Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant:       sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 listopada 2022 r. w Warszawie

sprawy O. F.

z udziałem J. O. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) (...) J. O. z siedzibą w M. – płatnika składek

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania O. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 4 lutego 2022 r. nr (...) (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że Pani O. F. jako pracownik u płatnika składek J. O. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 21 czerwca 2021 roku.

Sygn. akt VII U 312/22

UZASADNIENIE

O. F. w dniu 15 marca 2022 r. złożyła odwołanie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 lutego 2022 r. nr (...) (...) i wniosła o stwierdzenie, że podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 21 czerwca 2021 roku jako pracownik u J. O..

Uzasadniając stanowisko odwołująca wskazała, że podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na stanowisku asystentki biurowej/ marketingu na czas próbny od dnia 21 czerwca 2021r. do 31 lipca 2021r. w wymiarze czasu pracy wynoszącym 1/2 etatu, a następnie umowy o pracę na czas określony od 1 sierpnia 2021r. do 31 stycznia 2022r. w wymiarze pracy wynoszącym 1/1 etatu. Odwołująca podkreśliła, że poza dowodami wykonywanej pracy posiada również pełną dokumentację pracowniczą. W jej skład wchodzą m.in. umowa o pracę, zakres obowiązków (na piśmie), zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania danej pracy. Do zakresu obowiązków ubezpieczonej należało m. in.: wyszukiwanie i przeglądanie ofert wykonawców, wystawianie i sprawdzanie faktur, wybieranie najlepszych projektów graficznych, pilnowanie terminów płatności, odbieranie i transport produktów, wymyślanie nazw inwestycji, porządkowanie biura, układanie dokumentów, a przede wszystkim prowadzenie korespondencji elektronicznej. J. O. nadzorował jej pracę, którą wykonywała w wyznaczonym przez pracodawcę czasie w godzinach 8:00-17:00 i pod adresem ul. (...) (...), (...)-(...) M.. Wynagrodzenie otrzymywała co miesiąc przelewem na konto bankowe. Odwołująca podniosła, że jej stan zdrowia z dnia 21 czerwca 2021r. nie uniemożliwiał podjęcia dodatkowej pracy, szczególnie że nie jest to ciężka praca fizyczna, a spokojna praca biurowa. Lekarz ginekolog prowadzący ciążę nie sugerował wcześniejszego przejścia na zwolnienie chorobowe. Wyniki wszystkich badań były bardzo dobre (odwołanie, k. 3-5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że zgromadzony w toku postępowania wyjaśniającego materiał dowodowy nie potwierdza wykonywania pracy przez odwołującą, w ramach stosunku pracy, na rzecz płatnika. Poza dokumentacją kadrowo-płacową, oświadczeniami płatnika i odwołującej dowodem jest wydruk kilku wiadomości e-mail, co biorąc pod uwagę kilkumiesięczny okres zatrudnienia jest dość skromnym zbiorem. Odwołująca była jedynym pracownikiem kiedykolwiek zgłoszonym do ubezpieczeń przez płatnika. W okresie niezdolności do pracy odwołującej płatnik nie zatrudnił innego pracownika, samodzielnie wykonując powierzone jej obowiązki, co w ocenie organu wątpliwym czyni istnienie faktycznej potrzeby zatrudnienia odwołującej. Płatnik wskazał jedynie, że zatrudnienie wynikało z potrzeb pracodawcy, nie uprawdopodabniając w żaden sposób, jakie okoliczności i jakiej natury powodowały potrzebę zatrudnienia odwołującej i jakie okoliczności powodują brak potrzeby zatrudnienia pracownika na jej miejsce, w okresie niewykonywania pracy z powodu niezdolności do pracy. W toku postępowania administracyjnego, poza oświadczeniami odwołującej i płatnika oraz dokumentacją kadrowo-płacową, nie pozyskano dowodów potwierdzających faktyczne podjęcie i wykonywanie przez odwołującą zatrudnienia w ramach stosunku pracy (odpowiedź na odwołanie, k. 6-8 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

O. F. (poprzednio W.) jest masażystką, była zatrudniona w (...) (...) przy ul. (...) w W. jako masażystka w wymiarze ½ etatu, pracę świadczyła głównie w soboty i niedziele, a także wieczorami, do jej obowiązkow należało obsługa klienta, wykonywanie masaży i zabiegów kosmetycznych, pomoc w recepcji, ubezpieczona otrzymywała minimalne wynagrodzenie za pracę (wyjaśnienia O. F. na piśmie z dnia 16 grudnia 2021 r. - nienumerowane karty a.r.).

J. O. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) (...) z siedzibą w M. przy ul. (...). Głównym przedmiotem działalności jest marketing. J. O. w związku z dużą ilością dokumentów i innych obowiązków, za namową lekarza postanowił zatrudnić pracownika do pracy biurowej, ponieważ za bardzo się stresował pracą. O. F. dowiedziała się od męża D. F., że J. O. poszukuje asystentki do pomocy przy pracy biurowej i zgłosiła swoja kandydaturę. Po rozmowie kwalifikacyjnej J. O. postanowił zatrudnić O. F. (wyjaśnienia J. O. na piśmie z dnia 17 grudnia 2021 r. - nienumerowane karty a.r., zeznania O. F., k. 55 a.s., zeznania J. O., k. 56 a.s.).

W dniu 21 czerwca 2021 r. J. O. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) (...) i O. F. zawarli umowę o pracę na okres próbny od dnia 21 czerwca 2021r. do 31 lipca 2021r. w wymiarze 1/2 etatu na stanowisku asystentki biurowej / marketingu za wynagrodzeniem wysokości 1.800 zł brutto miesięcznie (umowa o pracę z 21 czerwca 2021 r. – nienumerowane karty a.r.). Następnie w dniu 30 lipca 2021 r. J. O. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...)! i O. F. zawarli umowę o pracę na czas określony od 1 sierpnia 2021r. do 31 stycznia 2022r. w wymiarze pełnego etatu na stanowisku asystentki biurowej / marketingu za wynagrodzeniem wysokości 4.000 zł brutto miesięcznie. W takcie podpisywania umowy o pracę O. F. była w ciąży, ciąża przebiegała bez powikłań, ubezpieczona dobrze się czuła i mogła pracować. Przełożonym O. F. był J. O., wydawał jej polecenia i nadzorował jej pracę, udostępnił odwołującej do używania komputer i drukarkę (umowa o pracę z 30 lipca 2021 r. - nienumerowane karty a.r., zeznania J. O., k. 56 a.s.).

W dniu 21 czerwca 2021 r. O. F. odbyła wstępne szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Orzeczeniem lekarskim z dnia 21 czerwca 2021 r. O. F. wobec braku przeciwwskazań zdrowotnych została uznana za zdolną do podjęcia pracy na stanowisku asystentki biurowej / asystentki marketingu (karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp, orzeczenie lekarskie nr (...) z 21 czerwca 2021 r. - nienumerowane karty a.r.).

Do obowiązków O. F. należało wyszukiwanie i przeglądanie ofert dla klientów, kontakt z podwykonawcami, wystawianie i sprawdzanie faktur, wybieranie najlepszych projektów graficznych, pilnowanie terminów płatności, odbieranie i transport produktów, wymyślanie nazw inwestycji, koordynowanie przebiegu realizacji zamówień, przygotowywanie materiałów promocyjnych, pomoc w organizacji eventów, porządkowanie biura, układanie dokumentów, a przede wszystkim prowadzenie korespondencji elektronicznej e-mail. Wiadomości były przez nią wysyłane z służbowej skrzynki email, z adresu (...) Praca była przez ubezpieczoną wykonywana w godzinach od 8:00-9:00 do 16:00 – 17:00 w siedzibie firmy w M. przy ul. (...) (zakres obowiązków, wiadomości e-mail z dnia 21 czerwca 2021 r., 22 czerwca 2021 r., 24 czerwca 2021 r., 28 czerwca 2021 r., 29 czerwca 2021 r., 30 czerwca 2021 r., 1 lipca 2021 r., 6 lipca 2021 r., 12 lipca 2021 r., 27 lipca 2021 r., 24 sierpnia 2021 r., 9 września 2021 r., 23 września 2021 r., 4 października 2021 r., 6 października 2021 r., 13 października 2021 r., 14 października 2021 r. - nienumerowane karty a.r., pendrive USB, k. 24 a.s.).

Wynagrodzenie było wypłacane przelewem na rachunek bankowy, za miesiąc czerwiec 1.356,43 zł i 555,02 zł, za miesiąc sierpień 2.821,96 zł, za miesiąc wrzesień 2.907,96 zł, za miesiąc październik 2.907,90 zł, za miesiąc listopad 1.591,13 zł (potwierdzenia przelewów - nienumerowane karty a.r.).

Od dnia 15 października 202021 r. O. F. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej na okres ciąży (bezsporne).

Płatnik składek nie zatrudnił innej osoby na zastępstwo za ubezpieczoną, obowiązki biurowe i kontakt e-mail wykuje samodzielnie J. O., a wsparcie marketingowe i przygotowywanie ofert płatnik powierzył firmie zewnętrznej (...) (...) Sp. z o.o., której wypłaca wynagrodzenie za współpracę w wysokości 2.000 zł netto (zeznania J. O., k. 56 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 6 grudnia 2021 r. działając na podstawie art. 61 § 1 i § 4 k.p.a. oraz art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zawiadomił O. F. i J. O. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych O. F.. Następnie, po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, w dniu 4 lutego 2022 r. wydał decyzję nr (...) w której na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 58 § 2 k.c. oraz art. 22 § 1 k.p. i art. 300 k.p. stwierdził, że O. F., jako pracownik u płatnika składek J. O. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 21 czerwca 2021 r. (zawiadomienia z dnia dniu 6 grudnia 2021 r. i decyzja z dnia 4 lutego 2022 r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, a także w oparciu o zeznania ubezpieczonej O. F. i zainteresowanego J. O..

Wymienione dokumenty, złożone przez odwołującą spółkę się oraz te, które zostały stworzone przez organ rentowy, Sąd ocenił jako wiarygodne. Z uwagi na to, że strony sporu nie zgłosiły zastrzeżeń wobec ich formy i treści, to Sąd uwzględniając zeznania stron, z których wynikają te same okoliczności, poczynił na podstawie tych dokumentów ustalenia faktyczne.

Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania ubezpieczonej O. F. i zainteresowanego J. O. były bowiem zbieżne i wzajemnie się uzupełniały oraz były spójne z tym, na co wskazują dokumenty, a w szczególności wiadomości e-mail dołączone do akt sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie O. F. podlegało uwzględnieniu.

Sporne w rozpatrywanej sprawie było to, czy O. F. od dnia 21 czerwca 2021 r. realizowała umowę o pracę u płatnika składek J. O. i czy z tego tytułu powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Aby tę kwestię rozstrzygnąć należało dokonać szczegółowej wykładni przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2022r., poz. 1009), zwanej dalej ustawą systemową. Art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy systemowej następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 kodeksu pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2022r., poz. 1510, dalej: k.p.) pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy wskazywał, że brak jest dowodów potwierdzających faktyczne świadczenie pracy przez O. F.. Uzasadniając decyzję organ rentowy powołał się na treść art. 58 § 2 k.c. wskazując, że zawarta między stronami umowa o pracę z dnia 21 czerwca 2021 r. jest nieważna, jako czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Organ rentowy podkreślił, że jedynym celem zgłoszenia odwołującej do ubezpieczeń była chęć uzyskania świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Jak wynika z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

Powołanie się na przepis art. 58 § 2 k.c. z uwagi na wystąpienie celu obliczonego na naruszenie zasad współżycia społecznego, możliwe jest wyjątkowo. Tylko w przypadku uznania, że zawarta umowa o pracę nie była faktycznie wykonywana przez strony, istnieje możliwość oceny w płaszczyźnie zgodności jej celu z zasadami współżycia społecznego. Nie można natomiast przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca cel w postaci chęci uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, to czynność prawna jest nieważna z mocy art. 58 § 2 k.c. Sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy również o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak i inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak chociażby chęć uzyskania środków utrzymania (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 maja 2018r., III AUa 858/17).

Zdaniem Sądu Okręgowego, wobec dokonanych w sprawie ustaleń nie można przypisać ani ubezpieczonej, ani płatnikowi składek, że zgłoszenie O. F. do ubezpieczeń społecznych nosiło znamiona świadomego i zamierzonego działania, którego celem był uzyskanie w sposób nieuprawniony świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zdaniem Sądu w uzasadnieniu skarżonej decyzji nie ma argumentów, które można byłoby uznać za wystarczające do sformułowania takiego twierdzenia. Umowa o pracę faktycznie była przecież realizowana, co potwierdził zgromadzony materiał dowodowy, a więc o pozorności nie może być mowy, tym bardziej, że zaistniały te elementy, na które wskazuje art. 22 § 1 k.p., a mianowicie praca była wykonywana odpłatnie, a także w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę oraz pod jego kierownictwem. W rozważanym przypadku, zdaniem Sądu, wystąpiły więc wszystkie elementy konieczne dla zaistnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Dodatkowo zgromadzony materiał dowodowy potwierdził faktyczne wykonywanie pracy przez O. F.. Dowodem wskazującym na taki fakt są dokumenty, zeznania odwołującej oraz świadka, które potwierdzają, że ubezpieczona wykonywała zadania, jakie zostały przypisane do powierzonego jej stanowiska pracy, a więc obieranie i wysyłanie korespondencji e-mail , wystawianie i wysyłanie faktur, wybieranie projektów graficznych, porządkowanie dokumentacji, pilnowanie terminów płatności, odbieranie i transport produktów, koordynowanie przebiegu realizacji zamówień, przygotowywanie materiałów promocyjnych, pomoc w organizacji eventów.

W rozpatrywanej sprawie niemalże pierwszoplanowa była dla organu rentowego niezdolność do pracy ubezpieczonej w związku z ciążą powstała w niedługim czasie po zawarciu umowy o pracę. W tym miejscu przypomnieć należy, że zgodnie z jednomyślnym orzecznictwem Sądu Najwyższego chęć uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zgodna z prawem i zasadami współżycia społecznego. Dlatego nie można przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca taki właśnie cel, to czynność prawna jest nieważna z mocy art. 58 § 1 lub 2 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012r., I UK 265/11, LEX nr 1169836). Sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia również nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 25 stycznia 2005r., II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235; z 5 października 2005r., I UK 32/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 249; z 28 kwietnia 2005r., I UK 236/04, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 28; z 11 stycznia 2006r., II UK 51/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 366, z 22 czerwca 2015r., I UK 367/14, niepublikowany). Organ rentowy stwierdzając nieważność oświadczeń stron umowy o pracę, dokonał pobieżnej analizy materiału dowodowego, a poza tym oparł się wyłącznie na domniemaniach i powiązaniach jedynie dwóch faktów – zawarcia umowy o pracę i niezdolności pracownika do pracy. Na akceptację nie zasługuje zarzut organu rentowego, że jedyną motywację do zawarcia umowy o pracę z płatnikiem składek było zabezpieczenie sytuacji materialnej w związku z przewidywanym okresem macierzyństwa. Zaznaczenia wymaga okoliczność, że krótki okres od zgłoszenia do ubezpieczeń do powstania niezdolności do pracy nie był zaplanowany przez ubezpieczoną w związku z planowanym macierzyństwem, ponieważ ubezpieczona w momencie podpisania umowy o pracę z płatnikiem składek w wymiarze ½ etatu była już zatrudniona w takim samym wymiarze u innego pracodawcy. Chęć uzyskania przez ubezpieczoną dodatkowego dochodu do budżetu domowego w związku z spodziewanym macierzyństwem była motywacją, która jest w pełni uzasadniona. Odwołująca czuła się dobrze i mogła pracować, co potwierdzają między innymi wiadomości e-mail, które były przez nią wysyłane ze służbowej skrzynki e-mail, które wysyłała głównie w godzinach porannych, a więc wieczorami i weekendami mogła kontynuować pracę jako masażystka u innego pracodawcy. W związku z powyższym, nawet gdyby O. F. celowo zawarła umowę, aby uzyskać świadczenia w związku z chorobą i macierzyństwem, to nie czyni to umowy o pracę pozorną, gdyż była realizowana. Wbrew twierdzeniom organu rentowego, Sąd nie znalazł też podstaw do stwierdzenia, by doszło do naruszenia w rozważanym przypadku zasad współżycia społecznego. Niezdolność do pracy O. F. nastąpiła dopiero po upływie terminu obowiązywania umowy zawartej na okres próbny i dopiero po upływie ponad 2 miesięcy od zawarcia umowy o pracę. Od podjęcia zatrudnienia u płatnika składek do powstania niezdolności do pracy ubezpieczonej upłynęły 4 miesiące, ale i ta okoliczność nie świadczy o nieważności umowy o pracę, gdyż kobieta w ciąży – tak jak i ta, która w takim stanie nie pozostaje – ma prawo podjąć zatrudnienie i to nawet, jeśli wie o ciąży. Niezależnie od powyższego należy zaznaczyć, że ciąża może być też zaawansowana i nie stoi na przeszkodzie nawiązaniu stosunku pracy, jeśli faktycznie jest on realizowany. Fakt ciąży nie przekreśla bowiem aktywności zawodowej. Przepisy prawa nie zawierają żadnych ograniczeń, jeśli chodzi o to, w jakim czasie może dojść do nawiązania stosunku pracy. Przepisy nie wskazują również przez jaki okres powinny być opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, by późniejsza wypłata świadczeń związanych z chorobą i macierzyństwem nie naruszała zasad solidaryzmu, równego traktowania ubezpieczonych, ochrony interesów i nie pokrzywdzenia innych ubezpieczonych oraz nieuszczuplania środków zgromadzonych w ramach ubezpieczenia. W takiej sytuacji nie ma podstaw, by z uwagi na stan, w jakim ubezpieczona się znajdowała, czynić zarzuty nawiązania nieważnego stosunku pracy.

Organ rentowy stwierdzając nieważność oświadczeń stron umowy o pracę, dokonał pobieżnej analizy materiału dowodowego, a poza tym oparł się wyłącznie na domniemaniach i powiązaniach jedynie dwóch faktów – zawarcia umowy o pracę i niezdolności pracownika do pracy. Organ rentowy pominął natomiast wskazane wyżej okoliczności, a także dopełnienie przez strony stosunku pracy formalności, jakie wiążą się z zawarciem umowy o pracę. Przed podjęciem pracy ubezpieczona została przeszkolona w zakresie BHP, a następnie została zawarta umowa o pracę. Ponadto ubezpieczona uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy na stanowisku asystentki biurowej / asystentki marketingu.

Innym zagadnieniem, które zostało poddane ocenie Sądu, było to, czy zatrudnienie ubezpieczonej było realizowane w warunkach podporządkowania pracodawcy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia 2016r., właściwość ta nie została zdefiniowana. Powszechnie przyjmuje się, że obejmuje ona polecenia i sferę organizacyjną. Pojęcie kierownictwa pracodawcy, o którym mowa w art. 22 § 1 k.p., nie ma jednowymiarowego kształtu. Dostrzegalna jest tendencja do "rozluźnienia" tego rygoru w stosunku do poszczególnych grup pracowniczych albo z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy. Podporządkowanie pracownika może polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań, natomiast co do sposobu ich realizacji pracownik ma pewien zakres swobody. Pojęcie podporządkowania pracownika pracodawcy ewoluuje w miarę rozwoju stosunków społecznych (II PK 81/15). W rozpatrywanej sprawie nie ulega wątpliwości, że ubezpieczona była podporządkowana pracodawcy. Wykonywała pracę w miejscu i czasie przez niego wskazanym, a ponadto była zobowiązana do wykonywania wydawanych jej poleceń związanych z pracą. Takie polecenia do ubezpieczonej kierował będący jej przełożonym J. O. który przekazywał jej obowiązki do wykonania, zapewnił jej w tym celu komputer i drukarkę. Obowiązki były przez niego przekazywane także za pośrednictwem wiadomości e– mail, w których zlecał ubezpieczonej konkretną czynność do wykonania. Ubezpieczona wykonując swoje obowiązki i kontaktując się z kontrahentami i klientami płatnika składek przesyłała również informacje do wiadomości J. O.. Płatnik składek wykazał, że zachodziła potrzeba zatrudnienia pracownika do pomocy w biurze, bowiem jak wynika z wiadomości e-mail wysyłanych przez ubezpieczoną, to ona przekazywała klientom faktury w imieniu J. O., a więc miała styczność z dokumentami płatnika składek i zajmowała się ich obiegiem. Okoliczność, że na miejsce ubezpieczonej płatnik nie zatrudnił innej osoby, również nie świadczy o braku konieczności zatrudnienia pracownika, ponieważ jak wynika z wiarygodnych zeznań J. O., to on przejął obowiązki ubezpieczonej związane z obsługa dokumentacji, a działania związane z wsparciem marketingowym powierzył na zasadzie współpracy B2B spółce (...) (...) Sp. z o.o. na wynagrodzeniem 2.000 zł netto.

Dodatkowo, zdaniem Sądu, nie zaistniały w sprawie okoliczności, które wskazywałyby, że umowa z dnia 21 czerwca 2021 r. winna być oceniona jako zmierzająca do obejścia prawa czy jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jak było wskazywane, organ rentowy powoływał się na nieważność umowy i z tych przyczyn, lecz nie przedstawił argumentacji, która by to potwierdzała. W zasadzie ograniczył się do powołania przepisów i postawienia zarzutu bez pogłębionej analizy i bez odniesienia do zgromadzonych dowodów. Tymczasem do postępowania odrębnego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w zakresie postępowania dowodowego ma zastosowanie - bez żadnych ograniczeń - reguła wynikająca z przepisu art. 232 k.p.c. To z kolei oznacza, że obowiązuje zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę, a wydanie decyzji przez organ rentowy w postępowaniu administracyjnym nie zwalnia tego organu od udowodnienia przed sądem jej podstawy faktycznej, zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu wynikającą z przepisu art. 6 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2010r., II UK 148/09 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 września 2012r., III AUa 529/12).

Uwzględniając powołane okoliczności Sąd ocenił, że umowa o pracę łącząca O. F. oraz J. O. nie była nieważna. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że zamiarem stron umowy o pracę, było świadczenie pracy, a nie jak wskazuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych, uzyskanie przez ubezpieczoną świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Ponadto, Sąd oceniając, że umowa nie była pozorna, wziął pod uwagę, że za taką nie można uznać umowy, która w rzeczywistości była wykonywana, tj. takiej, w ramach której pracownik faktycznie świadczy na rzecz pracodawcy pracę podporządkowaną. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 czerwca 2006 roku (II UK 202/05), wskazując że nie jest istotne, czy strony zawierające umowę o pracę miały realny zamiar wzajemnego zobowiązania się przez pracownika do świadczenia pracy, a przez pracodawcę do zapewnienia pracy i wynagrodzenia za nią, lecz to, czy taki zamiar stron został w rzeczywistości zrealizowany.

Jeśli chodzi o wysokość wynagrodzenia O. F., które zostało ustalone w wysokości 4.000 zł brutto miesięcznie i nie budziło zastrzeżeń organu rentowego, dlatego też Sąd nie rozważał, czy było ono wygórowane, gdyż czym innym jest określenie podstawy wymiaru składki, a czym innym sam tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym. Zaskarżona decyzja ma za przedmiot tylko podleganie ubezpieczeniom społecznym i nie obejmuje innych kwestii, stąd sama wysokość zgłoszonej podstawy wymiaru składek nie ma znaczenia. Organ rentowy, jeśli stwierdziłby, że jest ona wygórowana, ale umowa faktycznie była realizowana, ma możliwość ukształtowania stosunku pracy z wynagrodzeniem niższym niż ustalone przez strony. Nie istnieje natomiast możliwość, aby zbyt wysoką podstawę wymiaru składek czynić powodem wykluczenia z ubezpieczeń społecznych.

Konkludując, w rozpatrywanej sprawie ustalone przez Sąd okoliczności, które zostały omówione, nie wskazują, by działania stron były naganne oraz by stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji było zasadne. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż strony realizowały podpisaną umowę. W związku z powyższym, nie może być mowy o nieważności umowy o pracę.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., należało zmienić zaskarżoną decyzję poprzez przyjęcie, że O. F. jako pracownik u płatnika składek J. O. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 21 czerwca 2021 roku.