Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 64/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M.I.
przeciwko Sądowi Rejonowemu w W.
o wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 października 2012 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W.
z dnia 2 sierpnia 2011 r., sygn. akt […]
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
W pozwie z 1 marca 2010 r., skierowanym przeciwko Sądowi Rejonowemu
M.I. wniosła o ustalenie, że od 26 października 2009 r. pełni urząd na stanowisku
2
sędziego Sądu Okręgowego w Sądzie Rejonowym, zgodnie z aktem powołania
przez Prezydenta RP z 21 października 2009 r., doręczonym jej 26 października
2009 r. Powódka wniosła także o zasądzenie na swoją rzecz kwoty 2.093,15 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem różnicy
wynagrodzenia pomiędzy stawką awansową IV a V. W pkt 3 pozwu zawarła
żądanie ustalenia, że przysługuje jej wynagrodzenie zasadnicze zgodne ze stawką
V awansową od 26 października 2009 r.
W odpowiedzi na pozew prezes Sądu Rejonowego, wnosząc o oddalenie
powództwa, wskazał, że przepis art. 91 a § 3 i 5 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych, w brzmieniu nadanym ustawą z 20 marca 2009 r. o zmianie tej
ustawy i niektórych innych ustaw, dotyczy wynagrodzenia sędziego, które
przysługiwać będzie w związku z objęciem nowego stanowiska, a nie
wynagrodzenia, do którego sędzia miał już prawo przed objęciem nowego
stanowiska. Wyraźnie wskazano w tym przepisie, że wynagrodzenie w stawce IV
przysługuje sędziemu obejmującemu stanowisko w sądzie okręgowym. Bez
wątpienia powódka jest sędzią Sądu Rejonowego i nie pełni obowiązków w Sądzie
Okręgowym.
Wyrokiem z 11 marca 2011 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił powództwo co do
żądania ustalenia, że powódka M.I. pełni urząd na stanowisku sędziego Sądu
Okręgowego w Sądzie Rejonowym oraz co do ustalenia wynagrodzenia
zasadniczego w V stawce awansowej. W punkcie II wyroku, któremu nadano rygor
natychmiastowej wykonalności, Sąd zasądził od Sądu Rejonowego na rzecz
powódki kwotę 7.316,69 zł z ustawowymi odsetkami od 1 stycznia 2011 r.
Stan faktyczny sprawy był niesporny. Powódka z dniem 21 października
2009 r. otrzymała awans poziomy na urząd sędziego sądu okręgowego w sądzie
rejonowym na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw.
Sąd wskazał, że grupa sędziów, którym Prezydent RP wręczył przed 22
stycznia 2009 r. nominację na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie
rejonowym, otrzymuje wynagrodzenia adekwatne do stanowiska określonego w
powołaniu. Późniejsze powołania nie konstytuują prawa do tego wyższego
wynagrodzenia.
3
Sąd stwierdził także, że w jego ocenie żądanie opisane w pkt 3 pozwu
sprowadza się w rzeczywistości do zastąpienia pracodawcy w określeniu nowych
warunków płacy, co jest niedopuszczalne w świetle art. 262 § 2 pkt 1 k.p.
Wynagrodzenia sędziowskie określają przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych, zatem w tym zakresie brak jest możliwości wyrokowania.
Odnośnie do żądania powódki dotyczącego zasądzenia różnicy między
otrzymywanym wynagrodzeniem sędziowskim a tym, które powinno być
następstwem treści aktu powołania, Sąd stwierdził, że ustawy regulujące instytucję
awansu poziomego stworzyły co najmniej 2 grupy sędziów, różnicując ich
uprawnienia płacowe w zależności od daty otrzymania nominacji. Tego rodzaju
regulacja jest klasycznym przykładem naruszenia zasady równego traktowania w
zatrudnieniu, w szczególności art. 183c
k.p. Sąd wskazał, że nie jest dopuszczalne
z punktu widzenia ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych ani w świetle
Kodeksu pracy, by zajmujący równorzędne stanowisko sędziowie - w zależności od
daty powołania - otrzymywali wynagrodzenie zasadnicze w różnej wysokości.
Wysokość wynagrodzenia jest następstwem powołania. Prezydent określił
stanowisko powódki, zatem winna otrzymywać wynagrodzenie w wysokości
odpowiadającej otrzymanemu stanowisku. Brak zatem przyznania powódce
należnego, z uwagi na przysługujący tytuł, wynagrodzenia, a przyznanie takiego
wynagrodzenia sędziom posiadającym taki sam tytułu tylko z uwagi na datę
nominacji, uznał sąd pierwszej instancji za przejaw dyskryminacji, co w świetle art.
183d
k.p. uzasadniało przyznanie odszkodowania, którego wysokość stanowi
różnica w wynagrodzeniu do daty wyrokowania.
Apelację od powyższego wyroku wniosły obie strony. Powódka, zaskarżyła
wyrok w części oddalającej powództwo i zarzuciła: naruszenie art. 4 pkt 1 i 3
ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz niektórych innych ustaw, przez jego błędną wykładnię, z
naruszeniem zasad ustrojowych RP określonych w art. 2, 8, 10, 87 ust. 1, 95 ust.
1, 126, 144 ust. 1 i 3 pkt 17, 178 pkt 1, 180 ust. 1 i 2 Konstytucji RP i naruszeniem
art. 55 § 1, 65 § 1 i 91 § 1 ustawy - Prawo o ustroju sadów powszechnych, co
doprowadziło do oddalenia roszczenia o zapłatę zaległego wynagrodzenia i
zasądzenie w to miejsce odszkodowania na mocy art. 183d
k.p.; naruszenie
4
art. 189 k.p.c., przez oddalenie roszczeń o ustalenie, że powódka pełni urząd
sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym oraz że przysługuje jej
wynagrodzenie zasadnicze według stawki V awansowej od 26 października
2001 r., przy jednoczesnym niestwierdzeniu przez Sąd braku przesłanek
powództwa o ustalenie; naruszenie art. 325 i 328 § 2 k.p.c., przez wzajemnie
sprzeczne stwierdzenie pomiędzy sentencją a uzasadnieniem wyroku, że status
powódki został w sposób niepodważalny opisany w akcie powołania i zarazem
oddalenie w sentencji roszczenia powódki o ustalenie, że pełni ona urząd sędziego
sądu okręgowego w sądzie rejonowym, pomimo braku stwierdzenia przez sąd
nieistnienia materialnoprawnych przesłanek powództwa o ustalenie z art. 189
k.p.c.; naruszenie art. 325 k.p.c., poprzez zamieszczenie w sentencji wyroku
rozstrzygnięcia o oddaleniu żądania ustalenia przez sąd wynagrodzenia, chociaż
powódka nie zgłaszała takiego roszczenia, a domagała się ustalenia, że
przysługuje jej wynagrodzenie w stawce V od 26 października 2009 r.; naruszenie
art. 328 § 2 k.p.c., przez brak wskazania w uzasadnieniu podstawy faktycznej i
wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku w zakresie zasądzenia odsetek od 1
stycznia 2011 r.
Sąd Rejonowy zaskarżył wyrok w pkt II, tj. odnośnie do zasądzenia na rzecz
powódki kwoty 7.316,99 zł z ustawowymi odsetkami od 1 stycznia 2011 r. Zarzucił
naruszenie art. 183c
k.p. i art. 183d
k.p., przez ich niewłaściwe zastosowanie,
wskutek wadliwego przyjęcia, że pozwany, jako pracodawca, naruszył zasadę
równego traktowania w zatrudnieniu, naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., przez
lakoniczność uzasadnienia wyroku, brak dostatecznego wskazania podstawy
faktycznej rozstrzygnięcia i wyjaśnienia, dlaczego zostało ono oparte na art. 183c
k.p. oraz brak wskazania podstawy prawnej zezwalającej na orzekanie w zakresie
szerszym niż to wynika z żądania pozwu, naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. i art. 4771
k.p.c., tj. przekroczenie granic wyrokowania przez orzekanie co do przedmiotu,
który nie był objęty żądaniem powódki, a w zakresie żądań pozwu - przez
zasądzenie ponad żądanie.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 2
sierpnia 2011 r. oddalił apelację powódki oraz – w uwzględnieniu apelacji strony
pozwanej - uchylił zaskarżony wyrok w pkt II w części zasądzającej od strony
5
pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.223,44 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1
stycznia 2011 r. i postępowanie w tej części umorzył oraz zmienił zaskarżony
wyrok w części zasądzającej od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.093,15
zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2011 r. i w tej części powództwo
oddalił.
Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja powódki nie jest uzasadniona.
Wskazał, że prawidłowa wykładnia art. 4 pkt 1 i 3 ustawy z 19 października 2008 r.
istotnie nasuwa poważne wątpliwości z powodu zastosowania wadliwej techniki
legislacyjnej. Odnosząc się do projektu ustawy, Sąd stwierdził jednak, że nie jest
powołany do samodzielnej oceny niezgodności art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 19
grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych i
niektórych innych ustaw z przepisami Konstytucji. Zauważył również, że w
Trybunale Konstytucyjnym znajduje się pytanie prawne Prezydenta RP o zbadanie
zgodności art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. z art. 178 ust. 2, 179 i 180
ust. 2 Konstytucji RP, a także z art. 24 i 25 ustawy zasadniczej. Za niecelowe Sąd
Apelacyjny uznał przedstawianie następnego pytania tej samej treści.
Sąd Apelacyjny uznał, że wykładnia art. 4 ust. 1 i 3 ustawy prowadzi do
wniosku, że powódka po powołaniu na stanowisko sędziego sądu okręgowego w
sądzie rejonowym utraciła ten tytuł zawodowy i stała się sędzią sądu rejonowego z
mocy art. 4 pkt 3 w związku z art. 4 pkt 1 niezwłocznie po doręczeniu jej
powołania, czyli od 27 października 2009 r.
Odnosząc się do żądania ustalenia, że powódce przysługuje wynagrodzenie
zasadnicze zgodne ze stawką V awansową od 26 października 2009 r., Sąd
drugiej instancji stwierdził, że powództwo o ustalenie ma w zasadzie charakter
prewencyjny. Podstawą jego wytoczenia jest art. 189 k.p.c. uzależniający to
powództwo od istnienia interesu prawnego po stronie powoda. Powództwo nie
może być zatem uwzględnione, gdy interes prawny nie zostanie wykazany bądź
może być zaspokojony przez uwzględnienie żądania o świadczenie. Tak jest w
niniejszej sprawie, gdyż uwzględnienie żądania pieniężnego z pkt 3 pozwu
automatycznie przesądzałoby o stawce awansowej powódki, która nie jest
niezmienna.
6
Odnosząc się do apelacji strony pozwanej, Sąd Apelacyjny stwierdził, że
trafnie w niej podniesiono, iż przepisy Kodeksu pracy o skutkach naruszenia
zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie mogły stanowić podstawy
rozstrzygnięcia żądania o wyrównanie wynagrodzenia, a Sąd pierwszej instancji z
naruszeniem art. 321 § 1 k.p.c. i 4771
k.p.c. orzekł ponad żądanie zgłoszone przez
powódkę i zasądził na jej rzecz kwotę 7.316,69 zł według wyliczenia różnicy
wynagrodzenia brutto z dnia 17 stycznia 2011 r. sporządzonego przez
pracodawcę, zamiast dochodzonej w pozwie kwoty 2.093,15 zł. Poza tym Sąd
Apelacyjny stwierdził, że art. 91a § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych nie dawał podstawy do uwzględnienia żądania powódki
wyrównania wynagrodzenia za okres od 26 października 2009 r. do wysokości
wynikającej z V stawki awansowej.
Powódka zaskarżyła ten wyrok skargą kasacyjną w całości. Zaskarżonemu
wyrokowi zarzuciła naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na wynik
postępowania poprzez: brak dostatecznego wyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku
przez Sąd Apelacyjny, ile powinno wynieść wynagrodzenie należne powódce w
okresie od 26 października 2009 r. do dnia wytoczenia powództwa oraz czy
wypłacone jej wynagrodzenie w tym okresie odpowiadało wynagrodzeniu
zasadniczemu wypłaconemu sędziom sądów rejonowych, objętym tzw. awansem
poziomym przed 22 stycznia 2009 r., o takim samym stażu pracy jak powódka - w
tym zakresie doszło do niewyjaśnienia istoty sprawy oraz do naruszenia wymagań,
jakie powinno spełniać uzasadnienie wyroku (art. 328 § 2 k.p.c.), brak
dostatecznego wyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku podstawy prawnej oddalenia
powództwa w zakresie żądania zapłaty (art. 328 § 2 k.p.c.), a także naruszenie
prawa materialnego przez: błędną wykładnię art. 4 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 19
grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz
niektórych innych ustaw oraz art. 91a § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych, w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, z naruszeniem zasad ustrojowych
Rzeczypospolitej Polskiej określonych w art. 10 i art. 179, a zwłaszcza w art. 180
ust. 1 i ust. 2, Konstytucji RP, przy jednoczesnym niezwróceniu się przez Sąd
Apelacyjny z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie
7
zgodności art. 4 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw w sytuacji,
gdy - zdaniem Sądu Apelacyjnego - przepisy te wzbudzają wątpliwości co do
zgodności z Konstytucją; niezastosowanie art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia
2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw, a także art. 91a § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych,
w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo
o ustroju sądów powszechnych w sytuacji, gdy Sąd przyjął, że przepis art. 4 pkt 1
ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. ma zastosowanie do sędziów, którzy uzyskali
awans poziomy po dniu 21 stycznia 2009 r.
W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że Sąd Apelacyjny w istocie nie
przeprowadził wykładni przepisów prawa stanowiących podstawę
materialnoprawną rozstrzygnięcia, lecz dokonał porównania projektu ustawy i
treści uchwalonej ustawy, stawiając w efekcie tezę o zastosowaniu „wadliwej
techniki legislacyjnej" oraz że „został on [przepis art. 4 pkt 3 ustawy z 19 grudnia
2008 r.] sformułowany w sposób świadczący o braku zdolności przewidywania jego
skutków". Tak więc Sąd dokonał analizy rozbieżności pomiędzy zamiarem
projektodawcy odtworzonym z uzasadnienia projektu ustawy, a jego wyrażeniem w
tekście ustawy, tak jakby chodziło o wykładnię oświadczenia woli, a nie o
wykładnię przepisów prawa.
Stwierdziła także, że wykładnia rozszerzająca zakres podmiotowy przepisu
art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. narusza zasadę z art. 180 Konstytucji
RP i kłóci się z poglądem, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym
państwem prawnym. Narusza ona zasadę ochrony praw słusznie nabytych w
zakresie prawa sędziego do wynagrodzenia zgodnego ze stanowiskiem sędziego
sądu okręgowego bądź sędziego sądu apelacyjnego, a także art. 178 ust. 2
Konstytucji. Użycie przez ustawodawcę w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia
2008 r. eufemistycznego określenia, że sędziowie „stają się sędziami na
stanowiskach sędziego sądu rejonowego i sędziami sądu okręgowego" jest
równoznaczne z przeniesieniem na inne stanowiska w rozumieniu art. 180 ust. 2
Konstytucji. Przepis ten zezwala na przeniesienie sędziego na inne stanowisko
przy łącznym spełnieniu dwóch przesłanek: na podstawie orzeczenia sądu i tylko w
8
przypadkach określonych w ustawie. W innych wypadkach sędziowie są
nieusuwalni. Powołany art. 179 Konstytucji nie daje możliwości powoływania
sędziów przez Prezydenta na stanowiska sędziowskie prawnie nieistniejące,
powoływania, które byłoby bezskuteczne w chwili wydawania przez Prezydenta
aktów o powołaniu i prawnie bezskutecznego doręczania przez Prezydenta
mianowanym sędziom aktu powołania. Ponadto Prezydent powołuje sędziów tylko
na stanowiska wyższe w stosunku do tych, które zajmowali poprzednio. Nie istnieją
powołania na stanowiska równorzędne.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pełnomocnik strony pozwanej wniósł o
jej oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego
znajduje oparcie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, przywołując uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 15 września 2011 r., II PZP 2/11, formułującą tezę, że przepis
art. 4 pkt 1 ustawy zmieniającej z 19 grudnia 2008 r. ma odpowiednie
zastosowanie do sędziów, których wnioski zostały rozpoznane zgodnie z art. 4 pkt
3 tej ustawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu z drugiej podstawy
kasacyjnej, wskazać należy, że na temat wagi naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. jako
podstawy skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy wypowiadał się wielokrotnie.
Przykładowo w wyroku z 15 lipca 2011 r., I UK 325/10 (LEX nr 949020) Sąd
Najwyższy uznał, że zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1
k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych przypadkach, w których
treść uzasadnienia orzeczenia Sądu drugiej instancji uniemożliwia całkowicie
dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia. Z kolei w
wyroku z 6 lipca 2011 r., I CSK 67/11 (LEX nr 970061) Sąd Najwyższy wskazał, że
obraza art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. stanowi usprawiedliwioną
podstawę skargi kasacyjnej wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie ma
wszystkich koniecznych elementów bądź zawiera kardynalne braki, które
uniemożliwiają kontrolę kasacyjną. Podobną myśl zawarł Sąd Najwyższy w
motywach w wyroku z 2 czerwca 2011 r., I CSK 581/10 (LEX nr 950715),
9
wywodząc, że przez sporządzenie uzasadnienia nieodpowiadającego warunkom,
jakie stawia wymieniony przepis, może wyjątkowo wypełniać podstawę kasacyjną
przewidzianą w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. Ma to jednak miejsce wówczas, gdy
wskutek uchybienia konkretnym wymaganiom określonym w art. 328 § 2 k.p.c.
zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli kasacyjnej, czyli gdy stwierdzone
wady mogły mieć szczególnie negatywny wpływ na wynik sprawy. Analogicznie
rozstrzygnął tę kwestę Sąd Najwyższy w wyrokach I PK 139/10; II UK 338/10; I PK
138/10, I UK 357/10, I PK 272/10, II UK 323/10, II UK 346/10, II UK 338/10, I PK
171/10. Także doktryna aprobuje przedstawioną interpretację (por. Komentarz A.
Jakubeckiego do art. 328 k.p.c. i podana tam literatura (w:) Komentarz do Kodeksu
Postępowania cywilnego, pod. Red. Dolecki H, Wiśniewski T, LEX 2011, por. też
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz pod red. A. Zielińskiego, Warszawa
2008 r., s. 504-506 i cyt. tam literatura). Zatem, według dominującego poglądu
nauki i judykatury, o uchybieniu przepisowi art. 328 § 2 można mówić jedynie
wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie zawiera danych
pozwalających na kontrolę tego rozstrzygnięcia. Jednakże w sprawie niniejszej taka
sytuacja nie zachodzi, mimo dostrzeżenia przez Sąd Najwyższy pewnego
mankamentu. W istocie, w motywach rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego
roszczenie powódki o wyrównanie wynagrodzenia według V stawki awansowej od
26 października 2009 r. ocenione zostało wyłącznie w kontekście art. 91a § 1
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr
98, poz. 1070 ze zm.) – bez odniesienia się do treści art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 19
grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 4). Nie sposób jednak twierdzić,
że z tego powodu doszło do nierozpoznania istoty sprawy w opisanym zakresie.
Uchybienie to można oceniać wyłącznie w aspekcie naruszenia prawa
materialnego. Oceniając ten zarzut w takim właśnie kontekście, Sąd Najwyższy
stwierdza, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu z przyczyn, które zostaną
wyjaśnione w argumentacji odnoszącej się do pierwszej podstawy kasacyjnej.
Ocena zarzutów naruszenia prawa materialnego prowadzi do konieczności
przeanalizowania całego kontekstu prawnego niniejszej sprawy. Z dniem 1 lipca
2007 r., ustawą z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju
10
sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 136, poz. 959 ze
zm.), wprowadzono instytucję tzw. awansu poziomego sędziów. Ustawodawca na
podstawie art. 1 pkt 18 dodał do ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych
art. 55 § 2a stanowiący, że sędziowie sądów powszechnych mogą być powoływani
także na stanowiska: sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym oraz
sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym. Stosownie do art. 1 pkt 24
powyższej ustawy zmieniającej, dodano art. 63a, w myśl którego na stanowisko
sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym może być powołany sędzia sądu
rejonowego, który pełnił służbę na zajmowanym stanowisku co najmniej piętnaście
lat i po osiągnięciu drugiej stawki awansowej wynagrodzenia zasadniczego nie był
ukarany karą dyscyplinarną ani nie otrzymał wytknięcia uchybienia, o którym mowa
w art. 40, ani nie miał zwróconej uwagi w trybie określonym w art. 37 § 4, oraz
art. 64a, który stanowił, że na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego w sądzie
okręgowym może być powołany sędzia sądu okręgowego, który pełnił służbę na
zajmowanym stanowisku co najmniej piętnaście lat i po osiągnięciu drugiej stawki
awansowej wynagrodzenia zasadniczego nie był ukarany karą dyscyplinarną ani
nie otrzymał wytknięcia uchybienia, o którym mowa w art. 40, ani nie miał
zwróconej uwagi w trybie określonym w art. 37 § 4. Na mocy powyższej ustawy
dodano też art. 65b, który w § 4 wprowadził zasadę, że stanowisko sędziego sądu
okręgowego w sądzie rejonowym jest równorzędne pod względem wynagrodzenia
ze stanowiskiem sędziego sądu okręgowego, a stanowisko sędziego apelacyjnego
w sądzie okręgowym - ze stanowiskiem sędziego sądu apelacyjnego. Do
wynagrodzeń tych sędziów stosowało się przepisy art. 91 § 1a, 3 i 4 ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych. Oznaczało to, że awansowany na
podstawie komentowanych przepisów sędzia uzyskiwał prawo do wynagrodzenia
wedle stawki podstawowej sędziego odpowiednio sądu okręgowego i apelacyjnego
oraz po odpowiednim stażu na stanowisku wynikającym z awansu miał prawo do
pierwszej i drugiej stawki awansowej. W przypadku powołania na stanowisko
sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym stawkę podstawową należało więc
ustalić przy zastosowaniu mnożnika kwoty bazowej 3,9 (wielokrotność
odpowiedniej kwoty bazowej) na podstawie § 2 rozporządzenia Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie stawek podstawowych
11
wynagrodzenia zasadniczego sędziów sądów powszechnych, asesorów i
aplikantów sądowych oraz stawek dodatku funkcyjnego sędziów (Dz.U. Nr 83, poz.
761 ze zm.).
Na mocy ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, obowiązującej od dnia
22 stycznia 2009 r., zniesiono instytucję awansu poziomego. Z dniem wejścia w
życie tej ustawy sędziowie powołani na stanowisko sędziego sądu okręgowego w
sądzie rejonowym i sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym stali się,
odpowiednio, sędziami sądów rejonowych i sędziami sądów okręgowych, które
stanowią ich miejsce służbowe, zachowując prawo do wynagrodzenia nabytego na
podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (art. 4 pkt 1). Przepis
intertemporalny ustawy, zawarty w art. 4 pkt 3, stanowił, że wnioski złożone w trybie
art. 65a przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, podlegają rozpoznaniu na
podstawie przepisów dotychczasowych. Na mocy tych unormowań sędziowie,
którzy złożyli wnioski o awans poziomy przed zniesieniem tej instytucji,
zachowywali nie tylko prawo do jego uzyskania, ale także do wynikającego z tego
awansu wynagrodzenia ustalanego wedle wyżej przedstawianych zasad.
Przepis art. 4 pkt 3 nakazuje rozpoznanie wniosków złożonych przed dniem
wejścia ustawy wedle przepisów dotychczasowych. Oznacza to powołanie na
stanowisko wynikające z awansu poziomego, następnie zaś z mocy prawa (art. 4
ust. 1) powrót na stanowisko odpowiednio sędziego sądu rejonowego i sędziego
sądu okręgowego, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia nabytego na
podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Sędziowie awansowani po 21
stycznia 2009 r. traktowani są więc jak sędziowie, którzy uzyskali awans w czasie
obowiązywania przepisów ustawy w brzmieniu wprowadzonym ustawą z dnia 29
czerwca 2007 r. Po zniesieniu „awansów poziomych" awansowany sędzia -
niezależnie od daty awansu - zachował prawo do wynagrodzenia w stawce
podstawowej dla sędziego odpowiednio sądu okręgowego i sądu apelacyjnego, a
więc przy zastosowaniu mnożnika kwoty bazowej odpowiednio 3,9 i 4,6.
12
Kolejna zmiana legislacyjna wprowadzona została od dnia 22 kwietnia
2009 r. - ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 56, poz. 456). Na jej
podstawie uległy całościowej zmianie zasady wynagradzania sędziów. Art. 91 § 1
otrzymał brzmienie: „Wysokość wynagrodzenia sędziów, zajmujących równorzędne
stanowiska sędziowskie, różnicuje staż pracy lub pełnione funkcje". Po art. 91
dodano art. 91a. Zgodnie z jego § 1: „Sędziemu obejmującemu stanowisko w
sądzie rejonowym przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w stawce pierwszej.
Sędziemu obejmującemu stanowisko w sądzie okręgowym przysługuje
wynagrodzenie zasadnicze w stawce czwartej, a jeżeli na niższym stanowisku
otrzymywał już wynagrodzenie w stawce czwartej albo piątej - przysługuje mu
wynagrodzenie zasadnicze w stawce, odpowiednio, piątej albo szóstej. Sędziemu
obejmującemu stanowisko w sądzie apelacyjnym przysługuje wynagrodzenie
zasadnicze w stawce siódmej, a jeżeli na niższym stanowisku otrzymywał już
wynagrodzenie w stawce siódmej albo ósmej - przysługuje mu wynagrodzenie
zasadnicze w stawce, odpowiednio, ósmej albo dziewiątej".
Na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. wynagrodzenia
zasadnicze sędziów sądów rejonowych określa się w stawkach od pierwszej do
czwartej, wynagrodzenia zasadnicze sędziów sądów okręgowych - w stawkach od
czwartej do siódmej, a wynagrodzenia zasadnicze sędziów sądów apelacyjnych - w
stawkach od siódmej do dziesiątej, według zasad określonych w ust. 2-4. Wedle
jego ust. 2, stawkę wynagrodzenia zasadniczego sędziego ustala się uwzględniając
staż pracy sędziego na stanowisku zajmowanym w dniu 1 stycznia 2009 r., a jeżeli
jest to korzystniejsze - staż pracy sędziego na wszystkich dotychczas zajmowanych
stanowiskach sędziowskich lub prokuratorskich (ogólny staż pracy); uwzględnienie
ogólnego stażu pracy nie może jednak stanowić podstawy ustalenia wynagrodzenia
zasadniczego sędziego sądu okręgowego w stawce szóstej i siódmej, a w
przypadku sędziego sądu apelacyjnego - w stawce dziewiątej i dziesiątej. Staż
pracy na zajmowanym stanowisku oraz ogólny staż pracy, niezbędny do uzyskania
poszczególnych stawek wynagrodzenia zasadniczego, określa tabela, stanowiąca
załącznik nr 3 do niniejszej ustawy.
13
Powyższa nowelizacja zobowiązywała do zaktualizowania wynagrodzeń
wszystkich sędziów od dnia 1 stycznia 2009 r. (vide: art. 8 ustawy z dnia 20 marca
2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw) według zasad wynikających z art. 10 tej ustawy, a więc zgodnie z jej
załącznikiem nr 3. Aktualne przepisy przewidują wspólną stawkę wynagrodzenia -
czwartą - dla sędziego sądu rejonowego (najwyższą) i sędziego sądu okręgowego
(najniższą), a także wspólną stawkę wynagrodzenia - siódmą - dla sędziego sądu
okręgowego (najwyższą) i sędziego sądu apelacyjnego (najniższą). Sędziom,
którzy uzyskali awans poziomy, a następnie na powrót stali się sędziami
odpowiednio sądów rejonowych i sądów okręgowych, przysługiwała zatem
właściwa ze względu na staż pracy (ogólny lub na danym stanowisku) stawka
wynagrodzenia zasadniczego sędziego odpowiednio sądu rejonowego i sędziego
sądu okręgowego. Jedynie w przypadku gdy była ona niższa niż najniższa stawka
sądu wyższego, wynagrodzenie należało podwyższyć do wysokości wynikającej z
tej najniższej stawki. Tego bowiem wymagało zachowanie „prawa do
wynagrodzenia nabytego na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw".
Równorzędność wynagrodzenia należy więc odnosić do najniższej stawki sędziego
odpowiednio sądu okręgowego i sądu apelacyjnego, która zastąpiła dotychczasową
stawkę podstawową. Ci sędziowie, którzy wedle swojego stażu pracy na
stanowisku sędziego uzyskali stawkę czwartą i siódmą, pozostawali przy
wynagrodzeniu ustalonym na podstawie tych stawek, bowiem ich wynagrodzenie w
tej stawce było równorzędne z wynagrodzeniem w sądzie wyższej instancji.
Przyznanie więc uprzedniemu sędziemu sądu okręgowego w sądzie
rejonowym stawki czwartej i uprzedniemu sędziemu sądu apelacyjnego w sądzie
okręgowym stawki siódmej gwarantowało zachowanie ich uprawnień do
równorzędności wynagrodzenia z wynagrodzeniem wynikającym z awansu
poziomego i nie naruszało art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw.
Zasady powyższe obowiązują wobec wszystkich sędziów, którzy uzyskali
awans poziomy - niezależnie od daty otrzymania aktu powołania.
14
Na podstawie art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy
- Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, wnioski o
awans poziomy złożone przed dniem wejścia w życie tej ustawy, podlegały
rozpoznaniu na podstawie przepisów dotychczasowych. Konsekwencją tego
uprawnienia, respektującego zasadę ochrony praw nabytych, było uzyskanie
„prawa do wynagrodzenia nabytego na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r.
o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw". Gwarancja wynikająca z tego przepisu dotyczy wynagrodzenia
równorzędnego z wynagrodzeniem sędziego odpowiednio sądu okręgowego i sądu
apelacyjnego - w najniższej stawce wynagrodzenia zasadniczego. Istotnie,
sędziowie awansowani po dniu 21 stycznia 2009 r., legitymujący się odpowiednio
długim stażem (uposażeni według najwyższej stawki sądu niższego), w wyniku tego
awansu nie uzyskiwali faktycznej podwyżki wynagrodzenia. Nie jest to jednak
konsekwencja braku „równorzędności wynagrodzenia", lecz skutek zmian zasad
wynagradzania, które, między innymi, wprowadziły możliwość uzyskania przez
sędziego sądu niższej instancji wynagrodzenia na poziomie wynagrodzenia
sędziego sądu wyższej instancji w stawce najniższej. Przepis art. 4 pkt 1 ustawy z
dnia 19 grudnia 2008 r. z racji zniesienia awansu poziomego nie gwarantuje
sędziom wyższego wynagrodzenia niż to, które otrzymują sędziowie w tym samym
sądzie. Inaczej rzecz ujmując, ustawodawca nie jest zobowiązany na podstawie
tego przepisu do kształtowania wynagrodzeń sędziów w taki sposób, aby wśród
sędziów danego sądu wyróżniać finansowo tych, którzy uprzednio uzyskali awans
poziomy.
W zasadzie po uważnej analizie byłych i aktualnych zasad wynagradzania
można przyjąć, że instytucja awansu poziomego w zakresie zasad wynagradzania
zastąpiona została możliwością przyznania sędziemu o odpowiednio długim stażu
wynagrodzenia równorzędnego z wynagrodzeniem w najniżej stawce
obowiązującej w sądzie odpowiednio wyższej instancji. Sędzia legitymujący się
obecnie stosownym stażem nie ma wprawdzie możliwości objęcia stanowiska
sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym i sędziego sądu apelacyjnego w
sądzie okręgowym, ale uzyskuje prawo do wynagrodzenia odpowiednio jak sędzia
sądu okręgowego i sędzia sądu apelacyjnego (w najniższych stawkach).
15
Stosownie do treści art. 91a § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych: „Sędziemu obejmującemu stanowisko w sądzie rejonowym
przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w stawce pierwszej. Sędziemu
obejmującemu stanowisko w sądzie okręgowym przysługuje wynagrodzenie
zasadnicze w stawce czwartej, a jeżeli na niższym stanowisku otrzymywał już
wynagrodzenie w stawce czwartej albo piątej - przysługuje mu wynagrodzenie
zasadnicze w stawce, odpowiednio, piątej albo szóstej. Sędziemu obejmującemu
stanowisko w sądzie apelacyjnym przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w stawce
siódmej, a jeżeli na niższym stanowisku otrzymywał już wynagrodzenie w stawce
siódmej albo ósmej - przysługuje mu wynagrodzenie zasadnicze w stawce,
odpowiednio, ósmej albo dziewiątej”. Wszedł on w życie z mocą wsteczną od 1
stycznia 2009 r., na podstawie ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. W myśl art. 8
tej ustawy, jej przepisy mają zastosowanie od dnia 1 stycznia 2009 r. do
wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych i wojskowych, sędziów Sądu
Najwyższego, sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych, sędziów
Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesa i wiceprezesa Trybunału
Konstytucyjnego, sędziów Trybunału Konstytucyjnego, prokuratorów powszechnych
jednostek organizacyjnych prokuratury, prokuratorów wojskowych jednostek
organizacyjnych prokuratury, prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji
Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, asesorów sądowych i
prokuratorskich, referendarzy sądowych oraz uposażeń sędziów i prokuratorów w
stanie spoczynku.
Przede wszystkim podkreślić należy, że komentowany przepis nie ma
zastosowania do awansów poziomych uzyskanych od 22 stycznia 2009 r., na co
wskazuje właśnie art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (a contrario).
Stworzona w nim konstrukcja prawna prowadzi do traktowania ich tak, jakby awans
nastąpił przed tym dniem, a więc zastosowanie mają przepisy wtedy obowiązujące
(także w zakresie wynagrodzenia). Poza tym, przepis art. 91a § 1 w zakresie, w
jakim dotyczy sędziów obejmujących stanowisko odpowiednio w sądzie okręgowym
i apelacyjnym, odnosi się do awansu pionowego - powołania na stanowisko w
16
sądzie wyższej instancji. Sędzia powołany na stanowisko sędziego sądu
okręgowego w sądzie rejonowym nie obejmował stanowiska w sądzie okręgowym,
a sędzia powołany na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego w sądzie
okręgowym nie obejmował stanowiska w sądzie apelacyjnym. Nie następowało
więc powołanie do objęcia stanowiska w sądzie wyższej instancji. Potwierdza to
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 maja 2012 r., K 7/10, w a w
szczególności argumentacja przytoczona w jego uzasadnieniu, o czym niżej. Tym
samym Sąd Najwyższy rozpoznający niniejszą skargę podziela w całości poglądy
wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2011 r., II PZP 2/11
(OSNP 2012 nr 5-6, poz. 56) oraz wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 maja
2011 r., II BP 23/10 (LEX nr 863954).
Jeśli zaś chodzi o kwestię zachowania standardów konstytucyjnych, to wyżej
przytoczony wyrok Trybunału Konstytucyjnego K 7/10 rozstrzyga także o zgodności
art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju
sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw z art. 2, art. 178 ust. 2, art. 179
i art. 180 ust. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim stanowi, że sędziowie, o których
mowa w tym przepisie, stają się, odpowiednio, sędziami sądów rejonowych i
sędziami sądów okręgowych, które stanowią ich miejsce służbowe.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że konstrukcja powołania sędziego, o
którym mowa w art. 179 Konstytucji, prowadzi do nadania prawa jurysdykcji,
wskazuje więc na konieczność przypisania sędziemu w akcie powołania
określonego stanowiska i miejsca służbowego. Bez wskazania tych elementów
sprawowanie urzędu sędziowskiego jest niemożliwe. Określenie rodzaju i szczebla
sądu, do którego sędzia zostaje powołany, stanowi immanentną część aktu
powołania. Trybunał podkreślił rozdźwięk między konstytucyjną konstrukcją
powołania, zorientowaną na nadanie sędziemu inwestytury, a przez to
zdeterminowanie zakresu jego obowiązków, a powołaniem sędziego w następstwie
awansu poziomego, które w najmniejszym stopniu nie rzutowało na rodzaj i zakres
czynności podejmowanych przez awansowanego sędziego. W wyniku awansu
poziomego sędzia uzyskiwał co prawda tytuł sędziego wyższej instancji, lecz w ślad
za tym nie zmieniał się zakres upoważnienia do sprawowania jurysdykcji. Tym
samym sędzia sądu okręgowego w sądzie rejonowym, aby rzeczywiście orzekać w
17
sądzie okręgowym, musiałby uzyskać stosowne upoważnienie w trybie delegacji
albo przejść procedurę awansu pionowego. Specyfika awansu poziomego
przejawiała się również w tym, że sędzia awansowany poziomo rzeczywiście stawał
się sędzią wyższej instancji dopiero po uzyskaniu awansu pionowego. Chociaż
tytularnie pozostawał sędzią sądu, do którego aspirował, to i tak musiał przejść całą
procedurę awansową. Co więcej, w świetle art. 65b § 5 i 6 ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych jego sytuacja niczym nie różniła się od sytuacji pozostałych
sędziów, zgłaszających swoje kandydatury na zwolnione lub utworzone stanowisko.
Wcześniejsze uzyskanie awansu poziomego pozostawało całkowicie irrelewantne z
punktu widzenia toczącej się procedury konkursowej. Tak więc omawianą instytucję
nie sposób uznać za awans i łączyć jej z wymogiem uzyskania aktu powołania w
rozumieniu przepisów Konstytucji. Akt powołania wpisany w konstrukcję awansu
poziomego nie korespondował z kategorią powołania, funkcjonującą na gruncie
przepisów Konstytucji. Ustawodawca posłużył się tu pojęciem konstytucyjnym,
abstrahując zupełnie od konstytucyjnego znaczenia mechanizmu powołania.
Konsekwencje uzyskania awansu poziomego ograniczały się jedynie do zmiany
tytułu i podwyższenia wynagrodzenia tak awansowanego sędziego oraz otwarcia
drogi do uzyskiwania wyższych stawek awansowych w przyszłości. Z punktu
widzenia innych aspektów, wyznaczających status sędziego, takich jak przypisanie
sędziemu nowego miejsca służbowego w rozumieniu ustawy – Prawo o ustroju
sądów powszechnych zmiana zakresu jego obowiązków czy też możliwość
faktycznego orzekania w sądzie wyższej instancji, otrzymanie awansu poziomego
było irrelewantne. Pomimo zachowania elementów proceduralnych, opisanych w
art. 179 Konstytucji, akt Prezydenta prowadził jedynie do zmiany tytułu sędziego, co
z kolei wiązało się ze zmianą jego wynagrodzenia. Tak kategorycznie wyrażone
stanowisko znajduje swe potwierdzenie nie tylko na płaszczyźnie opisanych wyżej
skutków awansu poziomego, lecz także w sposobie uregulowania trybu uzyskania
tegoż awansu. Z uwagi na zawarte w art. 63a i art. 64a ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych „półautomatyczne” kryteria awansu poziomego, osoby
ubiegające się o stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym czy
sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym nie były wyłaniane w drodze
konkursu, a ich praca nie podlegała merytorycznej ocenie. W rezultacie Krajowa
18
Rada Sądownictwa była związana złożonym wnioskiem i, wyjąwszy przypadek
niespełnienia przez kandydata wymogów formalnych, nie mogła odmówić
przedstawienia takiej kandydatury Prezydentowi. Tym samym ustawodawca
pozbawił Krajową Radę Sądownictwa możliwości samodzielnego decydowania o
złożeniu wspomnianego wniosku. Na gruncie analizowanej sytuacji widać wyraźnie,
że w świetle tak ograniczonej roli Krajowej Rady Sądownictwa nie sposób mówić o
„powołaniu” w rozumieniu art. 179 Konstytucji. Rozpatrywanie powyższej kwestii z
punktu widzenia konstytucyjnej konstrukcji „powołania” nie daje się bowiem
pogodzić z realizacją ustrojowej funkcji Krajowej Rady Sądownictwa. Spojrzenie z
tej perspektywy wyłania kolejny argument na rzecz przyjętego przez Trybunał
stanowiska, że użyte przez ustawodawcę pojęcie nie jest „powołaniem” w
rozumieniu przepisów Konstytucji. Z tego też względu Trybunał Konstytucyjny
stwierdził, że art. 179 Konstytucji jest nieadekwatnym wzorcem kontroli art. 4 pkt 1
ustawy z 2008 r.
Z kolei w odniesieniu do problemu „zmiany stanowiska” w rozumieniu
art. 180 ust. 2 Konstytucji, Trybunał przyjął, że „zmiana stanowiska sędziowskiego”
wiąże się ze zmianą dotychczasowego zakresu jurysdykcji lub ze sprawowaniem
przez sędziego urzędu w sądzie innego niż do tej pory szczebla, gdyż obejmowane
przez sędziego „stanowisko sędziowskie” oznacza spełnianie (wykonywanie)
urzędu sędziego w sądzie określonego szczebla (rangi, rzędu), a więc określa
zarazem, determinowany rangą tego sądu i przepisami ustaw procesowych,
rzeczowy zakres jurysdykcji. Wejście w życie ustawy z 2008 r. nie wiązało się z
przeniesieniem sędziów awansowanych poziomo na inne stanowiska sędziowskie
w rozumieniu art. 180 ust. 2 Konstytucji. Zarówno sędziowie sądów okręgowych w
sądach rejonowych jak i sędziowie sądów apelacyjnych w sądach okręgowych po
uzyskaniu awansu poziomego zachowywali dotychczasowy zakres jurysdykcji
(odpowiadający zakresowi jurysdykcji sędziów sądów rejonowych i sędziów sądów
okręgowych). Co więcej, zachowanie przez sędziów awansowanych w tym trybie
dotychczasowej inwestytury było jednym z głównych założeń, leżących u źródeł
wprowadzenia konstrukcji awansów poziomych. Z uzasadnienia projektu ustawy
wprowadzającej tę instytucję wynika bowiem, że podstawowym celem wspomnianej
nowelizacji było zrewidowanie zasad wynagradzania sędziów legitymujących się
19
długoletnim stażem i nienagannym pełnieniem służby przy jednoczesnym
powołaniu na stanowiska de facto tożsame z dotychczas zajmowanymi. Również
postrzeganie zmiany w zakresie wynagrodzeń sędziowskich jako elementu zmiany
stanowiska nie doprowadziło Trybunału Konstytucyjnego do przyjęcia , że chodzi o
zmianę stanowiska w rozumieniu art. 180 ust. 2 Konstytucji. W tym kontekście
podkreślono, że zniesienie awansów poziomych realizowało konstytucyjny nakaz
powiązania wysokości wynagrodzenia sędziów z zakresem ich obowiązków. W
ocenie Trybunału, ustawa z 2007 r., wprowadzająca awanse poziome, „odrywała”
problem wynagrodzeń sędziowskich od kryteriów sformułowanych przez
ustrojodawcę. W szczególności staje się to widoczne na tle zawartej w wyroku o
sygn. P 8/00 wypowiedzi, w której uwypuklono potrzebę zachowania adekwatności
między sposobem ukształtowania wynagrodzeń sędziowskich a zakresem
obowiązków sędziego, ocenianym przez pryzmat „kompetencji przyznanych przez
prawo poszczególnym szczeblom wymiaru sprawiedliwości”. Tymczasem sytuacja
związana z pojawieniem się kategorii sędziów awansowanych poziomo ewidentnie
prowadziła do powstania zróżnicowania w zakresie wynagradzania sędziów
wykonujących te same obowiązki. Zdaniem Trybunału, sędziowie awansowani w
trybie awansu poziomego, którzy uzyskali prawo do kolejnych stawek awansowych,
nie mogą odwoływać się do konstrukcji praw nabytych.
Z kolei orzeczenie w tym wyroku, że art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia
2008 r. jest niezgodny z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą dostatecznej
określoności, stanowi wynik konstatacji Trybunału Konstytucyjnego, że „Wysoce
niefortunne zredagowanie badanego przepisu właściwie uniemożliwiało taką jego
wykładnię, która gwarantowałaby racjonalny wynik takiej operacji. Art. 4 pkt 3
ustawy z 2008 r. de facto bowiem obligował do stosowania instytucji znoszonej na
mocy art. 4 pkt 1 i 2 ustawy. Na gruncie przepisów ustawy z 2008 r. nie sposób
znaleźć żadnego racjonalnego uzasadnienia dla takiej regulacji intertemporalnej”.
Stwierdzona niekonstytucyjność przepisu nie tworzy stanu prawnego, który
uzasadniałby zasadność roszczeń zgłaszanych przez powódkę. Podobnie rzecz się
ma z częściowym umorzeniem postępowania z uwagi na utratę mocy
obowiązującej przepisów dotyczących zachowania przez sędziów i prokuratorów
20
awansowanych poziomo prawa do wynagrodzenia nabytego na podstawie ustawy z
2007 r. (art. 4 ust. 1 in fine ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r.).
Z przedstawionych przyczyn zarzuty skargi dotyczące naruszenia prawa
materialnego nie mają usprawiedliwionej podstawy, gdyż powódka nie zachowała
prawa do stanowiska sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym ani też nie
nabyła prawa do wynagrodzenia według V stawki awansowej.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
/tp/