według takich samych zasad, jakie stosuje Sąd Najwyższy przy ocenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w postępowaniu prejudycjalnym przewidzianym w art. 424 ¹ kpc i następne. Tak samo, jak w tamtym postępowaniu chodzi o ocenę orzeczenia wydanego przez niezawisły sąd w ramach przyznanej mu władzy sądowniczej, a w takiej sytuacji pojęcie "niezgodności z prawem" orzeczenia ma suwerenne i autonomiczne znaczenie zdeterminowane przez istotę władzy sądowniczej i niezawisłości sędziowskiej, a w szczególności przez przyznanie sądom szerokiego zakresu swobody orzeczniczej przy wykładni i stosowaniu prawa. Jak zatem jednolicie przyjmuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, orzeczeniem niezgodnym z prawem jest tylko takie orzeczenie sądu, które jest sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami orzeczniczymi lub wydane w wyniku rażąco błędnej wykładni czy oczywiście niewłaściwego stosowania prawa (porównaj między innymi orzeczenia z dnia 7 lipca 2006 r. I CNP 33/06, OSNC 2007/2/35, z dnia 4 stycznia 2007 r. V CNP 132/06, OSNC 2007/11/174 i z dnia 9 lutego 2010 r. I BU 9/09, niepubl.).

W świetle tych kryteriów bezprawność orzeczeń sądowych nie jest bezprawnością w rozumieniu prawa cywilnego, gdyż nie jest elementem stosunku cywilnoprawnego, lecz publicznoprawnego, wobec czego niezgodność z prawem jako przesłanka stosowania art. 417 § 1 i art. 417 ¹ § 2 k.c. musi być rozumiana ściśle - jako niezgodność tylko z konstytucyjnymi źródłami prawa przewidzianymi w art. 87-94 Konstytucji, a więc z ustawą, umową międzynarodową, rozporządzeniem itp. - z wyłączeniem zasad współżycia społecznego (porównaj między innymi powołany już wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r. SK 18/00 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2011 r. IV CSK 290/10, niepubl.).

Prokurator jako podstawę materialno-prawną wydanych orzeczeń wskazał art. 45 § 1 , 3 i 4 kk, a podstawę procesową art. 291 § 1 kpk, art. 292§ 1 i 2 kpk oraz art. 293 § 1 kpk.

Treść art. 45 kk w roku 2007r miała następującą treść:

§ 1. Jeżeli sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa, chociażby pośrednio, korzyść majątkową niepodlegającą przepadkowi przedmiotów wymienionych w art. 44 § 1 lub 6, sąd orzeka przepadek takiej korzyści albo jej równowartości. Przepadku nie orzeka się w całości lub w części, jeżeli korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.

§ 2. W razie skazania za przestępstwo, z którego popełnienia sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową znacznej wartości, uważa się, że mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w czasie popełnienia przestępstwa lub po jego popełnieniu, do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, stanowi korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny.

§ 3. Jeżeli okoliczności sprawy wskazują na duże prawdopodobieństwo, że sprawca, o którym mowa w § 2, przeniósł na osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, faktycznie lub pod jakimkolwiek tytułem prawnym, mienie stanowiące korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, uważa się, że rzeczy będące w samoistnym posiadaniu tej osoby lub jednostki oraz przysługujące jej prawa majątkowe należą do sprawcy, chyba że zainteresowana osoba lub jednostka organizacyjna przedstawi dowód zgodnego z prawem ich uzyskania.

§ 4. Przepisy § 2 i 3 stosuje się także przy dokonaniu zajęcia stosownie do przepisu art. 292 § 2 Kodeksu postępowania karnego, przy zabezpieczeniu grożącego przepadku korzyści oraz przy egzekucji tego środka. Osoba lub jednostka, której dotyczy domniemanie ustanowione w § 3, może wystąpić z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o obalenie tego domniemania; do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu.

§ 5. W razie współwłasności orzeka się przepadek udziału należącego do sprawcy lub przepadek równowartości tego udziału.

§ 6. Objęta przepadkiem korzyść majątkowa lub jej równowartość przechodzi na własność Skarbu Państwa z chwilą uprawomocnienia się wyroku, a w wypadku, o którym mowa w § 4 zdanie drugie, z chwilą uprawomocnienia się wyroku oddalającego powództwo przeciwko Skarbowi Państwa.

W sprawie nie chodziło o zajęcie mienia sprawcy stanowiącego korzyść z popełnienia przestępstwa, lecz mienia osoby trzeciej, zatem zasadnie Prokurator powołał się na § 3 w zw. z § 1 art. 45 kk, pomijając § 2 jako nie mający zastosowania w sprawie.

Zgodnie z utrwalona wykładnią, ułatwienia dowodowe przy orzekaniu przepadku z art. 45 § 2 i 3 kk mają charakter domniemań prawnych wzruszalnych, tj. mogą być obalone. Nie ulega też wątpliwości, że regulacje przewidziane w art. 45 § 2 i 3 kk, z uwagi na swój specyficzny charakter, nie mogą być interpretowane rozszerzająco. Z ułatwień, jakie przewidują, należy korzystać z dużą rozwagą. Trzeba mieć bowiem świadomość, że mogą w praktyce wystąpić sytuacje, w których podmiot, w następstwie orzeczenia przepadku, zostanie niezasadnie pozbawiony określonych składników majątkowych. Przykładowo brak odpowiedniej dokumentacji może wynikać z praktyki życia codziennego. Trudno bowiem wymagać, aby każda osoba przez dłuższy czas dysponowała dowodami legalnego nabycia składników swego majątku.

Z drugiej strony należy mieć na uwadze, że rozwiązanie legislacyjne przewidziane w art. 45 § 3 kk ma w założeniu przeciwdziałać "powszechnej w świecie przestępczym praktyce pozornego pozbywania się (fizycznego lub jedynie formalnoprawnego) owoców przestępstwa" (zob. Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Sejm IV kadencji, druk sejmowy nr 869, s. 17). Wprowadzenie takiej konstrukcji prawnej związane jest zatem z występującą w praktyce sytuacją transferu składników majątkowych na podmioty będące tzw. figurantami, w celu zapobieżenia orzeczenia ich przepadku. Zakres jego stosowania nie ogranicza się przy tym wyłącznie do mienia, które zostałoby przekazane poniżej swojej wartości.

Zastosowanie instytucji z art. 45 § 3 kk warunkowana jest ustaleniem dwóch okoliczności, które muszą wystąpić łącznie:

1/ mienie stanowiące korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, o którym mowa w art. 45 § 2 kk, zostało przeniesione na podmiot trzeci (osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej) faktycznie lub pod jakimkolwiek tytułem prawnym;

2/ podmiot, na rzecz którego zostały przeniesione owe składniki majątkowe, jest samoistnym posiadaczem rzeczy bądź też przysługują mu określone prawa majątkowe. Z kolei, konsekwencją zastosowania tej konstrukcji jurydycznej jest uznanie przynależności do sprawcy przestępstwa owych rzeczy i praw majątkowych. Konsekwencją stosowania regulacji określonej w art. 45 § 3 kk jest uznanie, że transferowane na podmiot trzeci składniki majątkowe " należą do sprawcy". Nie oznacza to oczywiście, że stanowią jego własność.

Na gruncie art. 45 § 3 k.k. o tym, czy można było przypuszczać, że transferowany składnik majątkowy pochodzi, chociażby pośrednio, z czynu zabronionego, rozstrzygać winna ocena dokonywana z perspektywy obiektywnego obserwatora, racjonalnie analizującego okoliczności towarzyszące jego nabyciu, a zatem czy w konkretnym układzie sytuacyjnym beneficjent korzyści majątkowej, dochowując należytej staranności, nie mógł przypuszczać, że nabywane mienie ma przestępczą proweniencję.

(tak prof. Janusz Raglewski: Komentarz Wróbel Włodzimierz (red.), Zoll Andrzej (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Cześć I. Komentarz do art. 1-52, wyd. V

Odnosząc powyższe uwagi na stanu faktycznego niniejszej sprawy należy stwierdzić, że już w dacie wydania postanowienia z dnia 31 stycznia 2007r ponad wszelką wątpliwość nie została spełniona druga przesłanka warunkująca zastosowanie art. 45 § 3 kk w zw. z art. 45 § 1 kk i art. 291 § 1 kpk, czyli przynależność owej korzyści z przestępstwa (środków na rachunku) należą do sprawcy przestępstwa.

W dacie tego postanowienia A. Ł. nie był (...) spółki (...), co wynikało już z aktualnego wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Nigdy nie był członkiem zarządu. Na gruncie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym w związku z dostępnością treści wpisów dla każdego, obowiązuje domniemanie powszechnej znajomości wpisów oraz ich prawdziwości. Nikt nie może zasłaniać się nieznajomością wpisów. Dotyczy to także funkcjonariuszy Skarbu Państwa. Zatem fundamentalna informacja wynikająca z materiałów procesowych przesłanych przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowych, na której oparł się Prokurator mająca uzasadniać pogląd o dalszej przynależności tych środków do podejrzanego była nieprawdziwa. Tymczasem Prokurator nie tylko nie uwzględnił aktualnego stanu Spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym, ale wręcz utożsamił majątek Spółki z mieniem sprawcy, o czym świadczy to, że nie zarządził doręczenia odpis postanowienia Spółce, uniemożliwiając jej wniesienie zażalenia. Te same uwagi dotyczą postanowienia z 16 marca 2007r.

Dodatkowo należy podnieść, że Generalny Inspektor Informacji Finansowych mający dostęp do rachunków bankowych Spółki musiał w swoich materiałach procesowych przedstawić Prokuratorowi wyciągi z tych rachunków, a wynikało z nich, że całość środków finansowych należnych A. Ł. została przez Spółkę zwrócona.

Strona pozwana nie podniosła przy ponownym rozpoznaniu sprawy, aby Prokurator dysponował dodatkowymi dokumentami uzasadniającymi jego stanowisko. Sąd oddalił wniosek dowodowy strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z akt sprawy karnej Sądu Okręgowego w K.sygn. akt (...)z uwagi na sposób sformułowania tezy dowodowej. Już z publikacji prasowych wynika, że akta przedmiotowej sprawy zawierają kilkaset tomów, a sam wyrok z uzasadnieniem liczy ok. 1000 stron.

Ma rację apelująca, że sąd w niniejszej sprawie nie jest związany wyrokiem Sądu w sprawie(...) w zakresie pozwalającym na uznanie, że strona powodowa udowodniła wszystkie przesłanki odpowiedzialności deliktowej, dlatego poczynił własne ustalenia. Zbieżność ocen materiału dowodowego oraz wniosku prawnego co do poprawności zastosowania przez Prokuratora art. 45 kk przemawia za zasadnością rozstrzygnięcia. W świetle dokonanych ustaleń faktycznych należy uznać, że już w dacie 31 stycznia 2007r nie było podstaw do stosowania domniemania z art. 45 § 3 kk. Wydane postanowienie należy zatem ocenić jako „oczywiście” naruszające ten przepis, co stanowi rażące naruszenie prawa.

Negatywną ocenę działania Prokuratora należy jeszcze pogłębić przy ocenie postanowienia z dnia 8 sierpnia 2007r wydanego na skutek wniosku Spółki o uchylenie zabezpieczenia do którego wnioskodawca dołączył dokumenty wykazujące legalność transakcji i jej rozliczenie jeszcze przed zablokowaniem rachunku.

Zażalenie na to postanowienie zostało oddalone przez Sąd Rejonowy w K., co również należy ocenić jako wydanie orzeczenia z rażącym naruszeniem prawa. Jednak z uwagi na ta, że strona powodowa swoje roszczenie opierała na twierdzeniach faktycznych odnoszących się do działania Prokuratora – i tylko marginalnie podniosła, że Sąd utrzymał w mocy postanowienie Prokuratora- Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, że dochodzone roszczenie należy zasądzić tylko od Skarbu Państwa- Prokuratora Okręgowego w K., jako jednostki organizacyjnej z której działalności powód wiązał swoją szkodę. Sąd nie jest związany podstawą prawną dochodzonego roszczenia, ale jest związany twierdzeniami faktycznymi powoda podnoszonymi na uzasadnienie jego roszczenia.

Nie budzi wątpliwości brak przedawnienia. Sąd podziela stanowisko Sądu I Instancji, że w sprawie znajduje zastosowanie art. 442 ¹ § 1 kc, jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego, bieg terminu przedawnienia rozpoczął się dla strony powodowej od momentu, w którym otrzymała zwrot środków pieniężnych, czyli od 19 kwietnia 2010r, kiedy Urząd Skarbowy K. wykonał postanowienie Prokuratora z 8 kwietnia 2010r o uchyleniu postanowień z 31 stycznia 2007r oraz z 16 marca 2007r. Wtedy bowiem ustały skutki działania wywołującego szkodę w majątku strony powodowej.

Do argumentów Sądu Okręgowego należy dodać, że wnioskodawca uzupełnił brak formalny pierwszego wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w terminie i odpisu wniosku nie należało rejestrować jako nowej sprawy. Powód nie cofnął tego wniosku. Strona nie powinna ponosić negatywnych następstw uchybień sądu. Gdyby nie podzielić tego poglądu zarzut przedawnienia należałoby uznać za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Nie może też budzić wątpliwości wysokość szkody i jej związek przyczynowy z wydanymi orzeczeniami. Strona powodowa została pozbawiona możliwości korzystania ze środków pieniężnych przez okres około czterech lat i jest rzeczą oczywistą, że wartość tych środków uległa obniżeniu o stopień inflacji. Kwestionując szkodę - ale tylko we zakresie braku adekwatnego związku przyczynowego – pozwana uważa, że zmiany siły nabywczej pieniądza są normalnym procesem gospodarczym. Należy jednak mieć na uwadze, że nie jest rzeczą normalną w przypadku przedsiębiorców, aby przetrzymywać przez tak długi okres czasu pieniądze na rachunku, w dodatku nieoprocentowanym. Przedsiębiorca, który już dokonał udanej transakcji na rynku nieruchomości i dysponujący kapitałem, z pewnością mógłby dokonać kolejnych, zwłaszcza, że po wstąpieniu Polski do Wspólnoty Europejskiej (1.05.2004r) nastąpił znaczący i systematyczny wzrost wartości nieruchomości. Gdyby strona pozwana kwestionowała wysokość szkody, powód mógłby wykazać utracone korzyści w wyższej kwocie. Biorąc pod uwagę, że nawet obligacje państwowe przynoszą korzyść ponad stopę inflacji, żądanie powoda w tym zakresie należy ocenić jako uzasadnione.

Z omówionych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego (apelacyjnego i kasacyjnego) orzeczono na podstawie art. 98 § 1 kpc zgodnie z zasadą ostatecznego wyniku sporu.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Józef Wąsik SSO (del.) Adam Sęk