Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 104/11
POSTANOWIENIE
Dnia 10 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa U. Spółki z o. o.
przeciwko R. J.
z udziałem Stowarzyszenia Antymobbingowego pp B. G.
o odszkodowanie za rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę z winy
pracodawcy, zapłatę kwoty 10.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za doznaną
krzywdę, zapłatę kwoty 1.276 zł tytułem odszkodowania za rozwiązanie umowy o
pracę z powodu mobbingu, sprostowanie świadectwa pracy i ekwiwalent za urlop
wypoczynkowy,
z powództwa wzajemnego R. J.
przeciwko U. Spółce z o. o.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 stycznia 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej - pozwanego wzajemnego U. Spółki z o.o. od
wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 17 lutego 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 17 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy, na skutek apelacji
wniesionej przez powodową Spółkę z o.o. U. (pozwanego wzajemnego) i
pozwanego R. J. (powoda wzajemnego) od wyroku z dnia 26 października 2010 r.
Sądu Rejonowego w sprawie o - między innymi - ekwiwalent pieniężny za
niewykorzystany urlop wypoczynkowy - zmienił pkt II zaskarżonego wyroku w ten
sposób, że od kwoty określonej w tym punkcie zasądził odsetki ustawowe od dnia
3 września 2010 r. (pkt I); zmienił punkt VII i VIII zaskarżonego wyroku (w części
dotyczącej powoda wzajemnego) w ten sposób, że zasądził od pozwanego
wzajemnego na rzecz powoda wzajemnego kwotę 4.639 zł za pierwszą i drugą
instancję przy poprzednim nierozpoznaniu sprawy (pkt II); oddalił apelację
pozwanego wzajemnego (pkt III); oddalił w pozostałym zakresie apelację
pozwanego i powoda wzajemnego (pkt IV); nie obciążył pozwanego kosztami
procesu za instancję odwoławczą (pkt V) i zniósł wzajemnie koszty procesu
pomiędzy powodem wzajemnym i pozwanym wzajemnym za instancję odwoławczą
(pkt VI).
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku powód (pozwany wzajemny)
zarzucił: I. naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub
niewłaściwe zastosowanie, a mianowicie: 1) art. 6 k.c. w związku art. 300 k.p.
w związku z art. 31
§ 1 w związku z art. 128 § 2 pkt 2 k.p. w związku z art. 201 § 1
k.s.h. w związku z art. 168 i art. 171 § 1 k.p., w związku z art. 152 § 2 k.p., poprzez
wyrażenie poglądu, iż „to na pozwanym wzajemnie ciąży obowiązek wykazania, że
dokumentacja obejmująca czas pracy powoda wzajemnego - prezesa zarządu
pozwanej wzajemnie Spółki - jest rzetelna; 2) art. 31
§ 1 w związku z art. 128 § 2
pkt 2 k.p. w związku z art. 201 § 1 k.s.h. w związku z art. 168 i art. 171 § 1 k.p.,
w związku z art. 152 § 2 w związku z art. 97 § 2 i § 21
k.p., poprzez wyrażenie
poglądu, że powodowi wzajemnemu należy się ekwiwalent za urlop wypoczynkowy;
3) art. 171 § 1 w związku z art. 152 § 2 w związku z art. 300 k.p. w związku z art. 57
§ 1 i 2 k.c., poprzez wyrażenie poglądu, iż pracownik nie może się zrzec prawa do
ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy; 4) art. 152 § 2 w związku
z art. 1542
§ 2 w związku z art. 164 § 1 w związku z art. 167 § 1 w związku z art.
171 § 1 w związku z art. 128 § 1 k.p., poprzez wyrażenie poglądu, iż powód
wzajemny świadczył pracę w sytuacji, „aby w okresach wskazanych we wnioskach
3
urlopowych pozostawał on do dyspozycji pracodawcy i gdy nie było przyczyn,
z uwagi na które miałoby nastąpić przesunięcie lub odwołanie powoda z urlopu”; II.
naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:
1) art. 6 k.c. w związku z art. 300 k.p. w związku z art. 245 w związku z art. 253
k.p.c. w związku z art. 31
§ 1 w związku z art. 128 § 2 pkt 2 k.p. w związku z 201 §
1 k.s.h. w związku z art. 382 w związku z art. 391 k.p.c., poprzez ich niewłaściwe
zastosowanie poprzez: nieuprawnione przeniesienie ciężaru dowodu z pozwanego
(powoda wzajemnego) na powoda (pozwanego wzajemnie), zdeprecjonowanie
wartości dowodowej dokumentu, nieuwzględnienie faktu odpowiedzialności
pozwanego (powoda wzajemnego) za zgodność ewidencji czasu pracy ze stanem
rzeczywistym, pominięcie części materiału dowodowego zebranego w sprawie;
2) art. 382 w związku z art. 328 § 2 w związku z art. 387 § 1 w związku z art. 391 §
1 k.p.c. w związku z art. 168 i art. 171 § 1 k.p. w związku z art. 217 § 2 w związku
z art. 229 k.p.c., polegające na pominięciu części materiału dowodowego oraz
zastosowaniu prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu
faktycznego; 3) art. 385 w związku „z art. 386 i § 2 k.p.c.”, poprzez nieuzasadnione
oddalenie apelacji pozwanego wzajemnie; 4) art. 378 § 1 w związku z art. 382 w
związku z art. 328 § 2 w związku z art. 387 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.,
polegające na nierozpoznaniu zarzutów apelacji pozwanej wzajemnie Spółki; 5) art.
385 w związku z art. 386 § 4 i 2 k.p.c. w związku z art. 377 § 1 w zw. z art. 379 pkt
4 w związku z art. 47 § 2 pkt 1 lit. a i c k.p.c., poprzez nieuzasadnione oddalenie
apelacji pozwanego wzajemnie w sytuacji, gdy w sprawie zachodziła nieważność
postępowania, gdyż roszczenie w zakresie ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy
zostało rozpoznane przez Sąd pierwszej instancji w składzie niezgodnym z prawem
(jednego sędziego i dwóch ławników zamiast w składzie jednego sędziego), co Sąd
drugiej instancji powinien uwzględnić z urzędu; 6) art. 322 k.p.c. w związku z 171 §
1 k.p., przez ustalenie wysokości należnego powodowi wzajemnemu ekwiwalentu
za urlop wypoczynkowy na podstawie według oceny Sądu i wyrażenie przy tym
poglądu, iż kwota 20.493,60 zł jest kwotą odpowiednią, a nie rażąco zawyżoną;
7) art. 98 § 1 k.p.c. w związku z § 2 ust. 1 i 2, § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
4
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.
1349 ze zm., powoływanego dalej jako rozporządzenie) w związku z niezasadnym
obciążeniem powoda kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez
pozwanego (powoda wzajemnego) w części dotyczącej roszczenia o ekwiwalent za
urlop przy pierwszym rozpoznaniu sprawy, poprzez przyjęcie zawyżonej stawki
minimalnej; 8) art. 102 k.p.c., poprzez niewłaściwe jego zastosowanie polegające
na niezasadnym zwolnieniu pozwanego (powoda wzajemnego) od obowiązku
zwrotu kosztów za instancję odwoławczą na rzecz powoda.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w pkt I-V w całości oraz w pkt VI w części nieobciążającej powoda
wzajemnego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego
wzajemnie, ewentualnie - w przypadku gdyby podstawa naruszenia prawa
procesowego okazała się bezzasadna - wniósł o: 1) zmianę zaskarżonego wyroku
w zaskarżonej części, poprzez zamianę pkt II i V wyroku Sądu pierwszej instancji
i oddalenie powództwa wzajemnego w całości, w tym w zakresie odsetek
ustawowych od kwoty określonej w pkt II wyroku Sądu Rejonowego z dnia 26
października 2010 r. i uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności do kwoty
7.200 zł; 2) zmianę pkt VII wyroku Sądu pierwszej instancji i oddalenie w całości
wniosku powoda wzajemnego o przyznanie kosztów procesu od pozwanego
wzajemnie za obie instancje przy poprzednim rozpoznaniu sprawy; 3) zmianę pkt X
wyroku Sądu pierwszej instancji i obciążenie powoda wzajemnego w całości
kosztami nieuiszczonego wpisu sądowego; 4) obciążenie pozwanego obowiązkiem
zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda za drugą instancję w kwocie 900 zł; 5)
obciążenie powoda wzajemnego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz
pozwanego wzajemnie za drugą instancję w kwocie 930 zł; 6) zasądzenie od
pozwanego (powoda wzajemnego) na rzecz powoda (pozwanego wzajemnie)
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym według norm
przepisanych.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadniony został po
pierwsze - występowaniem w sprawie istotnych zagadnień prawnych związanych
ze stosowaniem przepisów: 1) art. 31
§ 1 w związku z art. 128 § 2 pkt 2 k.p.
w związku z art. 201 § 1 k.s.h. w związku z art. 168 i 171 § 1 k.p., w związku z art.
5
152 § 2 w związku z art. 9 § 2 i § 21
k.p., polegającego na konieczności udzielania
odpowiedzi na pytanie: czy osoba sprawująca funkcję jedynego członka organu
zarządzającego (tu powód wzajemny) pracodawcy (tu pozwanej wzajemnie) może
dochodzić w przypadku rozwiązania stosunku pracy ekwiwalentu za urlop
wypoczynkowy w sytuacji, gdy z dokumentacji spółki (wniosków urlopowych, list
obecności, świadectwa pracy) sporządzanej pod jego nadzorem wynika, iż
wykorzystała ona należny mu urlop wypoczynkowy, czego nie kwestionowała po
doręczeniu jej świadectwa pracy potwierdzającego tę okoliczność; 2) art. 6 k.c. w
związku z art. 300 k.p. w związku z art. 31
§ 1 w związku z art. 128 § 2 pkt 2 k.p. w
związku z art. 201 § 1 k.s.h. w związku z art. 168 i art. 171 § 1 k.p. w związku z art.
152 § 2 w związku z art. 97 § 2 i § 21
k.p. - „czy ciężar udowodnienia, iż w osoba
sprawująca funkcję jedynego członka organu zarządzającego (tu powód wzajemny)
pracodawcy (tu pozwanej wzajemnie) może w okresach wskazanych
w sporządzonych przez nią wnioskach urlopowych, i potwierdzeniu jej nieobecności
w pracy brakiem jej podpisów na listach obecności oraz niekwestionowanym przez
nią w tym zakresie świadectwie pracy, iż w rzeczywistości nie wykorzystała urlopu
wypoczynkowego spoczywa na tej osobie (powodzie wzajemnym) czy też to na
pozwanym wzajemnie pracodawcy ciąży ciężar udowodnienia, iż taka osoba urlop
wykorzystała”; 3) art. 171 § 1 w związku z art. 152 § 2 w związku z art. 300 k.p. w
związku z art. 57 § 1 i 2 k.c., a polegającego na konieczności udzielania odpowiedzi
na pytanie: czy pracownik może zrzec się prawa do ekwiwalentu za urlop
wypoczynkowy; 4) art. 379 pkt 4 w związku z art. 378 § 1 w związku z art. 47 § 2
pkt 1 lit. a i c k.p.c., a polegającego na konieczności udzielania odpowiedzi na
pytanie: czy w przypadku, gdy powód wzajemny dochodzi odszkodowania z tytułu
rozwiązania stosunku pracy przez pracownika bez wypowiedzenia z powodu
rażącego naruszenia obowiązków przez pracodawcę oraz odszkodowania
i zadośćuczynienia z tytułu mobbingu oraz ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy,
dopuszczalne jest rozpoznanie sprawy w przedmiocie ekwiwalentu za urlop
wypoczynkowy przez sąd pierwszej instancji w składzie trzyosobowym, czy też
rozpatrzenie takiego roszczenia powinno nastąpić w składzie jednoosobowym i czy
tego rodzaju uchybienie pociąga za sobą nieważność postępowania, którą sąd
drugiej instancji powinien wziąć pod rozwagę z urzędu; 5) art. 171 § 1 k.p.
6
w związku z art. 322 k.p.c., polegającego na konieczności udzielenia odpowiedzi na
pytanie czy możliwe jest w odniesieniu do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy
zastosowanie art. 322 k.p.c., a w razie pozytywnej odpowiedzi - czy możliwe jest w
odniesieniu do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy zastosowanie art. 322 k.p.c. w
przypadku, gdy trudności w ustaleniu wysokości tego ekwiwalentu wynikają
z zaniedbań powoda, a w szczególności nierzetelnie prowadzonej przez niego
dokumentacji; 6) art. 102 w związku z art. 98 § 1 k.p.c. polegającego na
konieczności udzielenia odpowiedzi na pytanie czy okolicznością szczególną
w rozumieniu art. 102 k.p.c. uzasadniającą odstąpienie od obciążenia jednej ze
stron obowiązkiem zwrotu kosztów za drugą instancję jest okoliczność, iż stroną, na
której obowiązek by ciążył jest były pracownik (prowadzący działalność
gospodarczą) i w związku z tym założenie a priori, iż jest osobą słabszą finansowo
od pracodawcy (którego działalność bezspornie przynosi straty) oraz okoliczność,
że strona ta już poniosła duże koszty związane z toczącym się procesem (w żaden
sposób niewykazane), a po drugie - oczywistą zasadnością skargi z uwagi na:
1) nierozpoznanie zarzutów apelacji odnoszących się do błędnej oceny dowodów
osobowych z zeznań świadków łączących chwilowy pobyt pozwanego w lokalach
wykorzystywanych przez stronę powodową - wynikający z topografii budynku,
w którym pozwany zamieszkiwał - z wykonywaniem przez niego pracy, co
doprowadziło do naruszenia art. 378 § 1 w związku z art. 328 § 2 w związku z
art. 382 w związku z art. 387 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.; 2) nieważność
postępowania z uwagi na niewłaściwy skład sądu orzekającego w pierwszej
instancji o żądaniu zasądzenia ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy; 3) błędne
oparcie zaskarżonego wyroku w zakresie wysokości ekwiwalentu za urlop
wypoczynkowy na art. 322 k.p.c.; 4) podniesienie kosztów zastępstwa prawnego na
rzecz powoda wzajemnego w sytuacji, gdy rozszerzenie powództwa o to roszczenie
nastąpiło dopiero na etapie ponownego rozpoznawania sprawy przez Sąd
pierwszej instancji (§ 2 ust. 1 i 2 oraz § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przepis art. 3984
§ 2 k.p.c. wymaga, aby wniosek o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania stanowił odrębny element pisma niezależny od
7
przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia (art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Uzasadnienie wniosku natomiast powinno nawiązywać do przesłanek przyjęcia
skargi do rozpoznania określonych w art. 3989
§ 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem
Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli: 1) w sprawie
występuje istotne zagadnienie prawne, 2) istnieje potrzeba wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności
w orzecznictwie sądów, 3) zachodzi nieważność postępowania lub 4) skarga
kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Spełnienie wymagania z art. 3984
§ 2 k.p.c.
powinno zatem przybrać formę wyodrębnionego wywodu prawnego, w którym
skarżący wskaże, jakie występujące w sprawie okoliczności pozwalają na
uwzględnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jednocześnie
uzasadni, dlaczego odpowiadają one ustawowemu katalogowi przesłanek.
Poprzestanie w tym zakresie na sformułowaniu podstaw kasacyjnych i ich
uzasadnieniu jest niewystarczające, bo chociaż przy konstruowaniu obu
wymaganych elementów skargi argumenty mogą być podobne, to Sąd Najwyższy
bada je na różnych etapach postępowania kasacyjnego.
Z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wynika konieczność nie tylko powołania się na
okoliczność, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, ale również
wykazania, że przesłanka ta rzeczywiście zachodzi. Oznacza to, że skarżący musi
wskazać, w czym - w jego ocenie - wyraża się „oczywistość” zasadności skargi oraz
podać argumenty wykazujące, że rzeczywiście skarga jest uzasadniona w sposób
oczywisty. Sam zarzut naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu
(przepisów) nie prowadzi bowiem wprost do oceny, że skarga kasacyjna jest
oczywiście uzasadniona, czyli że jej zarzuty są zasadne „na pierwszy rzut oka”
(prima facie) i w sposób oczywisty prowadzą do uznania zaskarżonego wyroku za
błędny i jego wzruszenia (por. między innymi postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 26 kwietnia 2006 r., II CZ 28/06, niepublikowane i orzeczenia tam powołane).
Jest tak dlatego, że o ile dla uwzględnienia skargi kasacyjnej wystarczy, iż jej
podstawa jest usprawiedliwiona, to dla jej przyjęcia do rozpoznania koniecznej jest
wykazanie kwalifikowanej podstawy naruszenia konkretnych i powołanych
w podstawach kasacyjnych przepisów prawa materialnego lub procesowego
widocznej przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, bez wdawania się w
8
pogłębioną analizę prawną. W tym zakresie skarżący wskazuje na nierozpoznanie
apelacyjnego zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c., poprzez utożsamienie przez Sąd
pierwszej instancji obecności pozwanego w pomieszczeniach strony powodowej - z
uwagi na konieczność wejścia do zajmowanego mieszkania - ze świadczeniem
pracy. Tymczasem zarzut ten został rozpoznany przez Sąd odwoławczy, co prawda
nie wprost, ale poprzez jednoznaczne zaaprobowanie uzasadnienia stanowiska
Sądu pierwszej instancji co do niezbędności obecności pozwanego w pracy
w spornym okresie, przebywania w niej 80% czasu pracy i wykonywania
obowiązków. W płaszczyźnie art. 378 § 1, art. 382 i stosowanego w postępowaniu
odwoławczym poprzez art. 391 § 1 przepisu art. 328 § 2 k.p.c. nie leży natomiast
prawidłowość oceny zawartego w apelacji zarzutu z uwzględnieniem wersji zdarzeń
zaprezentowanych przez stronę zarzut ten podnoszącą. Z kolei odnośnie do
naruszenia przepisów stanowiących podstawę orzeczenia przez Sąd drugiej
instancji o kosztach postępowania skarżący nie wykazuje ich znaczenia dla wyniku
sprawy, w której wniesiona została niniejsza skarga kasacyjna, zaś w zakresie
nieważności postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. i obrazy art. 322 k.p.c.
formułuje jednocześnie zagadnienia prawne, w jego ocenie tak istotne, że
wymagające zaangażowania Sądu Najwyższego, co już samo w sobie przesądza
o niemożności uznania skargi kasacyjnej za oczywiście uzasadnioną z powodu ich
naruszenia.
Zagadnieniem prawnym jest zagadnienie, które wiąże się z określonym
przepisem prawa materialnego lub procesowego lub uregulowaniem prawnym,
których wyjaśnienie ma nie tylko znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej
sprawy, ale także dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Wskazanie
zagadnienia prawnego uzasadniającego wniosek o rozpoznanie skargi kasacyjnej
powinno zatem nastąpić przez określenie przepisów prawa, w związku z którymi
zostało sformułowane, i wskazanie argumentów, które prowadzą do rozbieżnych
ocen. Dopiero bowiem wówczas Sąd Najwyższy ma podstawę do oceny, czy
przedstawione zagadnienie jest rzeczywiście zagadnieniem "prawnym" oraz czy
jest to zagadnienie "istotne" (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja
2001 r., II CZ 35/01, OSNC 2002, nr 1, poz. 11; z dnia 13 sierpnia 2002 r., I PKN
649/01, OSNP 2004, nr 9, poz. 158; z dnia 14 lutego 2003 r., I PK 306/02,
9
Wokanda 2004, nr 7-8, s. 51). Ponadto rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego nie
może się sprowadzać do odpowiedzi na zarzuty skarżącego skierowane pod
adresem zaskarżonego orzeczenia ani też do odpowiedzi na wątpliwości
skarżącego, które można wyjaśnić za pomocą obowiązujących reguł wykładni bądź
w drodze prostego zastosowania przepisów.
Nie zachodzi podnoszona przez skarżącego nieważność postępowania, a
formułowana przez niego na tym tle wątpliwość została rozstrzygnięta przez Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 20 marca 2009 r., I PZP 8/08 (OSNP 2009 nr 17-18,
poz. 219), w której zajęto stanowisko, że w sprawie z zakresu prawa pracy
w pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego i dwóch ławników (art. 47 § 1
pkt 1 lit. a k.p.c.) może rozpoznać kilka roszczeń łącznie dochodzonych przez
powoda w jednym postępowaniu (art. 191 i 193 § 1 k.p.c.), jeżeli wśród nich
znajduje się choćby jedno, którego rozpoznanie powinno nastąpić w takim składzie
(podobnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 lutego 2009 r., II PZP 14/08, LEX nr
2009 nr 17-18, poz. 218). Niewątpliwie zasada ta dotyczy również rozpoznania kilku
roszczeń dochodzonych łącznie przez pozwanego będącego jednocześnie
powodem wzajemnym, czego skarżący nie kwestionuje, natomiast formułowane
przez niego wątpliwości odnoszące się do „nieprecyzyjności tezy” pierwszej
z powołanych uchwał w aspekcie wykładni językowej art. 47 § 2 pkt 1 lit. a k.p.c.
zostały jednoznacznie rozstrzygnięte w jej motywach.
Również pozostałe stawiane przez skarżącego pytania nie stanowią
zagadnień prawnych o istotnym znaczeniu dla rozwoju prawa, bądź też znalazły już
rozwiązanie w judykaturze Sądu Najwyższego. Nie budzi żadnych wątpliwości, że
każdy pracownik, w tym pełniący funkcję jedynego członka organu zarządzającego
pracodawcy, może dochodzić ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop
wypoczynkowy, chociażby nie kwestionował wydanego mu po rozwiązaniu
stosunku pracy świadectwa pracy stwierdzającego wykorzystanie tego urlopu
w naturze. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się bowiem jednolicie, że
świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym, nie zawiera elementów
ocennych, a jedynie fakty wskazane w art. 97 k.p., samo przez się nie tworzy praw
podmiotowych ani ich nie pozbawia, nie ma więc cech wyłączności w zakresie
dowodowym w postępowaniu o realizację tych praw, dowód przeciwko
10
stwierdzeniom czy brakowi stwierdzeń w świadectwie pracy, jako dokumencie,
w ramach postępowania o konkretne roszczenie może być przeprowadzony
w każdym czasie, także po upływie terminów z art. 97 § 21
k.p. W konsekwencji
świadectwo pracy nie jest dokumentem prawotwórczym i mającym znaczenie
prejudycjalne dla ustalania ewentualnych przyszłych uprawnień (por. np. wyroki
z dnia 2 czerwca 2006 r., I PK 250/05, OSNP 2007 nr 11-12, poz. 156 oraz z dnia
16 lipca 2009 r., II PK 1/09, OSNP 2011 nr 5-6, poz. 71 i orzeczenia w nich
powołane). Niewątpliwie również w sprawach z zakresu prawa pracy obowiązuje co
do zasady ogólna reguła, że na pracowniku spoczywa ciężar udowodnienia
słuszności twierdzeń w zakresie zgłoszonego żądania (por. np. wyroki z dnia
27 kwietnia 2009 r., I PK 213/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 289 oraz z dnia
2 czerwca 2010 r., II PK 369/09, LEX nr 585784 i orzeczenia w nich przywołane).
Skarżący nie wykazuje, jakie znaczenie dla wyniku sprawy miałaby mieć
wątpliwość co do możliwości zrzeczenia się przez pracownika prawa do
ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, skoro w ogóle kwestia ta nie jest objęta
stanem faktycznym sprawy i nie stanowiła przedmiotu rozważań Sądu drugiej
instancji. Zastosowanie zasady miarkowania na podstawie art. 322 k.p.c. przy
rozstrzyganiu sporów pracowniczych, również w przypadku gdy prowadzenie
dokumentacji pracowniczej (ewidencji czasu pracy) należało do obowiązków
pracownika występującego z roszczeniem, zostało pozytywnie rozstrzygnięte w
orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. np. wyroki z dnia 8 maja 2007 r., II PK
275/06, OSNP 2008 nr 9-10, poz. 132 oraz z dnia 11 grudnia 2007 r., I PK 157/07,
OSNP 2009 nr 3-4, poz. 33 i orzeczenia w nich powołane). Wreszcie w
orzecznictwie tym przyjmuje się zgodnie, że sposób skorzystania przez sąd z
art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego
i to do jego oceny należy stwierdzenie czy wystąpił „szczególnie uzasadniony
wypadek” pozwalający na odstąpienie od ogólnej reguły obciążenia kosztami
procesu strony przegrywającej spór (por. postanowienia z dnia 18 października
2010 r., I PZ 15/10 oraz z dnia 6 września 2011 r., I PZ 24/11, niepublikowane
i orzeczenia w nich przywołane).
Skarżącemu chodzi w istocie o zajęcie przez Sąd Najwyższy stanowiska co
do zarzutów przedstawionych zaskarżonemu wyrokowi w ramach podstaw
11
kasacyjnych, jednakże taka okoliczność nie stanowi ustawowej przesłanki przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Z tych względów Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji na podstawie
art. 3989
§ 2 k.p.c.