Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UK 66/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania P. G.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
o przyznanie emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 stycznia 2016 r.,
skargi kasacyjnej odwołującego się od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 listopada 2014 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od wnioskodawcy P. G. na rzecz organu rentowego
kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. wyrokiem z
dnia 19 grudnia 2013 r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
2
16 września 2013 r. i przyznał ubezpieczonemu P. G. prawo do emerytury od dnia
1 sierpnia 2013 r.
Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że ubezpieczony P. G. wykazał na
dzień 1 stycznia 1999 r. ogólny staż ubezpieczeniowy w wysokości 26 lat, 2
miesięcy i 4 dni. Od dnia 17 października 1975 r. do dnia 31 marca 1987 r.
ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako monter
aparatów i urządzeń hydraulicznych w Zakładach […]. Jego praca polegała na
utrzymaniu i bieżącej naprawie maszyn tkackich w ruchu, pracujących na parze.
Ubezpieczony pracował jako spawacz w […]. Montażem kotłów zajmował się w
okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie „T”. Łączny staż pracy ubezpieczonego w
szczególnych warunkach wynosi 19 lat, 2 miesiące i 5 dni, z tego 11 lat, 5 miesięcy
i 14 dni przypada na okres zatrudnienia w Zakładach […].
W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy bezpodstawnie odmówił
ubezpieczonemu zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu
pracy w Zakładach […] na stanowisku montera aparatów i urządzeń
hydraulicznych. W wykazie A dział XIV poz. 25 załącznika do rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.
Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej jako „rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r.”) jako prace
wykonywane w szczególnych warunkach wymienione są bieżąca konserwacja
agregatów i urządzeń oraz prace budowlano – montażowe i budowlano –
remontowe na wydziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe
wykonywane są prace wymienione w wykazie. Pracą wymienioną w wykazie A
załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. jest praca na stanowisku
tkacza oraz inne prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych.
Wykaz A dział II odwołuje się także do prac przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii
elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń
elektroenergetycznych i cieplnych. Ubezpieczony pracując na stanowisku montera
aparatów i urządzeń hydraulicznych zajmował się naprawą wszystkich pracujących
na parze maszyn, będących w ruchu. Zdarzało się, że pracował przy kanalizacji,
ogrzewaniu, raz w miesiącu prace wykonywane były poza budynkiem. A zatem
zaliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach podlega okres zatrudnienia
3
ubezpieczonego od dnia 17 października 1975 r. do dnia 31 marca 1987 r., kiedy w
Zakładach […] zajmował on stanowisko montera aparatów i urządzeń
hydraulicznych.
Sąd Okręgowy stwierdził ponadto, że do stażu pracy w szczególnych
warunkach powinien być zaliczony okres pracy ubezpieczonego w
Przedsiębiorstwie […]. Mimo, iż w świadectwie pracy wystawionym przez
pracodawcę widnieje stanowisko pomocnika kotlarza – spawacza, to ubezpieczony
faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace spawalnicze,
co wynika z jego zeznań i koresponduje z datą uzyskania przez niego uprawnień
spawalniczych. Tego rodzaju prace wymienione są w wykazie A dział XIV poz. 12
rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. jako prace przy spawaniu i wycinaniu
elektrycznym, gazowym, atomowodorowym. Ten sam rodzaj pracy wykonywanej w
P. został ubezpieczonemu zaliczony do stażu pracy w szczególnych warunkach na
podstawie dokumentacji pracowniczej. W tym stanie rzeczy ubezpieczony
przepracował w szczególnych warunkach ponad 15 lat. Spełnił on także pozostałe
przesłanki określone w art. 184 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ust. 2 i 4 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.) warunkujące prawo do
emerytury w wieku obniżonym, których nie kwestionował organ rentowy.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego
apelacją, zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego, a w szczególności
art. 233 k.p.c. przez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego.
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 13
listopada 2014 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.
Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności stwierdził, że nie podziela ustaleń
Sądu pierwszej instancji, iż ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy w szczególnych warunkach w okresie zatrudnienia w Zakładach […]
oraz że będąc zatrudniony na stanowisku pomocnika kotlarza – spawacza w
Przedsiębiorstwie […]wykonywał stale w pełnym wymiarze pracę spawacza.
Według Sądu Apelacyjnego, z prawidłowo zebranego materiału dowodowego Sąd
pierwszej instancji wyciągnął dowolne wnioski, przekraczając zasadę swobodnej
oceny dowodów. Nie jest możliwe wyłącznie na podstawie zeznań ubezpieczonego
4
podważenie mocy dowodowej świadectwa pracy. Ubezpieczony jako strona
postępowania dąży do rozstrzygnięcia sprawy na swoją korzyć.
Odnosząc się do okresu pracy w Zakładach […] Sąd Apelacyjny zacytował in
extenso zeznania świadków: […] oraz ubezpieczonego stwierdzając, że
zgromadzony materiał dowodowy pozwala na ustalenie, że jedynie część
wykonywanych przez ubezpieczonego prac może być zaliczona do pracy w
szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny uwypuklił, że ubezpieczony pracował w
brygadzie utrzymania ruchu na Wydziale Energetycznym (poprzednio Wydziale
Głównego Energetyka) wykonując prace przy usuwaniu awarii, planowe remonty i
przeglądy. Miejscem pracy brygady był warsztat oraz hala produkcyjna.
Wykonywane prace cechowały się różnorodnością począwszy od wymiany
umywalek poprzez czyszczenie kanalizacji i naprawę maszyn i urządzeń. Wobec
powyższego tylko część wykonywanej przez ubezpieczonego pracy mogła być
zaliczona do pracy ujętej w wykazie A dział XIV poz. 25 załącznika do
rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. To powoduje, że ubezpieczony nie
wykonywał pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy. Z tych względów Sąd Apelacyjny uznał, że ubezpieczony nie spełnia
wszystkich przesłanek z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych bowiem nie wykazał 15 lat pracy w
szczególnych warunkach.
W skardze kasacyjnej ubezpieczony zaskarżył powyższy wyrok w całości,
wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Ubezpieczony zarzucił wyrokowi Sądu drugiej instancji naruszenie przepisów
postępowania, a to:
1. art. 379 pkt 5 k.p.c. w związku z art. 214 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c.
skutkujące nieważnością postępowania przed Sądem drugiej instancji przez
pozbawienie ubezpieczonego możności obrony jego praw wskutek nieodroczenia
terminu rozprawy apelacyjnej, pomimo braku prawidłowego zawiadomienia go o
terminie rozprawy oraz nieprzesłania odpisu apelacji i przesłanie wszelkiej
korespondencji na adres ul. W. 16, podczas gdy zamieszkuje on przy ul. W. 10;
5
2. art. 386 § 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie i uwzględnienie apelacji
organu rentowego, pomimo jej bezzasadności;
3. art. 385 k.p.c. przez jego niezastosowanie, mimo że apelacja organu
rentowego jest w całości bezzasadna;
4. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. oraz art. 316 § 1 k.p.c. w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. a także art. 382 k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c. w
następstwie którego doszło do nieprzestrzegania kompetencji rozpoznawczych i
kontrolnych sądu odwoławczego i pominięcia części materiału dowodowego
zebranego w sprawie, braku wyczerpujących ustaleń oraz pominięcia ustaleń
dokonanych w postępowaniu w pierwszej instancji.
Skarżący zarzucił ponadto naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:
1. art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 1 ust. 1 i § 2 ust. 1 w
związku z działem XIV pkt 12 i 25, działem V pkt 4, działem II i VII wykazu A
załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. przez ich błędną wykładnię
zakładającą, że wykonywanie w ramach prac na oddziałach będących w ruchu prac
związanych z czyszczeniem kanalizacji odbywających się raz w miesiącu
sprzeciwia się zakwalifikowaniu charakteru pracy, jako wykonywanej stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach;
2. art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 1 ust. 1 i § 2 ust. 1 w
związku z działem XIV pkt 12 i 25, działem V pkt 4, działem II i VII wykazu A
załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. przez niewłaściwe
zastosowanie polegające na nieuwzględnieniu zatrudnienia ubezpieczonego w
Zakładach […] w okresie od dnia 1 grudnia 1971 r. do dnia 25 października 1973 r.
oraz od dnia 17 października 1975 r. do dnia 31 marca 1987 r. z uwagi na
wskazanie w świadectwie pracy kilku stanowisk, w sytuacji, gdy wykonywał on w
tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace w szczególnych
warunkach;
3. art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym
obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. z 1967 r. Nr 44,
poz. 220 w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) w związku z
6
art. 184 i art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych w związku z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 listopada
1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44,
poz. 318) przez nieuwzględnienie, że praca ubezpieczonego zarówno przed
rozpoczęciem służby wojskowej, jak i po zwolnieniu z niej, była pracą w
szczególnych warunkach, co winno skutkować zaliczeniem okresu odbywania
służby wojskowej do okresu wymaganego do nabycia prawa do emerytury w
niższym wieku;
W uzasadnieniu podstaw skargi kasacyjnej podniesione zostało, że Sąd
drugiej instancji dokonując zmiany ustaleń faktycznych poczynionych w
postępowaniu pierwszoinstancyjnym pominął część tego materiału, mającego
równorzędne znaczenie dla dokonania ustaleń stanu faktycznego. Oznacza to, że
motywacja zakwestionowanego rozstrzygnięcia dotknięta jest tak istotną wadą, jaką
jest brak weryfikowalności. Skarżący wskazał, że Sąd Najwyższy wielokrotnie
przyjmował, że możliwe jest wykonywanie innych prac, gdy stanowią one integralną
część większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika
do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.
Organ rentowy w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie
oraz zasądzenie na jego rzecz od skarżącego kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnosząc się w pierwszej kolejności do najdalej idącego zarzutu
podniesionego w skardze kasacyjnej w ramach podstawy naruszenia przepisów
postępowania, a to nieważności postępowania, wymienionej w art. 379 pkt 5 k.p.c.,
należy stwierdzić, że zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Stosownie do
treści art. 379 pkt 5 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi, jeżeli strona została
pozbawiona możności obrony swych praw. W myśl utrwalonej linii orzeczniczej
Sądu Najwyższego, powodujące nieważność postępowania pozbawienie strony w
rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. możności obrony swych praw zachodzi wówczas,
gdy strona danego procesu z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony
przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów postępowania,
7
których nie można było wskazać przed wydaniem orzeczenia w danej instancji, nie
mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (por. wyroki
Sądu Najwyższego: z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSPiKA 1975 nr 3,
poz. 66; z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr. 1999 nr 5, poz. 41 -
dodatek; z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 416/98, OSNC 2000 nr 12, poz. 220;
z dnia 10 stycznia 2001 r.; I CKN 999/98, LEX nr 52705; z dnia 10 lipca 2002 r.,
II CKN 822/00, LEX nr 55519; z dnia 13 lutego 2004 r., IV CK 61/04, LEX nr
151638; z dnia 14 lutego 2005 r., I UK 160/04, LEX nr 603750; z dnia 16 lipca
2009 r., II PK 13/09, LEX 533099; z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 84/10, LEX nr
621352; z dnia 27 marca 2012 r., III UK 75/11, LEX nr 1213 oraz postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2014 r., I PK 291/13, LEX nr 1455814). Wbrew
zarzutowi skarżącego, w postępowaniu apelacyjnym w sprawie niniejszej, tak
rozumiane pozbawienie strony możliwości obrony swych praw nie zachodzi. Istotnie
zawiadomienie o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 13 listopada 2014 r.
zostało ekspediowane na adres ul. W. 16, podczas gdy skarżący zamieszkuje przy
ul. W. 10, ale stawił się on na termin rozprawy apelacyjnej i oświadczył, że zgadza
się, aby sąd odwoławczy odstąpił od składania sprawozdania w sprawie, ponieważ
jest mu dobrze znana. Skarżący na rozprawie podtrzymał swoje dotychczasowe
stanowisko oraz został przeprowadzony dowód z jego subsydiarnego przesłuchania
w charakterze strony.
Za chybione uznać należy zarzuty naruszenia przez Sąd drugiej instancji
art. 385 k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c. Zgodnie z pierwszym z wymienionych przepisów,
sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna. Naruszenie
powyższego unormowania może więc polegać na oddaleniu apelacji uznanej za
usprawiedliwioną albo nieoddaleniu apelacji bezzasadnej. Wykazanie zasadności
rozważanego zarzutu wymaga więc wykazania obrazy przepisów prawa
materialnego lub innych przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to doprowadziło
sąd drugiej instancji do wadliwego zastosowania art. 385 k.p.c. (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2000 r., IV CKN 27/00, LEX nr 52439 oraz z
dnia 8 maja 2002 r., II CKN 917/00, niepublikowane, a także wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 12 marca 2002 r., IV CKN 1697/00, LEX nr 54373; z dnia 5
grudnia 2006 r., II CSK 327/06, LEX nr 238947; z dnia 11 grudnia 2009 r., V CSK
8
175/09, LEX nr 688048). Podobnie naruszenie art. 386 § 1 k.p.c. może wchodzić w
rachubę w razie dokonania zmiany zaskarżonego wyroku, mimo uznania apelacji
za bezzasadną. W tej kwestii skarżący próbuje powiązać naruszenie art. 386 § 1
k.p.c. z obrazą art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. oraz art. 316 § 1
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. a także art. 382 k.p.c.
Po pierwsze, naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. nie może być - co do zasady -
skuteczną podstawą skargi kasacyjnej, bowiem zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c.,
podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub
oceny dowodów. Po drugie, nie ma racji skarżący, że doszło do naruszenia art. 233
§ 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. Zarzut skargi kasacyjnej wskazujący na
naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. byłby zasadny tylko wówczas, gdyby w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku (art. 328 § 2 k.p.c.) sąd – dokonując oceny wiarygodności
zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz wyprowadzając stąd
wnioski – pominął wiele dowodów lub nie wyjaśnił z jakich przyczyn odmówił im
wiarygodności lub mocy dowodowej, pomimo że mogły mieć one istotne znaczenie
dla rozstrzygnięcia w tej sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia
2005 r., I PK 134/04, LEX nr 602665 oraz uzasadnienie do wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 8 stycznia 2014 r., II UK 229/13, LEX nr 1418807). Natomiast
Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku odniósł się do całego
materiału dowodowego oraz ustaleń stanowiących podstawę faktyczną i wskazał
przyczyny, dla których wydał orzeczenie reformatoryjne, wykorzystując uprawnienia
przewidziane w art. 233 § 1 k.p.c. W tym celu między innymi w uzasadnieniu
zostały zamieszczone in extenso zeznania świadków z postępowania w pierwszej
instancji oraz szczegółowo opisane dowody z dokumentów, które obrazowały
stanowiska pracy zajmowane przez skarżącego w okresach jego zatrudnienia, a
przede wszystkim w Zakładach […]. Nie zostały pominięte ani dowody osobowe,
ani dowody z dokumentów zebrane w postępowaniu w pierwszej instancji, które
zostały poddane ocenie z wykorzystaniem uprawnień przewidzianych w art. 233 § 1
k.p.c. Sumując powyższe, uzasadnienie zaskarżonego wyroku w pełni poddaje się
kontroli kasacyjnej, a naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
wtedy tylko może mieć istotny wpływ na wynik sprawy, jeśli braki lub inna
wadliwość uzasadnienia zaskarżonego wyroku uniemożliwiają Sądowi
9
Najwyższemu dokonanie kontroli kasacyjnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
2 grudnia 2014 r., I UK 139/14, LEX nr 1621322).
Całkowicie nieuzasadnionym jest zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. Połączenie naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. z art. 391 § 1
k.p.c. oznacza, że skarżący obrazę pierwszego z wymienionych przepisów odnosi
do fazy postępowania apelacyjnego. Tymczasem o naruszeniu przez Sąd drugiej
instancji art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. można mówić wówczas,
gdy sąd ten nie uwzględnił zmian stanu faktycznego lub prawnego zaistniałych w
toku postępowania apelacyjnego. Przepis ten nie może natomiast stanowić
podstawy do wysuwania zarzutów dotyczących zmiany przez sąd odwoławczy
ustaleń poczynionych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym lub subsumcji ustaleń
faktycznych do normy prawnej znajdującej zastosowanie w sprawie (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., II UK 51/11, LEX nr 1227548).
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 382 k.p.c., to zgodnie z tym
przepisem sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w
postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postepowaniu apelacyjnym. A zatem
przepis ten jest naruszony, gdy sąd pomija zebrany materiał i naruszenie to może
mieć wpływ na wynik sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego: z dnia 5 lutego
2015 r., III UK 87/14, LEX nr 1646026; z dnia 4 września 2014 r., II CSK 478/13,
LEX nr 1545029; z dnia 4 kwietnia 2014 r., II CSK 384/13, LEX nr 1483948; z dnia
9 czerwca 2005 r., III CK 674/04, LEX nr 180851 oraz postanowienie z dnia 6
stycznia 1999 r., II CKN 100/98, OSNC 1999 nr 9, poz. 146). Skarżący nie
wskazuje jaki materiał został pominięty, ograniczając się jedynie do ogólnikowego
stwierdzenia, że „Sąd Apelacyjny, dokonując zmiany ustaleń faktycznych
poczynionych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, pominął część materiału
dowodowego mającego równorzędne znaczenie dla dokonania tych ustaleń”.
Twierdzenie to nie koresponduje z treścią uzasadnienia zaskarżonego wyroku
bowiem Sąd drugiej instancji rozważył zebrany materiał dowodowy i wskazał na
czym polega wadliwa ocena tego materiału dokonana przez Sąd pierwszej
instancji. W tym kontekście przykładowo należy odwołać się do oceny zeznań
skarżącego odnośnie charakteru wykonywanej przez niego pracy w
Przedsiębiorstwie […] na stanowisku pomocnika kotlarza – spawacza. Warto w
10
tym miejscu nadmienić, że w wyroku z dnia 25 lipca 2003 r., I PK 330/02 (LEX nr
677884) Sąd Najwyższy stwierdził, że jeżeli sąd drugiej instancji uzna, że wszystkie
okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wyjaśnione, lecz sąd
pierwszej instancji dokonał ustaleń z przekroczeniem wyznaczonych w art. 233 § 1
k.p.c. granic swobodnej oceny dowodów, może bez przeprowadzenia
postepowania dowodowego dokonać ustaleń faktycznych na podstawie materiału
zebranego w pierwszej instancji.
Nie trafne są również zarzuty prawa materialnego podniesione przez
skarżącego w ramach pierwszej podstawy skargi. Zarzucane w skardze naruszenie
art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 1 ust. 1 i § 2 ust. 1 rozporządzenia z
dnia 7 lutego 1983 r. w związku z działem XIV pkt 12 i 25, działem V pkt 4, działem
II i VII wykazu A załącznika do tego rozporządzenia nie koresponduje z ustaleniami
faktycznymi leżącymi u podstaw wydania zaskarżonego wyroku. Sąd drugiej
instancji ustalił, że skarżący, będąc zatrudniony jako monter aparatów i układów
hydraulicznych na Wydziale Energetycznym w Zakładach […], wykonywał
różnorodne prace począwszy od wymiany umywalek poprzez czyszczenie
kanalizacji na zewnątrz oraz naprawę maszyn i urządzeń w warsztacie. Innymi
słowy nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracy wymienionej w wykazie A
dział XIV poz. 25 załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. A zatem
niezakwalifikowaniu pracy skarżącego, jako pracy w szczególnych warunkach, nie
sprzeciwiało się wyłącznie czyszczenie przez niego kanalizacji na zewnątrz
budynku raz w miesiącu, ale wykonywanie innych jeszcze prac nie związanych z
bieżącą konserwacją agregatów i urządzeń na wydziałach będących w ruchu. Nie
były to prace sporadyczne, które mają charakter incydentalny, krótkotrwały,
uboczny w stosunku do czynności polegających na bieżącej konserwacji i naprawie
maszyn tkackich, a które w ocenie skarżącego powinny być zaliczone jako prace
wymienione w wykazie A dział XIV poz. 25 załącznika do rozporządzenia z dnia 7
lutego 1983 r. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 r., II UK
233/11, OSNP 2013 nr 7-8, poz. 86 i powołane tam orzecznictwo). Podkreślenia
wymaga, że skarżący odwołuje się miedzy innymi do prac wymienionych w dziale II
załącznika A do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., podczas gdy
11
zakwalifikowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie
dla jej oceny jako pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 8 lipca 2015 r., II UK 220/14, LEX nr 1771525). Czym innym jest
wykonywanie pracy przy montażu i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych w
energetyce, a czym innym w przemyśle włókienniczym.
Z powyższych względów bezzasadne są pozostałe zarzuty naruszenia
prawa materialnego, które sprowadzają się do niezaliczenia skarżącemu do pracy
w szczególnych warunkach okresu pracy w Zakładach […] od dnia 1 grudnia 1971
r. do dnia 25 października 1973 r. oraz okresu odbywania zasadniczej służby
wojskowej wskutek niezastosowania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967
r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w związku
z art. 184 i art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie od dnia 29
listopada 1967 r. do dnia 31 grudnia 1974 r. zalicza się do okresu pracy w
szczególnych warunkach wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym
wieku emerytalnym zgodnie z art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tylko wówczas, gdy
ubezpieczony bezpośrednio przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej
pracował w szczególnych warunkach lub też nie pracując przed powołaniem do
zasadniczej służby wojskowej w szczególnych warunkach, po zwolnieniu z tej
służby podjął pracę w szczególnych warunkach. Taka sytuacja nie miała miejsca w
rozpoznawanej sprawie. Z ustaleń Sądu Apelacyjnego wynika, że w okresie
zatrudnienia w Zakładach […] skarżący nie wykonywał pracy stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy wymienionej w wykazie A dział XIV poz. 25 załącznika do
rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. (por. uchwałę Sądu Najwyższego w
składzie siedmiu sędziów z dnia 16 października 2013 r., II UZP 6/13, OSNP 2014
nr 3, poz. 42 oraz z dnia 2 lipca 2015 r., III UZP 4/15, OSNP 2015 nr 12, poz. 164).
Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy na podstawie
art. 39814
k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 k.p.c. orzekł jak w
sentencji wyroku.
kc
12