Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Mariusz Broda

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Barbara Dziewięcka

Sędzia Sądu Rejonowego del. Monika Wrona-Zawada

Protokolant: stażysta Marta Siadul

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2020 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - (...) K.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 18 października 2019 r., sygn. akt I C 1262/19

I oddala apelację;

II zasądza od (...) Sp. z o.o. w K. na rzecz Skarbu Państwa

(...) K. 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IICa 1691/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18.10.2019r. Sąd Rejonowy w Kielcach:

- w pkt. I zasądził od pozwanego (...) spółki z o.o. w K. na rzecz (...) K. kwotę 26.739,44 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 4.04.2018 r. do dnia zapłaty;

- w pkt. II zasądził od pozwanego (...) spółki z o.o. w K. na rzecz (...) K. kwotę 3.600 zł tytułem kosztów procesu;

- w pkt. III nakazał pobrać od pozwanego (...) spółki z o.o. w K. na rzecz (...)kwotę 1.337 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Podstawy faktyczne i prawne takiego rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji przedstawił w pisemnym uzasadnieniu (k.114-125). Z jego treści w szczególności wynikają następujące ustalenia.

Dochodzona pozwem kwota (26.739,44 zł), stanowi niezapłaconą przez poprzednika prawnego w/w pozwanego ( (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.) część opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za rok 2018, będącej różnicą pomiędzy - obowiązującą na skutek wypowiedzenia w roku 2013 dotychczasowej jej wysokości i zaproponowania jej w nowej wysokości - 37.839 zł, a kwotą 11.099,56 zł. – zapłaconą przez użytkownika wieczystego i stanowiącej jednocześnie odpowiednik stawki obowiązującej przed wypowiedzeniem i ustaleniem opłaty w nowej wysokości. Sąd Rejonowy ustalił, że pismem z dnia z dnia 18.09.2013 r. (...) K. – (...) K., działając jako starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej, w oparciu o przepis art. 77 i art. 78 u.g.n. wypowiedział pozwanemu dotychczasową wysokość przedmiotowej opłaty (11.099,56 zł) i zaproponował przyjęcie nowej jej wysokości w kwocie 37 839 zł. Przedmiotowe pismo zostało podpisane przez zastępcę dyrektora (...) K. - D. D. działającą z upoważnienia (...) K.. W dniu 10.10.2013 roku (w ustawowym terminie) użytkownik wieczysty - (...) sp. z o.o. (poprzednik prawny powoda) złożył do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania jest nieuzasadniona. Orzeczeniem z dnia 19.12.2013 r. SKO w K. ustaliło wysokość opłaty rocznej dla przedmiotowej nieruchomości: od 1.01.2014 r. w kwocie 22.199,12 zł, od 1.01.2015 r. w kwocie 28.127,11 zł, zaś od 1 01.2016 r. i w latach następnych w kwocie 34.055,10 zł. Na skutek wniesionego w dniu w dniu 13.01. 2014 roku przez (...) sp. z o.o. sprzeciw od orzeczenia SKO Samorządowego to ostatnie upadło, a akta sprawy przekazano w trybie art. 80 ust. 2 ugn. do Sądu Rejonowego w Kielcach, który postanowieniem z dnia 21.03.2014 r.wydanym w sprawie I C 69/14 odrzucił pozew, stwierdzając, że we wniosku (który na skutek sprzeciwu zyskał status pozwu) do (...) spółka z o.o. nie wskazała właściciela nieruchomości, której wniosek dotyczył (Skarbu Państwa), oznaczony w nim (...) K. działający jako Starosta i będący jedynie organem Skarbu Państwa nie posiadał zdolności sądowej, co prawda w sprzeciwie od orzeczenia SKO pozwany wskazany został prawidłowo, jednakże stosownie do art. 80 ust. 2 u.g.n. to nie sprzeciw, lecz wniosek zastępuje pozew. Pogląd o odrzuceniu pozwu wobec braku zdolności sądowej (...) K. zaakceptował Sąd Okręgowy w Kielcach w sprawie II Cz 696/14, który oddalił zażalenie na powyższe postanowienie. W dniu 24.07.2014 r. (...) spółka z o.o. złożyła do SKO wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest nieuzasadniona i jednocześnie ponownie złożyła sam wniosek tej treści. Postanowieniem z dnia 16.10.2014 roku Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. oddaliło wniosek o przywrócenie terminu. W dniu 18.02.2015 r.w sprawie o sygn. akt II SA/Ke 1078/14 WSA w Kielcach oddalił skargę użytkownika w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu. Kolejno, postanowieniem z dnia 14.03.2017 r., wydanym w sprawie o sygn. I OSK 1413/15 Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok WSA w Kielcach z dnia 18.02.2015 r. i odrzucił skargę. W konsekwencji tego wszystkiego 2.11.2017 r. SKO oddaliło złożony w dniu 24.07.2014r. wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest nieuzasadniona - ze względu na uchybienie terminowi do jego wniesienia, wyjaśniając, że termin wynikający z przepisu art. 78 u.g.n. ma charakter terminu prawa materialnego, a wobec tego nie może zostać przywrócony. W dniu 21.11.2017 r. (...) spółka z o.o. w K. złożyła sprzeciw od orzeczenia SKO z dnia 2.11. 2017 r., a akta zostały przekazane do Sądu Rejonowego w Kielcach, który wyrokiem z dnia 30.05.2018 r. - w sprawie I C 2841/1 oddalił powództwo (...) spółka z o.o. w K. przeciwko (...) K. - o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest nieuzasadniona. Wyrok stał się prawomocny, gdyż Sąd Okręgowy w Kielcach w dniu 29.11.2018 r. w sprawie o sygn. akt II Ca 1278/18 oddalił apelację powoda. Zarówno Sąd I instancji, jak i Sąd Okręgowy rozpoznający apelację w sprawie II Ca 1278/18 - zaprezentowały stanowisko, iż wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej z dnia 18.03.2013 r.nie było wadliwe, jako że Prezydent dokonał wypowiedzenia opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa, działając jako starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej. Sąd Okręgowy nadto zwrócił uwagę na okoliczność, że treść wypowiedzenia nie pozostawia wątpliwości, co do tego, że (...) działał jako statio fisci Skarbu Państwa. Pismem z dnia 13.09.2018 roku, doręczonym (...) sp.z o.o. z siedzibą w K. w dniu 18.09.2018 roku, (...) K. wezwał Spółkę do zapłaty kwoty 27.575,32 zł w terminie 14 dni od daty jego otrzymania, na którą składały się: kwota 26.739,44 zł tytułem opłaty za użytkowanie wieczyste za rok 2018 oraz odsetki naliczone od w/w kwoty od dnia 4.04.2018 r. wynoszące na dzień wystawienia tego wezwania 835,88 zł. W dniu 25.10.2018 r.podjęto uchwałę o połączeniu w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. w zw. z art. 516 § 6 kodeksu spółek handlowych przez przejęcie jednoosobowej spółki zależnej C. (...) (spółka przejmowana) przez spółkę dominującą (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka przejmująca). Postanowieniem z dnia 2 stycznia 2019 roku Sąd Rejonowego w Kielcach X Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, dokonał wpisu w rejestrze przejęcia przez (...) sp. z o.o. w K. (spółka przejmująca) spółki (...) sp. z o.o. w K. (spółka przejmowana).

Sąd Rejonowy odnotował, że powyższy stan faktyczny w istocie był między stronami bezsporny.

Wobec tak ustalonej podstawy faktycznej Sąd pierwszej instancji, odwołując się do art. art. 238 kc w związku z art. 71 i nast. ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami doszedł do przekonania o słuszności powództwa i uwzględnił je w całości. W szczególności Sąd Rejonowy mając na uwadze przebieg opisanego szczegółowo w ustaleniach faktycznych postępowania, uznał, że wypowiedzenie dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego dokonane pismem z dnia 18.09.2013 r nie zostało zaskarżone w sposób skuteczny, a co więcej okoliczność ta wynikała z szeregu wymienionych uprzednio prawomocnych orzeczeń Sądów obu instancji, którymi Sąd w niniejszej sprawie był związany w rozumieniu art. 365 § 1 kpc. Ponadto doszedł do wniosku, iż samo ustalenie bezskuteczności zaskarżenia wypowiedzenia wysokości opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania nie pozwalało jeszcze na uwzględnienie żądania pozwu, jako że pozwany podważał w toku procesu skuteczność dokonanego wypowiedzenia. Pozwany zarzucał po pierwsze, że wypowiedzenie zostało dokonane przez nieuprawniony podmiot, a po drugie, że użytkownik nie został w sposób prawidłowy pouczony o trybie zaskarżenia decyzji. Wobec tego spór zaistniały w przedmiotowej sprawie sprowadzał się w istocie do ustalenia, czy wypowiedzenie opatrzone datą 18.09.2013 r. było dotknięte jakąkolwiek wadą skutkującą jego bezskutecznością. Sąd pierwszej instancji wyraził przekonanie, że treść wypowiedzenia nie pozostawia żadnych wątpliwości, iż (...) K. działał jako statio fisci Skarbu Państwa, zwracając uwagę, że wypowiedzenie zawierało również prawidłowe pouczenie o możliwości złożenia wniosku, o którym mowa w art. 78 ust. 2 u.g.n. Z kolei w świetle przepisu art. 78 ust. 3 u.g.n. w brzmieniu obowiązującym na chwilę dokonania wypowiedzenia dla jego skutecznego złożenia wystarczające było jedynie oznaczenie organu, który dokonał wypowiedzenia, nie zaś właściciela nieruchomości (…). Sąd Rejonowy podkreślił, że w zakresie oceny skuteczności wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste w pełni aprobuje wyżej przywołany pogląd jaki zaprezentował Sąd Rejonowy oraz Sąd Okręgowy w sprawie o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest nieuzasadniona. Jeśli zaś chodzi o drugi ze wskazanych przez stronę pozwaną zarzutów, a więc niewłaściwą reprezentację organu dokonującego wypowiedzenia dotychczasowej opłaty rocznej (brak umocowania dla D. D.), to zdaniem Sądu pierwszej instancji również zarzut ten jest chybiony. Sąd Rejonowy odwołał się do istoty pełnomocnictwa, wyjaśniając, że powstaje ono w drodze umocowania, wynikającego z wyraźnego oświadczenia woli do działania w imieniu uprawnionego złożonego innej osobie, ale może być udzielone także w sposób dorozumiany. Sąd Rejonowy podkreślił (za Sądem Najwyższym), że za szczególny wypadek dorozumianego pełnomocnictwa uznać należy umocowanie płynące z przydzielenia kompetencji, wynikających ze struktury osoby prawnej, dla osób zajmujących się określonymi sprawami w konkretnej jednostce organizacyjnej tej osoby prawnej, a tego rodzaju pełnomocnictwo musi być odróżnione od upoważnienia do dokonywania czynności faktycznych, które nie jest równoznaczne z pełnomocnictwem do czynności prawnych. Czynności podejmowane przez pełnomocnika podlegają interpretacji według zasad z art. 65 § 1 k.c., w odniesieniu do istnienia umocowania i zgodności z jego zakresem, przy uwzględnieniu ogólnych zasad wskazanych w art. 103 § 1 i 2 k.c. Wobec tego, w ocenie Sądu Rejonowego, skoro z dokumentu pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego z dnia 22.05. 2009 r. wynikało, ze D. D. – pracownik (...) K. posiadała pełnomocnictwo do reprezentowania Skarbu Państwa w zakresie zawierania w imieniu Skarbu Państwa umów odnośnie nabywania i zbywania nieruchomości, w tym także zamiany, oddawania gruntów w użytkowanie wieczyste oraz umów dzierżawy i użyczenia, dotyczących ograniczonych opraw rzeczowych, a także składania w imieniu Skarbu Państwa oświadczeń o rozwiązaniu umów użytkowania wieczystego, zawierania umów sprzedaży lokali mieszkalnych i użytkowych zajmowanych przez najemców, oddawanie gruntu w użytkowanie wieczyste z jednoczesnym przeniesieniem własności budynków na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowych, rozwiązywania umów użytkowania wieczystego przejmowania obiektów budowlanych na nich położonych oraz do ujednolicania terminów trwania prawa użytkowania wieczystego, to stosując regułę wnioskowania a maiori ad minus, przyjąć należało, iż D. D. będąc pracownikiem (...) K. była umocowana również do składania oświadczeń woli o wypowiedzeniu wysokości opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania. Skoro bowiem była uprawniona do zawierania i rozwiązywania umów dotyczących prawa wieczystego użytkowania, to trudno zakładać, by nie mogła w ramach tak szerokiego pełnomocnictwa wykonywać czynności mających na celu realizację ustanowionego prawa. Dlatego też zdaniem Sądu Rejonowego podnoszona na obecnym etapie okoliczność niewłaściwego umocowania pracownika (...)jest li tylko strategią procesową nakierowaną wyłącznie na uniknięcie odpowiedzialności finansowej przez wieczystego użytkownika. Sąd pierwszej instancji podkreślił i to, że umocowanie to nie budziło także wątpliwości sądów zarówno pierwszej, jak i drugiej instancji w kolejno rozpoznawanych sprawach, których sygnatury wymieniono w stanie faktycznym. Poza tym, nie budziło także zastrzeżeń samego pozwanego, który nie kwestionował go w żadnym z omówionych powyżej postępowań poprzedzających złożenie pozwu w niemniejszej sprawie, co w konsekwencji świadczy o tym, iż nie miał on de facto wątpliwości odnośnie do zakresu i skuteczności tego upoważnienia, co więcej, zauważyć trzeba, że z przepisów z ustawy o gospodarce nieruchomościami nie wynika obowiązek dołączenia pełnomocnictwa do wypowiedzenia.

W konkluzji takich rozważań Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że powód w sposób uzasadniony i prawidłowy wywodzi obowiązek zapłaty kwoty objętej żądaniem pozwu - z uwzględnieniem wypowiedzenia pismem z dnia 18.092013 r. wysokości opłaty rocznej w kwocie 11.099,56 zł oraz zaoferowania nowej opłaty rocznej na poziomie kwoty 37.839 zł. Z istoty przejęcia przez (...) sp. z o.o. z siedzibą w (...) sp. z o.o. z siedzibą w K., wynika obowiązek zapłaty dochodzonej pozwem kwoty przez ten pierwszy podmiot. Wyrok zaskarżyła pozwana Spółka.

W wywiedzionej apelacji zarzuciła:

1) naruszenie przepisu art. 78 ust 1, 2 i 3 ustawy z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami poprzez niezasadne przyjęcie, że wypowiedzenie dotychczasowej opłaty rocznej złożone przez (...) K. w piśmie z dnia 18.09.2013 r. znak: (...).IV. (...).(...) było prawidłowe pod względem podmiotu dokonującego tego wypowiedzenia oraz że zawarte w tym piśmie pouczenie było prawidłowe;

2) błąd w ustaleniach faktycznych poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że pismem z dnia 18.09.2013 roku, znak: (...).IV. (...).2.116.2013 Skarb Państwa skutecznie dokonał wobec (...) Sp. z o.o. wypowiedzenia dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego dziełek gruntu o nr (...);

3) błąd w ustaleniach faktycznych poprzez nieuzasadnione przyjęcie, iż było jednoznaczne jakiej czynności i w czyim imieniu dokonał (...) K. pismem z dnia 18.09.2013 roku, znak: (...).(...). (...) (...)

4) błąd w ustaleniach faktycznych poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że Pani D. D. była umocowana do składania w imieniu Skarbu Państwa oświadczeń o wypowiedzeniu dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa;

5) naruszenie przepisu art. 328 § 2 kodeksu postępowania cywilnego poprzez pominięcie w uzasadnieniu wyroku wyjaśnienia okoliczności, czy podmiot, który dokonał wypowiedzenia dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego działek gruntu o nr (...)pismem z dnia 18.09.2013 r. oraz podmiot, który wraz z pozwanym był stroną postępowania, które toczyło się przed Sądem Rejonowym w Kielcach w sprawie I C 69/14, a następnie przed Sądem Okręgowym w Kielcach w sprawie II Cz 696/14 to ten sam podmiot;

6) naruszenie przepisu art. 328 § 2 kodeksu postępowania cywilnego poprzez pominięcie w uzasadnieniu wyroku wyjaśnienia przyczyn, dla których słowom „(...) K. działający jako starosta” zawartym w piśmie z dnia 18.09.2013 r. nadano inne znaczenie niż tym samym słowom zawartym we wniosku o ustalenie, iż aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jest nieuzasadniona z dnia 3.10.2013 wniesionym przez (...) Sp. z o.o. w odpowiedzi na w/w pismo z dnia 18 września 2013 r. z powołaniem się na znak: (...).(...) (...) (...)

7) naruszenie przepisu art. 104 zdanie pierwsze kodeksu cywilnego poprzez uznanie, że dokonane przez D. D. działającą z upoważnienia (...) K. wypowiedzenie dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego działek gruntu o nr (...)z dnia 18 września 2013 r. bvło ważne.

Wobec powyższego skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za pierwszą i drugą instancję.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, że niniejsza sprawa nie podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, na co zdaje się wskazywać zarządzenie Przeewodniczącego w Sądzie Rejonowym (k.64), a to z uwagi na wartość przedmiotu sporu (26 740 zł) oraz treść art. 505 ¹ pkt. 1 kpc (w brzmieniu obowiązującym do dnia 6.11.2019r.). Obecnie – w postępowaniu apelacyjnym podlegała rozpoznaniu także w postępowaniu zwykłym (art. 505 ¹ § 1 kpc).

Apelacja okazała się niezasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia, co do wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy – identyfikowanych przez pryzmat właściwych do zastosowania w tym przypadku norm prawa materialnego. Przede wszystkim stwierdzić należy, że ta ustalona przez Sąd pierwszej instancji podstawa faktyczna zaskarżonego wyroku pozostawała niesporna, także na etapie postępowania apelacyjnego. Ten stan doznał trzech wyjątków. Skarżący zarzucił błędy w ustaleniach Sądu pierwszej instancji, co do tego, że: Skarb Państwa skutecznie dokonał wypowiedzenia - wobec (...) Sp. z o.o. - dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego działek gruntu o nr (...); jednoznacznym było to, jakiej czynności i w czyim imieniu dokonał(...) K. pismem z dnia 18.09.2013r.; D. D. była umocowana do składania w imieniu Skarbu Państwa oświadczeń o wypowiedzeniu dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa.

Te zarzuty nie znalazły usprawiedliwienia i to wobec niezależnych od siebie przyczyn.

Dla skuteczności zwalczenia prawidłowości dokonanych przez Sąd Rejonowy ustaleń, co do podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku, oprócz zarzutu błędu (błędów) w tym zakresie, już co do zasady, koniecznym pozostaje przede wszystkim uprzednie postawienie zarzutu naruszenia prawa procesowego, w tym i wadliwości oceny materiału dowodowego z punktu widzenia kryteriów opisanych w art. 233 § 1 kpc, w wyniku czego miałoby dojść do nieprawidłowych, tj. nie odpowiadających wynikom postępowania dowodowego ustaleń, które są w apelacji zwalczane. Innymi słowy, wadliwość podstawy faktycznej jest zawsze wynikiem naruszenia prawa procesowego, co oznacza i to, że nie można jej również zwalczać zarzutami naruszenia prawa materialnego (p. wyroki SN z dnia 30.05.2003r. III CKN 137/00; z dnia 11.12.2002r., I CKN 960/00; wyrok SA w Warszawie z dnia 25.10.2018r. V ACa 494/17). Brak dopełnienia wymogu zgłoszenia zarzutu naruszenia prawa procesowego, eliminuje zasadność zarzutu błędnych ustaleń, skoro ich źródło nie zostało wyeliminowane. Tym samym niedopuszczalną pozostaje możliwość zakwestionowania prawidłowości ustaleń faktycznych bez podniesienia stosownych zarzutów naruszenia prawa procesowego. Jest to pogląd także dostatecznie utrwalony tak w literaturze przedmiotu jak i w orzecznictwie. Oczywiście może zdarzyć się i tak, że pewien wpływ na prawidłowość owych ustaleń ma także interpretacja faktów w kontekście konkretnych norm prawa materialnego, np. art. 65 § 1, czy § 2 kc lub innych - istotnych dla ostatecznego i prawidłowego zidentyfikowania określonego stanu faktycznego w zakresie treści stosunku prawnego lub jej zmiany. Niewątpliwie ustalenie, przykładowo, wypowiedzenia umowy, czy jej warunków, do tej ostatniej grupy przypadków należą, bo jest to efekt interpretacji tego, jak dany podmiot się zachował i jakiej treści oświadczenie woli, czy wiedzy złożył. To wszystko sprowadza się do wykładni oświadczenia woli, co polega wyłącznie na ustaleniu prawnie wiążącego znaczenia oświadczenia pochodzącego od zidentyfikowanego podmiotu, a nie dokonaniu jego kwalifikacji prawnej, bo tylko ta ostatnia stanowi już o stosowaniu prawa materialnego do uprzednio prawidłowo ustalonego stanu faktycznego (p. m.in. wyrok SN z dnia 21.10.2010r., IV CSK 215/10; w/w Komentarz, str. 869). Istotne jest przy tym i to, że samo możliwe co do zasady naruszenie przepisu art. 65 § 1 kc, jeżeli nawet nie jest przedmiotem zarzutu, a sąd odwoławczy bierze go pod uwagę z urzędu, nie jest wystarczające do wzruszenia prawidłowości oceny materiału dowodowego, bo ta, jak zostało już wyjaśnione, musi mieć swoje źródło także w zarzutach naruszenia prawa procesowego. Tym samym ewentualne naruszenie art. 65 § 1, czy § 2 - kc ma w tym przypadku charakter komplementarny, bo nie jest wystarczającym tylko zarzut naruszenia tych przepisów prawa materialnego, gdy nie zostały podważone ustalenia, na podstawie których stwierdzono, że konkretny podmiot złożył oświadczenie woli o określonej treści (p. także wyroki SN z dnia 7.12.2017 r., II PK 268/16 ; z dnia 10 marca 2018 r., I PK 11/17).

Analiza treści apelacji, pozwala stwierdzić, że skarżący nie poprzedza zarzutów błędnych ustaleń, zarzutami wadliwości oceny materiału dowodowego, czy innymi zarzutami naruszenia prawa procesowego, czego efekty miałyby generować nieprawidłowość ustaleń Sądu pierwszej instancji. Zatem już tylko z tej perspektywy zarzucane błędy w ustaleniach nie mogły znaleźć usprawiedliwienia. Niezależnie od tego warto zauważyć i to, że nie tyle uczynione wprost przedmiotem zarzutów, ale wskazane jedynie w uzasadnieniu apelacji przepisy prawa materialnego, w szczególności art. 78 ust. u.g.n. nie stanowiły płaszczyzny dla wykładni oświadczania woli dla ustalenia prawnie wiążącego znaczenia oświadczenia woli – ze skutkiem ustalenia jego treści (sfera faktów), a jedynie mogły być punktem odniesienia już dla samej kwalifikacji prawnej tego ostatniego (sfera subsumcji). Taka teza wynika z wywodów przedstawionych w uzasadnieniu apelacji. Innymi słowy, skarżący uprzednio jedynie założył, że nie doszło do skutecznego wypowiedzenia opłaty rocznej (zarzucając błędy w ustaleniach, bez uprzedniego postawienia zarzutów naruszenia prawa procesowego, które mogłyby generować źródła owych błędów), a już w samym uzasadnieniu apelacji odniósł to tylko do pewnego prawnomaterialnego modelu, który zestawił z „błędnie” – w jego ocenie – ustalonym stanem faktycznym (we wskazanym już zakresie), a tym samym bez postawienia takich zarzutów, które już co do samej zasady miałyby zmierzać do wykazania wadliwości owych ustaleń.

Tymi zarzutami, które miałyby świadczyć o skuteczności wzruszenia prawidłowości dokonanych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, niewątpliwie nie mogły być te, które dotyczyły naruszenia art. 328 § 2 kpc. Zarzut tego rodzaju, już ze swej istoty może polegać jedynie na niedostatecznym – z punktu widzenia kryteriów w nim wskazanych – odtworzeniu podstawy faktycznej, wskazaniu dowodów na których jej ustalenie zostało oparte, dowodów, którym sąd odmówił wiarygodności, wreszcie wyjaśnieniu zastosowania przepisów prawa materialnego. Analiza podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia art. 328 § 2 kpc tych kryteriów nie spełnia. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku pozostaje w pełni adekwatne w swej treści do obiektywnie pojmowanych potrzeb w zakresie wyjaśniania jego motywów, w tym także identyfikacji podmiotu, który dokonał wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste. Orzeczenie z tego punktu widzenia pozostaje w pełni weryfikowalne i w sposób oczywisty poddaje się kontroli instancyjnej, co eliminuje zasadność obu podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia art. 328 § 2 kpc (p. także orzeczenia SNz dnia 10.11.1998 r., III CKN 792/98; z dnia 26.11.1999 r., III CKN 460/98).

Już tylko z tej perspektywy należało dojść do wniosku, że skarżący nie zdołał skutecznie wzruszyć prawidłowości ustalonej przez Sąd Rejonowy podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku.

Niezależnie od powyższego, istniała druga samodzielna podstawa, która obligowała do stwierdzenia, że podstawa faktyczna zaskarżonego wyroku nie tylko jest prawidłowa, ale wręcz nie można było czynić odmiennych ustaleń, co do tego, który podmiot i jakiej treści (wobec jeszcze poprzednika prawnego pozwanej Spółki) złożył oświadczenie woli o wypowiedzeniu rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste. Jest to efekt prawomocności materialnej – w rozumieniu art. 365 § 1 kpc – prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 30.05.2017r. – sygn. akt IC 2841/17, którym to orzeczeniem Sąd Rejonowy oddalił powództwo o ustalenie, iż aktualizacja opłaty rocznej jest nieuzasadniona. Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd pierwszej instancji dostrzegł, to zagadnienie na tle art. 365 § 1 kpc, ale zawęził – w sposób nieuzasadniony - wymiar tego związania w/w wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 30.05.2017r. Pierwotnie postawiona przez Sąd pierwszej instancji teza (str.6 uzasadnienia – k. 119), że jest on związany z mocy art. 365 § 1 kpc tym, że „wypowiedzenie dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nie zostało zaskarżone w sposób skuteczny”, zdawała się wyznaczać właściwy obszar owego stanu związania, skoro odnosiła się także i do samego „wypowiedzenia”, co pozostawało w oczywiście logicznym związku z dalszą częścią przedmiotu związania, tj. ze stwierdzeniem, że „nie zostało ono zaskarżone w sposób skuteczny”. Natomiast już samo rozwinięcie tak sformułowanego wniosku i dalsze wywody Sądu pierwszej instancji (str.6-7, k.119-120), wskazują, że Sąd Rejonowy, w sposób nieznajdujący usprawiedliwienia, ograniczył „sferę związania” już tylko do samej „bezskuteczności zaskarżenia”, stwierdzając, że „nie pozwalało to jeszcze na uwzględnienie żądania pozwu, jako że pozwany podważał w toku procesu skuteczność dokonanego wypowiedzenia”, co w konsekwencji prowadziło do tego, że Sąd pierwszej instancji wyprowadzał już własne wnioski w zakresie „sytuacji prawnej” obejmującej samo wypowiedzenie rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste, tak od strony podmiotowej, jak i przedmiotowej, korzystając „wspierająco” jednak z tego, co wynikało z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach w z dnia 30.05.2017r. – IC 2841/17, ale wyroku Sądy Okręgowego w Kielcach z dnia 29.11.2018r. – IICa 1278/18 (oddalającego apelację), innymi słowy podzielając ocenę prawną dokonaną przez te Sądy. Już z samej pierwotnej wyżej przywołanej tezy Sądu Rejonowego, w sposób logiczny wynikało, że skoro związanie miało objąć nieskuteczność zaskarżenia, to to ostatnie musiało być bezpośrednio powiązane z uprzednim wypowiedzeniem opłaty, bo w przeciwnym razie, tj. przy braku samego wypowiedzenia nie zaistniałby w ogóle przedmiot zaskarżenia (poprzez złożenie wniosku). Innymi słowy ograniczenie stanu związania tylko do bezskuteczności zaskarżenia, tj. bez uwzględnienia „fundamentu” w postaci uprzedniego wypowiedzenia, można by porównać jedynie do zaskarżenia nieistniejącego orzeczenia. Taka sytuacja w sprawie, w której zapadł prawomocny wyrok, którego granice prawomocności materialnej Sąd Okręgowy rozważył, nie miała miejsca, bo rozstrzygnięcie to, ponad wszelką wątpliwość dotyczyło także uprzedniego wypowiedzenia, a nie jego braku. W przeciwnym razie Sąd Rejonowy nie oddaliłby powództwa, a odrzuciłby pozew wobec wyłączonej drogi sądowej (o tym zagadnieniu i jego znaczeniu szerzej w dalszej części uzasadnienia) Zdaniem Sądu Okręgowego (rozpoznającego niniejszą sprawę w postępowaniu apelacyjnym) nie tylko nie było przeszkód, by przyjąć, że stan prawomocności materialnej – w rozumieniu art. 365 § 1 kpc, wynikający z w/w już wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 30.05.2017r., obejmuje swoimi granicami także samo wypowiedzenie opłaty rocznej przez Skarb Państwa – reprezentowany przez (...) K. (pismem z dnia 18.09.2013r., znak: (...). (...).(...)), ale istniał wprost obowiązek takiego przyjęcia oraz zakaz czynienia odmiennych ocen tak ukształtowanej, tj. ustalonej i ocenionej sytuacji prawnej w tym zakresie, jaka wynikała z tego przywołanego już wielokrotnie prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego.

Argumentując tak postawioną tezę, zacząć trzeba od przypomnienia kilku zasadniczych z punktu widzenia zastosowania w tym przypadku art. 365 § 1 kpc kwestii, które w zestawieniu z tym, co ustalił i ocenił Sąd Rejonowy (w sposób następnie zaaprobowany przez Sąd Okręgowy) w sprawie o ustalenie, iż aktualizacja opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania jest nieuzasadniona, potwierdzają zasadność wniosku wyprowadzonego przez Sąd Okręgowy w niniejszym postępowaniu apelacyjnym - na tle waloru prawomocności materialnej tego wyżej wskazanego już prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego.

Literatura przedmiotu (p. m.in. w/w już Komentarz do art. 365 kpc) dostatecznie potwierdza tezę, że moc wiążąca określona w powołanym przepisie, wyraża prawomocność materialną także w aspekcie pozytywnym, obejmującą nie tylko orzeczenia merytoryczne, lecz także postanowienia w kwestiach formalnych. Związanie stron, sądów, innych organów państwowych oznacza obowiązek respektowania zawartej w orzeczeniu sądu skonkretyzowanej, indywidualnej normy prawnej. Ma ono znaczenie prejudycjalne przy rozstrzyganiu spraw przez inne sądy, organy państwowe i inne organy administracji publicznej, oczywiście pomiędzy tymi samymi podmiotami, ale i ich następcami prawnymi. Związanie wyrokiem sądu cywilnego oznacza brak możliwości zignorowania zarówno ustaleń faktycznych stanowiących bezpośrednio podstawę rozstrzygnięcia, jak i podstawy prawnej. Nie jest dopuszczalne odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnych procesach sądowych między tymi samymi stronami, chociażby przedmiot tych spraw się różnił. Zakazane jest również prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczności podważające ustalenia faktyczne zawarte w wiążącym orzeczeniu (wyroki SN: z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK 239/10; z dnia 20 maja 2011 r., IV CSK 563/10; z dnia 7 kwietnia 2011 r., I PK 225/10; z dnia 5 października 2012 r., IV CSK 67/12; z dnia 20 listopada 2014 r., V CSK 6/14; z dnia 27 czerwca 2014 r., V CSK 433/13). Innymi słowy, związanie prawomocnym wyrokiem oznacza, iż sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku, i to nawet jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie jest nietrafna. W późniejszej sprawie kwestia ta nie może być już w ogóle badana (p. także wyrok SN z dnia 27.06.2014r., V CSK 433/13)

Moc wiążąca co do zasady dotyczy tylko orzeczenia sądu, nie zaś jego uzasadnienia (wyroki SN z dnia 13 stycznia 2011 r., III CSK 94/10, LEX nr 738402; z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 181/14, LEX nr 1628952; z dnia 25 czerwca 2014 r., IV CSK 610/13, LEX nr 1537274). Oczywiste jest jednak, że związanie orzeczeniem sądu rozciąga się na te ustalenia faktyczne zawarte w jego uzasadnieniu, na podstawie których bezpośrednio sąd zindywidualizował normę prawną, czemu dał wyraz w rozstrzygnięciu (zob. na ten temat np. wyroki SN: z dnia 19 października 2012 r., V CSK 485/11, LEX nr 1243099; z dnia 20 listopada 2014 r., V CSK 6/14; z dnia 16 maja 2013 r., IV CSK 624/12, LEX nr 1353259). Innymi słowy chodzi o te zawarte w uzasadnieniu motywy rozstrzygnięcia, które mogą mieć znaczenie dla ustalenia zakresu mocy wiążącej i powagi rzeczy osądzonej prawomocnego orzeczenia, czyli dla określenia granic jego prawomocności materialnej w rozumieniu art. 365 § 1 kpc (p. wyroki SN z dnia 27.06.2014r., V CSK 433/13 oraz z dnia 8.03.2010r., II PK 258/09). Mogą to być także wskazane w uzasadnieniu ustalenia, mające wpływ na końcowe rozstrzygnięcie, a w szczególności ustalenia prejudycjalne, których skutkiem było wydanie określonego orzeczenia co do istoty sprawy (p. wyrok SN z dnia 19.10.2012r., VCSK 485/11). Tym samym sąd w kolejnym postępowaniu nie jest związany tylko takimi ustaleniami, które chociaż dokonane przez sąd we wcześniejszym postępowaniu, w którym powództwo zostało oddalone, to i tak nie miały dla tego oddalenia znaczenia (p. uchwała SN z dnia 12.03.2003r. III CZP 97/02).

Podkreślenia wymaga, szczególnie przy orzeczeniach oddalających powództwo, gdy z sentencji nie wynika zakres przedmiotowy rozstrzygnięcia, że doniosłe i wiążące mogą być również motywy rozstrzygnięcia zawarte w uzasadnieniu orzeczenia, szczególnie ustalenia prejudycjalne sądu, prowadzące do oddalenia powództwa lub wniosku (p. m.in. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r. I CK 217/05, niepubl. z dnia 15 lutego 2007 r. II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008/A/20, z dnia 8 marca 2010 r. II PK 258/09 z dnia 29 września 2011 r. IV CSK 652/10, niepubl.). Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 marca 2003 r. III CZP 97/02 (OSNC 2003/12/160), sąd nie jest związany ustaleniami wynikającymi z uzasadnienia orzeczenia w takim zakresie, w jakim nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia zawartego w wyroku. Jest natomiast związany wskazanymi w uzasadnieniu ustaleniami mającymi wpływ na końcowe rozstrzygnięcie, w szczególności ustaleniami prejudycjalnymi, których skutkiem było wydanie określonego wyroku lub postanowienia orzekającego co do istoty sprawy, o czym była już wyżej mowa.

Kolejna kwestia, stanowiąca efekt prawomocności materialnej, konieczna także do rozważenia w niniejszym postępowaniu, to prekluzja faktów. W literaturze przedmiotu utrwalony jest pogląd, że prawomocny wyrok pociąga za sobą, własnie z uwagi na jego prawomocność materialną, tzw. prekluzję faktów, czyli prekluzję twierdzeń o okolicznościach faktycznych (tak M. Sawczuk i W. Siedlecki - System prawa procesowego cywilnego, t. 3. Zaskarżanie orzeczeń sądowych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1986, s. 76 i n.; W. Broniewicz, Prawomocność orzeczeń w postępowaniu..., s. 80; B. Dobrzański, Glosa do uchwały SN z dnia 27 XI 1962 r., III CO 12/62, OSPiKA 1964, z. 2, poz. 27, s. 73). Podkręśla się, że prekluzja ta dotyka zarówno powoda, jak i pozwanego. Wyklucza ona dopuszczalność dalszego dążenia do odmiennego rozstrzygnięcia sprawy na podstawie faktów, które istniały w czasie, gdy toczyło się uprzednie postępowanie, i mieściły się w granicach podstawy prawomocnie osądzonego żądania. Jej oddziaływanie jest zatem ściśle związane z problematyką przedmiotowych i czasowych granic prawomocności. Wyrok prawomocny ma ten skutek, że prekluduje cały materiał, który przy rozpoznaniu sprawy wchodzi w zakres podstawy faktycznej żądania pozwu, mimo że w toku postępowania przez strony przedstawiony nie został" (p. uchwała SN z dnia 16 listopada 1954 r., I CO 41/54. Z kolei w uchwale z dnia 5 czerwca 1954 r., II CO 26/54 SN wskazał, że jeżeli powód nie zgłosił twierdzeń co do okoliczności faktycznej istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy, która już wówczas istniała i dlatego powództwo zostało oddalone, nie może już wystąpić z ponownym powództwem przeciwko temu samemu pozwanemu o ten sam przedmiot, chociażby wykazał, że nie przytoczył w pozwie pominiętej okoliczności bez własnej winy. Powództwo jest bowiem wówczas oparte na tym samym stanie faktycznym" (p. także uchwała SN z dnia 23 maja 2012 r., III CZP 16/12, OSNC 2012, nr 11, poz. 129; uchwałę SN z dnia 2 lutego 2011 r., III CZP 128/10, OSNC 2011, nr 10, poz. 108; uchwałę SN z dnia 12 marca 2003 r., III CZP 97/02, OSNC 2003, nr 12, poz. 160). Istotne jest i to, że prekluzja materiału dotyczy zarówno faktów i dowodów powołanych, jak i niepowołanych przez strony do uzasadnienia żądania i podejmowanej obrony, przy czym obojętny jest sposób, w jaki sąd odniósł się do wywodów stron (p. przywołany już wyżej System prawa (…)) Prekluzja materiału procesowego następuje również bez względu na to, czy strona wiedziała o określonych okolicznościach faktycznych, a jeżeli wiedziała, to czy mogła je wykazać. Skutek ten jest zatem całkowicie obiektywny i niezależny od możności zaprezentowania faktów w procesie (p. wyrok SN z dnia 15 listopada 2012 r., V CSK 541/11, LEX nr 1276235). Najogóniej rzecz ujmując, stwierdzić należy, że prekluzji podlegają wszystkie te fakty, które w związku z treścią żądania składały się na wycinek rzeczywistości poddany pod osąd, przy czym w skład tego wycinka mogą wchodzić także fakty niepowołane przez strony (por. wyrok SN z dnia 14 grudnia 1963 r., II PR 274/62). Objęte prekluzją są zwłaszcza te fakty, które tylko dopełniają podstawę faktyczną prawomocnie osądzonego sporu w kontekście twierdzeń przytoczonych do uzasadnienia żądania lub podjętej obrony. Zatem prekluzji nie podlegają fakty nowe , które wystąpiły po zamknięciu rozprawy (p. przywołany już System prawa procesowego cywilnego, t. 3, s. 78)

Ostatnie zagadnienie, które miało doniosłe znaczenie w niniejszym postępowaniu, to odpowiedź na pytanie o stan prawomocności materialnej w sytuacji, której stroną w obecnym postępowaniu jest podmiot będący następcą prawnym strony w poprzednim postępowaniu, tj. tym, w którym zapadł wyrok wywołujący efekt prawomocności materialnej. Otóż prawomocność materialna rozciąga się także na następcę prawnego, ze wszystkimi tego konsekwencjami w zakresie całokształtu jej skutków ( (wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1963 r., III CR 26/63, OSNCP 1964, nr 7–8, poz. 134; wyrok SN z dnia 24 lutego 1971 r., I CR 540/70, OSPiKA 1972, z. 5, poz. 79; uchwała SN z dnia 17 czerwca 2010 r., III CZP 38/10, OSNC 2011, nr 1, poz. 3; postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2013 r., I CZ 184/12, LEX nr 1288613).

Transponując to wszystko na grunt niniejszej sprawy, w ocenie Sądu Okręgu, nie budzi najmniejszych wątpliwości to, że ustalenia i ocena skuteczności (wyżej wskazanego już) wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste, pozostawały objęte granicami prawomocności materialnej (art. 365 § 1 kpc) w/w już wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach. Wobec tego Sąd Rejonowy rozpoznający powództwo w niniejszej sprawie, a Sąd Okręgowy rozpoznający tę sprawę w postępowaniu apelacyjnym – były tymi ustaleniami, a zarazem oceną, związane, z konsekwencją zakazu czynienia odmiennego postrzegania, wyprowadzania innych wniosków wobec już przyjętej sytuacji prawnej. Po pierwsze, jak już zostało to przez Sąd Okręgowy zasygnalizowane, wypowiedzenie rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste, w sposób oczywisty było przedmiotem żądania tego ponownego wniosku - z dnia 24.07. 2014r. (zgłoszonego na podstawie art. 78 ust. 2 u.g.n.) o ustalenie, iż aktualizacja opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania jest nieuzasadniona, który to wniosek następnie stał się pozwem (wobec skutecznie zgłoszonego przez Spółkę – użytkownika wieczystego sprzeciwu w stosunku do orzeczenia SKO, ze skutkiem upadku utraty bytu prawnego tego ostatniego orzeczenia – art. 80 ust. 1 u.g.n.). Tym samym, nie ulega żadnej wątpliwości to, że przedmiotem żądania pozwu w sprawie I C 2841/18 Sądu Rejonowego w Kielcach, w którym zapadł prawomocny wyrok było ustalenie, iż aktualizacja opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania jest nieuzasadniona, który to wniosek następnie stał się pozwem (art. 80 ust. 1 in fine u.g.n.) Skoro zatem wytoczenie tego powództwa było bez wątpienia następstwem uprzedniego wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste, to jest rzeczą oczywistą, że przedmiotem badania w postępowaniu przed Sądem Rejonowym - w tamtej sprawie, ale i Sądem Okręgowym, w stanowiącym kontynuację tego postępowania pierwszoinstancyjnego postępowaniu apelacyjnym (IICa 1278/18) musiało być i oczywiście było – badanie, ustalenie i ocena skuteczności dokonanego w 2013r. wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste. Była to okoliczność istotna dla rozstrzygnięcia tej konkretnej sprawy, bo przede wszystkim mająca bezpośrednie znaczenie z punktu widzenia odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność drogi sądowej, a więc determinująca wykluczenie bezwzględnej negatywnej przesłanki procesowej, a dopiero w konsekwencji tego pozwalajaca na merytoryczne rozstrzygnięcie sporu – w tym przypadku poprzez oddalenie powództwa, ale już z uwagi na sam upływ terminu prawa materialnego dla złożenia wniosku – pozwu (art. 78 ust. 2 u.g.n.). Jest bowiem rzeczą oczywistą, nie wymagającą dodatkowej argumentacji, że w przypadku, w którym uprzednio nie doszłoby do skutecznego wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste, to cała ta dość specyficznie ukształtowana (administracyjno-sądowa) formuła dochodzenia do odpowiedzi na pytanie o ostateczną wysokość rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste w kolejnych latach, w ogóle by nie zafunkcjonowała. Mówiąc wprost, konsekwencją braku przesłanki stanu skutecznego wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste, byłaby niedopuszczalność drogi sądowej i to nawet w sytuacji kiedy pozew, na skutek przekazania wniosku (art. 80 ust. 1 i 2 u.g.n.) byłby już w sądzie. Wówczas nie doszłoby do merytorycznego rozstrzygnięcia wyrokiem (pozytywnego, czy jak w tym przypadku negatywnego), ale wydania postanowienia o odrzuceniu pozwu. Jest to sytuacja analogiczna do każdej innej, w której istniałaby przeszkoda dla przejścia do kolejnego etapu, tj. drogi sądowej – w ramach jedynego, przewidzianego w przepisach art. 78-80 u.g.n,. trybu zakwestionowania tak skuteczności, jak i zasadności wypowiedzenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości. Przykładowo taki sam skutek – w postaci niedopuszczalności drogi sądowej i w konsekwencji tego - odrzucenia pozwu, wywoła nieterminowe złożenie sprzeciwu wobec orzeczenia SKO, gdzie sam sprzeciw wprawdzie będzie obligował SKO do przekazania akt sądowi, ale sąd odrzuci pozew (uprzedni wniosek) wobec niedopuszczalności drogi sądowej (p. także wyrok SA w Warszawie z dnia 18.02.2019r., VI ACa 5/19; wyrok SA w Katowicach z dnia 19.04.2018r., ACa 932/17).

Taki był włąśnie wymiar i znaczenie dla rozstrygnięcia objętego w/w już wyrokiem – stanu skutecznego wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste. Była to niewątpliwie jedna przesłanek rozstrzygnięcia, skoro bez ustalenia okoliczności stanowiących o istocie tego wypowiedzenia (tak w aspekcie podmiotowym, jak i przedmiotowym) nie było możliwe przesądzenie tak fundamentalnego – z punktu widzenia sądowego postępowania cywilnego zagadnienia, jak dopuszczalność drogi sądowej. Zatem z całą pewnością nie była to okoliczność prawnie irrelewantna z punktu widzenia rozważanego rozstrzygnięcia, któremu Sąd Okręgowy w niniejszym postępwaniu apelacyjnym przypisał walor prawomocności materialknej (w rozumieniu art. 365 kpc). Dla czytelności argumentacji, warto w tym miejscu wskazać na jeszcze jedną kwestię, która jedynie dodatkowo wzmacnia trafność dotychczas prezentowanych rozwążań. Mianowicie, jak zostało już wyjaśnione, w sytuacji, której nie istniałby stan skutecznego wypowiedzenia opłaty, brak dopuszczalności drogi sądowej musiałby prowadzić do wydania przez sąd postanowienia o odrzuceniu pozwu. Tym samym ów brak skutecznego wypowiedzenia opłaty był istotną okolicznością z punktu widzenia postanowienia o odrzuceniu pozwu. Idąc dalej i zakładając, że gdyby takie orzeczenie z tej konkretnej przyczyny zapadło, to także korzystałoby z waloru prawomocności materialnej – w rozumieniu art. 365 § 1 kpc, w której granicach pozostawałaby właśnie okoliczność braku skutecznego wypowiedzenia opłaty, na co bez przeszkód mógłby powoływać się pozwany w niniejszym postępowaniu, do czego jednak podstaw nie uzyskał, wobec tego, że Sąd Rejonowy oddalił powództwo, a nie odrzucił pozew. W tym miejscu Sąd Okręgowy jednoznacznie wyjaśnia, że tego potencjalnego, tj. pozostającego jedynie w płaszczyźnie czysto teoretycznego założenia, postanowienia o odrzuceniu pozwu na skutek niedopuszczalności drogi sądowej nie można postrzegać (także w sferze skutków w zakresie prawomocności materialnej) w sposób tożsamy z postanowieniem o odrzuceniu pozwu jakie faktycznie zapadło w dniu 21.03.2014r. w sprawie I C69/14 Sądu Rejonowego w Kielcach. W tym ostatnim przypadku, przyczyną odrzucenia pozwu nie była niedopuszczalność drogi sądowej, a przyjęty przez oba Sądy, tj. Rejonowy i rozpoznający zażalenie – Okręgowy (II Cz 696/14), brak zdolności sądowej po stronie pozwanej. Już z tej przyczyny prawomocnością materialną (art. 365 § 1 kpc) tego postanowienia objęty był tylko ten brak zdolności sądowej (...) K., a nie stan nieskuteczności wypowiedzenia opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, który miałby wynikać z tego, że oświadczenie nie zostałoby złożone w imieniu Skarbu Państwa, bo tak ujęta okoliczność faktyczna i o takim wymiarze prawnomaterialnym, w ogóle nie była przesłanką tego negatywnego, aczkolwiek formalnego rozstrzygnięcia w tamtym postępowaniu. Dla wyprowadzanie jakich kolwiek dalej idących wniosków w kierunku także sygnalizowanym w apelacji chociażby w zarzutach naruszenia art. 328 § 2 kpc (w szczególności pytanie o tożsamość podmiotów), w kontekście postanowienia o odrzuceniu pozwu z dnia 17.06.2014r. (IC 69/14), nie ma żadnych podstaw. Raz jeszcze podkreślić należy, iż to że oba Sądy wyprowadziły taki, a nie inny wniosek, czego konkluzją było odrzucenie pozwu – w tamtym postępowaniu, oznacza tylko tyle, że prawomocnością materialną tamtego orzeczenia pozostawał objęty brak zdolności sądowej (...) K., a nie nieskuteczność złożonego przez niego oświadczenia o wypowiedzeniu opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste – łącznie z rozważeniem tego, czy czyniłby to w imieniu Skarbu Państwa, czy też nie.

To wyżej zaprezentowane „zestawienie” merytorycznego rozstrzygnięcia w postaci wyroku oddalającego powództwo (m.in. w konsekwencji uprzedniego ustalenia skuteczności wypowiedzenia opłaty) z „założonym” hipotetycznie rozstrzygnięciem formalnym w postaci odrzucenia pozwu (co mogłoby być konsekwencją braku skutecznego wypowiedzenia i w efekcie - niedopuszczalności drogi sądowej) doskonale potwierdza istotę zagadnienia granic prawomocności materialnej orzeczenia, gdzie o kryterium ich identyfikacji stanowi odpowiedź na pytanie o znaczenie (przesłankowość) konkretnej okoliczności, postrzeganej także w płaszczyźnie prawa materialnego – dla zawartego w orzeczeniu rozstrzygnięcia.

Wobec tego, że sentencja wyroku obejmowała jedynie oddalenie powództwa, to tak, jak zostało już wyżej wyjaśnione – także na tle jednolitego, ukształtowanego i utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, dla zidentyfikowania tego, co pozostaje w granicach prawomocności materialnej tego konkretnego wyroku, a w szczególności, czy skuteczność wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste (o jakiej mowa) w tej przestrzeni pozostaje, koniecznym było zrekonstruowanie motywów tego wyroku, co w tym przypadku nastąpiło na podstawie jego pisemnego uzasadnia, ale także i uzasadnienia Sądu Okręgowego w sprawie II Ca 1278/18. Kolejna istotna kwestia, to odpowiedź na pytanie, czy podniesiony przez pozwanego dopiero w niniejszym postępowaniu (na jego etapie przed Sądem pierwszej instancji) brak należytego umocowania dla osoby, która złożyła swój podpis po pismem zawierającym w swej treści wypowiedzenie rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste, jest okolicznością objętą prawomocnością materialną, czy też nie. Na tak postawione zagadnienie należało udzielić odpowiedzi pozytywnej. Poprzestajac już tylko na odwołaniu się do jednoznacznie ukształtowanego i przywołanego już wyżej poglądu mającego źródła tak w literaturze przedmiotu, jak i orzecznictwie, stwierdzić należy, że ta okoliczność w postaci pełnomocnictwa, tak, a nie inaczej udokumentowanego, była obiektywnie istniejącą w taku całego postępowania sądowego poprzedzającego wydanie wyroku skutkującego prawomocnością materialną. Bez znaczenia jest to, czy powód o tej okoliczności faktycznej , w tamtym postępowaniu wiedział, czy nie wiedział, czy mógł ją powołać, czy też nie. Raz jeszcze podkreślić należy, że istotny pozostaje tylko stan obiektywny. Niezależnie od tego, tylko na marginesie zauważyć należy, że już z treści pisma o wypowiedzeniu wynikało, że podpisu pod nim nie złożył sam (...) K., a inna osoba, co już stwarzało dla użytkowanika wieczystego o pewność realną możliwość racjonalnego rozważenia tej okoliczności. Oczywiście nie miało to żadnego znaczenia dla wyprowadzonego w tym zakresie przez Sąd Okręgowy ostatecznego wniosku, bo jedyne krytaria oceny objęcia tej okoliczniości granicami prawomocności materialnej musiały sprowadzać się tylko do obiektywnego stanu jej istnienia w czasie rozpoznania sprawy, w której zapadł wyrok, korzystający obecnie z prawomocności materialnej. Tym samym, ten prawomocny wyrok pociągnął za sobą, właśnie z uwagi na jego prawomocność materialną, tzw. prekluzję faktów, czyli prekluzję twierdzeń o okolicznościach faktycznych, co wyłączało dopuszczalność w niniejszym postępowaniu ponownego ustalania treści udzielonego pełnomocnictwa, jego interpretowania w płaszczyźnie prawa materialnego.

Konkludując, z tych wszystkich przyczyn, skuteczność wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste, pismem z dnia 18.09.2003r., przez działającego imieniem Skarbu Państwa – (...) K., który z kolei był reprezentowany przez pełnomocnika, stanowiła okoliczność objętą prawomocnością materialną – w rozumieniu art. 365 § 1 kpc, z jakiej korzystał prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 30.05.2018r. (IC 1278/18) W konsekwecnji tego, nie tylko była to podstawa do poczynienia takiego, a nie innego ustalenia i jego prawno-materialnej oceny, jak wynikało to z motywów zawartych w pisemnym uzasadnieniu tego orzeczenia, ale odmienne postrzeganie i interpretowanie tak wyeksponowanego zagadnienia – na potrzeby innych postępowań, w tym i niniejszego, było niedopuszczalne. Na tym polega istota i wymiar skutków prawomocności materialnej w rozumieniu art. 365 § 1 kpc, z punktu widzenia podstaw rozpoznania tej sprawy. Wobec tego, analizując apelację już z tej perspektywy, nie mogła ona przynieść oczekiwanych przez skarżącego rezultatów, skoro już sam zidentyfikowany i opisany przez Sąd Okręgowy efekt prawomocności materialnej eliminował - już co do samej zasady - trafność wszelkich zarzutów, które w przekonaniu skarżącego miały zmierzać do wzruszenia prawidłowości wyprowadzonych przez Sąd Rejonowy wniosków odnośnie skuteczności wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste – de facto tylko w płaszczyźnie prawa materialnego, abstrahując już od tego, na co Sąd Okręgowy wskazał w początkowej części rozważań analizując charakter i znaczenie zgłoszonych zarzutów. W tym miejscu jedynie dodać należy, że wobec jednoznaczności wynikającego ze skutku prawpomocnosci materialnej ustalenia, co do skuteczności wypowiedzenia rocznej opłaty za użytkowanie wieczyste, już co do zasady nie znajdują żadnego oparcia zawarte jedynie w uzasadnieniu apelacji (bez skonkretyzowanej postaci w formie postawionych zarzutów) wszelkie wywody skarżącego w płaszczyźnie prawa materialnego. Bezprzedmiotowym zatem pozostaje bardziej szczegółowe odnoszenie się do nich, skoro w zamyśle skarżącego miały one wspierać tezę o nieskutecznym wypowiedzeniu opłaty, jako niespełniającym – w jego ocenie - wynikajacych z przywołanych w apelacji przepisów u.g.n. wymogów. Natomiast efekt prawomocności materialnej objął zarówno ustalenia faktyczne jak i ich prawne znaczenie.

Niezależnie od tego wszystkiego, jeżeli nawet założyć (do czego oczywiście podstaw brak), że ta analizowana okoliczność o tak zidentyfikowanym znaczeniu prawno-materialnym, nie byłaby objęta prawomocnością materialną o jakiej mowa, to i tak nie byłoby żadnych przeszkód do tego, by istniałyby podstawy do poczynienia takich ustaleń odnośnie skutecznego wypowiedzenia opłaty rocznej, jak przedstawił to Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Nawet wobec braku skorzystaniu z efektu prawomocności materialnej i obowiązku czynienia we wskazanym zakresie samodzielnych ustaleń, ich rezultat był dokładnie taki, jak przedstawiony przez Sąd Rejonowy.

Tym samym, całość poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń Sąd Okręgowy przyjął za własne, przy czym konkluzja ta, w zakresie w jakim dotyczyła skutecznego dokonania wypowiedzenia opłaty rocznej, miała odmienne podstawy, od tych wyeksponowanych przez Sąd Rejonowy.

Całość tak ustalonej podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku stała się przedmiotem trafnie dokonanej przez Sąd Rejonowy prawnomaterialnej oceny. Sąd Okręgowy w całości ją podziela i przyjmuje za własną. Jest ona nie tylko prawidłowa, ale i kompletna w swej argumentacji. W szczególności, wobec istnienia w dalszym ciągu tej samej podstawy faktycznej orzekania (pomimo wyeksponowania przez Sąd Okręgowy innego źródła jej ustalenia), jej ocena z punktu widzenia przepisów prawa materialnego zachowała także pełną aktualność w postępowaniu apelacyjnym. Wobec tego zbędnym pozostaje powielanie raz jeszcze tego wszystkiego w tym miejscu. Wystarczającym jest stwierdzenie, że skoro w „trybie aktualizacji” doszło do wypowiedzenia poprzedniej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, zaproponowania nowej wysokości tego rodzaju opłaty, a pozwana Spółka nie wykazała zasadności żądania ustalenia, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania jest nieuzasadniona – co skończyło się oddaleniem powództwa w wyroku korzystającym z prawomocności materialnej, to oczywistym pozostaje wniosek, że na użytkowniku wieczystym spoczywa obowiązek uiszczania opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste w kwocie skutecznie zaktualizowanej. Stąd wyprowadzone przez Sąd Rejonowy wnioski w zakresie kwoty uwzględnionego powództwa są oczywiste, a z tego punktu widzenia nie były już przez skarżącą kwestionowane, także w zakresie daty wymagalności roszczenia o odsetki ustawowe za opóźnienie.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w pkt. 1 sentencji.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego znajduje uzasadnienie w art. 98 § 1 kpc oraz w § 2 pkt. 5, § 10 ust. 1 pkt. 1 Rozp.Min.Spr. z dnia 22.10.2015r. (Dz.U.2015.p.1804).

SSR(del.) Monika Wrona-Zawada SSO Mariusz Broda SSO Barbara Dziewięcka

Z:

1/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego;

2/ Zmienić w „systemie” opis pozwanego na – (...) Sp. z o.o.”