Pełny tekst orzeczenia

158/2/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 13 października 2014 r.
Sygn. akt Ts 154/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.K. i M.N. w sprawie zgodności:
1) art. 2 ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 239, poz. 1589) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 64 ust. 2 oraz art. 66 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 35 ust. 9 w zw. z art. 71a ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1230, ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2005 r. do 31 grudnia 2010 r. z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 64 ust. 2 oraz art. 66 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
3) art. 97c ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1230, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 64 ust. 2 oraz art. 66 ust. 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 12 czerwca 2014 r. (data nadania) M.K. i M.N. (dalej: skarżący) zakwestionowali zgodność, po pierwsze: art. 2 ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 239, poz. 1589; dalej: ustawa zmieniająca) – „w części zawierającej stwierdzenie: w okresie rozliczeniowym bezpośrednio poprzedzającym wejście w życie niniejszej ustawy”, która ogranicza prawo strażaka do odpowiedniej rekompensaty za służbę w czasie wolnym od służby jedynie do okresu od 1 lipca 2010 r. – z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 64 ust. 2 oraz art. 66 ust. 2 Konstytucji; po drugie: art. 35 ust. 9 w zw. z art. 71a ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1230, ze zm.; dalej: ustawa o PSP) w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2005 r. do 31 grudnia 2010 r. – w zakresie, w jakim przepisy te wykluczają prawo strażaka do odpowiedniej rekompensaty za służbę w czasie wolnym od służby − z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 64 ust. 2 oraz art. 66 ust. 2 Konstytucji; po trzecie: art. 97c ust. 1 ustawy o PSP – „w części zawierającej stwierdzenie: stanowi 60% z 1/172 przeciętnego uposażenia, o którym mowa w art. 85 ust. 3, obowiązującego w okresie rozliczeniowym” − z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 64 ust. 2 oraz art. 66 ust. 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym sprawy. W latach 2005-2010 skarżący pełnili służbę w Państwowej Straży Pożarnej w wymiarze przekraczającym obowiązującą normę, za co nie otrzymali pełnej rekompensaty w postaci czasu wolnego ani rekompensaty finansowej. W związku z tym wystąpili z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa − Komendantowi Miejskiemu Państwowej Straży Pożarnej w Białymstoku o zasądzenie rekompensaty za służbę w godzinach nadliczbowych w latach 2005-2010.
Wyrokiem z 29 listopada 2012 r. (sygn. akt VI P 493/12) Sąd Rejonowy w Białymstoku oddalił ich powództwo o zapłatę. Sąd wskazał, że w okresie rozliczeniowym czas służby strażaka mógł być przedłużony do 48 godzin tygodniowo i w takiej sytuacji ustawodawca nie przewidywał żadnej rekompensaty (art. 35 ust. 9 ustawy o PSP). W przypadku wprowadzenia podwyższonej gotowości operacyjnej czas służby strażaka można było przedłużyć ponad normę 48 godzin tygodniowo i wtedy za czas służby strażakowi przysługiwał czas wolny w tym samym wymiarze w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 35 ust. 10 ustawy o PSP). Uzyskanie rekompensaty pieniężnej za przedłużony do 48 godzin okres służby umożliwiono na mocy ustawy zmieniającej od 1 lipca 2010 r., natomiast zasady rekompensowania czasu służby przekraczającej 48 godzin pozostały bez zmian. Skarżący uzyskali przy tym rekompensatę pieniężną za służbę w godzinach ponadwymiarowych w drugim kwartale 2010 r. W konsekwencji, w ocenie sądu, skarżącym nie przysługiwało prawo do rekompensaty za służbę w wymiarze od 40 do 48 godzin, natomiast za służbę w wymiarze ponad 48 godzin tygodniowo należał się czas wolny.
W wyroku z 20 czerwca 2013 r. (sygn. akt V Pa 36/13, V Pz 5/13) Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił apelację skarżących. Sąd uznał ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji za prawidłowe, a ocenę prawną tychże ustaleń za właściwą.
Postanowieniem z 19 lutego 2014 r. (sygn. akt I PK 264/13) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej skarżących do rozpoznania.
W zarządzeniu z 30 czerwca 2014 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał skarżących do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej między innymi przez wskazanie daty doręczenia skarżącym wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z 20 czerwca 2013 r. Skarżący ustosunkowali się do tego wezwania w terminie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady korzystania z tego środka ochrony wolności i praw sprecyzowane są w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).
Jak stanowi art. 46 ust. 1 ustawy o TK, skarżący może wnieść skargę konstytucyjną po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od dnia doręczenia mu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
Trybunał Konstytucyjny niejednokrotnie wyjaśniał, że przez wyczerpanie drogi prawnej należy rozumieć skorzystanie przez skarżącego ze wszystkich zwyczajnych środków prawnych przysługujących w toku instancji, które umożliwiają merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. Wniesienie nadzwyczajnych środków prawnych nie mieści się w zakresie tego pojęcia, a więc nie ma wpływu na bieg terminu do złożenia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia TK z: 6 czerwca 2001 r., Ts 7/01, OTK ZU nr 5/B/2001; 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; 16 maja 2007 r., Ts 105/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 123; 10 października 2006 r., Ts 99/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 119 oraz 13 sierpnia 2010 r., Ts 20/10, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 464). W chwili uzyskania prawomocnego orzeczenia sądowego, a więc orzeczenia, od którego nie przysługują już zwyczajne środki odwoławcze, zostaje spełniony obowiązek wynikający z art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Takie orzeczenie nadaje bowiem – niezbędny w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – walor ostateczności rozstrzygnięciu, z którego wydaniem skarżący wiąże zarzut naruszenia swoich wolności lub praw.
Trybunał podkreśla, że ostatecznym orzeczeniem w rozumieniu art. 79 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK w postępowaniu cywilnym jest prawomocny wyrok lub postanowienie. Orzeczenie sądu cywilnego zyskuje zaś walor prawomocności, gdy nie przysługują od niego zwyczajne środki zaskarżenia, tj. odpowiednio apelacja albo zażalenie. Skarga kasacyjna jest natomiast nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Tym samym termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna bieg w momencie uzyskania przez skarżącego prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji, a złożenie skargi kasacyjnej jest irrelewantne dla biegu tego terminu.
Trybunał ustalił, że w rozpatrywanej sprawie ostatecznym orzeczeniem ‒ w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK ‒ jest prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z 20 czerwca 2013 r. i od daty jego doręczenia rozpoczął bieg termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Jak wskazano w piśmie będącym odpowiedzią na zarządzenie z 30 czerwca 2014 r., wyrok sądu okręgowego doręczono stronie 17 lipca 2013 r. Postanowienie Sądu Najwyższego z 19 lutego 2014 r. nie miało natomiast wpływu na bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Termin ten upłynął więc 17 października 2013 r., a skargę wniesioną 12 czerwca 2014 r. Trybunał uznaje za spóźnioną.
Okoliczność ta jest samoistną podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej na podstawie art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK.
Trybunał stwierdza ponadto, że wskazanie postanowienia Sądu Najwyższego z 19 lutego 2014 r. jako ostatecznego orzeczenia w sprawie uniemożliwiło skarżącym spełnienie innej przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Przepis ten pozwala bowiem na objęcie skargą konstytucyjną tylko tych przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które były podstawą prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego. Tymczasem Sąd Najwyższy w postanowieniu z 19 lutego 2014 r. nie stosował żadnego z kwestionowanych przez skarżących przepisów ustawy o PSP czy ustawy zmieniającej. Sąd ten oparł swoje orzeczenie wyłącznie na przepisach ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. − Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.).
Wyżej wskazane dwie przesłanki odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu zwalniają Trybunał od dalszego jej badania pod względem formalnym.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 49 w zw. z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, postanowił jak w sentencji.