Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 czerwca 2013 r.
I PK 28/13
Nie narusza zasady równego traktowania w zatrudnieniu (art. 112
k.p.)
wyłączenie ze stażu pracy, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubi-
leuszowej, okresów pracy zakończonych rozwiązaniem stosunku pracy przez
pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pracownika, a w odniesieniu do okre-
sów sprzed 2 czerwca 1996 r., także porzuceniem pracy (uchylony art. 65 k.p.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 czerwca
2013 r. sprawy z powództwa Kazimierza B., Krzysztofa M., Zygmunta A. przeciwko
Polskiemu Koncernowi Naftowemu „O.” SA w P. o nagrodę jubileuszową, na skutek
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Płocku z dnia 25 października 2012 r. […]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Powodowie wnieśli o zasądzenie od strony pozwanej tytułem nagrody jubileu-
szowej, Kazimierz B. - 15.016,21 zł za 35 lat pracy wraz z ustawowymi odsetkami od
2 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, Krzysztof M. - 38.444,88 zł za 25,30 i 35 lat pracy
wraz z ustawowymi odsetkami od 2 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, Zygmunt A. -
19.664 zł tytułem nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy wraz z ustawowymi odset-
kami od 2 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty. Strona pozwana wniosła o oddalenie
powództw i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Rejonowy połączył do wspólnego rozpoznania powyższe sprawy i wyro-
kiem z dnia 8 października 2009 r. zasądził od pozwanej na rzecz wymienionych po-
wodów żądane kwoty, obciążył pozwaną kosztami sądowymi w kwocie 5.134,46 zł i
nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do wysokości jednomiesięcz-
2
nego wynagrodzenia za pracę każdego z powodów. Wyrok Sądu Okręgowego w
Płocku z dnia 22 marca 2010 r. oddalający apelację pozwanej od tego wyroku w ca-
łości został zaskarżony przez pozwaną skargą kasacyjną. Sąd Najwyższy, uwzględ-
niając tę skargę, wyrokiem z dnia 14 stycznia 2011 r., I PK 150/10, uchylił zaskarżo-
ny wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy Ubezpieczeniu
Społecznemu w Płocku do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach po-
stępowania kasacyjnego.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Płocku wyrokiem z dnia
25 sierpnia 2011 r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Płocku i sprawę
przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach. W uza-
sadnieniu wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że z wytycznych zawartych w wyroku
Sądu Najwyższego wynika, iż w rozpoznawanej sprawie nie będzie miało zastoso-
wania zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w
sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubi-
leuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 258 ze zm.), gdyż
przepisy tego zarządzenia nie obowiązują od czasu objęcia pracowników, których te
przepisy dotyczą i w zakresie przedmiotu w nich unormowanego - postanowieniami
układu zbiorowego pracy. Nie ma też do nich zastosowania nowy zakładowy układ
zbiorowy pracy z 1 kwietnia 2009 r., gdyż § 7 załącznika nr 6 do tego układu zbioro-
wego nie przyznawał powodom prawa do nagród jubileuszowych w dniu jego wejścia
w życie, a odpowiednie zastosowanie art. 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. prowadzi
do uznania, że prawo do nagrody jubileuszowej na zasadach określonych w tym ak-
cie nabywają ci pracownicy pozwanej, co do których zdarzenie o prawnej doniosłości,
jakim jest osiągnięcie wymaganego stażu pracy, nastąpiło po wejściu w życie nowe-
go układu, natomiast do tej daty przebieg zatrudnienia pracowników, jako przesłanki
przyznania gratyfikacji, powinien być oceniany z punktu widzenia dawnych unormo-
wań. Sąd Okręgowy wskazał, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy
winien rozważyć kwestię nabycia uprawnień do nagród jubileuszowych pod rządami
„starego”, tj. poprzednio obowiązującego (przed 1 kwietnia 2009 r.) zakładowego
układu zbiorowego pracy. Sąd Okręgowy podkreślił, że skoro zarządzenie Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. nie może mieć zastosowania w
niniejszej sprawie z chwilą wejścia w życie układu zbiorowego z 2002 r., to nie sto-
suje się także przewidzianego w jego § 2 ograniczenia. Tym samym przyjąć należy,
że przepisy układu zbiorowego pracy w sposób kompleksowy i samodzielny regulują
3
zasady nabywania prawa i wypłaty nagród jubileuszowych. Sąd drugiej instancji
podniósł, że w wypadku powielenia przez zakładowy układ zbiorowy ograniczeń
przewidzianych w ww. zarządzeniu z 23 grudnia 1989 r. odnośnie do niezaliczalności
do stażu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej okresu zatrudnienia u
nieuspołecznionych pracodawców oraz zatrudnienia zakończonego rozwiązaniem
umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika bądź wygaśnięciem stosunku
pracy wskutek porzucenia pracy, ocena roszczeń powodów na gruncie tego układu
nie może pomijać rozważenia tych kwestii w kontekście przytoczonego przez Sąd
Najwyższy orzecznictwa tego Sądu i Trybunału Konstytucyjnego, wskazującego na
to, że wykluczenie z okresów pracy uprawniających do nagrody jubileuszowej okre-
sów pracy tylko dlatego, że odbyte zostały w prywatnym zakładzie pracy, może uza-
sadniać zarzut nierównego traktowania w zatrudnieniu oraz rozważenia kwestii cha-
rakteru nagrody jubileuszowej, która - jak wskazał Sąd Najwyższy - jest gratyfikacją
za długoletnią pracę i posiadania odpowiedniego stażu pracy nie niweczy tryb zakoń-
czenia zatrudnienia. Dodatkowo Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na konieczność do-
kładnego zbadania kwestii obowiązywania starego układu, tj. czy nie został on wy-
powiedziany bądź zawieszony w okresie objętym sporem. Co do zasady bowiem
przesłanką nabycia prawa do nagrody jubileuszowej jest osiągnięcie przez pracow-
nika wymaganego okresu zatrudnienia w czasie stosowania (obowiązywania) przepi-
sów uprawniających do tego świadczenia.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 5 kwietnia
2012 r. zasądził od pozwanej na rzecz Kazimierza B. 10.459,73 zł z ustawowymi od-
setkami od 2 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, na rzecz Krzysztofa M. 10.060,58 zł z
ustawowymi odsetkami od 2 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty i na rzecz Zygmunta A.
11.988,25 zł z ustawowymi odsetkami od 2 kwietnia 2009 r. do dnia zapłaty, nadając
wyrokowi w tej części rygor natychmiastowej wykonalności do wysokości jednomie-
sięcznego wynagrodzenia za pracę każdego z powodów, w pozostałym zakresie
powództwa oddalił, nie obciążył powodów kosztami procesu od oddalonej części po-
wództwa.
Sąd Rejonowy ustalił, że Kazimierz B. był zatrudniony w następujących zakła-
dach pracy: od 15 kwietnia 1970 r. do 24 października 1971 r. w Hucie W. SA, od 10
października 1974 do 14 kwietnia 1976 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową, od
12 maja do 5 sierpnia 1976 r. w Przedsiębiorstwie PKS O/Towarowo-Spedycyjnym w
P., od 8 września 1976 r. do dnia 9 kwietnia 1977 r. w MZRiP, od 25 maja 1977 do
4
20 marca 1978 r. w Przedsiębiorstwie PKS O/Towarowo Spedycyjnym w P., od 8
kwietnia 1978 do 20 grudnia 1979 r. w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w C., od 9
stycznia 1980 r. do 19 listopada 1980 r. - w PKSW w N.D.M., od 29 grudnia 1980 r.
do 20 sierpnia 1983 r. w […] Zakładach Chemii Gospodarczej, od 25 sierpnia 1983 r.
w PKN O. SA. Stosunek pracy w Hucie W. i PPKS w P. uległ rozwiązaniu na skutek
porzucenia przez powoda pracy. Krzysztof M. był zatrudniony: od 1 września 1971 do
13 czerwca 1985 r. w MZRiP w P., stosunek pracy uległ rozwiązaniu przez praco-
dawcę bez zachowania okresu wypowiedzenia, od 21 września 1985 r. ponownie w
MZRiP (obecnie O. SA). Zygmunt A. był zatrudniony: od 3 maja 1965 r. do 28 wrze-
śnia 1968 r. w Cechu Rzemiosł Różnych w T. - Zakład Ślusarsko - Samochodowy -
Edward B.i, od 3 grudnia 1968 r. do 17 listopada 1969 r. w Przedsiębiorstwie Geofi-
zyki Górnictwa Naftowego w T., od 1 grudnia 1969 r. do 5 czerwca 1970 r. w Polskim
Związku Motorowym w T., od 1 września 1970 r. do 17 lipca 1971 r. w Powiatowej
Spółdzielni Pracy Usług Wielobranżowych „P.” w W., od 1 września 1971 r. do 29
września 1972 r. w Usługowej Wytwórczej Spółdzielni Pracy, od 27 listopada 1972 r.
do 3 lutego 1973 r. w Wojewódzkiej Kolumnie Transportu Sanitarnego w T., od 6
maja 1973 r. do 30 marca 1974 r. w Polskim Związku Motorowym w T., od 17 maja
1974 r. do 28 lipca 2009 r. w PKN O. SA. W pozwanej Spółce obowiązywał zakła-
dowy układ zbiorowy pracy powstały z podpisanego w dniu 27 marca 1985 r. Zakła-
dowego Systemu Wynagradzania M. Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych w
P. przekształcony w Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy M. Zakładów Rafineryjnych i
Petrochemicznych z mocy ustawy z dnia 29 września 1994 r. o zmianie ustawy Ko-
deks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. Zgodnie z art. 16 ust. 1 tego układu
(tekst jednolity z 2000 r., cytowany dalej, jako „stary układ”), pracownikom, którzy
przepracowali 15 i więcej lat - na warunkach określonych w ogólnie obowiązujących
przepisach w zakresie zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniają-
cych do nagrody jubileuszowej, przysługuje nagroda jubileuszowa. W zależności od
ilości przepracowanych lat wysokość nagrody jubileuszowej wynosi: (-) za 15 lat
pracy - 122% podstawy wymiaru, (-) za 20 lat pracy - 163% podstawy wymiaru, (-) za
25 lat pracy - 245% podstawy wymiaru i rośnie po każdym następnym 5 - letnim
okresie pracy o 82% podstawy wymiaru (art. 16 ust. 2). Procentowy wymiar nagrody
ustala się uwzględniając okres sprzed podjęcia zatrudnienia w PKN O. SA (art. 16
ust. 2.1). Podstawę wymiaru nagrody jubileuszowej stanowi: (a) za okres sprzed
podjęcia zatrudnienia w PKN O. SA - najniższe wynagrodzenie obowiązujące w dniu
5
nabycia prawa od nagrody, (b) za okres sumarycznego zatrudnienia w PKN O. SA,
pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 5 lat - indywidualne wynagrodzenie
zasadnicze pracownika (w wypadku zatrudnienia na podstawie „umowy kontraktowej”
- wynagrodzenie zasadnicze stanowiące 70% wynagrodzenia zryczałtowanego przy-
sługujące w dniu nabycia prawa do nagrody, z zastrzeżeniem, że jeżeli jest niższe od
200% najniższego wynagrodzenia określonego przepisami państwowymi, to wtedy
przyjmuje się podwójną wartość tego wynagrodzenia obowiązującego w dniu nabycia
prawa do nagrody - art. 16 ust. 3). Procentowy wymiar części nagrody ustala się jako
udział tych lat w latach pracy ogółem (art. 16 ust. 4). Lata pracy w PKN O. SA poniżej
5 - letniego wymaganego minimalnego okresu pracy w PKN O. SA oraz ewentualny
niepełny rok pracy z lat pracy ogółem określających wymiar nagrody dolicza się do
lat pracy sprzed podjęcia zatrudnienia w PKN O. SA (art. 16 ust. 4.1). W dniu 26
października 2000 r. zarząd pozwanej Spółki dokonał wypowiedzenia dotychczaso-
wego zakładowego układu zbiorowego pracy z zamiarem zawarcia nowego układu. Z
dniem 31 stycznia 2001 r. układ został rozwiązany. Pismem z 20 lipca 2005 r. po-
zwana poinformowała Kazimierza B. o przyznaniu nagrody jubileuszowej za 30 lat
pracy z dniem 7 lipca 2005 r., zgodnie z postanowieniami byłego zakładowego
układu zbiorowego pracy PKN O. SA w P. Przy ustalaniu prawa do nagrody jubileu-
szowej dla Kazimierza B. pozwana nie uwzględniła powodowi okresu jego pracy w
Hucie W. i w PPKS P., które zakończyły się porzuceniem przez powoda pracy. Pi-
smem z dnia 14 stycznia 2005 r. pozwana poinformowała Zygmunta A. o przyznaniu
nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy z dniem 1 lutego 2005 r., zgodnie z postano-
wieniami byłego zakładowego układu zbiorowego pracy PKN O. SA w P. Przy usta-
laniu prawa do nagrody jubileuszowej dla Zygmunta A. pozwana nie uwzględniła po-
wodowi okresu jego pracy w nieuspołecznionym zakładzie pracy, tj. w Zakładzie
Ślusarsko - Samochodowym Edmunda B. Pismem z dnia 16 maja 2005 r. pozwana
poinformował Krzysztofa M. o przyznaniu nagrody jubileuszowej za 20 lat pracy z
dniem 29 czerwca 2005 r., zgodnie z postanowieniami byłego zakładowego układu
zbiorowego pracy PKN O. SA w P. Przy ustalaniu prawa Krzysztofa M. do nagrody
jubileuszowej pozwana nie uwzględniła powodowi okresów jego pracy w MZRiP za-
kończonego rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. 1
kwietnia 2009 r. w pozwanej Spółce wszedł w życie zakładowy układ zbiorowy pracy
z 24 listopada 2008 r. (cytowany dalej, jako „układ z 2008 r.), który ustalił nowe wa-
runki pracy i płacy pracowników spółki. Zasady nabywania prawa do nagrody jubileu-
6
szowej zostały uregulowane w § 7 załącznika Nr 6 do ZUZP zatytułowanego „Zasady
wprowadzenia układu i postanowienia przejściowe”. Po rozwiązaniu dotychczasowe-
go zakładowego układu zbiorowego pracy do chwili wejścia w życie zakładowego
układu zbiorowego pracy z dnia 24 listopada 2008 r., pracodawca nadal wypłacał
pracownikom nagrody jubileuszowe w oparciu o postanowienia umów o pracę, które
odwoływały się do byłego zakładowego układu zbiorowego pracy. Staż pracy upraw-
niający do nagrody jubileuszowej był naliczany w oparciu o postanowienia ZUZP.
Przy obliczaniu stażu pracy pracodawca nie uwzględniał okresów zatrudnienia w tzw.
nieuspołecznionych zakładach pracy, okresów zatrudnienia zakończonych porzuce-
niem pracy bądź rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracowni-
ka. Wysokość nagrody jubileuszowej dla Krzysztofa M. za 35 lat pracy na dzień 15
września 2006 r. wynosi 10.060,58 zł. Nagrodę jubileuszową za 25 lat pracy powód
nabyłby 15 września 1996 r., a za 30 lat pracy 15 września 2001 r. Wysokość na-
grody jubileuszowej dla Kazimierza B. za 35 lat pracy na dzień 3 października 2009 r.
wynosi 10.459,73 zł. Wysokość nagrody jubileuszowej dla Zygmunta A. za 40 lat
pracy na dzień 13 listopada 2006 r. wynosi 11.988,25 zł.
Sąd Rejonowy wskazując, że pozwana, pomimo nieobowiązywania tzw. sta-
rego układu od 1 lutego 2001 r., nadal wypłacała pracownikom nagrody jubileuszo-
we, stosując zasady ustalania stażu pracy uprawniającego do tej nagrody określone
w dotychczasowym układzie, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z przepi-
sów zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23 grudnia 1989 r. w sprawie
ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej
oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. nr 44, poz. 358 ze zm., powoływanego
dalej, jako „zarządzenie z 1989 r.”), a więc bez uwzględniania przy ustalaniu stażu
pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej okresów zatrudnienia w tzw. nieu-
społecznionych zakładach pracy oraz okresów zatrudnienia zakończonych rozwiąza-
niem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz wygaśnięciem sto-
sunku pracy wskutek porzucenia pracy, poddał pod rozwagę kwestię, czy pracodaw-
ca zasadnie, w okresie poprzedzającym wejściem w życie układu z 2008 r. nie
uwzględniał powodom wskazanych okresów zatrudnienia. Powołując się na orzecz-
nictwo Sądu Najwyższego, Sąd ten uznał, że postanowienia wewnątrzzakładowych
przepisów płacowych dotyczące nabycia prawa do nagrody jubileuszowej powinny
respektować zasadę wyrażoną w art. 9 § 4 k.p. i art. 183c
k.p. Wykluczenie ze stażu
zatrudnienia uprawniającego do nagrody jubileuszowej okresów pracy tylko dlatego,
7
że była ona wykonywana w prywatnym zakładzie pracy, uzasadnia zarzut nierówne-
go traktowania w zatrudnieniu. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, stosowanie przez
pozwaną ograniczeń w postaci niewliczania okresu zatrudnienia w nieuspołecznio-
nych zakładach pracy do okresu uprawniającego do nabycia prawa do nagrody jubi-
leuszowej, doprowadziło do dyskryminowania pośredniego części pracowników (art.
183a
§ 4 k.p.). Nagroda jubileuszowa przysługuje bowiem z tytułu obiektywnie osią-
gniętego przez pracownika stażu pracy i bez znaczenia jest okoliczność, że staż
pracy był realizowany w uspołecznionych czy też nieuspołecznionym zakładzie
pracy. Sąd ten, podzielając stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu
wyroku z dnia 20 maja 2011 r., wskazał też, że nagroda jubileuszowa jest gratyfikacją
za wieloletnią pracę (tylko u danego pracodawcy lub we wszystkich zakładach) i po-
siadanie konkretnego zakładowego bądź ogólnego stażu zatrudnienia nie niweczy
tryb rozwiązania stosunku pracy. Nie znajduje bowiem obiektywnego uzasadnienia,
w kontekście stwierdzenia, że nagroda jubileuszowa jest nagrodą za wieloletnią
pracę z tytułu obiektywnie osiągniętego przez pracownika stażu pracy, stosowanie
przez pozwaną przy ustalaniu okresów zatrudnienia zaliczanych do stażu pracy
uprawniającego do nagrody jubileuszowej kryterium trybu rozwiązania stosunku
pracy. W ocenie Sądu Rejonowego, uwzględnieniu roszczeń powodów nie stała na
przeszkodzie okoliczność, że w datach nabycia przez powodów prawa do nagrody
jubileuszowej, nie obowiązywał zakładowy układ zbiorowy pracy. Pozwana nie wy-
powiedziała powodom warunków umowy o pracę w zakresie prawa do nagrody jubi-
leuszowej. Nadal wypłacała pracownikom nagrody jubileuszowe na podstawie umów
o pracę, stosując zasady określone w ZUZP obowiązującym do 31 stycznia 2001 r.
W konsekwencji Sąd Rejonowy stwierdził, że Krzysztof M. nabył 15 września 2006 r.
prawo do nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy, Kazimierz B. nabył 3 października
2008 r. prawo do nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy, Zygmunt A. nabył 13 listo-
pada 2006 r. prawo do nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy. Sąd zasądził zatem na
rzecz Kazimierza B. tytułem nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy 10.459,73 zł,
Krzysztofa M. tytułem nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy 10.060,58 zł, Zygmunta
A. tytułem nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy 11.988,25 zł. Wysokość zasądzo-
nych kwot wynikała z hipotetycznych wyliczeń przedłożonych przez stronę pozwaną i
niekwestionowanych przez powodów. Ponieważ powodowie domagali się zasądzenia
wyższych kwot, Sąd oddalił powództwa ponad zasądzone kwoty. Podstawę orzecze-
nia o odsetkach stanowił art. 481 k.c. w związku z art. 300 k.p. Datę początkową na-
8
liczania odsetek Sąd określił zgodnie z żądaniem powodów na dzień 2 kwietnia 2009
r.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną, wydanym wskutek
apelacji strony pozwanej, Sąd Okręgowy zmienił wyrok Sądu Rejonowego w zakresie
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania i oddalił apelację w pozostałej części. Sąd
Okręgowy uznał, że apelacja okazała się zasadna jedynie w zakresie kwestionują-
cym rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego o kosztach procesu. W pozostałym zakresie
jako niezasadna musiała ulec oddaleniu.
W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan
faktyczny i sformułował w pełni poprawne rozstrzygnięcie, mające odzwierciedlenie w
treści obowiązujących przepisów prawa. Sąd Okręgowy stwierdził, że wbrew zarzu-
tom apelacji, Sąd Rejonowy nie ustalił prawa powodów do nagród jubileuszowych na
podstawie układu z 2008 r., lecz na podstawie ich umów o pracę statuujących - w
zakresie prawa do nagród jubileuszowych - zasady tożsame z tymi, które obowiązy-
wały pod rządami starego układu, który z kolei - przez odesłanie do powszechnie
obowiązujących przepisów - de facto przyjmował rozwiązania przewidziane w zarzą-
dzeniu z 1989 r. Nie doszło zatem do naruszenia zasady lex retro non agit, jak rów-
nież do wydania w pierwszej instancji orzeczenia w warunkach dokonania wykładni
prawa poza oceną prawną i wytycznymi co do dalszego postępowania tak Sądu
Okręgowego, jak i Sądu Najwyższego. Sąd Okręgowy przypomniał też, że zgodnie z
orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 6 sierpnia 1998 r., I PKN 227/98,
OSNAPiUS 1999 nr 17, poz. 543), prawo do nagrody jubileuszowej jest elementem
stosunku pracy wówczas, gdy wynika z umowy o pracę lub z przepisów prawa pracy,
dlatego też pogorszenie warunków uzyskania nagrody wymaga zawsze dokonania
wypowiedzenia warunków płacy. Zdaniem Sądu Okręgowego uzasadnione byłoby
nawet wywodzenie tego prawa wprost ze „starego” układu. Skoro bowiem w miejsce
układu wypowiedzianego nie został wprowadzony do dnia 1 kwietnia 2009 r. nowy
układ, a pracownikom nie zostały wypowiedziane indywidualne warunki pracy wyni-
kające z wypowiedzianego układu, oznacza to, że do 1 kwietnia 2009 r. obowiązy-
wały postanowienia „starego” układu, na mocy którego pozwana spółka winna wypła-
cić nagrody jubileuszowe pracownikom, którzy nabyli do niej uprawnienia. Nagrody
jubileuszowe są bowiem związane z wynagrodzeniem „głównym”. Zgodnie bowiem z
art. 24111
§ 55
k.p. warunki umów o pracę lub innych aktów stanowiących podstawę
nawiązania stosunku pracy, wynikające z układu wykreślonego z rejestru układów,
9
obowiązują do upływu okresu wypowiedzenia tych warunków. Stosuje się w tym wy-
padku art. 24113
§ 2 zdanie drugie k.p., zgodnie z którym, przy wypowiedzeniu do-
tychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę
nawiązania stosunku pracy nie mają zastosowania przepisy ograniczające dopusz-
czalność wypowiadania warunków takiej umowy lub aktu. Tym samym, wbrew twier-
dzeniom strony pozwanej zawartym w apelacji, nie jest wadliwe przyjęcie związku
pomiędzy podstawą faktyczną zaskarżonego wyroku a art. 9 § 4 k.p. odnoszącym się
do układów zbiorowych pracy, które w wypadku, gdy określają prawa i obowiązki
stron stosunku pracy w sposób naruszający zasadę równego traktowania w zatrud-
nieniu, nie obowiązują. Nawet, gdyby pozostać jedynie przy koncepcji podstawy
prawnej roszczenia powodów w umowach o pracę, to i tak inkorporowanie do nich
„zapisów starego ZUZP”, stworzyło możliwość ich oceny pod kątem respektowania
zasady ustanowionej w art. 9 § 4 k.p. i art. 183c
k.p. Względy te prowadzą, jak to
określił Sąd Okręgowy, „do negatywnej weryfikacji” stosowanej u pozwanej do 1
kwietnia 2009 r. praktyki wyłączania pracownikom, w tym powodom, ze stażu upraw-
niającego do nagród jubileuszowych, okresów zatrudnienia w tzw. nieuspołecznio-
nych zakładach pracy, okresów zatrudnienia zakończonych porzuceniem pracy bądź
rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. W szczególno-
ści niedopuszczalne w świetle zasady równego traktowania jest różnicowanie upraw-
nień pracowników w zależności od zatrudnienia w uspołecznionych lub nieuspołecz-
nionych zakładach pracy. Pozwana, jako jeden z największych pracodawców w kraju,
a nawet w Europie Środkowej, miała realną możliwość przed 1 kwietnia 2009 r. (i
powinna) powziąć wiadomość o skutkach zmian ustrojowych dla sfery stosunków
pracy. Praktyka wykluczania ze stażu uprawniającego do nagrody jubileuszowej
okresów pracy tylko dlatego, że była ona wykonywana w prywatnym zakładzie pracy,
doprowadziła do naruszenia przez pozwaną zasady równego traktowania w zatrud-
nieniu odnośnie do zasad wynagradzania i dyskryminacji pośredniej części pracow-
ników, w tym powodów, gdyż zastosowane kryterium statusu własnościowego praco-
dawcy przy wyliczaniu stażu uprawniającego do nagrody jubileuszowej w sposób
nieuzasadniony różnicowało ich sytuację na niekorzyść w zakresie płacowych wa-
runków zatrudnienia wobec innych pracowników pozwanej. Skoro nagroda jubileu-
szowa jest gratyfikacją finansową za wieloletnią pracę (staż pracy) bez względu na
status własnościowy pracodawcy i jakość świadczonej pracy, czy też tryb zakończe-
nia stosunku pracy to inne niż staż pracy okoliczności, nie mogą mieć wpływu na na-
10
bycie do niej prawa. Nie znajduje racjonalnego uzasadnienia wyłączanie ze stażu
uprawniającego do nagrody jubileuszowej okresu zatrudnienia zakończonego porzu-
ceniem pracy bądź rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pra-
cownika. Tryb zakończenia stosunku pracy nie niweczy bowiem przebytego stażu
pracy. Nie istnieje żaden obiektywny związek przyczynowy między trybem zakończe-
nia stosunku pracy a stażem pracy. Jedno nie ma wpływu na drugie. Kwestia wypra-
cowania stażu pracy nie jest powiązana z jakością świadczonej pracy, dla której cha-
rakterystyczne są świadczenia typu premia uznaniowa, nagroda. Powiązanie prawa
do nagrody jubileuszowej z trybem zakończenia stosunku pracy, nie znajduje żad-
nego racjonalnego uzasadnienia, zaś jego wykluczenie, podobnie jak w wypadku
eliminacji ze stażu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej pracy w nieu-
społecznionych zakładach pracy, jest przejawem naruszenia zasady równego trakto-
wania w zatrudnieniu w zakresie zasad wynagradzania i przejawem pośredniej dys-
kryminacji ze względu na kryterium trybu zakończenia stosunku pracy.
W skardze kasacyjnej strona pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w
zakresie jego punktu 3. Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialne-
go, a mianowicie: (1) art. 183a
§ 1 i 4 k.p., przez błędną ich wykładnię i ustalenie, że
stosowanie przez pozwaną ograniczeń w postaci niewliczania okresu zatrudnienia w
nieuspołecznionych zakładach pracy oraz okresów pracy zakończonych rozwiąza-
niem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w trybie art. 52 k.p. oraz
rozwiązania umowy o pracę wskutek porzucenia pracy (w rozumieniu uchylonych
przepisów Kodeksu pracy w tym zakresie) - do okresu uprawniającego do nabycia
prawa do nagrody jubileuszowej - doprowadziło do dyskryminowania pośredniego
powodów w rozumieniu art. 183a
§ 4 k.p. oraz przez przyjęcie, że pozwana, nie zali-
czając pracownikom okresów pracy w nieuspołecznionych zakładach pracy dyskry-
minowała taką grupę pracowników z uwagi na kryterium statusu własnościowego
pracodawcy; (2) art. 9 § 4 k.p., przez błąd w subsumcji i wadliwe przyjęcie istnienia
związku pomiędzy ustalonym przez Sąd Rejonowy stanem faktycznym sprawy a
normą prawną określoną w art. 9 § 4 k.p. w sytuacji gdy u pozwanej przed dniem 1
kwietnia 2009 r. nie obowiązywał zakładowy układ zbiorowy pracy, a zatem przepis
art. 9 § 4 k.p. w ogóle nie znajduje zastosowania w przedmiotowej sprawie; (3) art. 8
k.p. i art. 16 ust. 1 starego układu, na podstawie którego Sądy Rejonowy i Okręgowy
przyjęły, że powód Krzysztof M. nabył prawo do nagrody jubileuszowej za 35 lat
pracy z dniem 15 września 2006 r., podczas gdy pozwana Spółka wypłaciła na jego
11
rzecz nagrodę jubileuszową niższego stopnia (za 20 lat stażu pracy) w dniu 29
czerwca 2005 r., a więc w okresie zaledwie jednego roku i trzech miesięcy, co jest
niezgodne z art. 16 ust. 1 ZUZP i stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego
przez wypłatę kolejnej nagrody jako nienależnego świadczenia o charakterze wyna-
grodzeniowym; (4) art. 42 w związku z art. 24113
k.p., przez błędną rozszerzającą ich
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie do stanu faktycznego sprawy.
Skarżąca zarzuciła także naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art.
39820
k.p.c., polegające na tym, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sądy Rejo-
nowy i Okręgowy wykroczyły poza ocenę prawną i wskazania co do dalszego postę-
powania wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia
2011 r., II PK 150/10, w którym Sąd ten przekazał sprawę do ponownego rozpozna-
nia i w jego uzasadnieniu stwierdził jednoznacznie, że „nieprawidłowe było ustalenie
przez Sąd Okręgowy, że powodowie nabyli prawo do nagród jubileuszowych w dniu
wejścia w życie nowego układu zbiorowego pracy, gdyż uprawnienia takiego nie
przyznawał powodom par. 7 załącznika nr 6 do nowego układu zbiorowego. W niniej-
szej sprawie nie można było również zastosować przepisów zarządzenia z 1989 r.
Natomiast w myśl „nowych” postanowień układowych z 2008 r. obowiązujących „na
przyszłość” od 1 kwietnia 2009 r. prawo do nagrody jubileuszowej nabędą pracow-
nicy po ukończeniu wymaganych okresów od wejścia w życie tego układu”.
Skarżąca wniosła zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powódz-
twa w całości, zasądzenie od powodów na jej rzecz kosztów postępowania, w tym
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z uwzględnieniem
kosztów postępowania kasacyjnego albo uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty skargi kasacyjnej zostały oparte na obydwu podstawach wynikających
z art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. W pierwszej kolejności rozważenia wymaga zatem pod-
stawa naruszenia przepisów postępowania. Zarzut sformułowany w ramach tej pod-
stawy sprowadza się do twierdzenia, że Sąd Okręgowy naruszył art. 39820
k.p.c.
przez to, że wykroczył poza ocenę prawną i wskazania co do dalszego postępowania
wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2011 r., II
PK 150/10 (LEX nr 784981), w którym Sąd ten przekazał sprawę do ponownego roz-
12
poznania. Zarzut ten jest nieuzasadniony już z tego względu, że nie uwzględnia tre-
ści art. 39820
k.p.c., który stanowi, że „sąd, któremu sprawa została przekazana,
związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Nie
można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu
sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie
przez Sąd Najwyższy.” Przepis art. 39820
k.p.c. odnosi się więc do dokonanej w
sprawie przez Sąd Najwyższy wykładni prawa, a nie do oceny prawnej i wskazań co
do dalszego postępowania, co jest przedmiotem regulacji w art. 386 § 6 k.p.c., odno-
szącym się do dokonanej w postępowaniu apelacyjnym oceny prawnej i wskazań
zawartych w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji uchylającego sprawę do
ponownego rozpoznania. Zgodnie z ustalonym stanowiskiem orzecznictwa i doktry-
ny, wykładnia językowa art. 39820
k.p.c., skonfrontowana z wykładnią art. 386 § 6
k.p.c., jednoznacznie wskazuje na różnice między zwrotami „związany jest wykładnią
prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy” a „ocena prawna i wskazania
co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku wiążą sąd (…) przy
ponownym rozpoznaniu sprawy”. Pojęcie „wykładnia prawa” musi być rozumiane ści-
śle jako ustalenie znaczenia przepisów prawa, zatem nie obejmuje poruszonych w
uzasadnieniu kwestii wykraczających poza granice podstaw kasacyjnych, poglądów
prawnych i wypowiedzi na marginesie orzeczenia, stwierdzeń i ocen dotyczących
stanu faktycznego sprawy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r., IV
CSK 23/12 - OSP 2013 nr 7-8, poz. 79). Powołane w uzasadnieniu rozważanego za-
rzutu i cytowane wyżej stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wy-
danego w sprawie wyroku z dnia 14 stycznia 2011 r., II PK 150/10, nie ma charakteru
wykładni prawa (ustalenia znaczenia przepisów prawa), lecz oceny dokonanej przez
Sąd Okręgowy subsumcji ustaleń faktycznych do przepisów prawa. Co więcej, Sąd
Najwyższy w kolejnym akapicie stwierdza, że ocena ta musiałaby prowadzić do
zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w przyjętym stanie fak-
tycznym. Wskazuje jednak, że w sprawie nie dokonano ustaleń dotyczących treści
starego układu i rozważenia żądań powodów z uwzględnieniem postanowień tego
aktu. Należy zauważyć, czego nie dostrzegła skarżąca, że Sąd Okręgowy takich
ustaleń dokonał i rozważył żądania powodów w świetle ustalonej treści odnośnych
postanowień układu zbiorowego. Ustalenia te, w zakresie dotyczącym faktu istnienia i
treści układu zbiorowego, odnoszą się do podstawy faktycznej wyroku (zob. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 r., I PK 6/09, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 2; i z
13
dnia 16 czerwca 2011 r., I PK 272/10; LEX nr 1001283). Wskazana zmiana podstawy
faktycznej wyroku miała zasadnicze znaczenie dla rozważanego zarzutu naruszenia
art. 39820
k.p.c., ponieważ wykładnia prawa przyjęta w wydanym w sprawie wyroku
Sądu Najwyższego dotyczyła stanu nieuwzględniającego przepisy starego układu.
Dokonanie nowych ustaleń doprowadziło do wydania skarżonego w rozpoznawanej
skardze wyroku. W związku z tym należy wskazać, że także z tego względu Sąd
Okręgowy nie mógł być związany wykładnią prawa przedstawioną przez Sąd Naj-
wyższy. Sąd drugiej instancji nie jest bowiem związany wykładnią Sądu Najwyż-
szego, jeżeli doszło do ustalenia odmiennej podstawy faktycznej w porównaniu do
podstawy zaskarżonego wyroku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1998
r., I PKN 226/98, OSNAPiUS 1999 nr 15, poz. 486).
Bezpodstawne okazały się również zarzuty naruszenia przepisów prawa mate-
rialnego. Według ustaleń przyjętych w sprawie przez Sąd Okręgowy, powodowie na-
byli prawa do swoich nagród jubileuszowych w okresie przed wejściem w życie
układu z 2008 r. i po rozwiązaniu starego układu. Jak trafnie przyjął Sąd odwoławczy,
było to możliwe, ponieważ wobec niedokonania przez pozwaną wypowiedzeń zmie-
niających, wynikające ze starego układu prawo do nagrody jubileuszowej na warun-
kach w nim określonych stanowiło nadal składnik treści ich stosunków pracy (art.
24111
§ 55
w związku z art. 24113
§ 2 zdanie drugie k.p.). W tej sytuacji kasacyjny
zarzut naruszenia art. 42 w związku z art. 24113
k.p., przez błędną rozszerzającą ich
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie do stanu faktycznego sprawy, jest nieuzasad-
niony.
Bezpodstawny jest także zarzut naruszenia art. 8 k.p. i art. 16 ust. 1 starego
układu, przez przyjęcie, że powód Krzysztof M. nabył prawo do nagrody jubileuszo-
wej za 35 lat pracy z dniem 15 września 2006 r., podczas gdy pozwana Spółka wy-
płaciła na jego rzecz nagrodę jubileuszową niższego stopnia (za 20 lat stażu pracy)
29 czerwca 2005 r., a więc w okresie zaledwie jednego roku i trzech miesięcy. Na
uzasadnienie tego zarzutu wskazano, że uznanie przez Sąd możliwości nabycia
prawa do nagrody jubileuszowej wyższego stopnia w okresie krótszym niż po upływie
kolejnych 5 lat (co w niniejszej sprawie dotyczy powoda Krzysztofa M.) narusza za-
sady współżycia społecznego wyrażone w art. 8 k.p. Ponadto, stanowi naruszenie
przepisów płacowych poprzedniego i obecnie obowiązującego zakładowego układu
zbiorowego pracy, a także przepisów obowiązujących w pozwanej Spółce w okresie
pozaukładowym. Prowadzi też, według skarżącej, do wypłaty nienależnego świad-
14
czenia o charakterze wynagrodzeniowym. Zdaniem skarżącej, oddalenie powództwa
z uwagi na sprzeczność żądania z zasadami współżycia społecznego jest możliwe w
granicach swobodnego uznania sędziowskiego, po uwzględnieniu całokształtu oko-
liczności faktycznych konkretnej sprawy. W ocenie Sądu Najwyższego, argumenty te
są nieprzekonujące i wzajemnie sprzeczne. Przede wszystkim, skoro pełnomocnicz-
ka skarżącej twierdzi, że przyznanie w opisanej sytuacji kolejnej nagrody jubileuszo-
wej było sprzeczne z przepisami prawa, to znaczy, że jej zdaniem powód nie miał do
niej prawa. Wobec tego nie można logicznie mówić o nadużyciu tego prawa. Nie wy-
jaśniono też, na czym polegało naruszenie przepisów prawa. Autorka skargi nie po-
daje konkretnych „przepisów płacowych poprzedniego i obecnie obowiązującego
układu, a także „obowiązujących w pozwanej Spółce w okresie pozaukładowym
przepisów”, jak również przepisów, których naruszenie doprowadziło „do wypłaty nie-
należnego świadczenia o charakterze wynagrodzeniowym”. Takie sformułowanie
zarzutów w sposób oczywisty nie spełnia wymagania, aby skarga kasacyjna zawie-
rała przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie (art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c.),
co polega w szczególności na przytoczeniu naruszonych przepisów prawa, oznaczo-
nych numerem artykułu (paragrafu, ustępu) ustawy (por. np. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia: 17 stycznia 2002 r., III CKN 760/00, LEX nr 53138 i 13 czerwca
2008 r., III CSK 104/08, LEX nr 424365; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja
2012 r., I PK 200/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 52). W skardze, na uzasadnienie roz-
ważanego zarzutu, powołano jedynie art. 16 ust. 1 starego układu, nie wskazując,
wbrew wymaganiu wynikającemu z art. 3983
§ 1 pkt 1 w związku z art. 3984
§ 1 pkt 2
k.p.c., ani w petitum skargi, ani w uzasadnieniu jej podstaw postaci tego naruszenia.
W tej sytuacji jedynie na marginesie rozważań należy wskazać, że treść art. 16 ust. 1
starego układu (przytoczonego przez Sąd Rejonowy przy ponownym rozpoznaniu
sprawy i powołanego wyżej w części sprawozdawczej niniejszego uzasadnienia) nie
reguluje wprost kwestii dopuszczalności wypłaty dwóch nabytych nagród jubileuszo-
wych w odstępie krótszym niż 5 lat. W tym zakresie przepis ten odsyła do przepisów
powszechnie obowiązujących, tj. jak trafnie uznano w zaskarżonym wyroku, do za-
rządzenia z 1989 r. Skarżąca nie podjęła jednak próby wskazania przepisu tego aktu
i sposobu, w jaki ewentualnie Sąd Okręgowy naruszył go, uznając dopuszczalność
nabycia przez powoda Krzysztofa M. prawa do nagrody jubileuszowej za 35 lat po
wypłacie przed upływem okresu krótszego niż 5 lat nagrody jubileuszowej za 20 lat.
W tym stanie rzeczy podjęcie przez Sąd Najwyższy analizy przepisów zarządzenia w
15
celu ustalenia takiej podstawy oznaczałoby podjęcie niedopuszczalnego w postępo-
waniu kasacyjnym działania, wykraczającego poza zakres kognicji wyznaczony w art.
39813
§ 1 k.p.c. Wystarczy zatem poprzestać na stwierdzeniu, że zarządzenie prze-
widuje sytuacje, w których pracownik może uzyskać prawo do kolejnej nagrody jubi-
leuszowej przed upływem kolejnego okresu uprawniającego do niej w normalnym
trybie.
Za nieskuteczne należy też uznać zarzuty naruszenia art. 183a
§ 1 i 4 k.p.
Strona skarżąca zarzuciła jedynie błędną wykładnię tych przepisów, co oznacza, że
nie kwestionuje prawidłowości ich zastosowania w okolicznościach faktycznych
sprawy. Przepisy te dotyczą dyskryminacji w zatrudnieniu. Tymczasem, w sprawie
dyskryminacja nie wystąpiła. Dyskryminacją jest bowiem, co szczegółowo uzasadnił,
z powołaniem się na wcześniejsze orzecznictwo, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2
października 2012 r., II PK 82/12 (OSNP 2013 nr 17-18, poz. 202), nieusprawiedli-
wione obiektywnymi powodami gorsze traktowanie pracownika ze względu na nie-
związane z wykonywaną pracą cechy lub właściwości dotyczące go osobiście i
istotne ze społecznego punktu widzenia, przykładowo wymienione w art. 183a
§ 1
k.p., bądź ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w
pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy. Zaistniałe w niniejszej sprawie różni-
cowanie uprawnień pracowników ze względu na pracę w uspołecznionym lub nieu-
społecznionym zakładzie pracy oraz ze względu na sposób ustania stosunku pracy
nie mieści się w tym pojęciu, ponieważ odnosi się do niezwiązanych z wykonywaną
pracą i nieosobistych cech lub właściwości pracownika. Jak wynika z cytowanego
powyżej orzeczenia Sądu Najwyższego i powołanego w jego uzasadnieniu wcze-
śniejszego orzecznictwa, gorsze traktowanie pracownika ze względu na tego rodzaju
cechy (niemieszczące się w podstawach dyskryminacji) może być rozpatrywane je-
dynie jako nierówne traktowanie w rozumieniu art. 112
k.p. Naruszenie tej zasady
pociąga za sobą skutki związane z naruszeniem bezwzględnie obowiązującego
przepisu prawa, nie pozwala jednak, w odróżnieniu od naruszenia zakazu dyskrymi-
nacji określonego w art. 113
i art. 183a
k.p., na stosowanie wskazanych w przepisach
szczególnych skutków naruszenia zakazu dyskryminacji, jako kwalifikowanej postaci
nierównego traktowania. Strona skarżąca nie zarzuciła naruszenia art. 112
k.p., ani
nawet, jak wskazano, nie zarzuciła błędnego zastosowania art. 113
lub art. 183a
§ 1
k.p., co uniemożliwia Sądowi Najwyższemu, ze względu na związanie granicami
podstaw skargi kasacyjnej (art. 39813
§ 1 k.p.c.) podważenie prawidłowości zaskar-
16
żonego wyroku w tym zakresie. Pomimo to, a więc pomimo ukazanej wyżej nieade-
kwatności rozważanego zarzutu do okoliczności sprawy, konieczne jest ustosunko-
wanie się do niektórych poglądów prawnych wyrażonych przez Sąd Okręgowy odno-
śnie do znaczenia stosowania przez stronę pozwaną kryterium pracy w uspołecznio-
nym lub nieuspołecznionym zakładzie pracy oraz kryterium sposobu ustania stosun-
ku pracy dla przysługiwania pracownikowi uprawnienia do nagrody jubileuszowej.
Stanowi ona bowiem kluczowy problem prawny w rozpoznawanej sprawie. W tej
kwestii, niezależnie od błędnego zastosowania przepisów o dyskryminacji, Sąd dru-
giej instancji trafnie odwołał się do orzecznictwa Sądu Najwyższego i Trybunału Kon-
stytucyjnego dotyczącego dopuszczalności uznania pracy w uspołecznionym i nieu-
społecznionym zakładzie pracy, za podstawę (powód, kryterium, przyczynę) nierów-
nego traktowania. Orzecznictwo to stoi jednolicie na stanowisku, że różnicowanie
uprawnień związanych z zatrudnieniem ze względu na to kryterium, w tym wyklucza-
nie określonych uprawnień z powodu zatrudnienia w prywatnym zakładzie pracy, jest
niedopuszczalne ze względu na sprzeczność z zasadą równego traktowania w za-
trudnieniu. Pogląd ten Sąd Najwyższy odniósł wprost także do pracowników strony
pozwanej (zob. cyt. wyżej wyroki z: 14 stycznia 2011 r., II PK 150/10 i 20 maja 2011
r., II PK 288/10 oraz powołane w nich orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego i
Sądu Najwyższego).
Na inną ocenę zasługuje natomiast kryterium sposobu ustania stosunku pracy.
W tej kwestii należy, co do samej zasady, podzielić ogólniejszy pogląd, że nagroda
jubileuszowa jest gratyfikacją za wieloletnią pracę i z tego względu faktu posiadania
konkretnego stażu pracy nie niweczy tryb rozwiązania stosunku pracy (zob. cyt. wy-
żej wyrok z 20 maja 2011 r., II PK 288/10). W ocenie Sądu Najwyższego w obecnym
składzie, nagroda jubileuszowa jest jednak, co wynika już z nazwy tego świadczenia,
wyrazem uznania zasług uprawnionego, wyróżnieniem za lojalność przejawiającą się
wieloletnią pracą zasadniczo na rzecz tego samego pracodawcy, czemu nie przeczy
możliwość zaliczenia do stażu jubileuszowego okresów pracy dla innych pracodaw-
ców, na zasadach określonych w przepisach płacowych (układach zbiorowych lub
regulaminach wynagradzania). Przepisy te, ustanawiając prawo do nagrody, mogą
traktować okresy pracy u innych pracodawców w sposób mniej korzystny dla pra-
cowników niż okresy zatrudnienia w danym zakładzie, a nawet mogą je całkowicie
pomijać (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1998 r., I PKN 62/98, OSNP
1999, nr 9, poz. 297; z dnia 24 listopada 1998 r., I PKN 343/98, OSNAPiUS 2000 nr
17
1, poz. 16; z dnia 22 stycznia 2002 r., I PKN 820/00, Prawo Pracy 2002 nr 7-8, poz.
49; z dnia 23 stycznia 2002 r., I PKN 816/00, OSNP 2004 nr 12, poz. 32; z dnia 10
października 2007 r., II PK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 313 i z dnia 14 kwietnia
2010 r., III PK 61/09, LEX nr 602054). Z tych względów podobieństwo sytuacji pra-
cowników, wynikające z posiadania określonego stażu pracy wymaganego do uzy-
skania nagrody (wspólna cecha istotna) nie wyłącza odstępstwa od nakazu ich rów-
nego traktowania jako podmiotów podobnych, jeżeli następuje to z usprawiedliwio-
nych powodów, odstępstwo takie służy interesowi, któremu należy przyznać pierw-
szeństwo przed interesem nierówno potraktowanych pracowników i jest uzasadnione
dostatecznie istotnymi wartościami (zob. np. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z
dnia: 16 grudnia 1997 r., K 8/97, OTK 1997, Nr 5-6, poz. 70; 5 lipca 2011 r., P 14/10,
OTK-A 2011 Nr 6, poz. 49; wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 5 maja 2010 r., I PK
201/09, OSNP 2011 nr 21-22, poz. 270 i 6 grudnia 2012, I PK 128/12, OSNP 2013 nr
19-20, poz. 225). Zdaniem Sądu Najwyższego w obecnym składzie, za taki uspra-
wiedliwiony powód można uznać zakończenie stosunku pracy w drodze rozwiązania
z pracownikiem stosunku pracy przez pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pra-
cownika lub w drodze porzucenia pracy przez pracownika. W takiej sytuacji premio-
wanie pracowników, którzy w sposób ciężki naruszyli podstawowe obowiązki wobec
pracodawcy przez uznanie zakończonego w ten sposób okresu zatrudnienia za rów-
nie godny nagrodzenia, jak okres pracy pracowników należycie wypełniających obo-
wiązki, może podważać poczucie, że opłaca się pracować sumiennie i starannie, co
mogłoby zagrażać uzasadnionemu interesowi pracodawcy w uzyskiwaniu takiego
właśnie świadczenia pracy. Tak rozumiany interes pracodawcy należy postawić wy-
żej niż interes ciężko naruszających swoje obowiązki pracowników w uzyskaniu na-
grody jubileuszowej. Poza tym, równe traktowanie tej kategorii pracowników z pra-
cownikami właściwe wykonującymi swoje obowiązki może być uznane za sprzeczne
z poczuciem sprawiedliwości. W rezultacie należy uznać, że nie narusza zasady
równego traktowania w zatrudnieniu (art. 112
k.p.) wyłączenie ze stażu pracy, od któ-
rego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej, okresów pracy zakończonych
rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pracow-
nika lub, a w odniesieniu do okresów sprzed 2 czerwca 1996 r., także porzuceniem
pracy w rozumieniu dawnego art. 65 k.p. Pogląd ten, ze względu na opisane wyżej
niewskazanie przez skarżącą adekwatnej podstawy rozważanego zarzutu, nie może
wpłynąć na treść niniejszego wyroku Sądu Najwyższego.
18
Na koniec należy stwierdzić, że nieuzasadniony okazał się również zarzut na-
ruszenia art. 9 § 4 k.p. W datach nabycia przez powodów prawa do nagród jubileu-
szowych nie obowiązywał już stary układ, a układ z 2008 r. nie był jeszcze zawarty.
Jak już wcześniej wskazano, Sąd Okręgowy przyjął, przedstawioną przez Sąd pierw-
szej instancji trafną koncepcję, zgodnie z którą prawo powodów do tych nagród wyni-
kało z ich umów o pracę, odwołujących się do starego układu, których warunki w tym
zakresie nie zostały przez stronę pozwaną wypowiedziane. W tej sytuacji, Sąd Okrę-
gowy stwierdził, że Sąd Rejonowy nie ustalił prawa powodów do nagród jubileuszo-
wych na podstawie układu z 2008 r., lecz na podstawie ich umów o pracę statuują-
cych - w zakresie prawa do nagród jubileuszowych - zasady tożsame z tymi, które
obowiązywały pod rządami starego układu. Jednocześnie Sąd ten, uznając opisaną
konstrukcję prawną za wystarczającą do wyjaśnienia mechanizmu nabycia przez
powodów prawa do nagrody jubileuszowej, przedstawił pogląd, że prawo to wynika
dodatkowo ze starego układu, którego postanowienia dotyczące tej nagrody obowią-
zują na podstawie art. 24111
§ 55
w związku z art. 24113
§ 2 zdanie drugie k.p. Z tego
względu Sąd uznał za dopuszczalne odwołanie się do art. 9 § 4 k.p. Pogląd ten jest
oczywiście błędny, bowiem w świetle art. 24111
§ 55
k.p. obowiązują jedynie, do
upływu okresu ich wypowiedzenia, warunki umów o pracę lub innych aktów stano-
wiących podstawę nawiązania stosunku pracy, wynikające z układu wykreślonego z
rejestru układów, a nie sam układ. Niemniej jednak, wobec uzupełniającego jedynie
charakteru tego poglądu i oparcia orzeczenia w pierwszej kolejności na trafnym wy-
wodzie wskazującym na umowne źródło roszczeń powodów, błędne odwołanie się
do art. 9 § 4 k.p. nie miało wpływu na treść zaskarżonego orzeczenia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39814
k.p.c.
========================================