Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2020 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia Wydział X Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Chlipała-Kozioł

Ławnicy: E. U., G. K.

Protokolant: Katarzyna Kunik

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2020 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa: K. K.

przeciwko: (...) we W.

o odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem, zapłatę

I.  zasądza na rzecz powódki K. K. od strony pozwanej (...) we W.:

a)  kwotę 9.432,00 zł (dziewięć tysięcy czterysta trzydzieści dwa złote i 00/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19.07.2019 r. do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem;

b)  kwotę 600,00 zł (sześćset złotych i 00/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15.06.2019 r. do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 806,40 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  przyznaje pełnomocnikowi powódki z urzędu radcy prawnemu K. M. od Skarbu Państwa- Kasy Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia kwotę 841,95 zł (w tym VAT), tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w zakresie, w jakim powódka przegrała sprawę;

V.  wyrokowi w punkcie I nadaje rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 3.144,00 zł.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13.05.2019 r. powódka K. K. domagała się uznania dokonanego wobec niej wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne. W uzasadnieniu powódka wskazała, że pismem z 15.04.2019 r., doręczonym powódce 24.04.2019 r., pracodawca wypowiedział jej umowę o pracę w uzasadnieniu podając, że podstawą i przyczyną wypowiedzenia jest fakt likwidacji stanowiska obsługi – sekretarka. Powódka nie zgadza się z takim uzasadnieniem, wskazując, że podane powody są nieprecyzyjne i niekonkretne, a likwidacja stanowiska pracy była pozorna.

W odpowiedzi na pozew z 25.07.2019 r. (k. 22) pozwany (...) we W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz strony pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że wypowiedzenie było poprawne formalnie oraz zasadne: w związku z reorganizacją Biura Obsługi Interesanta - likwidacja oddziału w budynku przy ul. (...) i przeniesienie obowiązków tego oddziału do komórki przy ul. (...) - zaszła potrzeba redukcji w tymże Biurze. Kierownik Biura poinformowany o konieczności redukcji wskazał powódkę jako pracownika, którego najtrudniej jest wdrożyć w nowe obowiązki i który stwarza ograniczenia w zakresie możliwości wykorzystania go w innych czynnościach w oddziale Biura. Liczebność oddziału nie została ponownie zwiększona i pozwany nie ma takich planów. Wskazał on nadto, że przebieg pracy powódki wskazywał na trudności w pracy zespołowej, generowanie konfliktów, braku umiejętności współpracy, braku chęci rozwijania umiejętności i pogłębiania kwalifikacji, co wynika z dokumentacji zgromadzonej w aktach osobowych (k. 40-43 akt sprawy).

Pismem z 5.09.2019 r. (k. 54) powódka zmodyfikowała żądanie pozwu w ten sposób, że wniosła o zasądzenie na jej rzecz odszkodowania w wysokości 9.432 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; wniosła także o zasądzenie kosztów postępowania w zakresie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 150% stawki minimalnej. Wskazała w piśmie, że w chwili złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu u pozwanego zatrudnionych było co najmniej kilku pracowników na stanowisku, na którym wykonywane były obowiązki tożsame z obowiązkami powódki.

Pismem z 29.12.2019 r. (k. 83) powódka dokonała kolejnej modyfikacji powództwa, domagając się przywrócenia jej do pracy u pozwanej na poprzednich warunkach, co uzasadniła zmianą sytuacji życiowej. Domagała się również zasądzenia na jej rzecz kwoty 3.744 wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 3.144 zł od dnia wniesienia pozwy do dnia zapłaty i od kwoty 600 zł od dnia 15.06.2019 r. do dnia zapłaty, ewentualnie – postulowanego już wcześniej odszkodowania w wysokości 9.432 zł oraz kwoty 600 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15.06.2019 r. do dnia zapłaty. Kwota 3.144 zł obejmuje wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy, natomiast kwota 600 zł obejmuje refundację kosztów zakupu przez powódkę okularów korekcyjnych – u powódki stwierdzono problemy natury okulistycznej, a strona pozwana refundacji. Pełnomocnik powódki wniósł o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 600% stawki minimalnej, a w razie nieuwzględnienia powództwa – 150% stawki minimalnej za pomoc prawną udzieloną z urzędu (k. 145).

Pismem z 30.01.2020 r. (k. 97) strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa w całości.

Na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. pracodawca – wobec zmiany żądania powódki z zasądzenia odszkodowania na przywrócenie do pracy – nie wyraził zgody na zatrudnienie powódki w razie uwzględnienia powództwa (k. 148).

Sąd ustalił następujące okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy:

K. K. była zatrudniona jako sekretarka w Biurze Obsługi Interesanta (dalej także: BOI) w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej we W. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony z 19.02.2010 r. Powódka zajmowała stanowisko obsługi, nie była urzędnikiem.

Dowód:

I.  umowa o pracę z 16.02.2010 r. (k. 6);

II.  świadectwo pracy z 2.08.2019 r. (k. 62).

Biuro Obsługi Interesanta (BOI) stanowi element Oddziału Administracyjnego; w jego skład wchodzi czytelnia akt, biuro podawcze, punkt informacyjny oraz oddział centralnej informacji Krajowego Sądu Rejestru Sądowego i Rejestru Zastawów.

Dowód:

- regulaminy Biura Obsługi Interesanta (k. 27, 36).

Wszyscy pracownicy zatrudnieni w BOI mają ten sam zakres obowiązków i to samo stanowisko. K. K. – mimo zatrudnienia na stanowisku nieurzędniczym - miała formalnie zakres obowiązków tożsamy z pracownikami będącymi urzędnikami.

Do obowiązków pracowników BOI należało m.in. zapewnienie fachowej obsługi interesantów, udostępnianie formularzy i wzorów pism sądowych, wydawanie odpisów i zaświadczeń z Centralnej Informacji KRS i RZ, przyjmowanie i rejestrowanie korespondencji, przyjmowanie i zapisywanie interesantów do czytelni akt, przestrzeganie regulaminu BOI.

Dowód:

- bezsporne, a nadto:

- zakres obowiązków i czynności pracownika z 1.06.2018 r. (k. 64-65);

- wyjaśnienia powódki na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146, płyta k. 149),

- wyjaśnienia pozwanej na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146v, płyta k. 149)

Z uwagi na charakter pracy, faktyczne obowiązki wykonywane przez poszczególnych pracowników BOI były płynne, tzn. w poszczególnych okresach częściowo się różniły, bywały również okresowo zmieniane. Pracownicy mogli zostać delegowani do pracy w każde z miejsc wchodzących w skład Biura. Niewykonywanie tych samych czynności w danej chwili przez wszystkich pracowników BOI wynikało z podziału pracy.

Dowód:

- zakres obowiązków i czynności pracownika z 1.06.2018 r. (k. 64-65);

- zeznania świadka A. M. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 78v, płyta k. 81);

- zeznania świadka A. W. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 79v, płyta k. 81);

- zeznania świadek A. T. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 80, płyta k. 81);

- wyjaśnienia powódki na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146, płyta k. 149),

- wyjaśnienia pozwanej na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146v, płyta k. 149)

Powódka wykonywała faktycznie węższy zakres obowiązków niż inni pracownicy. Była postrzegana przez przełożonych jako pracownik mało elastyczny. Sugestie przełożonej powódki A. T. aby powódka wykonywała większy zakres obowiązków pozostawały bez odzewu. Przez pewien czas powódka była delegowana na 3 miesiące do pracy w archiwum. Kierownik archiwum nie widział możliwości dalszej współpracy z powódką z uwagi na brak samodzielności. Nie udało się przełożonym przyuczyć powódki do wykonywania w pełni obowiązków wynikających z zakresu obowiązków.

Dowód:

- zeznania świadka A. M. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 78v, płyta k. 81);

- zeznania świadka A. W. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 79v, płyta k. 81);

- zeznania świadek A. T. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 80, płyta k. 81);

- wyjaśnienia pozwanej na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146v, płyta k. 149)

W latach 2016-2019 r. dyrektor Sądu zatrudniającego powódkę kilkukrotnie zwracała się o przekształcenie stanowisk z grupy pomocniczej (obsługi) w stanowiska urzędnicze. W pismach z 23.02.2016 r., 11.09.2017 r. oraz 20.01.2019 r. dyrektor Sądu zatrudniającego powódkę wskazała, że osoba zatrudniona na stanowisku z grupy pomocniczej (obsługi) wykonuje obowiązki w zakresie pokrywającym się z obowiązkami urzędnika.

Dowód:

- korespondencja dyrektor Sądu (k. 121-129), w tym pisma z 20.01.2019 r. (k. 121), 23.02.2016 r. (k. 123) i 11.09.2017 r. (k. 125).

W dniu 1.10.2018 r. dyrektor Sądu zatrudniającego powódkę ogłosiła konkurs na stanowisko woźnego sądowego. Zakres podstawowych zadań wykonywanych na stanowisku pracy obejmował telefoniczną obsługę interesantów, obsługa systemu Sędzia-2 – modułu Biuro Podawcze, przyjmowanie, rejestrowanie i wysyłanie korespondencji z BOI oraz Oddziałów Sądów i wykonywanie prac zleconych kierownika BOI.

Dowód:

- ogłoszenie z 1.10.201 r. (k. 112)

W kwietniu 2019 r. Kierownik BOI A. M. ustaliła z dyrektor Sądu, że w Biurze pracuje zbyt wielu pracowników i należy zlikwidować etat.

Dowód:

- częściowo zeznania świadka A. M. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 78v, płyta k. 81);

Pismem z 15.04.2019 r., doręczonym K. K. w dniu 24.04.2019 r., pracodawca – poprzez osobę dyrektora Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we W. M. K. – wypowiedział powódce umowę o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia, który upłynął 31.07.2019 r. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano likwidację stanowiska obsługi – sekretarka w związku z reorganizacją Biura Obsługi Interesanta.

Dowód:

I.  wypowiedzenie umowy o pracę z 15.04.2019 r. (k. 7).

Po wręczeniu wypowiedzenia powódka rozmawiała z dyrektor strony pozwanej M. K. na temat przyczyn zwolnienia oraz ewentualnej kontynuacji pracy w innej jednostce sądu. Nie doszło do porozumienia między stronami w zakresie kontynuacji zatrudnienia przez powódkę. Powódka oczekiwała na bardziej konkretną propozycję, strona pozwana oczekiwała na wyrażenie chęci pracy. Pozwana nie wskazała powódce konkretnego przyszłego miejsca pracy i zakresu obowiązków.

Dowód:

- zeznania świadka A. M. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 78v, płyta k. 81);

- zeznania świadka A. W. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 79v, płyta k. 81);

- zeznania świadek A. T. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 80, płyta k. 81);

- wyjaśnienia powódki na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146, płyta k. 149),

- wyjaśnienia pozwanej na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146v, płyta k. 149)

Po zwolnieniu powódki liczba pracowników BOI zmniejszyła się, nikt nie został zatrudniony na miejsce powódki. Etat powódki został przeniesiony do innej jednostki, a następnie przekształcony w stanowisko urzędnicze.

Dowód:

- częściowo zeznania świadka A. W. na rozprawie w dniu 16.12.2019 r. (k. 79v, płyta k. 81);

- wyjaśnienia powódki na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146, płyta k. 149),

- wyjaśnienia pozwanej na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146v, płyta k. 149)

Pismem z 6.06.2019 r. K. K. zwróciła się do pracodawcy z wnioskiem o zwrot kosztów zakupu okularów korygujących wzrok, przedkładając fakturę na kwotę 680 zł brutto z 5.06.2019 r., a także kartę badania lekarskiego z 7.12.2018 r., z której wynika potrzeba zmiany szkieł korekcyjnych. Pismem z 7.06.2019 r. pracodawca poinformował powódkę, że nie przysługuje jej takie świadczenie, ostatni bowiem zwrot z tego tytułu został jej wypłacony 23.08.2017 r., a więc nie upłynął jeszcze wymagany Zarządzeniem Prezesa i Dyrektora Sądu Rejonowego nr (...)- (...) z 15.03.2019 r. dwuletni okres wypłaty świadczenia. Pismem z 11.06.2019 r. K. K. odwołała się od decyzji pracodawcy, wskazując między innymi, że częstotliwość refundacji kosztów okularów zależeć musi od indywidualnych potrzeb pracownika.

K. K. dokonała zakupu szkieł korekcyjnych zgodnie z zaleceniem ponad pół roku po badaniach, ponieważ nie była przygotowana do takiego wydatku finansowego, a ponadto oczekiwała – zgodnie z ww. zarządzeniem – na upływ dwuletniego okresu od ostatniego zwrotu.

Dowód:

- wniosek o zwrot kosztów z 6.06.2019 r. (k. 88);

- faktura nr (...) z 5.06.2019 r. (k. 89);

- karta badania lekarskiego z 7.12.2018 r. (k. 91);

- pismo pracodawcy z 7.06.2019 r. (k. 92);

- przesłuchanie powódki na rozprawie w dniu 9.09.2020 r. (k. 146).

Średnie wynagrodzenie K. K. z ostatnich 3 miesięcy zatrudnienia wynosiło 3.144 zł brutto.

Dowód:

- zaświadczenie o zarobkach z 16.07.2019 r. (k. 43).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Podstawę żądania powódki stanowiły przepisy Kodeksu pracy (dalej także: k.p.) dotyczące uprawnień pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę umów, w szczególności art. 45 § 1 w zw. z 47 1 k.p.

Zgodnie z treścią art. 45 §1 k.p., w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Odszkodowanie, o którym mowa w art. 45 k.p., przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Zgodnie z art. 30 § 4 k.p., w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy.

Przyczyna ta nie musi mieć szczególnej wagi czy nadzwyczajnej doniosłości, albowiem wypowiedzenie umowy o pracę jest zwykłym sposobem rozwiązania bezterminowego stosunku pracy (patrz wyrok SN z 04.12.1997 r., I PKN 419/97, OSNP 1998/20/598). Nie oznacza to przyzwolenia na arbitralne, dowolne i nieuzasadnione lub sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wypowiedzenie umowy o pracę (wyrok SN z dnia 2001.12.06, I PKN 715/00, Pr. Pracy 2002/10/34).

Pracodawca jest obowiązany udowodnić zasadność wypowiedzenia, przy czym może to czynić tylko w oparciu o tę przyczynę, którą wskazał w wypowiedzeniu (wyrok SN z dnia 19 lutego 1999 r., I PKN 571/98, OSNAPiUS 2000, z. 7, poz. 266). Tak wskazana przyczyna podlega kontroli Sądu z punktu widzenia jej konkretności i rzeczywistości. Podanie w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyny pozornej (nierzeczywistej, nieprawdziwej) jest równoznaczne z brakiem wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie w pojęciu art. 30 § 4 k.p.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2000 r. (sygn. akt I PKN 641/99) „naruszenie art. 30 § 4 k.p. ma miejsce wówczas, gdy pracodawca nie wskazuje w ogóle przyczyny wypowiedzenia, bądź gdy wskazana przez niego przyczyna jest niedostatecznie konkretna, a przez to niezrozumiała dla pracownika”. Warunku podania pracownikowi przyczyn uzasadniających wypowiedzenie umowy o pracę nie może zastąpić ocena pracodawcy, iż przyczyna ta była znana pracownikowi. Podanie pracownikowi przyczyny wypowiedzenia, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 1 października 1997 r. (sygn. akt I PKN 315/97), „ma umożliwić mu, dokonanie racjonalnej oceny, czy ta przyczyna w rzeczywistości istnieje i czy w związku z tym zaskarżenie czynności prawnej pracodawcy może doprowadzić do uzyskania przez pracownika odpowiednich korzyści (odszkodowania lub przywrócenia do pracy). Niedopuszczalne są więc również przyczyny enigmatyczne, bez konkretnego wskazania, które zachowania lub zaniechania pracownika stanowią przyczynę wypowiedzenia mu pracy. Ponadto ocena wskazanej przyczyny pod kątem jej należytego skonkretyzowania jest dokonywana z perspektywy jego adresata, tj. pracownika. To pracownik ma wiedzieć i rozumieć, z jakiego powodu pracodawca dokonał wypowiedzenia umowy o pracę.

Sąd dokonując zasadności wypowiedzenia i jego zgodności z prawem zobligowany jest do jego kontroli w kontekście przyczyn powołanych w oświadczeniu pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę (zob. wyrok SN z 1 lutego 2000r., I PKN 496/98; wyrok SN z 19 lutego 1999r., I PKN 571/98; wyrok SN z 10 listopada 1998r., I PKN 434/98). Pracodawca nie może zatem ich uzupełniać, ani powoływać się na inne przyczyny niż wskazane, po złożeniu pracownikowi oświadczenia woli (zob. wyrok SN z 19 lutego 1999r., I PKN 571/98; wyrok SN z 10 listopada 1998r., I PKN 423/98). Oznacza to, że przyczyny podane w wypowiedzeniu pracownikowi umowy o pracę, zakreślają granice jego sądowej kontroli. Jak trafnie stwierdził SN w wyroku z 21.11.2000 r., I PKN 99/00, OSNAPiUS 2002/12, poz. 287, sprzeczne z art. 30 § 4 k.p. jest wskazanie przez pracodawcę przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę w piśmie doręczonym pracownikowi później niż złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy” (K. Jaśkowski w: tenże, E. Maniewska (red.), Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, Lex/el.).

„Niepodanie przyczyny lub niewłaściwe jej podanie stanowi naruszenie prawa i uprawnia pracownika do dochodzenia roszczeń z art. 45 § 1 lub art. 56 k.p. Podanie przyczyny oznacza wskazanie konkretnego zdarzenia lub zdarzeń, ewentualnie okoliczności, które – zdaniem pracodawcy – uzasadniają wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia. Opis przyczyny musi umożliwiać jej indywidualizację w miejscu i czasie. W wyroku z 14.05.1999 r., I PKN 47/99, OSNAPiUS 2000/14, poz. 548, SN stwierdził, że wskazanie faktów i rzeczowych okoliczności dotyczących osoby pracownika bądź jego zachowania w procesie świadczenia pracy lub zdarzeń, także niezależnych od niego, mających wpływ na decyzję pracodawcy, spełnia warunek podania konkretnej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę (art. 30 § 4 k.p.). Konkretność wskazania tej przyczyny należy oceniać z uwzględnieniem innych, znanych pracownikowi okoliczności uściślających tę przyczynę (wyrok SN z 2.09.1998 r., I PKN 271/98, OSNAPiUS 1999/18, poz. 577)” ( ibidem).

W ocenie Sądu podana w piśmie wypowiadającym stosunek pracy z 15.04.2019 r. przyczyna nie była rzeczywista, nie doszło bowiem do likwidacji stanowiska pracy zajmowanego dotąd przez powódkę. Przez likwidację stanowiska pracy należy rozumieć sytuację, kiedy to – mówiąc najprościej - usługi zwalnianego pracownika nie są już więcej potrzebne, ponieważ czynności dotąd przezeń świadczone, nie będą już wykonywane w zakładzie pracy, albo będą wykonywane na innej podstawie – w tym zakresie warto przywołać stanowisko SN, zgodnie z którym „powierzenie przez pracodawcę dotychczasowych obowiązków głównego księgowego, sprowadzających się do obsługi rachunkowej przedsiębiorstwa, osobie wykonującej te zadania na podstawie umowy cywilnoprawnej, stanowi likwidację stanowiska pracy” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2001 r., sygn. I PKN 541/00).

Likwidację stanowiska pracy należy zdecydowanie odróżnić od redukcji miejsc pracy, gdzie podobne czynności nadal będą wykonywane, tyle że przez mniejszą liczbę pracowników. W sytuacji redukcji miejsc pracy aktualizuje się zagadnienie odpowiedniego doboru pracownika do zwolnienia.

Jak ustalono, pisemny zakres obowiązków powódki i innych pracowników Biura był identyczny. Powódka wykonywała czynności pokrywające się zakresowo z czynnościami wykonywanymi przez innych pracowników Biura. Zbieżność zakresu obowiązków wynika z dokumentów regulujących stosunek pracy powódki, została ponadto potwierdzona przez świadków – przełożonych powódki A. M. (k. 66v) i A. W. (k. 67v) oraz obie strony.

Dla przyjęcia tożsamości obowiązków nie jest konieczne, aby wszyscy pracownicy jednostki wykonywali dokładnie te same czynności. Różnice w faktycznie wykonywanych czynnościach mogą zachodzić, jeśli logicznie wynikają z podziału pracy. Nadto nie jest wykluczone, że w toku pracy ujawnią się pewne predyspozycje poszczególnych pracowników do wykonywania danego typu czynności, mieszczących się wszak w zakresie obowiązków przypisanych danemu stanowisku.

Strona pozwana powoływała się na okoliczność, iż powódka jako jedyna była zatrudniona na stanowisku obsługi, nie zaś na stanowisku urzędniczym. O tożsamości stanowisk nie decyduje jednak jedynie ich formalna nazwa, lecz zakres powierzonych pracownikom obowiązków. Gdyby o tożsamości stanowisk decydowała jedynie ich nazwa, pracodawca mógłby teoretycznie zatrudnić w ramach jednego oddziału np. dziesięciu pracowników na różnie nazwanych stanowiskach, powierzyć im identyczny zakres obowiązków (choćby w ramach praktycznie przyjętego podziału obowiązków nie wszyscy wykonywali pełen ich zakres) i dowolnie decydować o zwolnieniach, powołując się na likwidacjęe stanowiska o takiej lub innej nazwie. W rzeczywistości o zwolnieniu pracownika decydowałby jednak jego dobór do zwolnienia na podstawie przyjętych przez pracodawcę kryteriów.

Podany przykład obrazuje, iż w sytuacji, gdy pracownicy – jak w niniejszej sprawie – zatrudnieni są na stanowiskach związanych z tym samym zakresem obowiązków, to zwolnienie jednego z nich nie może zostać uargumentowane wyłącznie likwidacją stanowiska pracy.

Pozwana argumentowała, że nie musiała wskazywać przyczyny wyboru powódki do zwolnienia, ponieważ likwidowała stanowisko nieurzędnicze w ramach długofalowej tendencji. Wobec ustalonej zbieżności zakresu obowiązków pracowników BOI, argument przekształcania stanowisk obsługi w stanowiska urzędnicze nie mógł być, z przyczyn wyżej wskazanych, wystarczającą przyczyną zwolnienia powódki. Ponadto podkreślić należy, że wskazanego przez pozwaną przebiegu wydarzeń nie potwierdza materiał dowodowy niniejszej sprawy. Gdyby bowiem przyczyną zwolnienia powódki była likwidacja stanowiska obsługi, to przełożeni powódki otrzymaliby jednoznaczną dyspozycję zwolnienia osoby zajmującej stanowisko obsługi. Taka okoliczność jednak w niniejszej sprawie nie miała miejsca. Jak wynika z pism strony pozwanej oraz wyjaśnień dyrektor pozwanej i zeznań świadków, miano zwolnić z BOI jedną, wskazaną przez kierownictwo osobę. Wyboru dokonali przełożeni powódki na podstawie przyjętych przez siebie kryteriów, których bezspornie powódce nie wskazano.

W ocenie Sądu Rejonowego ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że wskazana w wypowiedzeniu likwidacja stanowiska obsługi w BOI była skutkiem, nie zaś przyczyną zwolnienia powódki. To z powodu wyboru powódki do zwolnienia w BOI zwolniło się właśnie stanowisko obsługi, które zostało następnie przeniesione do innej jednostki, a po pewnym czasie przekształcone na stanowisko urzędnicze. W BOI doszło do redukcji etatu – mniej osób wykonywało te same obowiązki, nie zaś do likwidacji stanowiska rozumianej jako zaprzestanie realizowania przez pracodawcę części zadań.

Poza przedmiotem niniejszej sprawy, z uwagi na przyczynę wypowiedzenia zakreśloną w oświadczeniu złożonym powódce, pozostały inne potencjalne przyczyny rozwiązania stosunku pracy, podnoszone „z ostrożności” przez stronę pozwaną. Już w odpowiedzi na pozew pozwana powołała się „trudności w pracy zespołowej, generowanie konfliktów, braku umiejętności współpracy, braku chęci rozwijania umiejętności i pogłębiania kwalifikacji”. Podnoszone przez pozwaną argumenty potwierdzają tezę, że prawdziwą przyczyną zwolnienia powódki były zarzuty wobec sposobu świadczenia przez nią pracy. Zasadności wysuwania tych zarzutów wobec powódki Sąd nie badał, albowiem nie stanowiły one wskazanej w wypowiedzeniu przyczyny rozwiązania umowy. Materiał dowodowy potwierdził jednak, że powódka była w ten sposób postrzegana przez przełożonych, i że to właśnie ta okoliczność przesądziła o jej zwolnieniu. To potrzeba redukcji zatrudnienia i sposób świadczenia pracy przez powódkę były zatem rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia, a likwidacja stanowiska obsługi w BOI była jedynie jego skutkiem.

Jak wyżej wskazano, warunkiem prawidłowości wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony jest jednoznacznie poinformowanie pracownika o prawdziwych przyczynach wypowiedzenia. Wiedza ta ma pozwolić pracownikowi na obronę jego słusznych interesów. W rozpatrywanej sprawie takiego wskazania zabrakło.

Ustalając stan faktyczny w sprawie Sąd oparł się przede wszystkim na zgromadzonych w toku postępowania dokumentach, niekwestionowanych przez strony, jak też zeznaniach świadków oraz stron, które w przeważającej mierze były ze sobą zbieżne i pokrywały się z treścią dokumentów, różniąc się zasadniczo jedynie w zakresie oceny prawnej zdarzeń leżących u podstawy niniejszej sprawie, co jednak pozostawało domeną Sądu.

Wobec nieprawidłowego wypowiedzenia stosunku pracy powódce przysługiwały alternatywne roszczenia z art. 45 § 1 k.p., przy czym ustawodawca przewidział w tym zakresie także istotną rolę Sądu: jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione, sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne (art. 477 ¹ k.p.c.). Zważyć trzeba, że w niniejszej sprawie zaistniała specyficzna sytuacja procesowa, powódka bowiem wstępnie domagała się zasądzenia odszkodowania – wskazując na niemożliwość dalszego zatrudnienia u strony pozwanej, a ostatecznie – przywrócenia do pracy (stosunek pracy uległ rozwiązaniu, jednak powódka dostrzegła szansę na normalizację stosunków z pracodawcą), ewentualnie odszkodowania. Zmiana żądania z odszkodowawczego na restytucyjne, zgodnie ze stanowiskiem judykatury, wymaga już zgody pracodawcy, pracownik skorzystał bowiem z prawa wyboru rodzaju świadczenia w ramach zobowiązania przemiennego (art. 365 § 2 k.c.). Wskazuje się, że „pracownik, który dokonał wyboru świadczenia przemiennego (odszkodowania) zgodnie z art. 365 § 2 k.c., po dojściu oświadczenia woli do pracodawcy nie może bez jego zgody skutecznie dochodzić przywrócenia do pracy (art. 45 § 1 k.p.)” (wyrok Sądu Najwyższego z 8.12.2016 r., II PK 264/15, LEX nr 2188629). Ze stanowiskiem zajętym w powołanym wyroku II PK 264/15, zgodził się SN w wyroku z 11.02.2020 r., I PK 243/18, niepubl. Sąd Najwyższy przyjął, że pracownik może bez zgody pracodawcy zmienić żądanie przywrócenia do pracy na odszkodowanie, bo w tym przypadku nie można stosować art. 365 § 2 w zw. z art. 61 § 1 k.c. z uwagi na sprzeczność z zasadami prawa pracy (art. 300 k.p.), wynikającymi z art. 10 i 11 k.p., art. 65 ust. 1 Konstytucji RP i art. 15 ust. 1 KPP. Natomiast w razie zamiany żądania odszkodowania na przywrócenie do pracy te przepisy Kodeksu cywilnego, wymagające zgody pracodawcy, mają zastosowanie, tym niemniej brak zgody może być uznany za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.), gdy pracodawca „blokuje ochronę praw w sposób bardziej adekwatny do sytuacji, w której znalazł się pracownik, np. ze względu na trudności w nawiązaniu nowego stosunku pracy z uwagi na wiek, stan zdrowia, ciążę, posiadanie małych dzieci” (za: K. J.…). W niniejszej sprawie strona pozwana nie wyraziła takiej zgody, a Sąd nie dopatrzył się w jej postępowaniu sprzeczności z zasadami życia społecznego, stąd też zasądził na rzecz powódki odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia – trzykrotność kwoty 3.144 zł (punkt I lit a. sentencji orzeczenia).

Odnosząc się do żądania zasądzenia odsetek należy wskazać, że odszkodowanie stanowi świadczenie bezterminowe w rozumieniu art. 455 k.c., i odwołać się w tym zakresie do orzecznictwa Sądu Najwyższego, który „przyjął, że co do zasady rolę wezwania do wykonania świadczenia spełnia doręczony dłużnikowi odpis pozwu, zawierający - zgodnie z art. 187 § 1 k.p.c. - dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe - dochodzoną kwotę pieniężną. Taką samą rolę spełnia pismo procesowe określające żądanie powoda, jeżeli czyni to w sposób wymagany art. 187 § 1 k.p.c. Inaczej jednak należy traktować obowiązek pracownika dotyczący oznaczenia wysokości dochodzonego roszczenia, jeżeli - z woli ustawodawcy - roszczeniem tym jest odszkodowanie zryczałtowane. W takiej bowiem sytuacji zgłoszenie przez pracownika w pozwie lub w piśmie procesowym żądania odszkodowania przewidzianego w art. 56 § 1 w związku z art. 58 § 1 k.p., bez wymienienia kwoty odszkodowania, spełnia warunek wezwania dłużnika do wykonania świadczenia. Wysokość odszkodowania zależy bowiem od określonych ustawowo kryteriów obiektywnych, takich jak długość okresu wypowiedzenia oraz wysokość wynagrodzenia pracownika (obliczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy). W konsekwencji więc wiadomo, czego może żądać pracownik i do czego jest obowiązany pracodawca, gdy pracownik zgłasza roszczenie o odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Co więcej, skoro mimo alternatywnego charakteru roszczeń przysługujących pracownikowi z art. 56 § 1 k.p. sąd pracy może uwzględnić inne roszczenie niż wybrane przez pracownika i zasądzić odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy (art. 45 § 2 w związku z art. 56 § 2 k.p. oraz art. 477 ¹ § 2 k.p.c.), a zwłaszcza wtedy, gdy pracodawca o to wnosi, to również w takiej sytuacji należy przyjąć, że w pozwie mieści się wezwanie do zapłaty odszkodowania na wypadek, gdyby sąd pracy nie uwzględnił roszczenia o przywrócenie do pracy” (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2003 r.. sygn. III PZP 3/03; podkreślenie tutejszego Sądu). W niniejszej sprawie doręczenie odpisu pozwu nastąpiło w dniu 11.07.2019 r. Sąd przyjął tygodniowy termin na zapłatę, a zatem świadczenie stało się wymagalne z upływem 18.07.2019 r.

Zasadne było także roszczenie powódki w zakresie zwrotu 600 zł tytułem refundacji zakupu okularów korekcyjnych (punkt I lit. b sentencji orzeczenia).

W pierwszej kolejności wskazać należy, że roszczenie to niewątpliwie mieści się w kategorii „roszczeń ze stosunku pracy lub z nim związanych” (art. 476 § 1 pkt 1 k.p.c.), nadto niezależnie od przyjęcia, czy mieści się ono w katalogu z art. 47 § 2 pkt 1 lit. a k.p.c., przyjmuje się w orzecznictwie, że jeżeli wśród roszczeń z zakresu prawa pracy dochodzonych w jednym postępowaniu (art. 191 i art. 193 § 1) znajduje się roszczenie, do którego rozpoznania w I instancji właściwy jest sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników, sąd w takim samym składzie właściwy jest także do rozpoznania pozostałych roszczeń (uchwała SN z dnia 4 lutego 2009 r., II PZP 14/08, OSNP 2009, nr 17–18, poz. 218 oraz uchwała SN z dnia 20 marca 2009 r., I PZP 8/08, OSNP 2009, nr 17–18, poz. 219 z glosą M. Nawrockiego, PPC 2011, nr 2, s. 148).

Przechodząc natomiast do oceny meritum żądania, za decydujące w tej kwestii należało wskazać brzmienie § 8 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Nie ulega wątpliwości, że powódka przedłożyła pracodawcy kartę z badania medycyny pracy, z którego wynika konieczność zmiany szkieł korekcyjnych (k. 91), przytoczony zaś przepis rozporządzenia należy w ocenie Sądu rozumieć w ten sposób, że ilekroć – wskutek postępujących wad wzroku – konieczna jest zmiana szkieł korekcyjnych (a więc nie tylko wtedy, gdy po raz pierwszy stwierdzono potrzebę korekcji wzroku), tylekroć pracodawca zobowiązany jest do dokonania stosownej refundacji. Przedmiotowe rozporządzenie nie ogranicza przy tym takiej refundacji w czasie, w szczególności nie stanowi, jak często uprawniony pracownik może korzystać z takiej możliwości. Nie sposób uznać – biorąc pod uwagę doniosłość dotykanej materii, chodzi tu wszak o zdrowie pracowników – by uprawnienia pracownika mogły ulec tak dalekiemu ograniczeniu, że mógłby on, niezależnie od okoliczności stwierdzonych w toku badania medycyny pracy, uzyskać (kolejny) zwrot jedynie po upływie długiego, z perspektywy pracy przy komputerze i jej skutków dla narządu wzroku, bo 2-letniego okresu. W tym kontekście niezasadne jest powołanie się przez stronę pozwaną na treść Zarządzenia Prezesa i Dyrektora Sądu Rejonowego nr (...)- (...) z 15.03.2019 r. w sprawie podstawy i wysokości zwrotu wydatków ponoszonych przez pracowników tutejszego Sądu na zakup okularów lub soczewek kontaktowych w związku z czynnościami wykonywanymi podczas pracy wykonywanej przy komputerze (k. 94-95) jako aktu wewnętrznego, pozostającego w kolizji z celem rozporządzenia, które jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa (art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Zarządzenie takie może natomiast – jak się powszechnie przyjmuje – limitować kwotowo wysokość refundacji, na co może mieć wpływ m. in. rodzaj i majętność pracodawcy; przedmiotowy akt ograniczył zwrot do 90% kosztów oprawek ze szkłami, nie więcej niż 600 zł. Powódka przedłożyła pracodawcy opłaconą fakturę na 680 zł, jak również kartę badań.

Nie sposób również dostrzec jakiegokolwiek nadużycia w fakcie, że powódka wystąpiła z wnioskiem już w okresie wypowiedzenia. Dopóki stosunek pracy trwa, żadne prawa pracownika do świadczeń nie ulegają ograniczeniom. Twierdzenia powódki, że zakupu niezbędnych okularów dokonała dopiero po upływie ponad pół roku od badań z przyczyn finansowych, a także z uwagi na znajomość w/w Zarządzenia, zasługiwały na uwzględnienie, szczególnie w świetle wysokości wynagrodzenia powódki i rosnących kosztów utrzymania. Pracodawca gwarantuje refundację zakupu, a zatem to uprawniony musi najpierw wyłożyć daną kwotę z własnych środków. W zakresie odsetek od zasadzonej z tego tytułu kwoty, Sąd orzekł zgodnie z żądaniem. Powódka wystąpiła z wnioskiem o refundację w dniu 6.06.2019 r., natomiast strona pozwana odmówiła pismem z 7.06.2019 r., zatem najpóźniej tego właśnie dnia miała wiedzę o podstawie i wysokości roszczenia powódki.

Rozstrzygnięcie oddalające (punkt II sentencji orzeczenia) obejmuje żądanie powódki o przywrócenie jej do pracy, żądanie zasądzenie kwoty 3.144 zł tytułem wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy, a także dalej idące roszczenie odsetkowe od kwoty 9.432 zł. Pomimo zawarcia takiego wniosku w pozwie nie zaktualizowały się także przesłanki do nałożenia na pracodawcę obowiązku dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania (art. 477 ² § 2 k.p.c.).

W części, w jakiej powódka wygrała sprawę, należało zasądzić na jej rzecz koszty zastępstwa procesowego od strony pozwanej (art. 98 § 1 k.p.c.). Sąd oparł się na treści rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (§ 9 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 15 ust. 3 pkt 1 i 3), uznając, że opłata w wysokości dwukrotności stawki minimalnej będzie adekwatna do nakładu pracy radcy prawnego i stopnia, w jakim przyczynił się do wyjaśnienia sprawy. Uwzględniając także proporcjonalną część zgłoszonych wydatków, należało od strony pozwanej na rzecz powódki zasądzić kwotę 806,40 zł (punkt III sentencji orzeczenia). Kwota ta obejmuje dwukrotność stawek minimalnych od żądania odszkodowania (180 x 2 =360 zł) i zapłaty kwoty z tytułu refundacji (2 x 202,50=405) oraz proporcjonalną do stopnia wygrania sprawy część wydatków poniesionych przez pełnomocnika z urzędu (41,40 zł z 53,10 zł).

Należy w tym miejscu przytoczyć, że „zgodnie z uchwałą 7 sędziów SN z dnia 24 lutego 2011 r., I PZP 6/10 (OSNP 2011, nr 21-22, poz. 268, LEX nr 707475), mającej moc zasady prawnej, stawka wynagrodzenia radcowskiego określona obecnie w § 9 ust. 1 pkt 1 znajduje odpowiednie zastosowanie w sprawach o odszkodowanie dochodzone na podstawie art. 56 § 1 k.p., zaś wyrażona w tej uchwale argumentacja jest aktualna również w przypadku odszkodowań dochodzonych na podstawie art. 45 § 1 k.p.” (A. Partyk, T. Partyk, Opłaty za czynności radców prawnych. Komentarz, wyd. II, Lex/el.).

Natomiast w części, w jakiej powódka przegrała sprawę, należało obciążyć kosztami zastępstwa procesowego z urzędu Skarb Państwa-Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia. Sąd oparł się w tej mierze na rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu: opłata ustalona na podstawie § 15 ust. 1 pkt 2 w zw. z par. 8 pkt 3, wyniosła 450 zł plus stawka podatku od towarów i usług; uznając nadto – na podstawie § 4 ust. 2 pkt 1 i 3 rozporządzenia - że opłata w wysokości 150% należnej opłaty będzie adekwatna do nakładu pracy radcy prawnego i stopnia, w jakim przyczynił się do wyjaśnienia sprawy, a także uwzględniając proporcjonalną część przedstawionych wydatków, Sąd ostatecznie zasądził na rzecz pełnomocnika kwotę 841,95 zł (punkt IV sentencji orzeczenia). Na kwotę tę składają się 150% stawki minimalnej od kwoty 3144 zł, tj. 675 zł plus 23% VAT tj. 155,25 zł, a także proporcjonalnie do stopnia przegrania sprawy część wydatków w kwocie 11,70 zł.

Zgodnie z aktualnym stanowiskiem pojawiającym się w orzecznictwie, w sytuacji, w której pełnomocnik z urzędu wygrywa sprawę, koszty zasądzić należy na rzecz reprezentowanej przez niego strony od przeciwnika procesowego na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (są to koszty bez VAT). Jeśli zaś sprawę przegrywa – koszty nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu ponosi Skarb Państwa na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (są to koszty z VAT). W niniejszej sprawie powód częściowo wygrał, częściowo zaś przegrał postepowanie w sprawie, wobec czego o kosztach pełnomocnika z urzędu orzeczono na podstawie obu rozporządzeń, jak wyżej.

Podwyższenie stawek – do dwukrotności stawki zasądzonej od strony pozwanej i do 150% stawki przyznanej od Skarbu Państwa – było w ocenie Sądu uzasadnione wyższym niż przeciętny nakładem pracy pełnomocnika z urzędu i niską wysokością stawki minimalnej.

Zgodnie z art. 477 ² § 1 zdanie pierwsze k.p.c., zasądzając należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika; tak też orzekł Sąd w punkcie V sentencji orzeczenia.