Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w osobie:

Sędziego SO Adama Bojko

Protokolant : Stażysta Marta Skulmowska

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

spraw z powództwa S. S. i Z. S.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zadośćuczynienia pieniężne w kwotach po 76 000 zł

1.  zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda S. S. kwotę 30 000 (trzydzieści tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 6 marca 2015 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda Z. S. kwotę 30 000 (trzydzieści tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 6 marca 2015 roku do dnia zapłaty;

3.  oddala oba powództwa w pozostałej części;

4.  nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu oraz nieuiszczonymi kosztami sądowymi;

5.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) SA w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 3000 (trzy tysiące) złotych tytułem należnej opłaty sądowej od uwzględnionej części obu powództw.

Sygn. akt I C 454/15 (I C 455/15)

UZASADNIENIE

W pozwach wniesionych w dniu 9 kwietnia 2015 roku powodowie S. S. i Z. S. wnieśli o zasądzenie od (...) Spółki Akcyjnej w W. zadośćuczynień w kwotach po 76.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25.02.2015 r. Ponadto wnieśli o zasądzenie od strony pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3 600 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Uzasadniając zgłoszone roszczenia powodowie przytoczyli następujące okoliczności. W dniu 13 lutego 2000 r. w miejscowości K. gmina W. M. B. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości (2,00 promila) i jadąc jako kierujący samochodowym osobowym marki F. (...) nr rej. (...) popełnił błąd w technice i taktyce jazdy polegający na tym, że jadąc na światłach mijania nie dostawał prędkości jazdy do zasięgu realnej widoczności przedpola jazdy i w sposób należyty nie obserwował przedpola jazdy, przekroczył oś jezdni, wjeżdżając na tor jazdy jadącego z przeciwnej strony rowerzysty wskutek czego doprowadził do czołowego zderzenia samochodu z rowerem, w wyniku czego rowerzysta S. S. doznał rozerwania płuca i wątroby, wielokrotnego złamania żeber, złamania lewego uda, wylewów krwawych w mięśniach lewego ramienia i przedramienia, a powyższe obrażenia spowodowały jego zgon. Sprawca zdarzenia prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 5 lipca 2001 r., sygn. akt II K 367/00 został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 k.k. i skazany na karę 3 lat pozbawienia wolności. Pojazd sprawcy wypadku w dacie zdarzenia korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie umowy zawartej z pozwanym zakładem ubezpieczeń. Po zgłoszeniu pozwanemu roszczeń o zadośćuczynienia w kwotach po 80 000 zł za naruszenie dóbr osobistych powodów w związku ze śmiercią ojca, pozwany decyzjami z dnia 24.02.2015 r. przyznał każdemu z nich zadośćuczynienie w kwocie 7 000 zł. Zdaniem powodów przyznane kwoty są zbyt niesie biorąc pod uwagę szczególną więź łączącą ich ze zmarłym ojcem.

Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2015 r. Sąd połączył obie sprawy w celu łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Pozwany w odpowiedziach na pozwy nie uznał obu powództw i wniósł o ich oddalenie oraz zasądzenie od powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wskazał, że po zgłoszeniu szkody przyznał i wypłacił każdemu z powodów kwotę 10 333,13 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Wypłacone kwoty są adekwatne do zakresu krzywdy związanej z naruszeniem dóbr osobistych powodów, uwzględniając okoliczności popełnienia czynu niedozwolonego przez sprawcę wypadku, znaczny upływ czasu od daty śmierci ojca powodów oraz posiadanie przez powodów własnych rodzin.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 lutego 2000 r. w miejscowości K. gmina W. M. B. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że będąc w stanie nietrzeźwości (2,00 ‰) i jadąc jako kierujący samochodowym osobowym marki F. (...) nr rej. (...) popełnił błąd w technice i taktyce jazdy polegający na tym, że nie dostawał prędkości jazdy do zasięgu realnej widoczności przedpola jazdy i w sposób nienależyty obserwował przedpole jazdy, w wyniku czego przekroczył oś jezdni, wjeżdżając na tor jazdy jadącego z przeciwnej strony rowerzysty, doprowadzając do czołowego zderzenia samochodu z rowerem. W następstwie wypadku rowerzysta S. S. doznał rozerwania płuca i wątroby, wielokrotnego złamania żeber, złamania lewego uda, wylewów krwawych w mięśniach lewego ramienia i przedramienia, a powyższe obrażenia spowodowały jego zgon. Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 5 lipca 2001 r. w sprawie sygn. akt II K 367/00 M. B. został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 k.k. i skazany na karę 3 lat pozbawienia wolności.

/okoliczności niesporne/

Zmarły S. S. był ojcem powodów. W chwili śmierci miał 68 lat. Nie pracował zawodowo. Utrzymywał się z renty z ubezpieczenia społecznego. W dacie jego śmierci powodowie pozostawali w związkach małżeńskich i mieli dzieci. Z. S. mieszkał z żoną i dziećmi w swoim domu rodzinnym razem z rodzicami oraz siostrą B. O. i jej rodziną. S. S. mieszkał w domu rodzinnym swojej żony w odległości 5 -6 km od miejsca zamieszkania rodziców. Pracował w miejscu oddalonym o 0,5 km od domu rodzinnego. Widywał się z ojcem prawie codziennie. Siostra powodów mieszka obecnie w C.. Matka powodów przebywa w miejscu zamieszkania córki. Powodów łączyła ze zmarłym ojcem silna więź. Zmarły zawsze służył im radą oraz pomocą. Po jego śmierci powodowie odczuwali żal, złość. Często odwiedzali grób zmarłego. Uroczystości rodzinne wywoływały u nich smutek. Powodowie byli wspierani przez swoje rodziny. Utrzymywali relacje ze sobą wzajemnie, z siostrą i jej rodziną oraz z matką. W dacie śmierci ojca powodowie utrzymywali się z prowadzenia gospodarstw rolnych. Powód S. S. w chwili śmierci ojca pracował ponadto jako traktorzysta. Obecnie powodowie nadal prowadzą gospodarstwa rolne.

/dowód: zeznania świadków: M. D.: protokół k. 74 odwrót, B. O.: protokół k. 74 odwrót -75, M. O.: protokół k. 75 – 75 odwrót, M. S.: protokół k. 75 odwrót, zeznania powoda S. S. protokół k. 76 -76 odwrót, zeznania powoda Z. S. protokół k. 76 -77/

Samoistny posiadacz pojazdu marki F. (...) nr rej (...) w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej z pozwanym zakładem ubezpieczeń. W dniu 3 lutego 2015 r. powodowie reprezentowani przez (...) S.A. w L., zgłosili stronie pozwanej roszczenia w kwotach po 80 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie ich dóbr osobistych w związku ze śmiercią ojca. Strona pozwana w dniu 24 lutego 2015 r. przyznała i wypłaciła każdemu z powodów zadośćuczynienie w kwocie 7 000 zł.

/okoliczności przyznane/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwa są częściowo zasadne.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się już pogląd, iż najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, mającego miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. (por. wyrok z dnia 14.01.2010 r., IV CK 307/09, OSNC –ZD 2010, nr C, poz. 91, uchwała z dnia 22.10.2010 r. III CZP 76/10, OSNC –ZD 2011, nr B, poz. 42, wyrok z dnia 10.10.2010 r. II CSK 248/10, OSNC –ZD 2011, nr B, poz. 44, wyrok z dnia 11.05.2011 r., I CSK 621/10, L. rok 2011, uchwała z dnia 13.07.2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012, Nr 1, poz. 10, uchwała z dnia 7.11.2012 r., III CZP 67/12, OSNC 2013, Nr 4, poz. 45), uchwała z 20.12.2012 r., III CZP 93/12, OSNC 2013, Nr 7-8, poz. 84).

Podobne stanowisko zajął również Sąd Apelacyjny w Łodzi, który w wyroku z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawie sygn. I ACa 481/12 (OSA w Ł. 2012 Nr 3, poz. 22) wskazał, że także przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c. umowa ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym wprawianym w ruch za pomocą sił przyrody obejmowała roszczenie osób pośrednio poszkodowanych o zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych, określone w art. 34 ust. 1 w zw. z art. 35 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 124, poz. 1152 ze zm.), o ile do naruszenia tychże dóbr doszło w wyniku ruchu pojazdu mechanicznego.

Sąd Okręgowy podziela w całości trafną argumentację jurydyczną zawartą w uzasadnieniu powołanych wyżej orzeczeniach.

Katalog dóbr osobistych określonych w art. 23 k.c. ma charakter otwarty. Judykatura i doktryna ciągle odkrywają nowe postaci dóbr osobistych np. kult pamięci po zmarłej osobie bliskiej, sfera życia prywatnego, prawo do korzystania z nieskażonego środowiska, cisza domowa. Brak jest ostrych granic pomiędzy poszczególnymi dobrami. Występują wątpliwości dotyczące relacji między poszczególnymi dobrami osobistymi wymienionymi w art. 23 k.c. oraz pomiędzy nimi, a tymi nowymi. Precyzyjne ustalenie listy dobór osobistych nie jest w tej sytuacji możliwe (por. M. Pazdan (w): System Prawa Prywatnego, t. 1, Warszawa 2007, s. 1118 -1119, s. 1141 -1149).

Według powszechnie panującego przekonania dobra osobiste są wartościami niemajątkowymi związanymi z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawnych, w przypadku osób fizycznych związanych z osobowością człowieka i obejmujących fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność, godność i pozycję w społeczeństwie, co stanowi przesłankę samorealizacji osoby ludzkiej (por. M. Pazdan (w): System Prawa Prywatnego, t. 1, Warszawa 2007, s. 1117). Rola tych dóbr w społeczeństwie nieustannie wzrasta. Towarzyszy temu wzmocnienie ochrony prawnej dóbr osobistych (por. M. Pyziak –Szafnicka (w): System Prawa Prywatnego, t. 1, Warszawa 2007, s. 717, s. 719).

Więź emocjonalna łącząca osoby bliskie może być zaliczona do katalogu dóbr osobistych. Trudno bowiem znaleźć argumenty sprzeciwiające się uznaniu za dobro osobiste człowieka więzi rodzinnych, które stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej. Skoro dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c. jest kult pamięci osoby zmarłej, to - a fortiori – może nim być także więź między osobami żyjącymi. Nie ulega również wątpliwości, że śmierć osoby bliskiej zwykle stanowi dla rodziny wielki wstrząs, a cierpienia psychiczne jakie się z tym wiążą się, mogą przybrać ogromny rozmiar, tym większy, im mocniejsza była w danym wypadku więź emocjonalna łącząca zmarłego z jego najbliższymi. Nie każdą jednak więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy. Tylko zatem przy naruszeniu bardzo silnej więzi, np. między rodzicami, a dziećmi, małżonkami, można mówić o naruszeniu dobra osobistego, a osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie (por. uchwała SN z dnia 13.07.2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012, Nr 1, poz. 10). W przypadku więzi rodzinnej trudno jest często taki dowód przeprowadzić, choć niekiedy jej istnienie można domniemywać np. w przypadku śmierci dziecka bardzo silnie emocjonalnego związanego z matką dochodzącą kompensacji uszczerbku.

Wprowadzenie do kodeksu cywilnego w 1996 r. art. 448 w jego nowym, całkowicie zmodyfikowanym kształcie stanowiło rewolucyjną zmianę w zakresie ochrony dóbr osobistych. Ochroną tą objęto wszystkie dobra osobiste (por. A. Śmieja (w): System Prawa Prywatnego, t. 6, Warszawa 2009, s. 698). Przepis ten w aktualnym kształcie stanowi prawdziwy przełom dla polskiego prawa cywilnego, gdyż poprzednio polski ustawodawca bardzo ostrożnie podchodził do możliwości kompensowania krzywdy w formie zadośćuczynienia pieniężnego. Aktualnie ochroną majątkową są objęte wszystkie dobra osobiste, z tym jednak, że art. 445 k.c. jako przepis szczególny dotyczy trzech z nich: zdrowia, swobody seksualnej i wolności, zaś art. 448 k.c. pozostałych (por. A. Śmieja (w): System Prawa Prywatnego, t. 6, Warszawa 2009, s. 710). Dodanie przepisu art. 446 § 4 k.c. należy uznać za kolejny wyjątek od ogólnej zasady ochrony majątkowej dóbr osobistych określonej w art. 448 k.c. W świetle obecnie przeważającej interpretacji przepisu art. 448 k.c. mógłby on uzasadniać naprawienie szkody niemajątkowej tylko w oparciu o zasadę winy, podczas gdy w świetle art. 446 § 4 k.c. roszczenie o zapłacenie stosownego zadośćuczynienia uzasadnia każda podstawa odpowiedzialności deliktowej, co oznacza, że w rachubę wchodzi przede wszystkim odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Tym samym nowa regulacja wprowadzona w art. 446 § 4 k.c. jest znacznie korzystniejsza dla podmiotów w nim wymienionych, aniżeli próby znalezienia rozwiązania na gruncie art. 448 k.c., gdyż umożliwia jego uzyskanie zadośćuczynienia bez potrzeby wykazywania jakichkolwiek innych –poza w nim wymienionych –przesłanek. Przepis art. 446 § 4 k.c. nie wymaga również, przynajmniej w swojej warstwie słownej, naruszenia jakiegoś dobra osobistego objętego zakresem art. 23 k.c. Jego dodanie w 2008 r. zamyka dokonania ustawodawcy zmierzające w kierunku rozszerzenia zakresu odpowiedzialności za szkodę niemajątkową (por. A. Śmieja (w): System Prawa Prywatnego, t. 6, Warszawa 2009, s. 737, s. 698 -699, uchwała SN z dnia 22.10.2010 r. III CZP 76/10, OSNC –ZD 2011, nr B, poz. 42).

Osoba dochodząca zadośćuczynienia za spowodowanie śmierci osoby najbliższej nie jest poszkodowana jedynie pośrednio. Ten sam czyn niedozwolony może wyrządzać krzywdę różnym osobom. Źródłem krzywdy jest zatem czyn niedozwolony, którego następstwem jest śmierć. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również zatem osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowana bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego (por. uchwała SN z dnia 13.07.2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012, Nr 1, poz. 10).

Odnosząc powyższe rozważania do realiów ustalonego stanu faktycznego stwierdzić należy, że więź rodzinna łącząca powodów ze zmarłym ojcem S. S., niewątpliwie była bardzo silna i miała charakter szczególny, co utrudniało powodowi zracjonalizowanie i zaakceptowanie faktu jej zerwania. Powodowie spędzali ze zmarłym bardzo dużo czasu. Ojciec był osobą znaczącą w ich życiu. Zerwanie więzi z S. S. z pewnością wywołało u powodów cierpienia. Przyznała to również strona pozwana wypłacając każdemu z powodów zadośćuczynienie w kwocie 7 000 zł. Tym samym powodowie jako osoby dochodzące roszczenia na podstawie art. 448 k.c. wykazali istnienie więzi ze zmarłym S. S., stanowiącej ich dobro osobiste podlegające ochronie. Takim dobrem jest niewątpliwie silna i pozytywna więź pomiędzy dziećmi i rodzicami i związane z tym prawo do niezakłóconego funkcjonowania pełnej rodziny.

Przepis art. 448 k.c. nie tworzy samodzielnej podstawy odpowiedzialności, ale odsyła (podobnie jak art. 445 k.c.) do innych przepisów reżimu deliktowego, które wyraźnie wskazują podmiot odpowiedzialny i szczegółowe przesłanki jego obowiązku odszkodowawczego.

Sprawcą naruszenia dóbr osobistych powodów był M. B., czego strona pozwana nie kwestionuje. Naruszenie dóbr osobistych powodów było skutkiem umyślnego naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, czyli działania bezprawnego i zawinionego, co odpowiada przesłankom odpowiedzialności odszkodowawczej, określonym w art. 415 k.c.

Natomiast przesłanką odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela za skutki powyższego zdarzenia jest umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, zawarta z samoistnym posiadaczem pojazdu marki F. (...) p o nr rej. nr rej (...), przez którą zobowiązał się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający. W dacie wyrządzenia szkody zasady odpowiedzialności strony pozwanej za skutki wypadków komunikacyjnych określały ponadto przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. Nr 96, poz. 475 ze zm.). Według § 10 tego rozporządzenia z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierowca pojazdu mechanicznego są zobowiązani –na podstawie przepisu prawa - do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia (ust. 1). Ubezpieczeniem OC objęta jest odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę ruchem tego pojazdu (ust. 3). Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie sumy gwarancyjnej. Suma gwarancyjna nie może być niższa niż równowartość w złotych 600 000 ECU, ustalona przy zastosowaniu kursu kupna walut obcych Narodowego Banku Polskiego według tabeli kursów nr 1 każdego roku, w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte ubezpieczeniem, bez względu na liczbę poszkodowanych osób (ust. 4).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że przepis § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów również nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. (por. uchwała z dnia 7 listopada 2012 r. III CZP 67/12, OSNC 2013 r., Nr 4, poz. 45). Zauważyć przy tym należy, że treść § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów nie odbiega od treści § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w zakresie istotnym dla podjęcia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012 r. W konsekwencji uprawnione jest stanowisko, że przepis § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów także nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c., albowiem w analizowanym przepisie rozporządzenia jest również mowa o szkodach będących następstwem śmierci, do których w świetle utrwalonego już stanowiska judykatury zalicza się również szkody wywołane zerwaniem więzi rodzinnej łączącej zmarłego z osobami bliskimi.

W związku z powyższym uznać należy, że zaktualizowały się przesłanki odpowiedzialności strony pozwanej za szkodę niemajątkową wyrządzoną każdemu z powodów.

Na podstawie art. 448 § 1 k.c. rekompensatą za naruszenie dobra osobistego jest zadośćuczynienie pieniężne. Spośród funkcji spełnianych przez zadośćuczynienie współcześnie na czoło wysuwa się funkcja kompensacyjna. Przyznana z tego tytułu suma pieniężna powinna wynagrodzić doznane przez poszkodowanego cierpienia fizyczne i psychiczne oraz utratę radości życia. Ma mu również ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć, dzięki czemu zostaje przywrócona, przynajmniej częściowo, równowaga, która została zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Dla wysokości zadośćuczynienia jako świadczenia o charakterze kompensacyjnym, podstawowe znaczenie ma zawsze rozmiar doznanej krzywdy, który zależy od wielu czynników np. wieku, nieodwracalności skutku naruszenia dobra osobistego, osobistej sytuacji poszkodowanego, w tym również jego przyszłych perspektyw życiowych. Znaczenie może mieć również stopień winy sprawcy. Przy określeniu wysokości zadośćuczynienia powinien także obowiązywać pewien zobiektywizowany sposób oceny następstw naruszenia dobra osobistego.

Zadośćuczynienie za zerwanie więzi z osobą bliską oparte na przepisie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości, złagodzić cierpienia wywołane utratą osoby bliskiej. Do podstawowych kryteriów, mogących mieć odpowiednie zastosowanie do zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej, należy zaliczyć stopień i czas trwania cierpień psychicznych rozumianych jako ujemne przeżycia związane ze śmiercią najbliższego członka rodziny, stopień zażyłości łączącej zmarłego i poszkodowanego, jakość łączącej ich relacji, wiek poszkodowanego, skutki w zakresie życia osobistego, jakie śmierć osoby najbliższej wywołała, dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej. Kwota zadośćuczynienia ma charakter kompensacyjny i stanowi jednorazową rekompensatę za całą krzywdę doznaną przez osobę, której dobro zostało naruszone, a zatem sytuacja poszkodowanego występującego z żądaniem powinna być oceniona całościowo. Oczywistym przy tym jest, że nie jest możliwe pełne zrekompensowanie krzywdy wywołanej śmiercią osoby bliskiej świadczeniem pieniężnym, żadna bowiem kwota nie może ukoić bólu związanego z utratą bliskiej osoby. Jak przyjmuje się w judykaturze, przyznana kwota musi być zatem odpowiednia do stopnia odczuwanej krzywdy, brak jest jednak uniwersalnego miernika, który pozwala na ocenę, czy wysokość przyznanego zadośćuczynienia jest w pełni adekwatna. Trzeba przy tym podkreślić, że forma przyznanej rekompensaty, choć ma zminimalizować negatywne doznania następstw takiej sytuacji, nie ma na celu zapewnienia stabilizacji finansowej. Istotne znaczenie może mieć również upływ czasu od powstania krzywdy wynikłej z naruszenia dóbr osobistych, albowiem o celowości i zakresie zastosowanych środków ochrony decyduje cel w postaci zniwelowania ujemnych doznań związanych z naruszeniem dóbr osobistych. W tym kontekście moment powstania tej krzywdy oraz czas jej trwania mają znaczenie dla rozmiaru zadośćuczynienia (por. wyroki SA w Łodzi z 28.05.2014 r., I ACa 1587/13, z 11.04.2014 r., I ACa 1348/13, opubl. na portalu orzeczenia.ms.gov.pl)

Orzekając o celowości przyznania zadośćuczynienia w niniejszej sprawie Sąd miał na uwadze, że zmarły S. S. był osobą znaczącą w życiu powodów. Powodów łączyły ze zmarłym bliskie więzi rodzinne. Członkowie tworzonej przez nich rodziny byli ze sobą zżyci, okazywali sobie pomoc i wsparcie. Przy prawidłowo ukształtowanych relacjach rodzinnych, więzi między rodzicami i dziećmi są wyjątkowo silne i pozytywne, w związku z czym ich zerwanie z reguły powoduje ból, cierpienie i poczucie krzywdy. Wprawdzie śmierć osoby bliskiej jest zdarzeniem pewnym, które musi prędzej czy później musi nastąpić, niemniej jednak przypadkowość i bezsens śmierci ojca z pewnością skutkowały cierpieniami psychicznymi powodów. W konsekwencji przedwczesne zerwanie więzi łączących powodów z ojcem stanowi krzywdę wymagającą skompensowania poprzez przyznanie zadośćuczynienia. Dostrzegała to również strona pozwana, która po zgłoszeniu szkody przyznała powodom zadośćuczynienia w kwotach po 7 000 zł.

Określając wysokość zadośćuczynienia należnego powodom Sąd uwzględnił, że zarówno w dacie wypadku, jak również w dacie orzekania o zadośćuczynieniu, powodowie byli już dorosłymi mężczyznami, o ustabilizowanej sytuacji życiowej i rodzinnej. Każdy z powodów miał już własną rodzinę składającą się z żony i dzieci. W sposób naturalny powodowie byli ukierunkowani i skoncentrowani przede wszystkim na potrzebach własnych rodzin. W tej sytuacji więzi rodzinne między powodami, a ojcem czy matką, pozostając istotnymi w zakresie utrzymywania kontaktów, wzajemnego zainteresowania, miały już inną intensywność emocjonalną niż w przypadku osób, które nie założyły jeszcze własnych rodzin.

Nie kwestionując, że powodowie doświadczyli negatywnych przeżyć związanych z tragiczną śmiercią ojca w postaci żalu, rozpaczy, poczucia niezasłużonej utraty i pustki po ich śmierci, ich cierpienia nie przekroczyły jednak przeciętnej miary wynikającej ze stanu żałoby. Powodowie nie udowodnili, że korzystali z pomocy psychologicznej bądź psychiatrycznej. Podkreślić należy, że byli i są otoczeni bliskimi im osobami, żoną, dziećmi, matką, rodzeństwem i rodzinami rodzeństwa. Aktywność życiowa powodów nie spadła. Po śmierci ojca powodowie kontynuowali prowadzenie gospodarstw rolnych. Wypełniali obowiązki małżeńskie i rodzicielskie. Powodowie funkcjonowali prawidłowo, nie mieli żadnych zaburzeń i symptomów o charakterze depresyjnym.

Istotne znaczenie ma również upływ czasu od powstania krzywdy wynikłej z naruszenia dóbr osobistych. W większości wypadków ból po śmierci osoby bliskiej ustępuje wraz z upływem czasu, który pozwala zapomnieć o nieszczęściu. Od daty naruszenia dóbr osobistych powodów minęło 15 lat. Upływ tak długiego okresu czasu z pewnością spowodował przynajmniej częściowe przezwyciężenie ujemnych przeżyć wywołanych faktem utraty osoby bliskiej oraz pogodzenie się z jej utratą. Konstatację tę potwierdza prawidłowe funkcjonowanie powodów w życiu rodzinnym, osobistym i zawodowym oraz brak jakichkolwiek zaburzeń w sferze ich emocji, osobowości i sprawności intelektualnej. Z pewnością uroczystości rodzinne, a nadto rocznice związane z osobą zmarłego ojca, przyczyniają się do utrwalania u powodów wspomnień związanych z jego śmiercią, a tym samym wywołują smutek, nie wpływają jednak już w sposób znaczący na jakość życia psychicznego powodów.

Nie można pomijać, że ojciec powodów w dacie śmierci miał 68 lat. Uwzględniając tę okoliczność jak również dane dotyczące statystycznej długości życia mężczyzn w Polsce, powodowie musieli się już liczyć z faktem nieuchronnego odejścia ich ojca w realnej perspektywie czasowej. Musieli mieć świadomość, że śmierć ojca jest zdarzeniem pewnym, które prędzej czy później nastąpi. Taka świadomość niewątpliwie łagodzi rozmiar krzywdy spowodowanej przedwczesną utratą członka rodziny.

Trafnie również podnosi strona pozwana, że zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych przewidziane w art. 448 k.c. ma charakter kompensacyjno –represyjny w związku z czym, jego rozmiar jest uzależniony od ewentualnego zastosowania innych środków służących usunięciu skutków naruszenia dóbr osobistych, jak również okoliczności związanych z osobą sprawcy, takich jak stopień winy, natężenia jego złej woli i korzyści jaki odniósł z sprawca z naruszenia dóbr osobistych poszkodowanego.

W niniejszej sprawie zadośćuczynienie pieniężne pozostaje jedynym środkiem służącym usunięciu skutków naruszenia dóbr osobistych powodów, a w konsekwencji musi stanowić odczuwalną wartość majątkową, aby przynieść powodom satysfakcję moralną. Zarazem jednak stwierdzić należy, że sprawca śmierci S. S. działał nieumyślnie, a tym samym nie występowało nasilenie jego złej woli, jak również nie odniósł żadnych korzyści z faktu naruszenia dóbr osobistych zmarłego S. S. oraz powodów.

Powodowie przyznali, że otrzymali już zadośćuczynienia w kwotach wynoszących 7 000 zł. Strona pozwana nie wykazała, że wypłaciła powodom wyższe zadośćuczynienia, wynoszące 10 333,33 zł.

W ocenie Sądu kwoty przyznane i wypłacone powodom przez stronę pozwaną są zbyt niskie, nieadekwatne do ciężaru gatunkowego naruszonego dobra osobistego powodów, a tym samym nie spełniają funkcji kompensacyjno –represyjnej. Uwzględnienie wszystkich okoliczności składających się na rozmiar krzywdy powodów wywołanej przedwczesnym zerwaniem więzi rodzinnej ze S. S., uzasadnia przyznanie każdemu z nich kwoty 30 000 zł jako dodatkowego zadośćuczynienia. Kwota ta wraz ze świadczeniem dobrowolnie już wypłaconym przez pozwanego, będzie stanowić odpowiednią rekompensatę krzywdy moralnej, pozostającej w sferze subiektywnych przeżyć powodów. Spełni swoją kompensacyjną funkcję, albowiem przedstawiając ekonomicznie odczuwalną wartość, posłuży przystosowaniu się powodów do nowych warunków, pozwoli na lepsze zorganizowanie życia, da powodom niezbędną satysfakcję moralną, dzięki czemu zostanie przywrócona równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Zarazem jednak kwota ta pozostaje umiarkowana i adekwatna do zakresu krzywdy oraz przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o Ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. W przypadku gdyby wyjaśnienie w terminie, o którym mowa w ust. 1, okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. W terminie, o którym mowa w ust. 1, zakład ubezpieczeń zawiadamia na piśmie uprawnionego o przyczynach niemożności zaspokojenia jego roszczeń w całości lub w części, jak również o przypuszczalnym terminie zajęcia ostatecznego stanowiska względem roszczeń uprawnionego, a także wypłaca bezsporną część odszkodowania (art. 14 ust. 2).

Sąd podziela ten nurt orzecznictwa, który przyjmuje, że zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia po sprecyzowaniu przez wierzyciela co do wysokości i wezwaniu dłużnika do zapłaty, przekształca się w zobowiązanie terminowe. Nie ma przy tym znaczenia, iż przyznanie zadośćuczynienia jest fakultatywne i zależy od uznania sądu oraz poczynionej przez niego oceny konkretnych okoliczności danej sytuacji, poszkodowany bowiem może skierować roszczenie o zadośćuczynienie bezpośrednio do osoby ponoszącej odpowiedzialność deliktową wynikającą ze skutków wypadku komunikacyjnego, a pewna swoboda sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu nie zakłada dowolności, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma bowiem charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny (por. wyrok SN z 28 czerwca 2005 r., I CK 7/05, LEX nr 153254, wyrok SN z 14 kwietnia 1997 r., II CKN 110/97, LEX nr 550931, wyrok SN z 22 lutego 2007 r., I CSK 433/06, LEX nr 274209, wyrok SN z 6 lipca 1999 r., III CKN 315/98 OSNC 2000/2/31/52, wyrok SN z 14 stycznia 2011 r., I PK 145/10, OSNP 2012/5-6/66, wyrok SN z dnia 18 lutego 2011 r., ICSK 243/10, LEX nr 848109, wyrok SA we Wrocławiu z 12 grudnia 2012 r., I ACa 1280/12, LEX nr 1312128, wyrok SA w Gdańsku z 15 maja 2013 r., I ACa 179/13, (...) SA w G.). Pogląd o waloryzacyjnym charakterze odsetek mógł mieć uzasadnienie co najwyżej w sytuacji, gdy następował istotny spadek wartości pieniądza, a stopa odsetek była znacząco wyższa niż stopa inflacji. W ustabilizowanej sytuacji ekonomicznej tego rodzaju argumentacja nie ma dostatecznego wsparcia jurydycznego i prowadzi do tego, że interes dłużnika przemawiał będzie za niewypłacaniem wierzycielowi jakichkolwiek świadczeń, nawet bezspornych, przed lub w toku procesu i za maksymalnym przewlekaniem procesu, aby jak najdłużej korzystać z pieniędzy wierzyciela bez jakiegokolwiek wynagrodzenia (por. Jan Sztombka „Wyrokowanie o odsetkach” Przegląd Sądowy nr 2 z 2001r., wyrok SN z 25 marca 2009r. sygn. akt V CSK 370/08, wyrok SN z 18 lutego 2010 r. II CSK 439/09, Lex 602683, wyrok SA w Łodzi z 17 października 2013 r., I ACa 535/13, Portal Orzeczeń SA w Łodzi, wyrok SA w Łodzi z 6 grudnia 2013 r., I ACa 736/13, Portal Orzeczeń SA w Łodzi, wyrok SA w Łodzi z 18 grudnia 2013 r., I ACa 819/13, Portal Orzeczeń SA w Łodzi, wyrok SA w Łodzi z 28 stycznia 2014 r., I ACa 947/13, Portal Orzeczeń SA w Łodzi).

Powodowie nie wykazali daty doręczenia stronie pozwanej pism stanowiących zgłoszenia szkody i wezwania do zapłaty zadośćuczynień. Strona pozwana natomiast przyznała, że pisma te zostały jej doręczone w dniu 3 lutego 2015 r. W zgłoszeniu szkody powodowie określili kwotowo swoje roszczenia wnosząc o przyznanie zadośćuczynień za zerwanie więzi z ojcem w kwotach po 80 000 zł. Strona pozwana zakończyła likwidację szkody w dniu 24 lutego 2015 r.

Termin określony w art. 14 ustawy o Ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych upłynął zatem w dniu 5 marca 2015 roku. W konsekwencji powodom przysługują odsetki za opóźnienie w spełnieniu zasądzonych części zadośćuczynień od dnia 6 marca 2015 r.

W pozostałym zakresie powództwa były niezasadne i podlegały oddaleniu jako wygórowane.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. odstępując od obciążenia powodów kwotami na rzecz strony pozwanej, wynikającymi ze stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. Przepis ten urzeczywistnia zasadę słuszności. Do kręgu okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek z art. 102 k.p.c. należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu jak i będące „na zewnątrz” procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (vide Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego, Cześć pierwsza, postępowanie rozpoznawcze, pod red. Tadeusza Erecińskiego, Tom I, Warszawa 1997 r., str. 196). Stosując w niniejszej sprawie powyższy przepis Sąd miał na uwadze odszkodowawczy charakter roszczeń dochodzonych przez powodów, okoliczność, że ustalenie wysokości należnych im świadczeń zależało od oceny sądu oraz sytuację materialną i osobistą powodów. Roszczenia zgłoszone w pozwach okazały się częściowo zasadne. Ze względu na cały czas kształtującą się linię orzeczniczą w zakresie tego rodzaju roszczeń powodowie mieli pewne podstawy do formułowania, jak się później okazało, wygórowanych żądań. Medialne doniesienia dotyczące roszczeń krewnych osób bezpośrednio poszkodowanych w głośnych katastrofach lotniczych stanowią inspirację do zwiększonych oczekiwań krewnych osób poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych w oderwaniu od praktyki orzeczniczej w tym przedmiocie. Powodowie zostali zwolnieni od kosztów sadowych, a przyznane świadczenia mając stanowić zabezpieczenie na przyszłość, nie są na tyle wysokie, aby poprawić bieżącą sytuację życiową i majątkową powodów, która uzasadniała wcześniejsze zwolnienie od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych.

Z przyczyn wskazanych wyżej Sąd na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) odstąpił również od obciążenia powodów nieziszczonymi kosztami sądowymi od oddalonej części powództw.

O obowiązku uiszczenia opłaty sądowej, od uwzględnionej części powództwa w kwocie 3 000 zł (60 000 zł x 5 % = 3 000 zł), od której powodowie zostali zwolnieni Sąd Okręgowy rozstrzygnął w oparciu o treść art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c., uwzględniając, że pozwany przegrał w tym zakresie proces.