Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 43/14
POSTANOWIENIE
Dnia 4 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa M.G.
przeciwko Przedsiębiorstwu Usługowo - Handlowemu "B." Spółce
z ograniczoną odpowiedzialnością w G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 4 września 2014 r.,
zażalenia powoda
na wyrok Sądu Okręgowego w P.
z dnia 7 lutego 2014 r.,
1) oddala zażalenie,
2) pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego Sądowi, który wyda orzeczenie kończące
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z dnia 12 lipca 2013 r., uwzględnił powództwo
M. G. o zapłatę kwoty 15.133 zł z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia
przyjmując, że zostało ono spełnione w wykonaniu umowy stanowczej na
podstawie niedozwolonej klauzuli zawartej w przedwstępnej sprzedaży, w wyniku
błędu wywołanego podstępnie przez pozwanego, a powód skutecznie uchylił się od
skutków prawnych oświadczenia woli zawartego w umowie sprzedaży.
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 7 lutego 2014 r. uchylił ten wyrok
i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Jako podstawę rozstrzygnięcia
wskazał art. 386 § 4 k.p.c. w zakresie odnoszącym się do przesłanki
nierozpoznania istoty sprawy. Stwierdził, że Sąd pierwszej instancji nie rozważył
zarzutów pozwanego dotyczących braku możliwości częściowego uchylenia się od
wady oświadczenia woli, ograniczając rozważania do częściowej nieważności
umowy definitywnej, a w zakresie tej oceny dopuścił się istotnych sprzeczności
wewnętrznych rzutujących na wadliwość przyjętej podstawy prawnej
rozstrzygnięcia. Zakwestionował również podstawę faktyczną rozstrzygnięcia
w zakresie niewyjaśnienia treści, celu i zamiaru oświadczenia złożonego przez
powoda, które zostało zakwalifikowane przez Sąd Rejonowy jako uchylenie
od skutków prawnych wcześniejszego oświadczenia woli. Wskazał także na zbieg
uprawnień wynikających z art. 3851
§ 1 k.c., art. 88 k.c. i art. 24 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów, stanowiących podstawę roszczeń powoda oraz
konieczność ich rozważenia w odpowiedniej kolejności, w wypadku gdyby
roszczenie wyprzedzające pozostałe okazało się bezzasadne. W tej sytuacji,
zdaniem Sądu, nie została rozpoznana istota sprawy.
Powód zaskarżył wyrok kasatoryjny Sądu Okręgowego w P. zażaleniem,
zarzucając brak podstaw uzasadniających uchylenie wyroku i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania w oparciu o art. 386 § 4 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
od orzeczenia sądu drugiej instancji, którym uchylono wyrok sądu pierwszej
instancji i przekazano mu sprawę do ponownego rozpoznania. Rozważając
3
charakter wskazanego środka zaskarżenia, Sąd Najwyższy podkreślał, że kontrola
dokonywana w ramach tego środka musi mieć charakter formalny, ograniczony do
przesłanek uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, bez wkraczania
w kompetencje sądu in merito. Oznacza to, że w postępowaniu toczącym się na
skutek zażalenia na orzeczenie kasatoryjne, jeżeli u podstaw orzeczenia
kasatoryjnego legły przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c., Sąd Najwyższy bada,
czy rzeczywiście sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy albo czy
wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
Dokonywana ocena ma jednak charakter czysto procesowy. Zażalenie
przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest bowiem środkiem prawnym służącym
kontroli prawidłowości oceny materialnoprawnej podstawy orzeczenia, która może
być przeprowadzona wyłącznie w postępowaniu kasacyjnym. Z tej przyczyny
odmienne ujęcie zakresu kognicji Sądu Najwyższego w postępowaniu toczącym się
na skutek zażalenia przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. jest niedopuszczalne
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., I CZ 136/12,
niepubl., z dnia 25 października 2012 r., I CZ 139/12, niepubl., z dnia
25 października 2012 r., I CZ 143/12, niepubl., z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ
147/12, OSNC 2013, nr 3, poz. 41, z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12,
nie publ., z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 54,
i z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, niepubl.).
Konsekwentnie w postępowaniu zażaleniowym prowadzonym na podstawie
art. 3941
§ 11
k.p.c. Sąd Najwyższy ogranicza się do oceny, czy sąd drugiej
instancji prawidłowo zakwalifikował określoną sytuację procesową jako
odpowiadającą przyjętej podstawie orzeczenia kasatoryjnego i w zależności od
wyniku albo oddala zażalenie, albo uchyla zaskarżony wyrok. W judykaturze
pojęcie „nierozpoznania istoty sprawy” w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c.
jest wykładane jednolicie. W wyrokach z dnia 9 stycznia 2001 r., I PKN 642/00
(OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 409), z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 845/00 (OSNP
2004, nr 3, poz. 46), z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00 (OSP 2003, nr 3, poz.
36), z dnia 25 listopada 2003 r., II CK 293/02, z dnia 24 marca 2004 r., I CK 505/03
(Monitor Spółdzielczy 2006, nr 6, s. 45) oraz z dnia 16 czerwca 2011 r., I UK 15/11
(OSNP 2012, nr 15-16, poz. 199) przyjęto, że do nierozpoznania istoty sprawy
4
dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do
tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał zbadania materialnej
podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując,
że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie.
Podobnie w wyroku z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CSK 299/10, Sąd Najwyższy
przyjął, że pojęcie „istoty sprawy”, o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej
aspektu materialnoprawnego i zachodzi, gdy sąd nie zbadał podstawy
materialnoprawnej dochodzonych roszczeń, jak też skierowanych przeciwko nim
zarzutów merytorycznych, tj. nie odniósł się do tego co jest przedmiotem sprawy
uznając, że nie jest to konieczne z uwagi na istnienie przesłanek
materialnoprawnych, czy procesowych unicestwiających dochodzone roszczenie.
W wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 274/11 uznano, że nierozpoznanie
istoty sprawy dotyczy niezbadania roszczenia będącego podstawą powództwa, czy
zarzutu przedawnienia, potrącenia, co ma miejsce wówczas, gdy sąd oddala
powództwo przyjmując przedawnienie roszczenia, a stanowisko to okazało się
nietrafne. W postanowieniu z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 330/10 (przyjęto
natomiast, że w omawianym pojęciu nie chodzi o niedokładności postępowania,
polegające na tym, że sąd pierwszej instancji nie wziął pod rozwagę wszystkich
dowodów, które mogły służyć do należytego rozpoznania sprawy lub nie rozważył
wszystkich okoliczności. W uzasadnieniu wyroku z dnia 12 listopada 2007 r., I PK
140/07 (OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że do nierozpoznania
istoty sprawy nie dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji
nie opiera się na przesłance procesowej lub materialnoprawnej unicestwiającej,
lecz wynika z merytorycznej oceny zasadności powództwa w świetle przepisów
prawa materialnego.
Podzielając przedstawioną wykładnię wskazanego pojęcia należy uznać, że
Sąd drugiej instancji dokonał prawidłowej oceny przesłanek uzasadniających
uchylenie zaskarżonego wyroku. Stwierdzone wadliwości podstawy faktycznej
i prawnej orzeczenia, poddanie w wątpliwość konkluzji o uchyleniu się od skutków
prawnych oświadczenia woli i konieczność oceny żądania od początku
w granicach zakreślonej podstawy faktycznej, ale w aspekcie innych podstaw
prawnych uzasadniających roszczenie wymagać będą nie tylko uzupełnienia
5
ustaleń ale i, w realizacji zasady lojalności procesowej, stanowiącej jedną
z naczelnych reguł polskiego procesu cywilnego, umożliwienia stronie pozwanej
podjęcia obrony w tym zakresie. Podejmowanie tak daleko czynności
w postępowaniu apelacyjnym w istocie godziłoby również w zasadę
dwuinstancyjności postępowania.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie, orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego
pozostawiając, zgodnie z art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.,
Sądowi, który wyda orzeczenie kończące postępowanie w sprawie.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13