Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 28.12.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że S. B. (1) jako pracownik u płatnika składek PHU (...) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 7.03.2020 r. zarzucając pozorność umowy o pracę. (decyzja w aktach ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji złożył zarówno ubezpieczony, jak i płatniczka składek, wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie, że ubezpieczony jako pracownik płatniczki podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 7.03.2020r., negując pozorności umowy o pracę. (odwołania k. 3-11, k. 3-11 akt VIII U 514/21)

W odpowiedzi na odwołania pozwany wniósł o ich oddalenie, podtrzymując zajęte stanowisko. (odpowiedź na odwołania k. 13-14, k. 12-13 akt VIII U 514/21)

Sprawa zainicjowana odwołaniem płatniczki o sygn. VIII U 514/21 została połączona ze sprawą z odwołania ubezpieczonego o sygn. VIII U 513/21 celem wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia za sygn. VIII U 513/21 (k. 16 akt VIII U 514/21)

Postanowieniem z 9.03.2021 r. Sąd zawiesił postępowanie w n/n sprawie na podstawie art. 177 par. 1 pkt 1 k.p.c. do czasu rozstrzygnięcia sprawy III AUa 211/21 przez Sąd Apelacyjny w Łodzi na skutek apelacji powodów od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie VIII U 5098/19 (k. 17)

W dn. 25.02.2022 r. ustalono, że postępowanie w sprawie VIII U 5098/19 zostało prawomocnie zakończone i akta tej sprawy zostały zwrócone przez Sąd Apelacyjny (k. 28)

W związku z powyższym postanowieniem z 4.03.2022 r. podjęto zawieszone postępowania w n/n sprawie. (k. 29)

W toku postępowania odwołujący popierali w całości odwołania, a pełnomocnik ZUS wniósł o ich oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych (pismo płatniczki składek k. 43, pismo wnioskodawcy k. 45, e-prot. z 26.04.2022 r.: 00:00:47, 00:21:26)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

S. B. (1) jest mężem I. B.. (okoliczność niesporna)

S. B. (1) legitymuje się od 1992 r. wykształceniem wyższym magisterskim ekonomicznym, ukończył w 2006 r. studia podyplomowe w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi (niesporne, kwestionariusz osobowy w aktach ZUS)

Płatnik składek - I. B. prowadzi własną działalność gospodarczą pod firmą PHU (...) od 1.01.2016 r. (z wyłączeniem okresu od 1.10.2017 r. do 30.06.2018 r. kiedy zawiesiła działalność) polegającą na prowadzeniu placówek pocztowych realizujących usługi pocztowe skierowane do osób fizycznych i prawnych polegające na przyjmowaniu korespondencji oraz przesyłek pocztowych, a także realizowaniu usług pośrednictwa pieniężnego. Płatnik składek prowadzi powyższą działalność w oparciu o umowy agencyjne zawarte przez nią z Pocztą Polską. (okoliczności niesporne, wydruk z (...) k. 92 akt ZUS)

S. B. (1) zawarł w dniu 27.06.2019 r. umowę o pracę z firmą PHU (...) na czas określony od 27.06.2019 r. do 26.06.2020 r., na podstawie której został zatrudniony jako pracownik biurowy w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 2250 zł brutto. Jako dzień rozpoczęcia pracy wskazano 27.06.2019 r. (okoliczności niesporne, a nadto umowa o pracę z 27.06.2019 r. w aktach ZUS)

W dacie zawarcia w/w umowy o pracę wnioskodawca posiadał orzeczenie lekarza medycyny pracy z 27.06.2019 r. o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na stanowisku pracownika biurowego w firmie płatnika. (okoliczności niesporne, orzeczenie lekarskie w aktach ZUS)

Została sporządzona karta szkolenia wstępnego bhp, z której wynika, ze wnioskodawca został przeszkolony ogólnie i stanowiskowo w dn. 27.06.2019 r. (karta szkolenia wstępnego w aktach ZUS)

Zgodnie z pisemnym zakresem obowiązków pracowniczych do obowiązków wnioskodawcy w firmie płatnika składek miały należeć: raportowanie do pracodawcy wyników prowadzonych przez siebie działań, nadzór nad dokumentami firmowymi- gromadzenie, zabezpieczenie, porządkowanie oraz archiwizowanie dokumentacji firmowej, reprezentowanie firmy płatnika na zewnątrz przed klientami i kontrahentami, wykonywanie bieżących i terminowych zamówień druków pocztowych oraz materiałów biurowych niezbędnych do funkcjonowania firmy. (niesporne, a nadto pisemny zakres obowiązków w aktach ZUS)

Następnie w dniu 26.06.2020 r. strony sporządziły kolejną umowę o pracę na czas określony od 27.06.2020 r. do 31.12.2020 r., zgodnie z którą ani stanowisko pracy wnioskodawcy, ani zakres jego obowiązków nie uległy zmianie. Jako dzień rozpoczęcia pracy strony wskazały 27.06.2020 r. (okoliczność niesporna, a nadto umowa z 26.06.2020 r. w aktach ZUS)

Płatnik składek przed zatrudnieniem wnioskodawcy nie zatrudniał żadnego innego pracownika. Wnioskodawca był jedynym pracownikiem w firmie płatnika. Płatnik pozostałe osoby zatrudniał na umowy zlecenia. (okoliczności niesporne)

Płatnik składek zatrudnił wnioskodawcę na specjalnie nowo utworzonym stanowisku pracy. (okoliczności niesporne)

Płatnik składek nie upoważnił wnioskodawcy do podpisywania dokumentów w imieniu pracodawcy. (okoliczność niesporna)

Przed zatrudnieniem wnioskodawcy I. B. sama wykonywała czynności należące do obowiązków wnioskodawcy. (okoliczność niesporna)

Płatnik składek sporządził akta osobowe dla wnioskodawcy (okoliczność niesporna).

Wynagrodzenie miało być wnioskodawcy wypłacane przez płatnika gotówką (okoliczność niesporna).

W dn. 27.06.2019 r. obsługujące firmę płatnika Biuro (...) dokonało zgłoszenia wnioskodawcy do ZUS jako osoby współpracującej (niesporne).

Następnie płatnik ponownie za pośrednictwem w/w biura rachunkowego zgłosił wnioskodawcę do ubezpieczeń społecznych w dniu 1.08.2019 r. jako pracownika od 27.06.2019 r. (niesporne)

W dn. 8.11.2019 r. wnioskodawca uzyskał zaświadczenie lekarza medycyny pracy o dopuszczeniu do wykonywania pracy po długotrwałej chorobie. (okoliczność niesporna)

W okresie od 1.01.2019 r. do 31.12.2019 r. płatnik składek prowadził usługi pocztowe w pięciu placówkach, na podstawie umów, które zostały zawarte już w czasie nieobecności w pracy odwołującego z powodu niezdolności do pracy, przy czym 4 punkty zostały przejęte w związku z likwidacją działalności przez matkę wnioskodawcy, wobec czego nie było potrzeby by przeprowadzić tam rekrutację, czy szkolenia. (okoliczności niesporne)

Decyzją z 14.10.2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że S. B. (2) nie podlega od 27.06.2019 r. ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek PHU (...), zarzucając pozorność umowy o pracę.

Decyzją z 6.03.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że S. B. (2) nie podlega od 15.10.2019 r. ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek PHU (...), zarzucając pozorność umowy o pracę.

(okoliczności niesporne)

Od obu w/w decyzji odwołali się zarówno płatnik składek, jak i ubezpieczony, negując pozorności umowy o pracę i wnosząc o uchylenie zaskarżonych decyzji lub ich zmianę.

(odwołanie k. 3-11 akt VIII U 5098/19, k. 3-11 akt VIII U 5099/19, k. 3-11 akt VIII U 1112/20, k. 3-11 akt VIII U 1113/20)

Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z 17 grudnia 2020 r. , w sprawie VIII U 5098/19, oddalił odwołania I. B. i S. B. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z 14 października 2019 r. i z 6 marca 2020 r. stwierdzających, że S. B. (1) nie podlega jako pracownik u płatnika składek PHU (...) obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym odpowiednio od 27 czerwca 2019 r. i od 15 października 2019 r. W sprawie tej Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca nie przystąpił do wykonywania pracy na rzecz płatnika 27.06.2019 r., a jedynie podpisał umowę z 27.06.2019 r., przeszedł szkolenie bhp i badania wstępne. Następnego dnia stan wnioskodawcy był tak zły, że nie przyszedł do pracy do płatnika, ale poszedł do lekarza i otrzymał zwolnienie lekarskie. Na podstawie dokumentacji medycznej wnioskodawcy Sąd ustalił również, że 28.06.2019 r. odwołujący był na konsultacji internistycznej, gdzie rozpoznano u niego obustronną przepuklinę pachwinową oraz, że oczekuje na operację chirurgiczna, na którą został zakwalifikowany na dzień 1.07.2019 r. Wnioskodawca przed zawarciem umowy o pracę z 27.06.2019 r. miał od dłuższego czasu świadomość, że będzie musiał poddać się zabiegowi chirurgicznemu w związku z przepukliną. Wnioskodawca miał wystawione już 10.12.2018 r. skierowanie na zbieg operacyjny w szpitalu, który wyznaczono na 1.07.2019 r godz. 10.00. Z dokumentacji medycznej wynika, że 28.06.2019 r. wnioskodawca był na konsultacji internisty w L. i że oczekuje na operację wyznaczoną na 1.07.2019 r. Zabieg odbył się planowo i wnioskodawca opuścił szpital 3.07.2019 r. Następnie 19.08.2019 r. wnioskodawca odbył konsultację w L., gdzie odnotowano, że ma konsultację w szpitalu w S. wyznaczoną na dzień 20.08.2019 r. W dn. 20.08.2019 r. wystawiono wnioskodawcy skierowanie do szpitala odnotowując na skierowaniu datę zabiegu 19.01.2020 r. Zabieg ten odbył się planowo i wnioskodawca opuścił szpital 22.01.2020 r. W dn. 1.07.2019 r. wnioskodawca został hospitalizowany. W dn. 2.07.2019 r. przeszedł zabieg operacyjny w pełnej narkozie. Następnie przebywał nadal na nieprzerwanym zwolnieniu lekarskim do 29.10.2019 r. Później wnioskodawca od 20.01.2020 r. był niezdolny do pracy przez kolejne 5 i pół miesiąca. Sąd ustalił, że nie ma żadnych dowodów, że po zakończeniu leczenia 29.10.2019 r. a następnie urlopu wypoczynkowego od 30.10.2019 r. do 8.11.2019 r. wnioskodawca wykonywał pracę w okresach od 11.11.2019 r. do 29.11.2019 r. (15 dni roboczych), 2.12.2019 r., 30.12.2019 r. i 31.12.2019 r. (3 dni robocze) oraz przez 13 dni stycznia 2020 r. Sąd ustalił także, że wnioskodawca był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych przez innego płatnika od 1.01.2019 r. do 30.06.2019 r. jako pracownik w pełnym wymiarze czasu pracy, a mianowicie był on w tym czasie pracownikiem Usług (...). L. B., z którym pozostawał w stosunku pracy o 1.01.2019 r. do 30.06.2019 r. na podstawie umowy o pracę na czas określony, która uległa rozwiązana z upływem czasu, na który została zawarta. L. B. ma 86 lat i jest matką wnioskodawcy. Wnioskodawca był jedyną osobą zatrudnioną przez L. B. na umowę o pracę. U w/w pracodawcy wnioskodawca przebywał na zwolnieniach lekarskich od 8.10.2019 r. do 11.01.2019 r., od 25.01.2019 r. do 3.02.2019 r., od 16.03.2019 r. do 23.03.2019 r., od 8.05.2019 r. do 19.05.2019 r., od 24.05.2019 r. do 29.05.2019 r., od 19.06.2019 r. do 24.05.2019 r. do 29.05.2019 r. a także od 19 do 24.06.2019 r. oraz od 28.06.2019 r. do 30.06.2019 r. (wyrok wraz z uzasadnieniem w aktach sprawy VIII U 5098/19 k. 458, 461-476 )

Apelację od w/w wyroku Sądu Okręgowego wnieśli oboje odwołujący się, zaskarżając wyrok w całości.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, po rozpoznaniu sprawy III AUa 211/21, wyrokiem z 14 października 2021 r. oddalił apelację skarżących od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 17 grudnia 2020 r. sygn. VIII U 5098/19, podzielając w całości ustalenia Sądu I instancji, a dodatkowo stwierdził, że z dokumentacji medycznej wnioskodawcy wynika, że skarżący zamieszkuje wspólnie z żoną w Ł. przy ul. (...), podobnie jak wynika to z historii choroby z poradni okulistycznej czy poradni internistycznej (...). w Ł.. Sąd II instancji zaakcentował, że powyższe niesporne okoliczności wynikające wprost z załączonej dokumentacji medycznej przez co nakazują podejść z dużą ostrożnością do twierdzeń stron, że pozostają w faktycznej separacji. Dokumenty medyczne wskazują bowiem jednoznaczne, że małżonkowie są w na tyle bliskich relacjach, że żona jest jedyną osobą upoważnioną do działania w imieniu chorego i we wszystkich dokumentach medycznych podają wspólny adres zamieszkania. (apelacja w aktach sprawy VIII U 5098/19 k. 488-490, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi wraz z uzasadnieniem w aktach sprawy VIII U 5098/19 k. 518, 524-542)

Po dacie wydania decyzji z 6.03.2020 r. płatnik składek złożył za wnioskodawcę z kodem tytułu ubezpieczenia - pracownik dokumenty rozliczeniowe za miesiące od lutego 2020 r, do listopada 2020 r., w których wykazał pełen wymiaru czasu pracy. Obliczył i rozliczył za wnioskodawcę składki na ubezpieczenia społeczne od miesięcznych podstaw ich wymiaru za luty 2020 r. - 156,00 zł, od marca 2020 r. do lipca 2020 r. - 0,00 zł, od sierpnia 2020 r. do października 2020 r. - 2600,00 zł i za listopad 2020 r. – 866,68 zł. Ponadto płatnik składek wykazał za wnioskodawcę wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby finansowane o środków pracodawcy od 20.01.2020 r, do 2.02.2020. r. oraz zasiłek chorobowy za okres od 3.02.2020 r. do 30.06.2020 r i od 12.10.2020 r do 10.11.2020 r. (za te okresy złożono wniosek o wypłatę świadczeń zasiłkowych. (okoliczności niesporne)

W okresie od 20.01.2020 r. do 30.06.2020 r. wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim z powodu tej samej choroby co trwająca do 29.10.2019 r. W trakcie w/w zwolnienia lekarskiego wnioskodawca i płatniczka podpisali kolejną sporną umowę o pracę w dn. 26.06.2020 r. P. udzieliła wnioskodawca urlopu wypoczynkowego od 27.06.2020 r. do 7.07.2020 r. (okoliczności niesporne, a nadto zeznania wnioskodawcy e-prot. z 26.04.2022 r.: 00:01:40 w zw. z e-prot. z 10.06.2022 r.: 00:14:39)

Wnioskodawca otrzymał orzeczenie lekarza medycyny pracy z dnia 8.07.2021 r. o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy u płatniczki na stanowisku pracownika biurowego. (okoliczność niesporna, a nadto orzeczenie k. 138 akt ZUS)

Gdy wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim płatniczka składek nie zatrudniła nowego pracownika na jego miejsce, osobiście wykonywała obowiązki S. B. (2), przy czym płatniczka składek nie zatrudniła żadnej osoby nawet wtedy, gdy sama nie mogła wykonywać tych obowiązków z uwagi na własną niezdolność do pracy, której okresy pokrywały się z okresami niezdolności do pracy wnioskodawcy. (okoliczności niesporne)

Po zawarciu umowy o pracę z 26.06.2020 r. płatniczka utworzyła dla wnioskodawcy listy obecności oraz listy płac, na których wnioskodawca potwierdzał wypłatę wynagrodzenia.

(okoliczności niesporne, a nadto listy obecności i listy płac w aktach ZUS K. 140-174)

Wnioskodawca miał świadczyć pracę na rzecz płatnika w głównej siedzibie firmy a także w jej filiach w godzinach od 9.00 do 17.00 lub od 12.00 do 20.00. W badanym okresie po zawarciu umowy o pracę z 26.06.2020 r. wnioskodawca po 7.07.2020 r. obsługiwał klientów w okienkach kasowych. Nadzorował pracę ok. 7 osób zatrudnionych przez płatniczkę jako zleceniobiorców, którzy traktowali wnioskodawcę jak swojego przełożonego. Zajmował się sprawami związanymi z prowadzoną przez płatniczkę działalnością gospodarczą, a w tym: odwoził przesyłki do urzędu macierzystego, wystawiał faktury, podpisywał dokumenty dotyczące działalności płatniczki, utrzymywał kontakt z biurem rachunkowym i z pracownikami centrów handlowych.

(zeznania wnioskodawcy e-prot. z 26.04.2022 r.: 00:01:40, 00:28:26 w zw. z e-prot. z 10.06.2022 r.: 00:14:39, zeznania świadka Ż. G. e-prot. z 10.06.2022 r.: 00:04:53, zeznania świadka M. C. e-prot. z 26.04.2022 r.: 00:17:35, faktury i maile w załączonych aktach ZUS, zamówienia na znaczki w aktach ZUS)

S. B. (1) mieszka od 2017 r. pod adresem ul. (...) w Ł., a jego adres zameldowania od 1998 r. to ul. (...) w Ł.. P. składek mieszka w mieszkaniu, które należy do małżeńskiej wspólnoty majątkowej wnioskodawcy i płatniczki. Małżonkowie rozliczają się wspólnie.( nadto zeznania wnioskodawcy e-prot. z 26.04.2022 r.: 00:01:40, 00:28:26 w zw. z e-prot. z 10.06.2022 r.: 00:14:39)

Wszystkie opłaty dotyczące opłat związanych z utrzymaniem obu mieszkań, w których mieszkają skarżący zostały w okresie od 1.03.2020 r. do 31.10.2020 r. opłacane z rachunku bankowego płatniczki składek. (historia rachunku k. 67-81)

Wnioskodawca nie ma na rachunku bankowego, na którym posiadałby oszczędności.

(niesporne, a nadto zeznania wnioskodawcy e-prot. z 26.04.2022 r.: 00:01:40, 00:28:26 w zw. z e-prot. z 10.06.2022 r.: 00:14:39)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie ww. powołanych dowodów w postaci dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a na podstawie zeznań stron tylko w takim zakresie w jakim znajdują oparcie w powołanych dokumentach.

Sąd odmówił wiary zeznaniom wnioskodawcy, że w badanym okresie nie prowadził razem z płatniczką, która jest jego żoną wspólnego gospodarstwa domowego. Należy zauważyć, że w spornym okresie wszystkie opłaty za oba mieszkania były regulowane wyłącznie z rachunku bankowego płatniczki, mieszkanie, w którym mieszka płatniczka należy małżeńskiej wspólnoty majątkowej. Wnioskodawca przy tym nie wykazał, że sam ponosił wydatki na własne utrzymanie. W szczególności nie ma żadnego dowodu na to, że skarżący posiadał jakiekolwiek oszczędności, z których mógłby pokryć takie wydatki. Zdaniem Sądu oboje odwołujący nie obalili domniemania, że w spornym okresie jako małżonkowie prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Odwołujący obje razem się rozliczają i z konta bankowego żony są opłacane wszystkie należności związane z mieszkaniem ul.(...). Wnioskodawca nie wykazał, że utrzymywał się z oszczędności, bo takich w ogóle nie wykazał, co wskazuje, że odwołujący utrzymują się ze wspólnych dochodów i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Za prawidłowością w/w zaprezentowanej oceny przemawia także argumentacja Sądu Apelacyjnego w Łodzi zawarta w uzasadnieniu wyroku z 14.10.2021 r. w sprawie III AUa 211/21, w której Sąd ten stwierdził, iż z dokumentacji medycznej wnioskodawcy wynika, że skarżący zamieszkuje wspólnie z żoną w Ł. przy ul. (...), podobnie jak wynika to z historii choroby z poradni okulistycznej czy poradni internistycznej (...). w Ł.. Sąd II instancji słusznie argumentował, że powyższe niesporne okoliczności wynikające wprost z załączonej dokumentacji medycznej nakazują podejść z dużą ostrożnością do twierdzeń stron, że pozostają w faktycznej separacji. Dokumenty medyczne wskazują bowiem jednoznaczne, że małżonkowie są w na tyle bliskich relacjach, że żona jest jedyną osobą upoważnioną do działania w imieniu chorego i we wszystkich dokumentach medycznych podają wspólny adres zamieszkania.

Z zeznań wnioskodawcy oraz przesłuchanych świadków, a także załączonych dokumentów, które są opatrzone podpisem wnioskodawcy wynika, że do 30.06.2020 r. wnioskodawca nie mógł realizować umowy o pracę bo był do tego dnia na nieprzerwanym zwolnieniu lekarskim, a po 7.07.2020 r. wnioskodawca pomagał płatniczce w prowadzeniu jej działalności gospodarczej w ramach współpracy, nie zaś w ramach stosunku pracy. Charakter czynności o jakich zeznał sam wnioskodawca oraz świadek Ż. G. wskazuje przy tym, że odwołujący był traktowany przez pozostałe osoby zatrudnione na umowę zlecenie u płatniczki jak ich przełożony. Uwzględniając w/w dowody Sąd uznał, że wykonywane przez skarżącego czynności w firmie płatniczki po 7.07.2020 r. były ewentualnie wykonywane w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej małżonka - płatniczki. Nie ma wiarygodnych i przekonujących dowodów na wykonywanie pracy przez wnioskodawcę w ramach stosunku pracy, a w szczególności brak takich dowodów na to, że wnioskodawca pozostał w podporządkowaniu pracowniczym względem płatniczki, która by kierowała i nadzorowała jego pracę. Należy zauważyć, że ostatecznie płatniczka nie złożyła zeznań w niniejszej sprawie, a wnioskodawca nie wnosił o odroczenie rozprawy w związku z usprawiedliwionym niestawiennictwem płatniczki celem przesłuchania odwołującej w charakterze strony. Świadek Ż. G. i świadek M. C. nie mają wiedzy na temat tego czy płatniczka sprawowała nadzór i kierowała pracą wnioskodawcy jako jego pracodawca. Dla świadka Ż. G. to wnioskodawca był jej przełożonym, to odwołującemu przesyła grafik i to wnioskodawca zajmował się sprawami bieżącymi w firmie płatniczki.

Ponadto w sprawie nie można pominąć tego, że prawomocnie już przesądzono, że strony nie realizowały pierwszej spornej umowy o pracę. Jeśli zaś uwzględnić, że druga umowa o pracę z 26.06.2020 r. została zawarta w trakcie trwającego nieprzerwanie długotrwałego zwolnienia lekarskiego od 20.01.2020 r. do 30.06.2020 r. kiedy wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim z powodu tej samej choroby co trwająca do 29.10.2019 r. – to oczywistym jest, że wnioskodawca nie mógł przystąpić do jej wykonywania tak jak strony wskazały w dniu 27.06.2020 r. Sąd stoi na stanowisku, że płatniczka doskonale wiedziała, że do 30.06.2020 r. wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim, wobec czego to, że zawarła z wnioskodawcą w dniu 26.06.2020 r. umowę o pracę i udzieliła wnioskodawcy urlopu wypoczynkowego od 27.06.2020 r. do 7.07.2020 r. wskazuje, że w ten sposób strony zamierzały jedynie stworzyć pozory pracowniczego zatrudnienia skarżącego u płatniczki także w dalszym okresie (umowa o pracę z 27.06.2019 r. była bowiem zawarta na czas określony do 26.06.2020 r.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania nie zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 i 13 ust 1 pkt 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz 423 ze zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 1 ust 1 ustawy z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.), pracownikom, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą. Zgodnie zaś z art. 4 w ust. 1 i 2 w/w ustawy zasiłkowej, ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Wskazać należy, że stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok SA w Lublinie z 17.01.2006 r. III AUa 433/2005, Wspólnota (...)).

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok SN z 18.10.2005r., II UK 43/05, OSNAPiUS 2006/15 –16/251).

Według art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Zgodnie z art. 22 §1 ¹ k.p. zatrudnienie w warunkach określonych w §1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste (nie może on wyręczyć się w pracy inną osobą) i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Dla stwierdzenia cechy podporządkowania typu pracowniczego z reguły wskazuje się na takie elementy jak: określony czas pracy i określone miejsce wykonywania czynności, podpisywania list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek wykonywania poleceń przełożonych.

Z art. 22 § 1 k.p., wynika, iż stosunek pracy to trwała i dobrowolna więź prawna łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudniania pracownika przy umówionej pracy i wypłacania mu wynagrodzenia za pracę. W stosunku tym pracownik jest zobowiązany do świadczenia pracy określonego rodzaju, a więc nie każdej pracy, na rzecz pracodawcy, w sposób podporządkowany kierowniczej roli pracodawcy. Obowiązkiem pracodawcy wynikającym z nawiązania stosunku pracy jest wypłacanie pracownikowi wynagrodzenia za pracę. Stosunek pracy jest zatem dobrowolnym stosunkiem prawnym o charakterze zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma podmiotami, z których jeden, zwany pracownikiem, obowiązany jest świadczyć osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem drugiego podmiotu, zwanego pracodawcą, pracę określonego rodzaju oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca zatrudniać pracownika za wynagrodzeniem (por. wyrok SN z 7.10.2009 r., III PK 38/2009). Dlatego nie można mówić o umowie o pracę, jeżeli w łączącym strony stosunku prawnym brak jest podstawowych elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (por. wyroki SN z 4.12.1997 r., I PKN 394/97, z 28.10.1998 r., I PKN 416/98, z 2.12.1998 r., PKN 458/98).

Nadmienić należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2007 r., I UK 269/2006, LEX nr 328015).

W myśl art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi, a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana.

Stosownie do treści art. 22 § 1 ¹ k.p. i art. 83 § 1 k.c., o tym, czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę, nie decyduje tylko formalne zawarcie (podpisanie) umowy nazwanej umową o pracę, ani też nawet przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, lecz przede wszystkim faktyczne i rzeczywiste realizowanie na jej podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, wynikających z art. 22 § 1 k.p. (por. wyrok SN z 5.06.2009 r., I UK 21/2009).

W celu dokonania prawidłowej kwalifikacji stosunku prawnego, należy przy tym uwzględnić z uwagi na treść art. 65 k.c. w zw. z art. 300 k.p. zarówno zgodny zamiar stron, cel umowy, jak i okoliczności istniejące w chwili jej zawierania (por. wyrok SN z 18.06.1998 r., I PKN 191/98).

Do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy konieczne jest zatem ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to rzeczywiście czyniły (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14.02.2013 r., III AUA 1432/12). W świetle bowiem art. 83 § 1 k.c., jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony z góry zakładają za obopólną zgodą, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy (tj. mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy), to tak zawarta umowa o pracę ma charakter pozorny (por. m.in. wyrok SN z 4.08.2005 r., II UK 321/04). W konsekwencji zaś oświadczenia woli o zawarciu pozornej umowy o pracę złożone sobie wzajemnie przez strony są nieważne (art. 83 § 1 zd. 1 k.c.). W odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega więc na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p. (por. wyrok SN z 4.01.2008 r., I UK 223/07, LEX nr 442836, z 5.10.2006 r., I UK 120/06, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 294, M.Raczkowski „Pozorność w umownych stosunkach pracy”, Warszawa 2010, s.200-202).

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 14.03.2001r., II UKN 258/00, (OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował i płacił wynagrodzenie za pracę. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Sąd Okręgowy podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok
z 25.01.2005r., II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 §1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Jednocześnie podkreślić należy, że „pozorność umowy o pracę (art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale też wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie, niż umowa o pracę.” (wyrok SN z 5.10.2006 r., I UK 324/06, MPPr (...)).

Należy dodatkowo podkreślić, że rzeczywisty charakter pracowniczego zatrudniania osób bliskich pracodawcy wymaga nie tylko stwierdzenia braku dodatkowych zakazów do ich zatrudniania w ramach stosunku pracy, ale rygorystycznych ustaleń i przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a także że miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę bliską obowiązków o cechach kreujących zobowiązania pracownicze. Jest to niezbędne dla wyeliminowania z obrotu prawnego zachowań osób bliskich zmierzających do obejścia lub nadużycia prawa do korzystniejszego tytułu i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z 19.09.2003 r., II UK 41/03).

Przypomnieć należy, że odwołujący zawarli najpierw w dniu 27.06.2019 r. umowę o pracę na czas określony od 27.06.2019 r. do 26.06.2020 r., na podstawie której wnioskodawca został zatrudniony przez płatniczkę jako pracownik biurowy w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 2250 zł brutto. Jako dzień rozpoczęcia pracy wskazano 27.06.2019 r.

W n/n sprawie badaniu podlega decyzja z 28.12.2020 r., w której ZUS stwierdził, że wnioskodawca nie podlega pracowniczym ubezpieczeniom jako pracownik płatniczki od 7.03.2020 r. czyli w trakcie trwania w/w umowy o pracę.

Kwestia ważności umowy o pracę z 27.06.2019 r. była przedmiotem postępowania w sprawie o sygn. akt VIII U 5098/19. Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z 17.12.2020 r. sprawie o sygn. akt VIII U 5098/19 zostały oddalone odwołania obojga skarżących od decyzji z 14.10.2019 r. i z 6.03.2020 r. , którymi najpierw stwierdzono, że wnioskodawca nie podlega jako pracownik płatniczki ubezpieczeniom społecznym od 27.06.2019 r. a następnie, że nie podlega im również z tego tytułu od 15.10.2019 r. Sąd Okręgowy ustalił i zważył m.in., że umowa o pracę zawarta pomiędzy stronami w dniu 27.06.2019 r. jest umową pozorną i nie była realizowana przez strony.

Należy podkreślić, że powyższy wyrok był poddany kontroli instancyjnej i stał się prawomocny na skutek wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14.10.2021 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 211/21 oddalającego apelację płatnika składek i wnioskodawcy.

W tym miejscu należy podkreślić, że zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej. Związanie treścią prawomocnego orzeczenia oznacza nakaz przyjmowania przez te podmioty, że w objętej orzeczeniem sytuacji faktycznej stan prawny przedstawia się tak, jak to wynika z sentencji wiążącego orzeczenia (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2011 r., IV CSK 563/10, LEX 864020). Skutek materialno-prawny prawomocnego orzeczenia oznacza, że prawomocne orzeczenie odpowiada rzeczywistemu stanowi prawnemu, potwierdza go i czyni go niewątpliwym. Jeśli zatem dane zagadnienie prawne zostało prawomocnie rozstrzygnięte w pierwszym procesie, stanowi kwestię wstępną (prejudycjalną) w innym procesie, w którym dochodzone jest inne żądanie. Związanie prawomocnym wyrokiem oznacza, że sąd obowiązany jest uznać, iż kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku i w późniejszym procesie kwestia ta nie może być już ponownie badana (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2003 r., I CKN 263/01, M. Prawn. 2015, nr 2, s. 85). Nie jest w świetle powyższego dopuszczalne odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnym postępowaniu, chociażby przedmiot tych spraw się różnił (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 2011 r., I PK 225/10, LEX nr 896456).

W uzasadnieniu wyroku z dnia 20 maja 2014 r., I PK 295/13 (LEX nr 1483572) Sąd Najwyższy wyjaśnił ponadto, że związanie prawomocnym wyrokiem oznacza, iż sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku, nawet jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie jest nietrafna. W późniejszej sprawie kwestia ta nie może być już w ogóle badana. Związanie orzeczeniem oznacza niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie. (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2008 r., IV CSK 441/07, LEX nr 376385).

Prawomocne orzeczenie sądu opiera swoje znaczenie na prawach podmiotowych, o które proces się toczył, a udzielając ochrony prawnej (bądź też odmawiając jej udzielenia) realizuje również samo prawo do wymiaru sprawiedliwości, mające swoje konstytucyjne źródła (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Dopuszczenie do możliwości rozbieżnego oceniania zasadności tego samego roszczenia, w tych samych okolicznościach, w różnych orzeczeniach byłoby zaprzeczeniem społecznie oczekiwanych reguł ochrony prawnej i naruszeniem zasady zaufania do wymiaru sprawiedliwości. Moc wiążąca ma gwarantować poszanowanie prawomocnego orzeczenia sądu, regulującego stosunek prawny będący przedmiotem rozstrzygnięcia. Prawomocny wyrok, z punktu widzenia jego prejudycjalnego znaczenia także w innej sprawie, swą mocą powoduje, że nie tylko nie może być zmieniony lub uchylony, ale że nie jest możliwe odmienne ocenianie i uregulowanie tego samego stosunku prawnego, w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych, między tymi samymi stronami (por. też wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r., IV CSK 89/05, OSNC 2007, Nr 1, poz. 15; z dnia 6 marca 2014 r., V CSK 203/13, OSNC 2015, Nr 2, poz. 23; a także z dnia 4 listopada 2016 r., I CSK 736/15, LEX nr 2156645).

Z prawomocnością orzeczenia sądowego ściśle związana jest powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.). Zgodnie z powyższym przepisem wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Natomiast moc wiążąca orzeczenia (art. 365 § 1 k.p.c.) rozważana jest jedynie wtedy, gdy rozpoznawana jest inna sprawa niż ta, w której wydano poprzednie orzeczenie oraz gdy kwestia rozstrzygnięta innym wyrokiem stanowi zagadnienie wstępne. Wynikający z mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia walor prawny zawartego w jego treści rozstrzygnięcia (osądzenia) występuje w nowej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, choć przedmiot obu spraw jest inny. W takiej nowej sprawie skutek pozytywny (materialny) rzeczy osądzonej przejawia się w tym, że rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu (rzecz osądzona) stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2018 r., I PK 121/17, LEX nr 2508169).

Należy przy tym zaznaczyć, że z powagi rzeczy osądzonej korzysta jedynie sentencja wyroku, natomiast jego motywy (zawarte w uzasadnieniu) tylko w takich granicach w jakich stanowią konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu, a przede wszystkim indywidualizacji sentencji wyroku jako rozstrzygnięcia o przedmiocie sporu i w jakim określają one istotę danego stosunku prawnego (tak np. Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 1415/00, LEX nr 53284 oraz z dnia 29 marca 2006 r., II PK 163/05, OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). Znaczenie takie mogą mieć więc tylko te elementy uzasadnienia, które dotyczą rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, w których sąd wypowiada się w sposób stanowczy, autorytarny o żądaniu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2004 r., V CK 528/03, LEX nr 188496 oraz z dnia 21 września 2005 r., V CK 139/05, LEX nr 186929, a także uzasadnienie uchwały tego Sądu z dnia 12 lipca 2018 r., III CZP 3/18, (...).

Tym samym kwestia będąca przedmiotem innego postępowania (prejudycjalnego), tj. ważność umowy o pracę z 27.06.2019 r., stanowiła jednocześnie element podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sprawy w niniejszym postępowaniu z uwagi na to, że zaskarżona decyzja dotyczyła okresu od 7.03.2020 r.

Sąd zważył, że pozwany trafnie przy tym uznał, że od 7.03.2020 r. w/w umowa nie mogła być realizowana skoro wnioskodawca nieprzerwanie przebywał na zwolnieniu lekarskim od 20.01.2020 r. do 30.06.2020 r.

Z ustaleń w niniejszej sprawie wynika przy tym, że w trakcie tego zwolnienia, kiedy płatniczka doskonale zdawała sobie sprawę z tego, że wnioskodawca do 30.06.2020 r. jest niezdolny do pracy z powodu choroby – strony zawarły kolejną umowę o pracę w dniu 26.06.2020 r., w której wskazały, że wnioskodawca rozpocznie wykonywanie pracy od 27.06.2020 r. Uwzględniając także, że płatniczka udzieliła wnioskodawcy urlopu wypoczynkowego od 27.06.2020 r. do 7.07.2020 r. zdaniem Sądu materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje na to, że strony starały się stworzyć pozory tego, że łączy je stosunek pracy także po 26.06.2020 r. choć doskonale wiedziały, że wnioskodawca nie przystąpi do realizacji tej umowy od 27.06.2020 r. Odwołujący uzyskał orzeczenie lekarza medycyny pracy o braku przeciwwskazań do zatrudnienia u płatnika składek dopiero 8.07.2020 r.

Jednocześnie Sąd nie neguje temu, że po 7.07.2020 r. wnioskodawca wykonywał czynności związane z działalnością gospodarczą płatniczki. Zdaniem Sądu materiał dowodowy wskazuje jednak na to, że również po zawarciu umowy z 26.06.2020 r. strony nie były związane rzeczywistym stosunkiem pracy. Wykonywane przez wnioskodawcę czynności były przez niego ewentualnie wykonywane w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej jego żony – płatniczki składek.

Zdaniem Sądu oboje odwołujący nie obalili domniemania, że w spornym okresie jako małżonkowie prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Należy zauważyć, że w spornym okresie wszystkie opłaty za oba mieszkania były regulowane wyłącznie z rachunku bankowego płatniczki, mieszkanie, w którym mieszka płatniczka należy małżeńskiej wspólnoty majątkowej. Wnioskodawca przy tym nie wykazał, że sam ponosił wydatki na własne utrzymanie. W szczególności nie ma żadnego dowodu na to, że skarżący posiadał jakiekolwiek oszczędności, z których mógłby pokryć takie wydatki. Odwołujący obje razem się rozliczają i z konta bankowego żony wnioskodawcy są opłacane wszystkie należności związane z mieszkaniem przy ul. (...). Wnioskodawca nie wykazał, że utrzymywał się z oszczędności, bo takich w ogóle nie wykazał, co wskazuje, że odwołujący utrzymują się ze wspólnych dochodów osiąganych razem z płatniczką i że oboje prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oznacza wspólne zaspokajaniem potrzeb życiowych, czyli ścisłą współpracę w załatwianiu spraw związanych z codziennym prowadzeniem domu. Ponadto także w postępowaniu III AUa 211/21 Sąd Apelacyjny w Łodzi stwierdził, że dokumentacja medyczna skarżącego przeczy temu, że był on w badanym okresie z żoną w separacji.

Należy wskazać, że zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Treść tego przepisu wskazuje, że do uznania za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność konieczne jest to, aby osoba ta była jedną z osób w nim wymienionych tj. małżonkiem, dzieckiem własnym, dzieckiem drugiego małżonka, dzieckiem przysposobionym, rodzicem, macochą, ojczymem albo osobą przysposabiającą, pozostawała z nim we wspólnym gospodarstwie domowym oraz współpracowała przy prowadzeniu tej działalności.

Zgodnie z art. 4 ust. 2 w/w ustawy, płatnikiem składek jest osoba prowadząca działalność gospodarczą. Dotyczy to też osób współpracujących przy prowadzeniu tej działalności.

W myśl zaś art. 36 ust. 1 ustawy systemowej, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie zawiera legalnej definicji pojęcia współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej, dlatego w tym zakresie należy odwołać się do bogatego orzecznictwa sądowego, w którym wyłoniono określone kryteria kwalifikujące. Sąd Najwyższy w wyroku z 20 maja 2008 r., II UK 286/07, przyjął, że za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej, powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, uznać należy taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek wspólny dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie w tym przedsięwzięciu (OSNP 2009 nr 5-6, poz. 241). Tym samym, rodzinna i zwyczajowa pomoc małżonka pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym, jaką świadczy on osobie prowadzącej działalność gospodarczą, nie wypełnia pojęcia współpracy w rozumieniu art. 8 ust. 11 w/w ustawy, gdyż stanowi to w istocie realizację obowiązków uregulowanych w art. 23 i 27 k.r.io. Ponadto, skoro ustawa wiąże przymus ubezpieczenia z uzyskiwaniem dochodów i chroni swym zakresem osoby utrzymujące się z własnej pracy, to właściwe jest uznanie, że współpracą przy prowadzeniu działalności jest takie współdziałanie małżonka, które generuje stałe dochody z tej działalności - wyższe, niż gdyby działalność tę małżonek prowadził samodzielnie (por. wyrok SN z 24 lipca 2009 r., I UK 51/09, OSNP 2011 nr 5-6, poz. 84).

Należy pamiętać, że z chwilą zawarcia małżeństwa, niezależnie od łączącego małżonków ustroju majątkowego powstaje obowiązek: przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o.), uprawnienie do reprezentacji małżonka (art. 29 k.r.o.) oraz uprawnienie do zaciągania zobowiązań służących zaspokajaniu potrzeb rodziny (art. 28 k.r.o.) oraz obowiązek ponoszenia odpowiedzialności z tego tytułu.

Małżonkowie mają obowiązek wspólnego pożycia oraz przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny, którą założyli (por. art. 680 ¹ k.c., art. 28 1 k.r.o.). Zgodnie bowiem z art. 27 k.r.o. małżonkowie zobowiązani są do wzajemnej pomocy i alimentacji (również w zakresie ponoszenia kosztów postępowania sądowego), a na istnienie takiego obowiązku nie ma wpływu ustanowiona rozdzielność majątkowa małżonków (por. postanowienie NSA w W. z 28 września 2011 r., I FZ 196/11, LEX nr 948873). Na marginesie warto też dodać, że nawet osobne zamieszkiwanie małżonków nie wyklucza, w określonej sytuacji, przyjęcia wspólnego prowadzenia gospodarstwa domowego.

Więzy rodzinne nie stanowią samoistnego warunku określającego podstawę prawną ubezpieczeń społecznych – art. 8 ust. 11 ustawy systemowej odwołuje się bowiem do dwóch przesłanek, a mianowicie pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym oraz współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Oba warunki muszą być spełnione łącznie. Współpraca przy prowadzeniu działalności jest najszerzej rozumianą podstawą "zatrudnienia", obejmującą swym zakresem wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, na podstawie umów cywilnoprawnych, a także wszelką pomoc członkowi rodziny w prowadzeniu działalności gospodarczej lub świadczeniu usług bez podstawy prawnej (tak: Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz pod red. B. Gudowskiej, J. Strusińskiej-Żukowskiej, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2011, s. 230).

Sąd Okręgowy podzielił w całości pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 6.01.2009 r., II UK 134/08, (OSNP 2010 nr 13-14, poz. 170), że cechami konstytutywnymi pojęcia "współpraca przy działalności gospodarczej", o której mowa w art. 8 ust. 11 ustawy, są występujące łącznie: a) istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego, b) bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej, c) stabilność i zorganizowanie oraz d) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót. Takie rozumienie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej odpowiada bowiem celom ustawy systemowej wyrażającym się przymusem ubezpieczenia, na zasadzie równości, wszystkich zarobkujących własną pracą (niezależnie od podstawy jej świadczenia). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tego wyroku wyraził pogląd, że okazjonalna pomoc jaką świadczy osobie prowadzącej działalność gospodarczą w tej działalności jego małżonek, prowadzący z nim wspólne gospodarstwo domowe stanowi konsekwencję obowiązku małżonków do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 23 i 27 k.r.o.). Udzielana przez małżonka pomoc w prowadzonej przez drugiego małżonka działalności gospodarczej, w ramach ustawowego obowiązku wzajemnej pomocy jest normalną konsekwencją współdziałania małżonków na rzecz założonej przez nich rodziny i nie podlega zasadzie odpłatności. W powołanym wyżej wyroku z 6.01.2009 r., Sąd Najwyższy zaznaczył, że zgodnie ze słownikiem języka polskiego współpraca oznacza pracę wykonywaną wspólnie z kimś innym; działalność prowadzoną wspólnie; działanie wraz z innymi w ramach jednego przedsięwzięcia; branie udziału w zbiorowej pracy. Z wykładni literalnej wynika zatem, iż termin współpraca przy prowadzeniu działalności, którym operuje art. 8 ust. 11 ustawy systemowej zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność. Wartość działania w ramach współpracy musi być także znacząca.

Również w wyroku Sądu Najwyższego z 23.04.2010 r., II UK 315/09 Sąd Najwyższy uznał, że cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności” w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej są występujące łącznie :1) istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego, muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem; 2) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót. Sąd Najwyższy stwierdził wówczas, że za współpracującego przy prowadzeniu działalności pozarolniczej można uznać tylko taką osobę, która na rzecz tej działalności wykonuje prace takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, że mają one wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, że mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności.

Ocena, czy w konkretnej sytuacji pomoc świadczona przez małżonka może być uznawana za współpracę w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej i stanowiącą w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy podstawę do objęcia tej osoby obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym i rentowymi, wymaga uprzednich ustaleń faktycznych co do charakteru i rodzaju tych czynności.

W rozpoznawanym przypadku materiał dowodowy wskazuje, że wnioskodawca po 7.07.2020 r. wykonując na rzecz płatniczki składek czynności w jej firmie czynił to w ramach współpracy z żoną w zakresie obejmującym istotną działalność firmy małżonki, miał ku temu odpowiednią wiedzę i samodzielnie realizował zadania związane z prowadzeniem firmy płatniczki składek. Materiał dowodowy wskazuje również, że wnioskodawca w tym czasie stale wykonywał czynności w firmie płatniczki, która stanowiła dla małżonków stałe źródło zysków, przy czym waga i charakter wykonywanych czynności przez ubezpieczonego oraz ilość godzin jaką przeznaczał na ich wykonanie prowadzi wniosku, że bez jego stałego zaangażowania w wykonywanie tychże czynności firma płatniczki nie mogłaby działać w takim zakresie w jakim faktycznie funkcjonowała. Ponadto z zeznań świadka Ż. G. wynika, że traktowała wnioskodawcę jak swojego szefa, który zajmował się sprawami bieżącymi w firmie płatniczce, natomiast z płatniczką świadek miała jedynie sporadyczny kontakt. Wszystko to wskazuje na to, iż wnioskodawca powinien podlegać ubezpieczeniom jako osoba współpracująca.

Powyższe uwagi zostały jednak poczynione wyłącznie w tym zakresie w jakim zdaniem Sądu okoliczności sprawy nie pozwalają na ustalenie, że po zawarciu umowy z 27.06.2019 r., ani też po zawarciu kolejnej umowy z 26.06.2020 r. strony łączył ważny stosunek pracy. Ustalenie czy i z jakiego tytułu w spornym okresie wnioskodawca podlegał ubezpieczeniom społecznym należy do ZUS-u, który winien w tej kwestii wydać odrębną decyzję.

Dla rozstrzygnięcia n/n sprawy należy natomiast wskazać, że w przekonaniu Sądu Okręgowego chronologia podjętych przez strony obu umów o pracę czynności, jednoznacznie wskazuje na stworzenie pozoru, że ubezpieczony i jego małżonka prowadząca działalność pozarolniczą, pozostawali w stałych relacjach zawodowych na podstawie zatrudnienia pracowniczego także w okresie objętym aktualnie zaskarżoną decyzją z 28.12.2020 r., tj. od 7.03.2020 r.

Z tych względów zdaniem Sądu pozwany prawidłowo uznał, że od 7.03.2020 r. strony nie pozostawały w stosunku pracy, ani na podstawie umowy z 27.06.2019 r. (której pozorność prawomocnie stwierdzono w postępowaniu VIII U 5098/19), ani na podstawie kolejnej umowy z 26.06.2020 r. Rzeczywistym zamiarem stron obu w/w umów było sztuczne wykreowanie tytułu do ubezpieczeń, nie zaś nawiązanie stosunku pracy, co w konsekwencji implikuje przekonanie, że każda z tych umów nosi znamiona pozorności.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy, na podstawie art.477 ¹§1 k.p.c., oddalił odwołania skarżących, jako bezzasadne, orzekając jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., mając na uwadze, że zgodnie zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, strona przegrywająca obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Niniejszą sprawę w całości wygrał pozwany. Wysokość stawki wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego po 180 zł od każdego z odwołujących się została określona w oparciu o przepis § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018.265 t.j.).