Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Matusiak

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 marca 2024 roku w Sieradzu

odwołania M. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł.

z dnia 14.07.2023 r. Nr(...)

w sprawie M. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł.

z udziałem zainteresowanego Ł. P.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od M. C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn.akt IV U 364/23

UZASADNIENIE

Decyzją wydaną w dniu 14 lipca 2023r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.) oraz art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p. stwierdził, że M. C. nie podlega od 24.01.2023 r. ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek Ł. P.. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż M. C. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od 24.01.2023r. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek Ł. P. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony od 24.01.2023r. na okres jednego roku w wymiarze ½ etatu na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży internetowej z wynagrodzeniem 3.615 zł. Zaznaczając, iż od dnia 03.04.2023r. M. C. jest niezdolna do pracy z powodu choroby, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. podniósł, iż z danych organu, obrazujących historię zatrudnienia wynika, iż M. C. nie ma doświadczenia zawodowego w dziedzinie informatyki i od wielu lat pracuje jako sprzedawca, zajmując się obsługą klienta, przyjmowaniem i wystawianiem towarów, dbaniem o czystość na stanowisku pracy. Odnosząc się do argumentacji ubezpieczonej, wskazującej na zdobycie doświadczenia w zakresie analizy rynku i sprzedaży internetowej podczas pracy w firmie sprzedającej obuwie i samochody organ rentowy zauważył, iż M. C. przepracowała tam 2 miesiące w wymiarze ½ etatu, przez pozostały okres zatrudnienia przebywając na zwolnieniu lekarskim i zasiłku chorobowym. Organ rentowy zwrócił przy tym uwagę, iż M. C. jest jedynym pracownikiem płatnika a na miejsce ubezpieczonej nie został zatrudniony inny pracownik. Organ rentowy uznał, iż z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że M. C. nie wykonywała pracy a celem zawarcia umowy o pracę nie tyle był realizowany stosunek pracy co uzyskanie prawa do większych świadczeń z ubezpieczenia społecznego a tym samym umowa ta nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi.

Odwołanie od decyzji organu rentowego złożyła ubezpieczona M. C.. Odwołująca podniosła, iż korzystając z nieodpłatnych kursów internetowych nabyła umiejętności w zakresie obsługi programów komputerowych, używanych do prowadzenia sprzedaży internetowej, w jednym z poprzednich miejsc pracy nabyła doświadczenie w sprawach, związanych z analizą rynku i sprzedażą internetową. M. C. wskazała, iż w rzeczywistości wykonywała na rzecz pracodawcy pracę, która była przez niego przyjmowana i za którą otrzymywała umówione wynagrodzenie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.

Płatnik składek przyłączył się do odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pismem z dnia 31.05.2023r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. zawiadomił Ł. P. i M. C. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie zasadności zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych M. C. u płatnika składek Ł. P. od 24.01.2024r.

W informacji złożonej organowi w dniu 02.06.2023 r. firma (...) podała, iż M. C. jest zatrudniona jako sprzedawca kasjer w sklepie w Z. a do jej obowiązków należy przyjęcie towaru, wystawienie towaru na sklep, obsługa klienta oraz dbanie o czystość stanowiska pracy. Z załączonego zestawienia czasu pracy wynika, iż M. C. pracuje na dwie zmiany, pierwsza jest od godz. 06.00 do 14.00 a druga od 13.00 do 21.00.

Jako materialny dowód pracy wykonywanej przez ubezpieczoną na rzecz płatnika składek został złożony kilkudziesięciostronicowy dokument, zatytułowany „Raport przedwdrożeniowy sprzedaży internetowej w firmie (...)” podzielony na dokumentację, zgromadzoną w trakcie realizacji etapów: 1. Analiza dostępnych systemów sklepów internetowych w szczególności ze względu na możliwość promocji za pomocą programów afiliacyjnych (analiza przedwdrożeniowa sklepu internetowego), 2. Analiza nowo wdrażanych w przedsiębiorstwie produktów pod kątem przyszłego pozycjonowania, 3. Analiza omnichanel (analiza konkurencji), 4. Produkt menagement – wyłącznie etap przygotowania do komercjalizacji, 5. Wywiady pogłębione z respondentami z grup docelowych, 6. Copywriting tworzenie tekstów (opisów produktów) i kontentu do powstającego sklepu internetowego.

Pismem z dnia 04.07.2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. poinformował strony o zakończeniu postępowania, zaś w dniu 14.07.2023r. wydał zaskarżoną decyzję.

(zawiadomienia o wszczęciu i zakończeniu postępowania, informacja wraz z zestawieniem czasu pracy, raport przedwdrożeniowy w aktach ZUS)

Ł. P. od dnia 01.11.2009 r. prowadzi działalność gospodarczą, polegającą na sprzedaży detalicznej obuwia i wyrobów skórzanych w wyspecjalizowanych sklepach. Stałe miejsce wykonywania działalności gospodarczej znajduje się w O. gm. Z., gdzie znajdują się m.in. pomieszczenie, w którym Ł. P. wytwarza sprzedawane przez siebie obuwie, magazyn wyrobów gotowych, pomieszczenie biurowe. W związku z zamiarem podjęcia sprzedaży internetowej obuwia, dedykowanego dla kobiet w ciąży i cukrzyków, Ł. P. poszukiwał osoby, która zajęłaby się przygotowywaniem internetowej oferty sprzedaży towarów i następnie prowadziłaby tę sprzedaż. Ł. P. przesłuchany w charakterze strony podał, iż poznał M. C. jako sprzedawcę w stacjonarnym sklepie z obuwiem, oceniając ją jako pracownika zmotywowanego i pełnego inwencji. Podczas jednej z rozmów, prowadzonych jako klient sklepu ogólnospożywczego w którym pracowała M. C., Ł. P. napomknął o swoich zamiarach, dotyczących wprowadzenia nowego profilu działalności firmy. M. C. wyraziła zainteresowanie podjęciem dodatkowego zatrudnienia u Ł. P., w efekcie czego strony doszły do porozumienia odnośnie warunków zatrudnienia.

W dniu 24.01.2023r. Ł. P. zawarł z M. C. umowę o pracę na czas określony 1 roku. Pracownica została zatrudniona w wymiarze ½ etatu na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży internetowej za wynagrodzeniem 3.615 zł. Stosownie do pisemnego zakresu obowiązków, do zadań M. C. miały należeć m.in.: analiza dostępnych systemów sklepów internetowych w szczególności ze względu na możliwość promocji za pomocą programów afiliacyjnych (analiza przedwdrożeniowa sklepu internetowego), analiza nowo wdrażanych w przedsiębiorstwie produktów pod kątem przyszłego pozycjonowania, 3. analiza omnichanel (analiza konkurencji), produkt menagement – wyłącznie etap przygotowania do komercjalizacji, wywiady pogłębione z respondentami z grup docelowych, copywriting tworzenie tekstów (opisów produktów) i kontentu do powstającego sklepu internetowego. W kwestionariuszu osobowym dla pracownika M. C. podała, iż ma wykształcenie średnie, jej dotychczasowe zatrudnienie obejmuje pracę w sklepie (...) oraz w PHU (...).

W dniu 24.01.2023r. M. C. uzyskała orzeczenie lekarskie stwierdzające, iż wobec braku przeciwwskazań zdrowotnych jest zdolna do podjęcia pracy na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży internetowej. Tego samego dnia M. C. przeszła instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy. Według list obecności, M. C. świadczyła pracę w dniach roboczych od 24 stycznia 2023r. do 31 marca 2023r. w godzinach 15.00-19.00 bądź 8.00-12.00; od dnia 3 kwietnia 2023r. jest niezdolna do pracy w powodu choroby przypadającej na okres ciąży. Wg list płac, pracodawca wypłacał M. C. umówione wynagrodzenie ( w tym za czas choroby) za czas od dnia nawiązania stosunku pracy do maja 2023r.

Ł. P. podał nadto, iż praca M. C., która była wykonywana w siedzibie firmy w godzinach, potwierdzonych wpisami w listach obecności, polegała na przygotowaniu koncepcji wejścia na rynek, przeprowadzeniu analiz, dotyczących: oferowanych podobnych produktów, mocnych i słabych stron produktów płatnika, stosowanych rozwiązań sklepów internetowych.

M. C., przesłuchana w charakterze strony wskazała, iż jej obowiązki pracownicze, realizowane w siedzibie firmy pod nadzorem pracodawcy polegały na: przeprowadzaniu analiz konkurencyjnych wyrobów, zbieraniu opinii klientów sklepów internetowych, przeprowadzaniu wywiadów z potencjalnymi klientkami, wykonywaniu zdjęć i robieniu opisów opracowanych przez pracodawcę prototypów obuwia.

Do czasu rozpoczęcia zwolnienia lekarskiego M. C., tj. do 03.04.2023r., sprzedaż internetowa w firmie Ł. P. nie została rozpoczęta.

( wydruk z CEiDG k. 53-54 akt sprawy, umowa o pracę, zakres obowiązków pracownika, karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bhp, kwestionariusz osobowy dla pracownika, listy obecności, listy płac w aktach ZUS, zeznania z dnia 13.03.2024r.: Ł. P. od 00:05:10 do 00:19:37 minuty, M. C. od 00:19:37 do 00:31:18 minuty).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony na podstawie okoliczności bezspornych, dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym aktach ZUS, a także częściowo w oparciu o zeznania odwołującej i płatnika. Co do zeznań, złożonych przez Ł. P. i M. C., to w ocenie Sądu nie stanowią one wiarygodnego dowodu potwierdzającego realizowanie przez odwołującą w okresie od 24.01.2024r. obowiązków pracowniczych, wynikających z zawartej umowy o pracę. W toku postępowania strony powoływały się na fakt wykonania przez ubezpieczoną dokumentacji, nazwanej „Raport przedwdrożeniowy sprzedaży internetowej w firmie (...)”, to jednak z przyczyn, które zostaną przedstawione w dalszym toku rozważań, okoliczności te nie stanowią wystarczającej przesłanki do uznania, iż między stronami istniał ważny stosunek pracy. Zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Żądanie oparte na uprawnieniu musi być wykazane uzasadniającymi je faktami. Tak samo strona zaprzeczająca istnienia takiego uprawnienia obowiązana jest udowodnić, że świadczące o tym fakty zaistniały lub nawet istnieją nadal. Zdaniem Sądu Okręgowego odwołująca nie wykazała swoich racji zgłoszonych w odwołaniu na tyle, aby można je było uznać. Reasumując wyniki postępowania dowodowego Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że dowody zgromadzone w niniejszej sprawie wskazują, iż sporna umowa o pracę dotknięta jest wadą oświadczenia woli w postaci pozorności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11, art. 12 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz.U.2023.1230 t.j.- dalej ustawa systemowa), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne będące pracownikami w okresie od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Stosownie do treści art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym dotyczy więc wyłącznie pracowników faktycznie wykonujących zatrudnienie w ramach ważnego stosunku pracy.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność jest wadą oświadczenia woli polegającą na świadomej, a przy tym ujawnionej wobec adresata i przez niego aprobowanej niezgodności pomiędzy treścią złożonego oświadczenia woli, dostępną dla innych uczestników obrotu, a rzeczywistą wolą osoby składającej to oświadczenie. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem pozorność umowy wzajemnej w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. występuje wówczas, gdy strony umowy składając oświadczenia woli nie zamierzają osiągnąć skutków, jakie prawo wiąże z wykonywaniem tej umowy. W odniesieniu do umowy o pracę oświadczenia te zawierają określone w art. 22 k.p. elementy umowy o pracę, tj. zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy i zobowiązanie pracodawcy do wypłacania wynagrodzenia, natomiast ich pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z umowy o pracę. Przy ich składaniu obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba figurująca jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, sygn. II UK 321/04 opubl. OSNAP 2006 r., Nr 11-12, poz. 190). W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy wskazał, że „umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.), jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy" (podobnie wyrok SN z dnia 12 maja 2011 roku w sprawie II UK 20/11 LEX nr 885004). Przy czym pozorność umowy o pracę (art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę (tak SN w wyroku z dnia 5 października 2006 r. sygn. akt I UK 120/06 opubl. OSNP 2007/19-20/294, wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r. sygn. akt I UK 43/09 LEX nr 529772). Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 października 2007 r. sygn. akt II UK 56/07, LEX nr 376433, podleganie ubezpieczeniu wynika z prawdziwego zatrudnienia a nie z samego faktu zawarcia umowy o pracę. Organ rentowy, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego może zakwestionować złożone dokumenty, jeżeli strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli (por. wyrok SN z dnia 18 stycznia 2010 roku w sprawie II UK 149/09, LEX nr 577848). Zawarcie umowy o pracę dla pozoru nie może bowiem rodzić skutków prawnych i stanowić podstawy do objęcia takiej osoby ubezpieczeniem społecznym pracowników.

O tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, ale rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z przepisu art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia, gdyż w takim przypadku wady oświadczeń woli dotykające umowy o pracę - nawet powodujące jej nieważność - nie wywołują skutków w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (tak samo wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 czerwca 2009r., sygn. akt I UK 21/09 LEX nr 515699).

Jednocześnie należy zauważyć, że - jak wskazuje się w orzecznictwie - cel zawarcia umowy o pracę w postaci włączenia osoby pracownika do ubezpieczeń społecznych - nie jest sprzeczny z prawem, zasadami współżycia społecznego ani też nie zmierza do obejścia prawa, jeśli na podstawie umowy o pracę są faktycznie wykonywane prawa i obowiązki stron tej umowy.

W ustalonym stanie faktycznym należało uznać, że sporna umowa o pracę jest nieważna, jako że została zawarta dla pozoru, a sposób wykonywania przez ubezpieczoną obowiązków nie wypełniał cech stosunku pracy. Strony umowy o pracę wskazywały, iż w ramach obowiązków pracowniczych M. C. prowadziła wielowątkowe analizy rynku obuwia specjalistycznego dla kobiet w ciąży i diabetyków, czego efektem miało być przygotowanie specjalistycznego „Raportu”. Warto przy tym zauważyć, iż jest to dokument, którego autorstwo nie jest możliwe do obiektywnego zweryfikowania. Samo złożenie przez ubezpieczoną podpisu na stronie tytułowej dokumentu nie przesądza o tym, iż został on w całości opracowany przez M. C.. Poza deklaracjami składanymi przez odwołującą brak jest przesłanek świadczących o tym, iż nabyła ona teoretyczne i praktyczne umiejętności w wykonywaniu czynności, wyszczególnionych w zakresie obowiązków pracownika. Ł. P. w procesie rekrutacji pracownika nie dokonał jakiegokolwiek sprawdzenia kompetencji kandydatki na pracownika, dysponując jedynie wiedzą o dwóch jej miejscach pracy i przyjmując za dobrą monetę deklarowaną chęć pracy na nowym stanowisku . Jednocześnie nawet przy przyjęciu założenia, iż wspomniany „Raport” został w rzeczywistości opracowany przez M. C., to okoliczność ta nie świadczy o realizowaniu przez ubezpieczoną obowiązków w ramach umowy o pracę.

Na gruncie zasady swobody umów o tym, jaką umowę zawrzeć, decydują przede wszystkim strony zgodnie z dyspozycja art. 353 ^{( 1)} k.c. Zasada ta polega w pierwszej kolejności na możliwości wyboru przez strony rodzaju stosunku prawnego, który będzie je łączył. Dotyczy to także wykonywania stale i za wynagrodzeniem określonych czynności, a więc stosunku prawnego określanego jako wykonywanie zatrudnienia w szerokim znaczeniu, bowiem powszechnie przyjmuje się, że zatrudnienie może być wykonywane na podstawie stosunku cywilnoprawnego lub stosunku pracy. Należy jednak zauważyć, że w systemie ubezpieczeń społecznych występują przypadki, w których nawet zgodnie nazwana przez strony umowa nie jest tą, która stanowi tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Na gruncie sporów dotyczących kwalifikowania umów cywilnoprawnych jako umów o pracę jednolicie przyjęto, że o treści stosunku prawnego łączącego strony decydują cechy charakterystyczne dla danego stosunku prawnego bez względu na nazwę umowy zawartej przez strony (por. wyroki SN: z dnia 02.9.1998 r., I PKN 293/98, OSNAPiUS 1999/18/582; z dnia 14.09.1998 r., I PKN 334/98, OSNAPiUS Nr 20/1999, poz. 646; z dnia 06.10.1998 r., I PKN 389/98, OSNAPiUS 1999/22/718; z dnia 22.12.1998 r., I PKN 517/98, OSNAPiUS Nr 2000/4/138; z dnia 12.01.1999 r.). Umowę o dzieło zdefiniowano w art. 627 k.c. jako zobowiązanie do wykonania oznaczonego dzieła za wynagrodzeniem. Starania przyjmującego zamówienie w umowie o dzieło mają doprowadzić w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu, za wynagrodzeniem zależnym od wartości dzieła (art. 628 § 1, 629, 632 k.c.). Umowa o dzieło zakłada swobodę i samodzielność w wykonywaniu dzieła, a jednocześnie nietrwałość stosunku prawnego, gdyż wykonanie dzieła ma charakter jednorazowy i jest zamknięte terminem wykonania. Przedmiotem świadczenia przyjmującego zamówienie jest wykonanie indywidualnego dzieła, które może polegać na jego stworzeniu lub przetworzeniu do takiej postaci, w jakiej poprzednio nie istniało. Sąd Najwyższy wskazał, że umowa o dzieło to umowa o pewien określony rezultat pracy i umiejętności ludzkich (wyrok z 18 kwietnia 2012 r., II UK 187/11, Legalis numer 526727). Wykonanie oznaczonego dzieła stanowi najczęściej jakiś proces pracy lub twórczości o możliwym do określenia momencie początkowym i końcowym, a celem tego procesu jest doprowadzenie do rezultatu określonego przez strony w momencie zawierania umowy. Jest to zatem umowa o „rezultat usługi". Przyjmuje się, że rezultat ten jest z góry określony, ma samoistny byt, jest obiektywnie osiągalny, pewny i konieczny do osiągnięcia. W ocenie Sądu opracowanie „Raportu przedwdrożeniowego sprzedaży internetowej w firmie (...)” miało właśnie charakter realizacji dzieła w rozumieniu 627 k.c. W świetle powyższych rozważań nie może budzić wątpliwości, iż strony danego stosunku prawnego nie mogą w dowolny sposób przyjąć, iż obowiązki pracownika przewidziane w umowie o pracę będą polegały na wykonaniu oznaczonego dzieła. O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy. W myśl art. 22 k.p. przez nawiązanie takiego stosunku pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Brak którejkolwiek z powyższych cech wyklucza możliwość zakwalifikowania danego stosunku jako stosunku pracy, co w konsekwencji prowadzi do braku tytułu do ubezpieczenia społecznego. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia z dnia 23 listopada 2017 r. III AUa 21/17 LEX nr 2418123, praca w ramach stosunku pracy jest wykonywana w ścisłym reżimie pracowniczym, którego cechy są następujące: 1) pracownikiem jest osoba fizyczna, która zobowiązuje się do pracy w zamian za wynagrodzenie; 2) przedmiotem umowy ze strony pracownika jest samo pełnienie (wykonywanie) pracy; 3) przy wykonywaniu której nie jest on obciążony ryzykiem realizacji zobowiązania; 4) pracownik obowiązany jest świadczyć pracę osobiście; 5) będąc w realizacji zobowiązania podporządkowanym pracodawcy. Według twierdzeń stron, M. C. miała za zadanie opracować ww. „Raport” a tym samym nie można byłoby przyjąć założenia, iż odwołująca była zobligowana do osobistego wykonywania prac z tym związanych w określonym miejscu i wyznaczonych godzinach oraz pod kierownictwem pracodawcy.

Niezależnie od braku materialnych efektów pracy M. C., która miała być wykonywana w ramach podporządkowania pracowniczego należy zauważyć, że racjonalny pracodawca zatrudnia pracownika kierując się względami ekonomicznymi i organizacyjnymi, wskazującymi na potrzebę realizacji zadań zakładu pracy dodatkową siłą roboczą. U źródła każdej umowy o pracę leży przyczyna w postaci uzasadnionej przesłankami ekonomiczno - organizacyjnymi konieczności pozyskania pracownika do wykonywania prac zakreślonych przedmiotem działalności gospodarczej pracodawcy. Pracodawca kieruje się własną potrzebą gospodarczą i przy prawidłowym, ważnym stosunku pracy, wyłącznie ta potrzeba jest sprawczym czynnikiem zatrudnienia. Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdzał, że przy ocenie pozorności umowy o pracę racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika, są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2002 r., II UKN 359/99, OSNAPiUS Nr 13, poz. 447, wyrok Sądu Najwyższego z 17 marca 1997 r., II UKN 568/97, OSNAPiUS z 1999 r. Nr 5, poz. 18 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 4 lutego 2000 r., II UKN 362/99, OSNAPiUS 2001 r. Nr 13, poz. 449). W odniesieniu do rozpoznawanej sprawy należy zauważyć, iż utworzenie przez Ł. P. stanowiska sprzedawcy ds. sprzedaży internetowej miało wiązać się z rozpoczęciem nowego etapu działalności firmy. Tymczasem przez nieco ponad dwa miesiące, kiedy to M. C. miała efektywnie świadczyć pracę, nie doszło jeszcze do wdrożenia tej formy sprzedaży. Zaistniała zatem sytuacja, w której przedsiębiorca ponosi stałe miesięczne koszty, związane z zatrudnieniem pracownika, natomiast efekty jego pracy nie mają przełożenia na osiąganie wymiernych przychodów, gdyż pracownik wykonuje prace przygotowawcze, koncepcyjne, które z założenia dopiero w przyszłości mogą znaleźć przełożenie na zysk pracodawcy. Trudno byłoby zatem uzasadnić takie postępowanie płatnika, które polega na stałym ponoszeniu wymiernych kosztów, które dopiero w bliżej niesprecyzowanej przyszłości będą mogły przełożyć się na osiągnięcie zysków. Warto też zazanczyć, iż zaprzestanie wykonywania pracy przez M. C. jeszcze przed uruchomieniem sprzedaży internetowej nie skłoniło Ł. P. do zatrudnienia innej osoby, zajmującej się sprzedażą internetową, co również podważa istnienie ekonomicznego uzasadnienia stworzenia stanowiska pracy, objętego przez M. C..

Biorąc pod uwagę zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że M. C. w spornym okresie faktycznie nie realizowała elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p., a oświadczenia woli stron zostały złożone dla pozoru. Przepis art. 83 § 1 k.c. stanowi, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie dla pozoru. Pozorność polega na tym, ze strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z umowy o pracę. Przy ich składaniu obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba figurująca jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. sygn. II UK 321/04).

Niewątpliwie praca w rozumieniu art. 22 k.p. powinna być świadczona w sposób ciągły. Ciągłość stosunku pracy wyraża się w tym, że jest to praca świadczona codziennie, w stałych godzinach wyznaczonych przez pracodawcę. Nie można mówić o umowie o pracę, jeżeli w łączącym strony stosunku prawnym brak jest podstawowych elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, takich jak osobiste wykonywanie czynności oraz podporządkowanie organizacyjne i służbowe (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 4 grudnia 1997 r., I PKN 394/97, OSNAPiUS 1998 Nr 20, poz. 595; z 28 października 1998 r., I PKN 416/98, OSNAPiUS 1999 Nr 24, poz. 775, z 26 listopada 1998 r., I PKN 458/98, OSNAPiUS 2000 Nr 3, poz. 94). Przy czym dokonując kwalifikacji stosunku prawnego należy uwzględniać zarówno zgodny zamiar stron i cel umowy, jak i okoliczności istniejące w chwili jej zawierania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 1998 r., I PKN 191/98, OSNAPiUS 1999 Nr 14, poz. 449). Dla stwierdzenia, że cecha podporządkowania w treści danego stosunku prawnego występuje, wskazuje się przeważnie na takie elementy, jak: określony czas pracy i określone miejsce wykonywania czynności, podpisywanie list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy. Analiza stanu faktycznego niniejszej sprawy nie pozwoliła na uznanie, iż świadczenie przez ubezpieczoną pracy miało miejsce w ramach podporządkowania pracowniczego, zarówno organizacyjnego, jak i osobowego. Zdaniem Sądu Okręgowego ocena dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, jak też z zeznań stron, pod kątem elementów stosunków pracy, o których mowa w art. 22 § 1 k.p., wskazywała na brak świadczenia przez ubezpieczoną pracy w sposób zorganizowany i podporządkowany kierowniczej roli pracodawcy. Charakter zatrudnienia ubezpieczonej nie wypełniał znamion zatrudnienia pracowniczego w sytuacji, kiedy jej zadanie sprowadzało się do opracowania dokumentu według założeń, wynikających z zakresu obowiązków.

Jako nieważna umowa zawarta pomiędzy M. C. i Ł. P. nie może wywoływać skutków prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych, w tym również nie może skutkować objęciem M. C. ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym z tytułu zawarcia przedmiotowej umowy. Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz art.477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie. O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 j.t.).