Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2023r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu w I Wydziale Cywilnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Michał Włodarek

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Dulas

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 lutego 2023r. w K.

sprawy z powództwa M. S. (PESEL (...))

przeciwko pozwanym

Towarzystwu (...) S.A. z/s w W. (KRS (...))

G. R. prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s w N. 1 (NIP(...))

o zapłatę

zasądza od pozwanych Towarzystwa (...) S.A. z/s w W. i G. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s w N. 1 na rzecz powoda M. S. kwotę 15.000,00zł (piętnaście tysięcy złotych 00/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 18 czerwca 2020r. do dnia zapłaty,

z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia pozostałego,

oddala powództwo w pozostałej części,

nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kaliszu tytułem części nieuiszczonych wydatków:

- od powoda M. S. kwotę 917,23zł (dziewięćset siedemnaście złotych 23/100),

- solidarnie od pozwanych Towarzystwa (...) S.A. z/s w W. i G. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s w N. 1 kwotę 917,23zł (dziewięćset siedemnaście złotych 23/100),

zasądza solidarnie od pozwanych Towarzystwa (...) S.A. z/s w W. i G. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s w N. 1 na rzecz powoda M. S. kwotę 500,00zł (pięćset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości w stosunku rocznym odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 82/21

UZASADNIENIE

W dniu 21 stycznia 2021 powód M. S. skierował do tut. Sądu w stosunku do pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z/s w W. żądanie zasądzenia kwoty pieniężnej w wysokości 10.000,00zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 18 czerwca 2020r. do dnia zapłaty tytułem częściowego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a ponadto zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w dniu 15 kwietnia 2020r. przechodząc przez rynek w S., który był rewitalizowany przez firmę (...) potknął się upadając całym ciężarem ciała na lewą rękę przez co doznał urazu. Firma (...) wykonawca prac budowlanych przejęła teren budowy, na którym przewrócił się poszkodowany od Urzędu Miasta i Gminy S. – inwestora.

Powód podniósł, że w dniu 15 kwietnia 2020r. razem z żoną przechodził chodnikiem lewą stroną placu w S. od sklepu rybnego w stronę apteki. Przejście nie było zabezpieczone ani siatką, ani taśmą. Brak było jakiejkolwiek informacji o zakazie poruszania się, nie było żadnej tabliczki informacyjnej. Połączenie starego z nowym chodnikiem nie było w żaden sposób zabezpieczone. W miejscu łączenia chodników był uskok, który nie był nawet zaznaczony taśmą. Wejściem, którym wchodził powód wraz z żoną nie wyjeżdżały żadne samochody, gdyż był to wąski chodnik i obok rosły drzewa, więc nierealne było, aby pojazdy tam wykręciły. Pojazdy jeździły dalej do nowo budowanej drogi. Od strony apteki nie było żadnych ogrodzeń, siatek, taśm. Z przeciwka mijał pokrzywdzonego i jego żonę starszy pan, który też szedł tym samym chodnikiem od strony apteki. Samochód ciężarowy stał po prawej stronie około 20 m od pokrzywdzonego i jego małżonki, więc niemożliwym jest, aby pokrzywdzony przechodził tuż za samochodem. Nie były składowane w pobliżu żadne materiały budowlane. Nie było żadnych tablic informacyjnych ani wiszących, ani połamanych. Dopiero na 2 dzień ktoś wieszał tabliczki na siatkach. Każdy mógł swobodnie wejść i się poruszać przez plac budowy, który nie był w żaden sposób zabezpieczony.

W dacie zdarzenia przedsiębiorstwo (...) posiadało umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzonej działalności zawartą z Towarzystwem (...) S.A. z/s w W. potwierdzoną polisą numer (...).

Jako podstawę prawną żądania powód wskazał treść przepisów art. 652 kc, art. 415 i art. 429 kc.

Powód dokonał zgłoszenia w pozwanym Towarzystwie zaistnienia zdarzenia, natomiast pozwany w stanowisku z dnia 10 czerwca 2020r. podniósł, iż szkoda powstała z wyłącznej winy poszkodowanego, który postanowił przejść przez jezdnię w miejscu niedozwolonym nieprzeznaczonym do ruchu pierwszego.

Zdaniem powoda zabezpieczenie placu budowy było niezgodne z tymczasową organizacją ruchu w centrum Miasta S., zgodnie z którą wszystkie niebezpieczne miejsca w obrębie prowadzonych robót powinny być zabezpieczone znakami, taśmami lub barierkami oraz ogrodzeniem zgodnie z zasadami BHP chroniąc przed dostępem osób trzecich.

W ocenie powoda na wykonawcy prac budowlanych ciążę również szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi wypadku na terenie prowadzonej budowy w oparciu o przepis artykułu 22 ust. 1 ustawy prawa budowlanego oraz § 8 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych.

Powód podał dalej, że po upadku z bólami lewej ręki zgłosił się na Szpitalny Oddział Ratunkowy Szpitala w K., gdzie rozpoznano u niego złamanie głowy kości promieniowej lewej oraz stłuczenie barku i ramienia. U powoda wykonano badanie RTG stawu barkowego, po czym unieruchomiono poszkodowanemu lewą rękę w szynie gipsowej. Powód kontynuował leczenie, przeszedł również zabiegi rehabilitacyjne.

Powód nadal odczuwa negatywne skutki zdarzenia w obszarze zdrowia fizycznego i psychicznego.

W odpowiedzi na pozew pozwany Towarzystwo (...) S.A. z/s w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tego kwalifikowanego pisma procesowego pozwany podniósł, iż mniejszym postępowaniu brak jest winy ubezpieczonego, co do zaistnienia i skutków zdarzenia wypadkowego z dnia 15 kwietnia 2020r.

Zdaniem pozwanego cały teren budowy przed rozpoczęciem prac rewitalizujący został odpowiednio ogrodzony. Do zabezpieczenia terenu użyto wysokich tymczasowych ogrodzeń budowlanych typu ażurowego, zamocowano znaki ostrzegawcze – teren budowy wstęp wzbroniony, postawiono biało czerwone słupki ostrzegawcze.

Zdaniem pozwanego brak jest podstaw do uznania odpowiedzialności ubezpieczonego za skutki zdarzenia z dnia 15 kwietnia 2020r., a tym samym do uznania roszczenia przez pozwane Towarzystwo.

Pozwany z ostrożności procesowej zakwestionował również wysokość dochodzonych przez powoda roszczeń i podniósł zarzut przyczynienia powoda do zaistnienia szkody w wysokości 90%.

Postanowieniem z dnia 24 lutego 2021r. Sąd Rejonowy w Kaliszu w sprawie o sygn. akt I C 82/21 wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego G. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s N. 1.

W wyniku tego wezwania w/w wstąpił do niniejszego procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwany G. R. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s N. 1 wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany podniósł, iż kwestionuje powództwo co do zasady i co do wysokości.

Pozwany podniósł, że powód pokonując prawidłowo ustawione ogrodzenie terenu, wkroczył bez pozwolenia na teren budowy oraz obszar zagrożony, ignorując zabezpieczenia oraz oznaczenia terenu budowy oraz pomimo zwrócenia poszkodowanemu uwagi przez pracowników pozwanego, aby ten niezwłocznie opuścił teren budowy, powód zignorował uwagi i podążał wewnątrz terenu budowy, spiesząc się i nie zachowując przy tym podstawowej ostrożności, co ostatecznie doprowadziło do tego, że przewrócił się na terenie budowy.

Pozwany zakwestionował charakter uszczerbku doznanego przez powoda w wyniku zdarzenia podnosząc, że nie ma on charakteru trwałego, a ponadto zakwestionował doznany przez powoda rozmiar szkody.

Pozwany podniósł, że szkoda powstała wyłącznie z winy poszkodowanego i to on wyłącznie ponosi odpowiedzialność za zaistnienie wypadku jego skutki.

Z ostrożności procesowej pozwany podniósł zarzut przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody w rozmiarze 90%.

W piśmie procesowym z dnia 16 listopada 2021r. powód rozszerzył żądanie odszkodowawcze o dalszą kwotę 20.000,00zł tytułem zadośćuczynienia.

W wyniku zmiany jakościowej powództwa powód wniósł o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz łącznie kwoty 30.000,00zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 18 czerwca 2020r. do dnia, a ponadto podtrzymał uprzednio zgłoszone roszczenia oraz wniósł o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Pozwani zakwestionowali również w całości rozszerzenie żądań odszkodowawczych i wnieśli o ich oddalenie w całości.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Miasto i Gmina S. jest zarządcą i dysponentem nieruchomości stanowiącej Rynek Miasta. Nieruchomość ta została objęta inwestycją budowalną, której efektem miała być jej rewitalizacja. Obejmowała ona m.in. przebudowę części obszaru do rewitalizacji, w tym przebudowę dróg wraz z niezbędną infrastrukturą oraz środkową część (...) z elementami małej architektury, ciągi komunikacji pieszej i kołowej, parkingi, fontanny posadzkowe, ławki, kosze na śmieci, słupy ogłoszeniowe, stojaki na rowery, tablice informacyjnej itp.

W wyniku przeprowadzonego przetargu wyłoniono wykonawcę realizacji inwestycji w osobie G. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s N. 1. W celu realizacji inwestycji wykonawca powołał konsorcjum, którego był głównym reprezentantem.

W celu przeprowadzenia zaplanowanych prac budowalnych obszar inwestycji przekazano do dyspozycji w/w wykonawcy.

G. R. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s N. 1 w listopadzie 2019r. przejął od inwestora teren budowy i od tego momentu był odpowiedzialny za bezpieczeństwo osób i mienia znajdujących się w przestrzeni realizowanego przedsięwzięcia.

W ramach inwestycji wykonawca realizował etapami roboty przygotowawcze, roboty sanitarne, roboty ziemne, przebudowy, nawierzchnię bitumiczną, nawierzchnię utwardzoną z kostki granitowej, roboty wykończeniowe, elementy ulic.

W dniu 15 kwietnia 2020r. powód M. S. wraz z żoną J. S. przyjechał kierowanym przez niego pojazdem na Rynek w S. parkując samochód w obszarze wykonywanych tam robót budowlanych.

Teren wokół rynku był wygrodzony, ustalone zostały przejścia dla pieszych, nastąpiła zmiana organizacji ruchu.

Po zaparkowaniu pojazdu powód wraz z żoną skierowali się do apteki znajdującej się w linii prostej w nieznacznej odległości patrząc od miejsca pozostawionego auta.

Powód, na podstawie towarzyszących okoliczności, tj. wyglądu tego miejsca, w tym istniejących ograniczeń w przemieszczaniu się wynikających z zastosowanych systemów bezpieczeństwa, składowanych tam materiałów budowlanych, obecności robotników, działających maszyn i przemieszczających się pojazdów miał świadomość, iż znajduje się na terenie budowy, gdzie wykonywane są m.in. prace ziemne.

Idąc do apteki powód nie przemieszczał się wytoczonymi przejściami dla pieszych, a wybrał drogę na wprost przebiegającą przez centralną część remontowanego (...), gdzie w tamtym czasie były wykonywane prace dotyczące wymiany nawierzchni.

Wejście w ten obszar rynku i realizowanych tam pac nie był wyłączony, ani zabezpieczony przed dostępem osób trzecich. Pracownicy wykonawcy nie nadzorowali w tym miejscu ruchu pieszych.

Powód mając wiedzę i rozeznania, co do warunków w jakich się znajduje, nie mając jednak świadomości co do rodzaju i charakteru zagrożeń i niebezpieczeństw kontynuował przechód w kierunku apteki. Powód wszedł na teren prac budowlanych przez odsłonięte przęsła ogrodzenia zabezpieczającego.

W dacie zdarzenia panowały dobre warunki atmosferyczne.

W miejscu zdarzenia w remontowanej warstwie wierzchniej znajdowały w obszarze jej struktury ubytki wynikające z wymiany nawierzchni oraz obniżenia i wywyższenia spowodowane etapem realizacji i zaawansowaniem prac budowalnych. Brak było informacji wykonawcy o nierównościach w nawierzchni oraz oznakowania miejsc nierówności, wgłębień i zagłębień, wyrw czy wyłomów.

Powód przechodząc we wskazanym miejscu i czasie wobec różnicy poziomów w nawierzchni i trwającym procesem jej odtworzenia we fragmencie potknął się w płaszczyźnie przejścia, co spowodowało jego upadek na podłoże. Powód upadł gwałtownie uderzając masą ciała o powierzchnię. Po przewróceniu się powód poczuł nagły i intensywny ból w lewej ręce, miał trudności ze wstaniem.

Na skutek upadku powód doznał obrażeń ciała.

( oświadczenie P. F. k. 10, zdjęcia k. 11-18, 102-110, 134-152, płyta Cd. dokumenty akt szkodowych – płyta Cd. k. 68, plan zabezpieczenia budowy k. 181-186, decyzja starosty (...) k. 204-205, decyzja wojewody (...) k. 206-209, zeznania świadka J. S. k. 155v-156 01:16:37-01:39:34, zeznania świadka P. F. k. 156 01:39:34-01:59:51, częściowo zeznania świadka K. K. k. 156-156v 01:59:51-02:36:20, częściowo zeznania świadka M. P. k. 156v 02:36:20-02:48:02, częściowo zeznania świadka Z. G. k. 156v-157 02:48:02-03:00:46, przesłuchanie powoda M. S. k. 154v-155 00:12:32-00:54:07, przesłuchanie pozwanego G. R. k. 155-155v 00:54:07-01:16:37, z akt postępowania PR 2 Ds.737.2020:, oświadczenie k. 5, zdjęcia k. 6-10, protokół przekazania terenu budowy k. 11, protokół przyjęcia ustanego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej – M. S. k. 15-16, protokół przesłuchania świadka P. F. k. 22-23, pismo (...) w S. k. 24, protokół przekazania terenu i placu budowy k. 25-26, protokół oględzin miejsca k. 29-30, protokół przesłuchania świadka G. R. k. 38-39, umowa k. 40-46, dokumentacja techniczna k. 47-58, protokół przesłuchania świadka K. K. k. 59-60, protokół przesłuchania świadka J. S. k. 66-67, protokół przesłuchania świadka M. P. k. 72, protokół przesłuchania świadka Z. G. k. 75-80, załącznik – segregator koloru niebieskiego wraz z dokumentacją dla inwestycji „Rewitalizacja S. – Ludzie – P. – Zmiany)

W dniu zdarzenia powodowi udzielono pomocy medycznej w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym Wojewódzkiego Szpitala (...) w K..

U powoda rozpoznano złamanie nasady bliższej kości promieniowej. Złamanie kości promieniowej lewej.

U powoda wykonano badanie RTG oraz zaopatrzono go w szynę gipsową, a ponadto zlecono przyjmowanie leków i kontrolę w poradni ortopedycznej.

Powód kontynuował leczenie specjalistyczne.

W kolejnych dniach po zdarzeniu powód odczuwał ból, zażywał leki przeciwbólowe.

Po wypadku i w okresie rekonwalescencji powód wymagał pomocy osób trzecich przy wykonywaniu czynności życia codziennego, dojazdów do placówek medycznych i na rehabilitację.

Z uwagi na rodzaj i charakter doznanego uszczerbku na zdrowiu powód pozostawał pod bezpośrednią opieką żony J. S..

Powód przeszedł rehabilitację usprawniającą.

Do chwili obecnej powód nie odzyskał pełnej sprawności i nadal odczuwa ból oraz dyskomfort w obszarze zdrowia fizycznego i psychicznego.

W związku ze zdarzeniem powód korzystał ze zwolnień od pracy zawodowej.

(karta informacyjna leczenia szpitalnego k. 19 -20, historia choroby k. 21-27, 51-52, 57, 91-92, 153, 253-257, 283-284, 319-321, 323-325, 406-409, wydruk (...) k. 111, wydruk ze strony internetowej k. 112-130, inf. NFZ k. 214-215, zeznania świadka J. S. k. 155v-156 01:16:37-01:39:34, przesłuchanie powoda M. S. k. 154v-155 00:12:32-00:54:07 )

Orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w K. z dnia 26 stycznia 2021r. nr PZ.4010. (...).2020 zaliczono powoda od dnia 22 grudnia 2020r. do lekkiego stopnia niepełnosprawności na czas określony do dnia 31 stycznia 2025r.

( orzeczenie k. 58, 190-201)

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 26 lipca 2022r. w sprawie o sygn. akt V U 847/21 z odwołania powoda M. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W.. z dnia 28 lipca 2021r. nr (...) przyznano powodowi rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 10 kwietnia 2021r. na okres do dnia 18 grudnia 2023r.

( wyrok SO V U 847/21 k. 423)

Z punktu widzenia ortopedycznego w związku ze zdarzenie z dnia 15 kwietnia 2020r. u powoda rozpoznano złamanie głowy kości promieniowej lewej.

U powoda zastosowano klasyczne – nieoperacyjne zasady leczenia obrażeń pourazowych, które przebiegało w trybie ambulatoryjnym.

Z powodów ortopedycznych u powoda na skutek urazów z dnia 15 kwietnia 2020r. powstał trwały uszczerbek na zdrowiu w rozmiarze 10%.

( opinia biegłego ortopedy k. 262-266, 300)

Roboty budowlane na (...) w S. prowadzone były na podstawie zawartej umowy pomiędzy Miastem i Gminą S. a przedsiębiorstwem pozwanego (...) G. R. z/s w N.. Zostały dopełnione wszelkie formalności z tym związane. Została przekazana dokumentacja budowlana, został przekazany plac budowy. Został ustanowiony nadzór inwestorski. Ze strony wykonawcy został ustanowiony kierownik budowy, kierownik robót, była prowadzona i wykonana dokumentacja budowy, między innymi opracowany plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Na podstawie projektu czasowej organizacji ruchu zostały wydzielone przejścia dla ruchu pieszych oraz przejazdu pojazdów na poszczególnych etapach realizacji i zaawansowania robót. Ze względu na prowadzenie robót w miejscu publicznym i konieczności zapewnienia dostępu do funkcjonujących na przedmiotowym terenie placówek i instytucji dokonano podziału organizacji ruchu na 3 etapy, w zależności od miejsca prowadzenia robót.

Autor opracowania projektu czasowej organizacji ruchu zawarł szczegółowe wytyczne dla wykonawcy odnośnie do lokalizacji oznakowania zabezpieczenia miejsc niebezpiecznych, ze wskazaniem kto za ten proces odpowiada oraz terminów ich wprowadzenia.

Zgodnie z przepisami ustawy prawo budowlane za zorganizowanie prowadzenia robót na budowie i zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy za ich przestrzegania odpowiada kierownik budowy.

Wykonawca robót zabezpieczył cały teren budowy przed rozpoczęciem prac rewitalizujący w dniu 4 listopada 2019r., po wejściu na teren robót. Teren budowy robót rewitalizacyjnych to plac w formie zbliżonej do prostokąta z zabudową wokół i biegnącymi również wokół przy budynkach ulicach dla ruchu pojazdów, z chodnikami dla pieszych oraz wyznaczonymi miejscami do parkowania pojazdów. Środek placu nazywany potocznie wyspą, na którym docelowo w ramach zagospodarowania wykonano kamienne nawierzchnie, zieleń wysoką i niską, fontanny oraz elementy małej architektury. Zabezpieczenie polegało na wyznaczeniu wokół terenu robót po obwodzie placu przy budynkach pasa ruchu dla pieszych w celu dostępu do sklepów domów i innych obiektów oraz codziennego ruchu mieszkańców. Do zabezpieczenia terenu użyto systemowych tymczasowych przestawnych ogrodzeń budowlanych typu ażurowego. Zamontowane były również znaki informacyjne ostrzegawcze teren budowy wstęp wzbroniony, a także biało-czerwone słupki ostrzegawcze. Ponadto wprowadzona została czasowa zmiana organizacji ruchu na przyległych ulicach. Zabezpieczenie terenu budowy było co do zasady zgodne z zapisami planu bioz.

Bez względu na uznanie czy samo miejsce prowadzenia robót było ogrodzone, a jedynie usunięto 2 przęsła ogrodzenia dla prowadzenia robót, czy też w tym miejscu ogrodzenia i oznakowania nie było w ogóle, to i tak mamy do czynienia z naruszeniem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. Nie dopełniono bowiem obowiązku zabezpieczenia konkretnego miejsca prowadzenia robót na dany czas. Jeżeli bowiem ulega zmianom lub zagrożenie wzrasta w związku z usunięciem czasowym zabezpieczeń, to wymaga to wprowadzenia rozwiązań zamiennych, zastępczych lub nawet ich zwiększania w celu ich minimalizowania lub likwidacji.

Obowiązek powyższy wynika wprost z § 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych – jeżeli ogrodzenie terenu budowy lub robót nie jest możliwe należy oznakować granice terenu za pomocą tablic ostrzegawczych, a w razie potrzeby zapewnić stały nadzór.

Również zapisy planu bioz – punkt 5.3. opracowanego przez kierownika budowy przewidują podjęcie indywidualnych szczególnych przedsięwzięć organizacyjnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa na terenie budowy – zapewnić wygrodzenie i oznakowanie rejonu miejsc prac niebezpiecznych, udzielenie pracownikom instruktażu obejmujących: imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bhp przy poszczególnych czynnościach.

W warunkach niniejszej sprawy zabrakło stałego nadzoru lub poprzez ręczne kierowanie ruchem podczas czasowej zmiany organizacji robót – demontażu ogrodzenia lub innego zamiennego rozwiązania. Jeśli bowiem zmieniamy ustaloną organizację zabezpieczeń, to roboty w danym miejscu traktujemy jako miejsce niebezpieczne, gdzie stosujemy specjalne dodatkowe zabezpieczenia, zamienne rozwiązania ustalone przez uprawnione do tego osoby – kierownika budowy.

Ogólne zasady związane z zabezpieczeniem terenu budowy rewitalizacji S. w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zostały dochowane. Teren budowy jako całość został wyodrębniony i ogrodzony. Nie dochowano zabezpieczenia terenu miejsca prowadzenia robót na budowie w czasie zaistnienia zdarzenia w dniu 15 kwietnia 2020r. przed dostępem osób postronnych. Brak było bieżących koordynacji działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Nie wprowadzono na bieżąco, nie dostosowano do miejsca i rodzaju prowadzonych robót sposobu zabezpieczenia miejsca prowadzonych robót adekwatnie do występujących zagrożeń w celu ich wyeliminowania. Nie dokonano zmiany rozmieszczenia znaków informacyjnych, znaków zakazu, dodatkowych barier, oznaczeń, wygrodzeń, elementów zabezpieczających, adekwatnie do występujących zagrożeń w miejscu prowadzenia robót, nie zapewniono stałego nadzoru w miejscu szczególnie niebezpiecznym w miejscu wyjazdu z terenu robót. Przejścia dla pieszych, dojścia do budynków, sklepów, instytucji były wyznaczone i utrwalone po obwodzie placu. Przez środek placu, tak zwaną wyspę między innymi przez miejsce, gdzie doszło do zdarzenia nie były przewidziane i utrwalone przejścia dla pieszych.

Powód wchodząc na teren budowy musiał być świadomy przynajmniej miejsca, w którym się znajduje bez względu na to jak był zabezpieczony i oznakowany teren – wchodził najpierw na teren, gdzie prowadzono roboty ziemne, przygotowany wstępnie do prowadzenia robót brukarskich, utwardzania terenu, a dopiero w miejscu zdarzenia zaczynał się teren z wykonanymi robotami nawierzchni docelowej – mniej był więc świadomy zagrożeń i niebezpieczeństw związanych z przebywaniem na nim, choć pracujące maszyny i samochód ciężarowy raczej jednoznacznie o tym świadczyły.

Powód po zdarzeniu – jeżeli już uzmysłowił sobie o tym w jakim miejscu się znajduje i co się wydarzyło – winien podjąć próbę skontaktowania się z obecnymi na placu budowy przedstawicielami wykonawcy pozwanego w celu spisania notatki na okoliczność zdarzenia ewentualnie poinformować o zdarzeniu.

( opinia biegłego w dziedzinie budownictwa i zarządzania nieruchomościami k. 330-342, 376-377, 392-394)

Postanowieniem z dnia 12 listopada 2020r. zatwierdzonym w dniu 18 listopada 2020r. przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Kaliszu w sprawie PR 2Ds.737.2020 umorzono dochodzenie w sprawie o to, że w dniu 15 kwietnia 2020r. w miejscowości S., Plac (...), osoby działające w imieniu firmy (...) nieumyślnie naraziły M. S. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w ten sposób, że wykonując prace związane z rewitalizacją (...), nie zabezpieczając w sposób właściwy terenu prac spowodowały potknięcie pokrzywdzonego, a następnie jego upadek w wyniku, którego doznał on obrażeń ciała, tj. o występek z artykułu 160 § 1 kk.

Według treści opinii sądowo – lekarskiej sporządzonej na potrzeby tego postępowania, powód w wyniku zdarzenia doznał złamania głowy kości promieniowej lewej, stłuczenia ręki lewej i obrzęku w stawie łokciowym. Powyższe obrażenia naruszają czynności narządów ciała na czas powyżej 7 dni, obrażenia powyższe nie spowodowały natomiast wystąpienia skutku z art. 156 § 1 kk oraz nie spowodowały skutku z art. 160 § 1 kk.

Z przywołanym orzeczeniem nie zgodził się powód M. S. i wniósł zażalenie.

W ramach kontroli odwoławczej, postanowieniem z dnia 17 sierpnia 2021r. w sprawie o sygn. akt II Kp 183/21 Sąd Rejonowy w Kaliszu utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.

( postanowienie k. 244-249, z akt postępowania PR 2 Ds.737.2020: zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa k. 1, karta informacyjna leczenia szpitalnego k. 3-4, oświadczenie k. 5, zdjęcia k. 6-10, protokół przekazania terenu budowy k. 11, protokół przyjęcia ustanego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej – M. S. k. 15-16, notatka urzędowa k. 18, protokół przesłuchania świadka P. F. k. 22-23, pismo (...) w S. k. 24, protokół przekazania terenu i placu budowy k. 25-26, protokół oględzin miejsca k. 29-30, opinia sądowo – lekarska k. 31, protokół przesłuchania świadka G. R. k. 38-39, umowa k. 40-46, dokumentacja techniczna k. 47-58, protokół przesłuchania świadka K. K. k. 59-60, polisa ubezpieczeniowa k. 61-63, protokół przesłuchania świadka J. S. k. 66-67, protokół przesłuchania świadka M. P. k. 72, protokół przesłuchania świadka Z. G. k. 75-80, historia choroby k. 82-84, z akt SR w Kaliszu II Kp 183/21: postanowienie k. 9-10)

W momencie zdarzenia pozwany G. R. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s N. 1 posiadał zawartą z pozwanym Towarzystwem (...) S.A. z/s w W. umowę odpowiedzialności cywilnej potwierdzoną stosowną polisą o nr (...).

Powód dokonał zgłoszenia u pozwanego zaistnienia szkody na osobie i mieniu w celu przeprowadzenia postępowania szkodowego w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej Ubezpieczyciela z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Postępowanie szkodowe zostało zarejestrowane pod numerem 430- (...).

W związku ze zgłoszeniem pozwany przeprowadził postępowanie szkodowe. Pozwany zanegował swoją odpowiedzialność co do zasady oraz wysokości i decyzją z dnia 10 maja 2020r. odmówił powodowi przyznania w związku ze zdarzeniem z dnia 15 kwietnia 2020r. jakiejkolwiek kwoty pieniężnej tytułem odszkodowania.

(zgłoszenie roszczenia k. 28-29, decyzja k. 30, pismo (...) S. k. 31, protokół przekazania terenu i placu budowy k. 32-33, dokumentacja techniczna k. 34-45)

Sąd ocenił negatywnie tę część przesłuchania powoda M. S. i zeznań świadka J. S., w których komunikują oni, że miejsce przechodu powoda oraz zaistnienia zdarzenia nie było w ogóle zabezpieczone przed dostępem osób trzecich, a ponadto, że w tym zakresie nie było żadnych informacji i ostrzeżeń albowiem powyższe nie koresponduje z uznanymi za polegającymi na prawdzie zeznaniami świadków P. F., K. K., M. P., Z. G. i G. R. dokumentacją techniczną odnoszącą się do realizowanej inwestycji i wymogu stosowania środków bezpieczeństwa oraz opinią biegłego z zakresu budownictwa. W szczególności przywołane dowody pozwalają na stwierdzenie, że w miejscu inwestycji, tj. w obszarze (...) w S. zostały przewidziane i umieszczone stosowne urządzenia i informacje gwarantujące bezpieczeństwo dla osób postronnych, natomiast były one niekompletne i niedostosowane dla realizowanego w dniu 15 kwietnia 2020r. etapu prac budowlanych, w szczególności wobec braku stosowanego nadzoru osoby uprawnionej ze strony wykonawcy, nie wyłączały możliwości wejścia na teren budowy osób postronnych i nie eliminowały możliwości wystąpienia stanu zagrożenia. W konsekwencji osoba znajdująca się w tym czasie i miejscu nie miała możliwości oceny ryzyk i skutków zaistnienia czynników wypadkowych.

Należy przy tym stwierdzić, iż bez względu na datę wykonania przedłożonych przez strony fotografii prezentujących wygląd miejsca zdarzenia, to ustalony przez Sąd stan faktyczny wskazuje, iż na teren budowy mogły dostać się osoby trzecie, które mogły się tam swobodnie przemieszczać i to bez ograniczeń nie będąc świadomym rodzaju i zakresu zagrożeń wynikających z prowadzonych tam prac budowlanych. Co przy tym znamienne, w dniu zdarzenia, powód chcąc przejść do apteki z miejsca pozostawienia zaparkowanego pojazdu nie podejmował żadnych działań polegających na usunięciu bądź obejściu fizycznych systemów zabezpieczeń terenu budowy, a jego zachowanie nie spotkało się również z reakcją pracowników pozwanego nadzorujących proces wykonawczy.

Sąd odmówił w części wiarygodności zeznaniom świadków K. K., M. P. i Z. G., tj. w zakresie ich wypowiedzi odnoszących się do opisu rozwiązań dotyczących zasad bezpieczeństwa stosowanych w części (...) w S., na którym doszło do zdarzenia wypadkowego w dniu 15 kwietnia 2020r., w tym jego ogrodzenia i oznaczenia ryzyk oraz sprawowanego nadzoru przed dostępem osób trzecich, a ponadto w tej części, w której mieli zwracać uwagę powodowi, że znajduje się w miejscu wykonywanych prac budowlanych i że nakazywali mu bezwzględnie opuszczenia tego miejsca albowiem pozostają one w tym fragmencie w opozycji do ustalonego przez Sąd stanu faktycznego, a ponadto pozostają w sprzeczności z przesłuchaniem powoda i zeznaniami świadka J. S. oraz świadka P. F., którym Sąd w tym fragmencie przyznał atrybut wiarygodności, a także z dokumentarnym materiałem dowodowym oraz opinią biegłego z zakresu budownictwa.

Odnośnie natomiast przesłuchania pozwanego G. R., to należy wskazać, iż jego wiedza o zdarzeniu, jego skutkach, a także zachowaniu pracowników jego przedsiębiorstwa odnoszących się do zabezpieczenia i nadzoru etapu wykonywanych prac w dniu 15 kwietnia 2020r. nie ma charakteru bezpośredniego, a pochodzi w szczególności z przekazu K. K..

Sąd uznał za przydatne do ustalenia stanu faktycznego opinie sporządzone przez biegłych ortopedę oraz w dziedzinie budownictwa albowiem są one pełne, jasne, zrozumiałe, wyczerpujące i kompleksowe oraz wewnętrznie spójne. Biegli w poszczególnych opiniach udzielili odpowiedzi na wszystkie postawione w tezach dowodowych pytania, sformułowania zawarte w treści każdej z opinii pozwalają na zrozumienie wyrażonych w nich ocen i poglądów oraz sposobu dochodzenia do nich, a ponadto biegli przedstawili metody badawcze, materiał badawczy, na którym się oparli. Wnioski końcowe każdej z opinii są zwięzłe i precyzyjne, a ponadto wnioski opinii są logiczne i znajdują oparcie w przeprowadzonych przez biegłych badaniach i nie budzą zastrzeżeń co do ich trafności w porównaniu z podanym w opiniach materiałem badawczym.

Ponadto biegli w sposób fachowy i rzeczowy ustosunkowali się również do wszystkich zarzutów skierowanych w stosunku do opinii wypowiadając się szczegółowo w obszarze każdego zastrzeżenia odwołując się przy tym do dokumentarnego materiału dowodowego oraz reguł postępowania przy sporządzaniu takiego typu operatów.

Podnoszone przez stronę pozwaną uwagi należy w tych warunkach uznać jedynie za polemikę z prawidłowo i właściwie sporządzonym dokumentem procesowym i nie stanowią podstawy do reformacji albo odrzucenia czy to w całości lub w części tak przeprowadzonych w postępowaniu rozpoznawczym czynności procesowych.

Z podanych, co powyżej względów Sąd, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 i § 2 kpc, nie uwzględnił wniosku dowodowego strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z oględzin nośnika danych, tj. komputera pozwanego, wniosku dowodowego strony powodowej o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu informatyki, wniosku dowodowego strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego w dziedzinie ortopedii, wniosku dowodowego strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego w dziedzinie budownictwa oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ponadto należy wskazać, iż o liczbie powołanych biegłych, a także o potrzebie zasięgnięcia opinii innego biegłego rozstrzyga Sąd (art. 278 § 1 i art. 286 in fine kpc). Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszej opinii biegłego, gdy zachodzi taka potrzeba, a więc wtedy, gdy opinia, którą dysponuje zawiera istotne luki, bo nie odpowiada na postawione tezy dowodowe, jest niejasna, czyli nienależycie uzasadniona lub nieweryfikowalna, tj. gdy przedstawiona przez eksperta analiza nie pozwala organowi orzekającemu skontrolować jego rozumowania co do trafności jego wniosków końcowych, co nie nastąpiło w warunkach procesowych przedmiotowej sprawy – por. post. SN z dnia 14 sierpnia 2020r. w sprawie o sygn. akt V CSK 5/20, opubl. Legalis, post. SN z dnia 17 lipca 2020r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 43/20, opubl. Legalis, post. SN z dnia 5 grudnia 2019r. w sprawie o sygn. akt II UK 369/18, opubl. Legalis.

Za wiarygodne należało uznać zaliczone w poczet materiału dowodowego dokumenty zgromadzone w postępowaniu, albowiem zostały one sporządzone przez uprawnione organy w ramach przysługujących im kompetencji, w sposób rzetelny i fachowy. Ich prawdziwość i autentyczność nie wzbudziła w ocenie Sądu wątpliwości.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2015r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. 2022.2283 – j.t. ze zm.) zakład ubezpieczeń udziela ochrony ubezpieczeniowej na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej z ubezpieczającym, natomiast w myśl art. 15 ust. 2 cyt. ustawy umowa ubezpieczenia ma charakter dobrowolny, z zastrzeżeniem przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Stosownie do treści art. 16 w/w ustawy ogólne warunki ubezpieczenia określają w szczególności prawa i obowiązki każdej ze stron umowy ubezpieczenia oraz zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

Na podstawie art. 805 § 1 kc przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę, natomiast na podstawie art. 805 § 2 pkt 2 kc świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie przy ubezpieczeniu osobowym – umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. Na podstawie art. 829 § 1 pkt 2 kc ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków – uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

O powstaniu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń nie decyduje wyłącznie powstanie po stronie ubezpieczającego cywilnoprawnego obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej osobie trzeciej, lecz wystąpienie wypadku ubezpieczeniowego. Wypadek ubezpieczeniowy jest natomiast zdarzeniem, które strony umowy ubezpieczenia określiły jako przyczynę uzasadniającą odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń.

Stosownie do treści art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. prawo budowlane (Dz. U. 2021.2351 – t.j. ze zm.) do obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

Na podstawie art. 22 ust. 1 pkt 3, 3a, 3b, 3c, 3d w/w ustawy do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy: zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy; koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach, o których mowa w art. 21a ust. 3, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; wprowadzanie niezbędnych zmian w informacji, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wynikających z postępu wykonywanych robót budowlanych; podejmowanie niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym.

Powyższe obowiązki powinny być realizowane przy uwzględnieniu wymagań przewidzianych w przepisach rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. 2003.47.401).

W myśl § 5 w/w rozporządzenia bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach pracy sprawują odpowiednio kierownik robót oraz mistrz budowlany, stosownie do zakresu obowiązków, natomiast na podstawie § 9 ust. 1 i 2 w/w rozporządzenia teren budowy lub robót należy ogrodzić albo w inny sposób uniemożliwić wejście osobom nieupoważnionym; jeżeli ogrodzenie terenu budowy lub robót nie jest możliwe, należy oznakować granice terenu za pomocą tablic ostrzegawczych, a w razie potrzeby zapewnić stały nadzór. Na podstawie § 144 ust. 3 w/w rozporządzenia w czasie wykonywania robót ziemnych miejsca niebezpieczne należy ogrodzić i umieścić napisy ostrzegawcze, a na podstawie § 146 w/w rozporządzenia, jeżeli teren, na którym są wykonywane roboty ziemne, nie może być ogrodzony, wykonawca robót powinien zapewnić stały jego dozór.

Zgodnie z art. 435 kc, prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że takim przedsiębiorstwem jest również przedsiębiorstwo budowlane (por.orz. SN z 1.12.1962 r., 1 CR 460/62, OSPiKA 1964, Nr 4, poz. 88 z glosą krytyczną A. Szpunara, OSPiKA 1964, Nr 4, s. 194; wyr. SN z 21.3.2001 r., I PKN 319/00, OSNAPiUS 2002, Nr 24, poz. 598; wyr. SN z 11.3.2004 r., II UK 260/03, OSNAPiUS 2004, Nr 21, poz. 377; post. SN z 29.1.2008 r., I PK 258/07, Legalis).

W doktrynie przyjmuje się, że przesłanka „ruchu przedsiębiorstwa" odnosi się do funkcjonowania przedsiębiorstwa jako całości, a nie do ruchu jego poszczególnych elementów (urządzeń), tak więc nie jest konieczne, by szkodę spowodowało urządzenie wprawiane w ruch siłami przyrody, lecz wystarczy, by istniał adekwatny związek przyczynowy między funkcjonowaniem przedsiębiorstwa (zakładu) jako całości a powstałą szkodą.

Ruch przedsiębiorstwa lub zakładu w ujęciu art. 435 kc to każda działalność tego przedsiębiorstwa lub zakładu, a nie tylko taka, która jest bezpośrednio związana z działaniem sił przyrody i która stanowi następstwo ich działania ( por. R. Morek w komentarzu do art. 435 kc, Komentarz z 2017r. pod red. Osajdy; G. Bieniek w: Komentarz do kodeksu cywilnego, Zobowiązania tom I. wyd. 9 LexisNexis str. 495).

Odpowiedzialność pozwanego wynika również z treści art. 652 kc, zgodnie
z którym w czasie budowy to wykonawca ponosi w całości odpowiedzialność za szkody wynikłe na terenie budowy aż do chwili oddania obiektu inwestorowi.

Hipoteza komentowanej normy obejmuje przesłankę protokolarnego przejęcia terenu budowy, natomiast dyspozycja polega na odesłaniu do „odpowiedzialności na zasadach ogólnych” za szkody wynikłe na tym terenie. Podstawowe pytanie dotyczy zatem tego, do jakich zasad ogólnych odsyła ustawodawca. Przyjęcie interpretacji, zgodnie z którą normą, do której należy się odwoływać, jest art. 415 kc, prowadzi do wniosku, że analizowany art. 652 kc jest pozbawiony treści regulacyjnej, powołane bowiem normy ogólne mogą mieć zastosowanie niezależnie od tego, czy wykonawca w sposób sformalizowany przejął teren budowy. Z tego względu należy przychylić się do zapatrywania, że odesłanie zawarte w komentowanym przepisie uzasadnia odpowiedzialność wykonawcy wobec osób trzecich na zasadzie ryzyka na podstawie art. 435 kc. Pogląd ten jest w dwojaki sposób uzasadniany. Po pierwsze, argumentuje się, że wykonawca powinien być co do zasady uważany za samoistnego posiadacza terenu budowy, a także wznoszonych na nim obiektów, co uzasadnia odpowiedzialność zgodnie z art. 435 kc (A. Szpunar, Uwagi o odpowiedzialności cywilnej..., s. 161; S. Buczkowski (w:) System Prawa Cywilnego, t. III, cz. 2, Prawo zobowiązań – część szczegółowa, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1976, s. 468; Z. Gordon, Umowa budowlana w obrocie uspołecznionym, Toruń 1991, s. 154; odmiennie wyrok SN z dnia 12 grudnia 1990 r., I CR 750/90, OSNC 1992, nr 5, poz. 81, dotyczący przyznania wykonawcy ochrony posesoryjnej przewidzianej w art. 344 § 1, oraz E. Strzępka-Frania, Przekazanie i udostępnienie terenu budowy przez inwestora wykonawcy budowlanemu, cz. I, Pr. Spółek 2007, nr 6, s. 25). Po drugie, trafnie podnosi się, że wykonawca jest jedynie dzierżycielem, niemniej jednak art. 652 jako przepis szczególny modyfikuje zakres przedmiotowy normy wynikającej z art. 435 w ten sposób, że obciąża go odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka, bez względu na charakter władztwa nad wznoszoną budowlą (A. Śmieja (w:) System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009, s. 532; E. Zielińska (w:) Prawo umów budowlanych, red. J.A. Strzępka, Warszawa 2012, s. 586).

Za szkody powstałe poza zakresem dyspozycji art. 435 kc wykonawca może ponosić odpowiedzialność na zasadzie winy (por. art. 415 kc).

Odpowiedzialność odszkodowawcza, o której mowa w art. 652 kc istnieje w okresie, którego początek wyznacza protokolarne przejęcie terenu budowy przez wykonawcę. Aspekt temporalny nie został zatem powiązany z czynnością rozpoczęcia budowy (podjęcia prac przygotowawczych na terenie budowy). Odpowiedzialność wykonawcy ustaje z chwilą oddania obiektu inwestorowi.

W sytuacji, gdy szkoda na terenie budowy powstała w związku z ruchem przedsiębiorstwa wykonawcy napędzanego za pomocą sił przyrody, ponosi on odpowiedzialność na podstawie art. 435 § 1 kc. Od odpowiedzialności tej nie zwalnia wykazanie, że roboty te zostały wykonane zgodnie z dokumentacją projektową. W wyroku SN z dnia 28 listopada 2007 r., V CSK 282/07, OSNC-ZD 2008, nr B, poz. 54, została przedstawiona następująca argumentacja: „Wykonawca odpowiadający na podstawie art. 435 kc za szkodę wyrządzoną ruchem prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa może, co do zasady, bronić się zarzutem, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy inwestora jako osoby trzeciej. Obrona taka jednak będzie z reguły nieskuteczna, jeżeli zostanie oparta na zarzutach wadliwego wywiązania się inwestora wobec wykonawcy z obowiązków wynikających z umowy o roboty budowlane. Dla odpowiedzialności wykonawcy wobec poszkodowanego na podstawie art. 435 kc bez znaczenia są stosunki umowne łączące inwestora z wykonawcą w ramach umowy o roboty budowlane, w tym także zakres obowiązków każdej ze stron tej umowy i sposób ich wykonania. Dla odpowiedzialności tej nie ma znaczenia, jak regulują wzajemne stosunki inwestora i wykonawcy przepisy dotyczące umowy o roboty budowlane zawarte w art. 647–658 kc oraz w przepisach Prawa budowlanego.

W wyroku SN z dnia 29 kwietnia 1981 r., IV CR 121/81, OSNCP 1981, nr 12, poz. 244, przyjęto, że nie istnieje zasada współodpowiedzialności inwestora i wykonawcy za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym przez wykonawcę osobie trzeciej przy wykonywaniu robót budowlanych zleconych przez tegoż inwestora. Inwestor, który powierzył wykonywanie robót budowlanych wyspecjalizowanemu przedsiębiorstwu budowlanemu, nie odpowiada także za szkodę wyrządzoną przez jego pracowników przy wykonywaniu zleconych robót ( por. art. 429 kc) – podobnie wyrok SA w Krakowie z dnia 4 października 2012r., I ACa 855/12, LEX nr 1369224.

Mając na względzie powyższe oraz ustalony w sprawie stan faktyczny, to w ocenie Sądu w sytuacji, gdy teren budowy był stale dopuszczony do ruchu pieszego, niewystarczające było jedynie wywieszenie tabliczki informującej o wykonywanych pracach remontowych na początku i końcu tego terenu. Obowiązkiem firmy wykonującej prace i odpowiedzialnej za zapewnienie uczestnikom ruchu wszelkich warunków bezpieczeństwa, było dopełnienie możliwie jak najdalej idących starań, aby użytkowanie tej drogi nie niosło ryzyka doznania urazu. Tymczasem zgromadzony materiał dowodowy, w tym wnioski opinii biegłego w dziedzinie budownictwa, jednoznacznie wskazują, że pomimo zaawanasowanych prac wykonawczych, które podzielone były na etapy i zmieniającej się ich specyfiki wynikających z tego ryzyk, brak było właściwego nadzoru osoby odpowiedzialnej w miejscu za zachowanie zasad bezpieczeństwa. Droga do apteki prowadziła przez nierówny teren. Teren ten nie był należycie zabezpieczony. Skoro w miejscu wykonywanych robót niemożliwe było całkowite wyłączenie ruchu pieszych, obowiązkiem wykonawcy było zapewnienie użytkownikom tej drogi bezpiecznego ciągu komunikacyjnego, chociażby poprzez częściowe przykrycie nawierzchni, ewentualnie wyłożenie podestów – kładek ponad nierównymi elementami podłoża. Tymczasem w miejscu tym nie było żadnych urządzeń, które miałyby zapewnić pieszym bezpieczne dotarcie do znajdujących się tam sklepów i innych nieruchomości posadowionych w obszarze (...).

Nie ulega wątpliwości, że podstawą odpowiedzialności pozwanego może być w takich okolicznościach zawinione zaniechanie działania, do którego ubezpieczony u strony pozwanej był zobowiązany. Mając na uwadze, że do zdarzenia wyrządzającego szkodę powodowi doszło na niezabezpieczonym należycie placu budowy, na którym prace budowlane wykonywał przedsiębiorca ubezpieczony u strony pozwanej należało przyjąć, że to pozwany zobowiązany jest do naprawienia wynikłej z tego zaniedbania szkody. Brak wystarczających starań o zapewnienie uczestnikom ruchu pieszego bezpiecznego ciągu komunikacyjnego w obszarze centrum (...) potwierdziło postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie.

W tym miejscu zauważyć trzeba również, że wydanie przez Prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego i utrzymanie tej decyzji przez Sąd w trybie kontroli odwoławczej nie wiąże Sądu w postępowaniu cywilnym (por. art. 11 kpc), nie przesądza też kwestii braku winy wykonawcy robót w odniesieniu do jego cywilnoprawnej odpowiedzialności deliktowej. Czyn prawnie irrelewantny z puntu widzenia przepisów regulujących odpowiedzialność prawnokarną, może bowiem stanowić delikt prawa cywilnego.

Zatem, w czasie realizacji inwestycji budowlanej, na wykonawcy i zatrudnianych przez niego pracownikach, w tym kierowniku budowy ciążył szeroko rozumiany obowiązek wykonywania ogółu prac budowlanych, zabezpieczających i przywracających pierwotny (prawidłowy) stan nawierzchni oraz bieżących robót porządkowych i innych, w sposób wykluczający narażenie użytkowników i osób postronnych na wypadek.

Praca wykonawcy powinna być tak zorganizowana, żeby miał on możliwość odpowiednio szybkiego stwierdzenia wystąpienia w obszarze prac budowalnych zagrożenia bezpieczeństwa w miejscu i podjęcia działań zmierzających do usunięcia bądź zminimalizowania tego zagrożenia.

Skoro wykonawca inwestycji budowalnej jest gwarantem bezpieczeństwa, to zaniechanie przeprowadzenia prac budowalnych w sposób naruszający zasady bezpieczeństwa, musi rodzić odpowiedzialność z mocy art. 435 kc.

O zasadności zarzutu braku wymaganej staranności w dopełnieniu obowiązków decyduje nie tylko sama niezgodność postępowania z zachowaniem modelowym, lecz także możliwość i powinność przewidywania jego następstw warunkowana doświadczeniem życiowym. Należyta staranność w rozumieniu art. 355 § 2 kc oznacza inny rodzaj staranności, dostosowanej zarówno do działającego podmiotu, przedmiotu, którego jego działanie dotyczy, jak i okoliczności, w których to działanie znajduje swój przejaw.

Należytą staranność przyjmującego zlecenie zrealizowania wykonawstwa budowlanego dla inwestora należy oceniać przy uwzględnieniu charakteru, w jakim zawarł i wykonuje umowę, a więc czy czyni to jako przedsiębiorca w zakresie swojej profesjonalnej działalności, czy też nie. W pierwszym przypadku należytą staranność ocenia się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru jego działalności (art. 355 § 2 kc), w drugim zaś na zasadach ogólnych (art. 355 § 1 kc).

Zgodnie z art. 355 kc dłużnik jest zobowiązany do dołożenia staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Przepis nie wprowadza jakiegoś konkretnego modelu przezorności, co słusznie tłumaczy się faktem, że wobec zróżnicowanych stosunków życiowych i rozwoju techniki nie da się ustalić powszechnego wzoru ostrożności i przezornego zachowania, bowiem w różnych stosunkach życiowych jest wymagany odmienny stopień przezorności. Słusznie zwraca się też uwagę, że w praktyce wytworzyły się w wielu gałęziach przemysłu, komunikacji i innych dziedzinach działania człowieka połączonych z użyciem sił przyrody i szczególnym niebezpieczeństwem z tego wynikającym, pewne reguły techniczne powszechnie stosowane i których przestrzeganie jest wymagane jako nakaz sztuki, umiejętności lub techniki. Do tych właśnie reguł staranności odnosi się przepis art. 355 kc stanowiąc o staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Przepis ten wyraźnie kładzie akcent na rodzaj stosunków, przez co należy rozumieć rodzaj przedsięwziętej aktywności. Uwzględniając rodzaj działalności należy jednak zważyć, że chodzi o miarę staranności powszechnie przyjętą, do pewnego stopnia obiektywną, wynikającą z nakazów sztuki, umiejętności lub techniki, którą można w konkretnym przypadku ustalić w oparciu o uchwytne mierniki staranności.

Ocena stopnia staranności nie może być dowolna, musi poddawać się weryfikacji.

Pojęcie należytej staranności należy rozpatrywać z uwzględnieniem rodzaju stosunków pomiędzy stronami umowy oraz okoliczności miejsca i czasu zdarzenia. W konsekwencji, dłużnik wykonujący zobowiązanie musi uwzględnić np. charakter spełnianego świadczenia i sposób działania.

Rażące niedbalstwo można przypisać w wypadku nieprzewidywania szkody jako skutku, o ile doszło do przekroczenia elementarnych zasad staranności.

Wykładnia pojęcia rażącego niedbalstwa powinna uwzględniać kwalifikowaną postać braku zwykłej staranności w przewidywaniu skutków.

W ocenie Sądu niedopełnienie przez pracownika pozwanego przedsiębiorstwa obowiązku nadzoru nad bezpieczeństwem osób trzecich w miejscu wykonywania przedsięwzięcia budowlanego stanowił akt braku należytej staranności obciążający przedsiębiorstwo pozwanego.

Szkoda zarówno majątkowa, jak i niemajątkowa musi pozostawać w normalnym związku przyczynowym z wypadkiem w rozumieniu art. 361 § 1 kc.

Na tle art. 361 § 1 kc odnotowania wymaga, że na gruncie tego przepisu „obojętne jest, czy ma miejsce związek przyczynowy bezpośredni, czy pośredni oraz, czy jest to związek przyczynowy złożony, wieloczłonowy, z tym, że odpowiedzialność cywilną uzasadnia jedynie taki związek przyczynowy wieloczłonowy, w którym między poszczególnymi ogniwami zachodzi normalna zależność przyczynowa, a więc każde ogniwo tego związku podlega ocenie z punktu widzenia przyczynowości adekwatnej.

Norma zawarta w przepisie art. 361 § 1 kc opiera się na założeniach teorii adekwatnego związku przyczynowego, w wersji obiektywnej, zwanego też „normalnym związkiem przyczynowym”. Teoria ta zakłada, że związek przyczynowy zachodzi tylko wtedy, gdy w grupie wszystkich przyczyn i skutków mamy do czynienia jedynie z takimi przyczynami, które normalnie powodują określone skutki. Nie wystarczy więc stwierdzić istnienie związku przyczynowego jako takiego, lecz należy stwierdzić, że chodzi o następstwa normalne (a nie niezwykłe, nadzwyczajne).

Związek przyczynowy należy pojmować jako obiektywne powiązanie ze sobą zjawiska nazwanego „przyczyną” ze zjawiskiem określonym jako „skutek”. Istnienie związku przyczynowego jako zjawiska obiektywnego determinowane jest okolicznościami faktycznymi sprawy. W pierwszej kolejności należy za pomocą testu „ conditio sine qua non” zbadać, czy określony skutek stanowi obiektywne następstwo zdarzenia, które wskazano jako jego przyczynę, to znaczy, czy oceniany skutek nastąpiłby mimo braku wskazanej przyczyny. Jeżeli odpowiedź jest negatywna, czyli badany skutek nastąpiłby również mimo nieobecności tej przyczyny należy stwierdzić, że nie występuje żaden obiektywny związek przyczynowy i nie ma potrzeby dalszego badania, czy relacje pomiędzy przyczyną a skutkiem są adekwatne w rozumieniu art. 361 § 1 kc. Pojawienie się w przebiegu kauzalnym przyczyny zewnętrznej, nie powiązanej z działaniem lub zaniechaniem podmiotu odpowiedzialnego za powstanie szkody, przesądza o braku związku przyczynowego, jeśli bez przyczyny pierwotnej szkoda i tak powstałaby. Przepis art. 361 § 1 kc wiąże jednak odpowiedzialność tylko z normalnymi następstwami zjawisk stanowiących jej podstawę. W razie pozytywnego stwierdzenia, że dany fakt był koniecznym warunkiem wystąpienia skutku, należy rozważyć, czy wspomniane powiązania można traktować jako „normalne”, tzn. typowe lub oczekiwane w zwykłej kolejności rzeczy. Typowym jest skutek jaki daje się przewidzieć w zwykłym porządku rzeczy, taki, o którym na postawie zasad doświadczenia życiowego, wiadomo, że jest charakterystyczny dla danej przyczyny jako normalny rezultat określonego zjawiska. Nie mieści się w płaszczyźnie adekwatnego związku przyczynowego skutek, który wprawdzie daje się łączyć z określonym zdarzeniem początkowym w sensie oddziaływania sprawczego, ale jest następstwem nietypowym, tj. nie występującym w kolejności zdarzeń, która charakterystyczna jest dla określonej przyczyny i przez to nie dającym się uwzględnić w ewentualnych przewidywaniach, a zarazem zależny jest w istocie od innych zdarzeń, które w zbiegu z przyczyną wyjściową jawią się jako przypadkowy zbieg okoliczności – por. wyrok s.apel. w Lublinie z dnia 20 maja 2015r. w sprawie o sygn. akt I ACa 968/14, opubl. LEX nr 1770850, wyrok s.apel. w Białymstoku z dnia 8 kwietnia 2015r. w sprawie o sygn. akt I ACa 959/14, opubl. LEX nr 1667508, wyrok s.apel. w Warszawie z dnia 4 listopada 2014r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 68/14, opubl. LEX nr 1624064, wyrok s.apel. w Łodzi z dnia 28 października 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 824/14, opubl. LEX nr 1554766, wyrok s.apel. w Lublinie z dnia 13 lutego 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 785/13, opubl. LEX nr 1469375.

W przypadku badania istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą, a zdarzeniem szkodzącym, przybierającym postać zaniechania, przeprowadzenie testu conditio sine qua non polega na przeprowadzeniu oceny, według zasad wiedzy i doświadczenia życiowego, z jak dużym prawdopodobieństwem ukształtowałyby się stosunki faktyczne, gdyby zostało podjęte zaniechane działanie.

Przyczynienie się w ujęciu art. 362 kc oznacza, że pomiędzy zachowaniem poszkodowanego a szkodą istnieje adekwatny związek przyczynowy. Wina lub oczywista nieprawidłowość (albo ich brak) po stronie poszkodowanego podlegają uwzględnieniu przy ocenie, czy i w jakim stopniu przyczynienie się uzasadnia obniżenie odszkodowania. Ocena stopnia przyczynienia musi uwzględniać wiek i doświadczenie stron oraz ciążące na nich obowiązki, a także stopień świadomości poszkodowanego.

Przyczynieniem się jest każde zachowanie się poszkodowanego pozostające w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, za którą ponosi odpowiedzialność inna osoba. Przyczynienie się do szkody występuje wtedy, gdy na podstawie stanu faktycznego sprawy uzasadniony jest wniosek, że bez udziału poszkodowanego szkoda by nie powstała lub nie przybrałaby ustalonych rozmiarów. Nie oznacza to jednak prostego przełożenia stopnia przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody na obniżenie należnego odszkodowania czy też zadośćuczynienia i nie przesądza o stopniu tego obniżenia. Użycie przez ustawodawcę w art. 362 kc sformułowania „stosowne okoliczności” nakazuje, aby sąd uwzględnił wszystkie okoliczności konkretnej sprawy, takie np. jak stopień winy sprawcy, wiek poszkodowanego i stopień jego rozwoju, szczególne okoliczności towarzyszące zdarzeniu wywołującemu szkodę. Dopiero po dokonaniu prawidłowej oceny wszystkich zindywidualizowanych okoliczności związanych z przyczynieniem się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody ocenić można, jaka kwota będzie odpowiednią sumą zadośćuczynienia.

Trzeba podnieść, iż ustalony przez Sąd stan faktyczny pozwala na stwierdzenie, iż powód M. S. swoim zachowaniem polegającym na tym, że po zatrzymaniu na nieruchomości objętej pracami budowlanymi swojego samochodu, przechodząc w kierunku apteki przez miejsce, gdzie wykonywana była inwestycja budowlana, na co bezpośrednio wskazywał wygląd tego miejsca oraz obecność pracowników budowalnych oraz maszyn i materiałów budowlanych, nie upewniwszy się we właściwy sposób, czy nie znajduje się w miejscu niebezpiecznym, przy ograniczonym po jego stronie rozeznaniu co do takiego stanu, kontynuując przejście przez ogólnodostępny plac budowy, pozostawiony bez należytego nadzoru i zabezpieczenia, przyczynił się do zaistnienia zdarzenia, spowodowania u niego powstania obrażeń ciała i powstania szkody niemajątkowej.

Stopień tego przyczynienia powoda do zaistnienia zdarzenia i powstania szkody należy oznaczyć na 50%.

Konstatując należy stwierdzić, iż w warunkach przedmiotowej sprawy ustalony przez Sąd stan faktyczny pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, że pomiędzy zaniechaniem pozwanego a szkodą powoda zachodzi adekwatny związek przyczynowy, który jest nie tylko przesłanką odpowiedzialności za szkodę, ale również rozstrzyga o granicach tejże odpowiedzialności, a ponadto powstała na osobie powoda szkoda jest normalnym, typowym następstwem zaniechania pozwanego w prezentowanym przez stronę układzie sytuacyjnym składającym się na zachowania osób uczestniczących w zdarzeniu i ich wpływu na zakres powstałych skutków.

Jak już wskazano dla ustalenia odpowiedzialności za szkodę niematerialną warunkiem koniecznym jest istnienie adekwatnego związku przyczynowego między krzywdą a zdarzeniem ją wyrządzającym albowiem rolą oraz istotą związku przyczynowego jako przesłanki roszczenia o zadośćuczynienie jest ocena, czy doznana szkoda niemajątkowa może być normalnym skutkiem zdarzenia szkodzącego, przy czym stopień natężenia doznanej krzywdy, tj. rodzaj, charakter, długotrwałość ujemnych przeżyć, a także ich intensywność, stanowi tylko przesłankę określającą wysokość zadośćuczynienia, a nie przesłankę zasadności samego roszczenia z tego tytułu, przy przyjęciu, że treść art. 445 § 1 kc oraz art. 448 kc stanową lex specialis w stosunku do art. 361 § 1 kc – por. wyrok s.apel. w Łodzi z dnia 11 marca 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1184/13, opubl. LEX nr 1454546, wyrok s.apel. w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 175/14, opubl. LEX nr 1489037, wyrok s.apel. w Gdańsku z dnia 12 czerwca 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 8/14, opubl. LEX nr 1500753, wyrok s.apel. w Katowicach z dnia 12 marca 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1193/13, opubl. LEX nr 1451641.

Zadośćuczynienie pełni przede wszystkim funkcję kompensacyjną, czyli jego rolą jest wynagrodzenie krzywdy (szkody niemajątkowej) rozumianej jako cierpienie fizyczne (ból i innego rodzaju dolegliwości) i psychiczne (ujemne odczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała lub rozstrojem zdrowia), aby przynajmniej w ten sposób częściowo przywrócić równowagę zachwianą w wyniku popełnienia czynu niedozwolonego. Okoliczność powyższa powoduje, że o rozmiarze należnego zadośćuczynienia decyduje w pierwszym rzędzie rozmiar i natężenie doznanej krzywdy, tj. rodzaj, charakter, długotrwałość cierpień fizycznych i ujemnych doznań psychicznych, ich intensywność, nieodwracalność negatywnych skutków zdrowotnych, np. stopień i trwałość kalectwa, w tym potrzeby stałej rehabilitacji, zażywania środków farmakologicznych, utrata perspektyw na przyszłość, konieczność korzystania z opieki osób trzecich, poczucie wykluczenia i nieprzydatności społecznej, a ponadto prognozy na przyszłość (polepszenie lub pogorszenie stanu zdrowia) oraz towarzyszące jej poczucie bezradności powodowanej koniecznością korzystania z opieki innych osób oraz nieprzydatności społecznej, a także wiek poszkodowanego, konieczność zmiany zatrudnienia, niemożność wykonywania zawodu, uprawiania sportów, pracy twórczej lub artystycznej, utratę kontaktów towarzyskich, zmianę trybu życia, przyzwyczajeń, czy też sposobu spędzania wolnego czasu.

Zmierzenie rozmiaru doznanej krzywdy nie jest możliwe, gdyż krzywda stanowi subiektywne przeżycie danej osoby. Niezbędne jest wszakże odniesienie wysokości żądanej kwoty do konkretnych, obiektywnych okoliczności faktycznych w danej sprawie, a nie do subiektywnego poczucia krzywdy osoby uprawnionej.

Wysokość zadośćuczynienia odpowiadająca doznanej krzywdzie powinna być odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne i fizyczne. Zadośćuczynienie przyznawane jest jednorazowo, zatem musi rekompensować całą krzywdę w postaci cierpień fizycznych i psychicznych już doznanych jak i tych, które w związku z doznanym uszkodzeniem ciała wystąpią w przyszłości jako możliwe do przewidzenia następstwa czynu niedozwolonego, a także prognozę na przyszłość – por. wyrok s.apel. w Warszawie z dnia 5 czerwca 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1670/13, opubl. LEX nr 1509116, wyrok s.apel. w Krakowie z dnia 27 lutego 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1622/13, opubl. LEX nr 1563513, wyrok s.apel. w Lublinie z dnia 18 listopada 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 615/14, opubl. LEX nr 1587268, wyrok s.apel. w Białymstoku z dnia 6 listopada 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 457/14, opubl. LEX nr 1554625, wyrok s.apel. w Łodzi z dnia 5 lutego 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 936/13, opubl. LEX nr 1439218, wyrok s.apel. w Łodzi z dnia 11 czerwca 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1593/13, opubl. LEX nr 1480479, wyrok s.apel. w Łodzi z dnia 13 grudnia 2013r. w sprawie o sygn. akt I ACa 829/13, opubl. LEX nr 1416140, wyrok s.apel. w Gdańsku z dnia 15 stycznia 2014r. w sprawie o sygn. akt V ACa 755/13, opubl. LEX nr 1454457.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, iż pomiędzy zdarzeniem i powstałą u powoda szkodą niemajątkową istnieje adekwatny związek przyczynowy, który nie pozostaje w jakiejkolwiek zależności z istniejącym u niego schorzeniem samoistnym bądź też innymi dolegliwościami, a ocena zdiagnozowanych u powoda schorzeń powypadkowych, ich rodzaj, charakter, rozmiar, jakość, intensywność i czas trwania, wpływ na funkcjonowanie w życiu osobistym i zawodowym oraz starania o odwrócenie ujemnych następstw oceniane przez pryzmat kwantyfikatorów decydujących o wysokości zadośćuczynienia wskazują, iż przyznana przez Sąd kwota zadośćuczynienia w wysokości 15.000,00zł, przy uwzględnieniu 50% stopnia przyczynienia się do zaistnienia zdarzenia i wystąpienia jego skutków w obszarze zdrowia powoda, którego rozmiar oszacowano przy określonych przez biegłego ortopedę rodzaju, charakteru i rozmiarów cierpień fizycznych i psychicznych powoda, a także procentowego wartości trwałego uszczerbku na zdrowiu powoda w rozmiarze 10% nie jest rażąco niska i nadmiernie wygórowana.

Odczucie krzywdy jest pojęciem subiektywnym i niewymiernym, jednak określając wysokość zadośćuczynienia Sąd kierował się przesłankami obiektywnymi, biorąc pod uwagę szeroko rozumiane cierpienia fizyczne i psychiczne poszkodowanej, w tym skutki jakie zdarzenie wywarło na organizmie powoda, w ograniczeniach w życiu codziennym, planach życiowych, w sferze zawodowej, możliwości funkcjonowania w rodzinie i w dotychczasowym środowisku. Przyznanie odpowiedniego zadośćuczynienia oznacza przyznanie takiej kwoty, która rozsądnie oceniana da się określić jako godziwa w realiach danej sprawy. Skutkiem tej oceny winno zaś być zasądzenie zadośćuczynienia, które wystarcza do złagodzenia doznanych cierpień, a zarazem nie premiuje osób o słabszej konstrukcji psychicznej, reagujących intensywniej na sytuacje traumatyczne lub też nie prowadzi do pokrzywdzenia osób o osobowości zamkniętej, kumulującej w sobie wewnętrzne emocje.

W szczególności Sąd miał na względzie rodzaj, charakter i rozmiar doznanej krzywdy, w tym cierpień fizycznych i psychicznych, a także przebyty proces leczenia i rehabilitacji i jego rezultaty oraz wpływ zdarzenia na bieżące funkcjonowanie powoda w życiu osobistym, rodzinnym i zawodowym.

Kwota zadośćuczynienia nie może stanowić źródła wzbogacenia dla poszkodowanego, a jedynym kryterium dla oceny wysokości zasądzonego zadośćuczynienia jest rozmiar krzywdy doznanej przez poszkodowanego. Zadośćuczynienie powinno być bowiem zarazem środkiem pomocy dla poszkodowanego i pozostawać w odpowiednim stosunku do rozmiarów krzywdy, winno ona uwzględniać aktualne warunki i przeciętną stopę życiową społeczności, w której przebywa pokrzywdzony. Wyrok zasądzający zadośćuczynienie ma charakter deklaratywny, a rozmiar szkody niemajątkowej, ustala się, uwzględniając moment wyrokowania. – por. wyrok SN z dnia 29 sierpnia 2013r. w sprawie o sygn. akt I CSK 667/12, opubl. LEX nr 1391106, wyrok s.apel. w Warszawie z dnia 17 kwietnia 2013r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 974/12, opubl. LEX nr 1362966, wyrok s.apel. w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 940/13, opubl. LEX nr 1466803, wyrok SN z dnia 24 lipca 2014r. w sprawie o sygn. akt II CSK 595/13, opubl. LEXX nr 1504837.

Jak już wskazano na wysokość przyznanej rekompensaty miało decydujący wpływ ocena stanu zdrowia i perspektyw w sferze tego dobra osobistego dokonana przez biegłego ortopedę.

Jednocześnie pozwany zaniechał wskazania dowodów, których przeprowadzenie mogłoby wyłączyć jego odpowiedzialność, a także zmienić i zmniejszyć obraz doznanych przez powoda cierpień fizycznych i psychicznych, co mogłoby mieć wpływ na wysokość przyznanego przez Sąd świadczenia.

Obowiązkiem pozwanego było w ramach postępowania przed Sądem przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenie (art. 187 § 1 pkt 2 kpc) i wskazanie na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jego twierdzeń o faktach (art. 232 kpc i art. 6 kc). Zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach (art. 232 kpc., art. 6 kc). Jego istota sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem (por. wyrok s.apel w Białymstoku z dnia 28 sierpnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 286/14, opubl. LEX nr 1511625).

Dalej należy podnieść, że w sprawie bezspornym było to, że w umowie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przewidziana została franszyza redukcyjna w wysokości 1.000,00zł odszkodowania.

W tym zakresie należało wskazać, iż zawarcie w umowie postanowienia dotyczącego franszyzy powoduje przerzucenie na ubezpieczającego części poniesionej szkody. Franszyza redukcyjna (inaczej bezwarunkowa), polega na tym, że ubezpieczyciel bez względu na wysokość szkody obniża odszkodowanie o część określoną w pieniądzu (wysokość franszyzy) lub jako procent sumy ubezpieczenia. Innymi słowy franszyza redukcyjna to pewna wysokość szkody, którą ubezpieczony będzie zobowiązany pokryć we własnym zakresie, a pozostałą część pokryje zakład ubezpieczeń. Określana jest też jako udział własny w odszkodowaniu. Oznacza to, że zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do naprawienia szkody jedynie częściowo, tzn. należne odszkodowanie może pomniejszyć o franszyzę redukcyjną. W zakresie natomiast niezaspokojonym przez pozwanego odpowiedzialność ponosi sprawca szkody na podstawie ogólnych przepisów o odpowiedzialności za wyrządzoną skodę.

Mając na względzie powyższe pomiędzy pozwanymi Towarzystwem (...) S.A. z/s w W. i G. R. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s N. 1, ponad zastrzeżoną kwotę franszyzy redukcyjnej, tj. ponad wartość 1.000,00zł istnieje odpowiedzialność in solidum.

Odpowiedzialność in solidum pod pewnymi względami wykazuje podobieństwo do solidarności biernej. Podobnie jak w przypadku uregulowanym w art. 366 kc, wierzyciel może od każdego z dłużników żądać całości lub części świadczenia (jeśli w ramach danego stosunku zobowiązaniowego świadczenie częściowe jest dopuszczalne), będąc też uprawnionym do kierowania żądania łącznie do wszystkich. Jednocześnie spełnienie świadczenia przez któregokolwiek z dłużników in solidum prowadzi do wygaśnięcia długu pozostałych. Wskazane podobieństwa nie są jednak konsekwencją odpowiedniego stosowania przepisu art. 366 kc, lecz wynikają z istoty zobowiązań in solidum.

Dłużnik popada w opóźnienie, jeżeli nie spełnia świadczenia w terminie, w którym stało się ono wymagalne.

Opóźnienie świadczenia odszkodowawczego następuje, jeżeli dłużnik nie spełni świadczenia niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela i od tej chwili należą się wierzycielowi odsetki. W razie wyrządzenia szkody odsetki należą się poszkodowanemu już od chwili zgłoszenia roszczenia o zapłatę odszkodowania, w tej bowiem chwili staje się, zgodnie z art. 455 kc, wymagalny obowiązek spełnienia świadczenia odszkodowawczego. – por. wyrok s.apel. w Warszawie z dnia 18 stycznia 2013r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 1150/12, opubl. LEX nr 1314923, wyrok SN z dnia 8 lutego 2012r. w sprawie o sygn. akt V CSK 57/11, opubl. LEX nr 1147804.

Wymagalne roszczenie o zadośćuczynienie powoduje stan opóźnienia po jego sprecyzowaniu co do wysokości i wezwaniu dłużnika do zapłaty konkretnej kwoty z tego tytułu – por. wyrok s.apel. w Rzeszowie z dnia 15 maja 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 77/14, opubl. LEX nr 1506727.

O roszczeniu ubocznym orzeczono w oparciu o treść art. 481 § 1 i 2 - 2 ⁴ kc.

Odsetki na podstawie art. 481 kc należą się jeżeli zobowiązany nie płaci należnego zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub art. 455 kc. Nie sprzeciwia się temu okoliczność, że zasądzenie zadośćuczynienia jest fakultatywne, a jego wysokość zależy od oceny sądu oraz, że do zadośćuczynienia stosuje się art. 363 § 2 kc albowiem orzeczenie sądu przyznające zadośćuczynienie ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, nie zaś konstytutywnego. W świetle art. 455 kc roszczenie o zadośćuczynienie, jako roszczenie pieniężne - w przypadku braku oznaczenia terminu spełnienia świadczenia - staje się wymagalne z chwilą wezwania do zapłaty. Stąd też odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu należą się już od tej chwili, czemu nie stoi na przeszkodzie to, że wysokość świadczenia jest ostatecznie kształtowana przez sąd. – por. wyrok s.apel. w Rzeszowie z dnia 29 sierpnia 2013r. w sprawie o sygn. akt I ACa 203/13, opubl. LEX nr 1396899, wyrok s.apel. w Lublinie z dnia 27 marca 2013r. w sprawie o sygn. akt I ACa 807/12, opubl. LEX nr 1306007, wyrok s.apel. w Łodzi z dnia 9 stycznia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 459/13, opubl. LEX nr 1416095.

Sąd miał przy tym również na względzie treść art. 29 ustawy z dnia 11 września 2015r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. 2022.2283 – j.t. ze zm.) i art. 817 § 1 kc. Ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku. Świadczenie ubezpieczyciela ma zatem charakter terminowy. Wobec powyższego spełnienie świadczenia w terminie późniejszym może być usprawiedliwione jedynie wówczas, gdy ubezpieczyciel wykaże istnienie przeszkód w postaci niemożliwości wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności albo wysokości świadczenia, mimo działań podejmowanych z wymaganą od niego starannością profesjonalisty, według standardu, którego reguły wyznaczają przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Istnienie okoliczności usprawiedliwiających przekroczenie trzydziestodniowego terminu podlega indywidualnej ocenie w realiach konkretnej sprawy. Niewykazanie ich świadczy o popadnięciu ubezpieczyciela w opóźnienie ze spełnieniem świadczenia. Skutki opóźnienia określone są m.in. w art. 481 § 1 kc i obligują dłużnika do zapłaty odsetek – por. wyrok s.apel. w Łodzi z dnia 20 lutego 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1080/13, opubl. LEX nr 1439194, wyrok SN z dnia 18 listopada 2009r. w sprawie o sygn. akt II CSK 257/09, opubl. LEX nr 551104.

O kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 – 1 ¹ i 3 kpc i w zw. z § 2 pkt 4 i § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018.265 – j.t. ze zm.) oraz w oparciu o treść art. 13 ust. 1 i 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2022.1125 – j.t. ze zm.) i art. 1 ust. 1 pkt 2 i art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2022.2142 – j.t. ze zm.).

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku.