Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: Urszula Kalinowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 lutego 2017 r. w Warszawie

sprawy H. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

o emeryturę

na skutek odwołania H. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z dnia 3 września 2014r., znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

H. K. w dniu 29 września 2014r. złożyła, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W., odwołanie od decyzji z dnia 3 września 2014r., znak: (...), w której odmówiono jej przyznania prawa do wcześniejszej emerytury.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że w okresie od 3 października 1978r. do 12 kwietnia 1981r., od 9 czerwca 1982r. do 6 sierpnia 1984r. oraz od 14 września 1984r. do 3 maja 1987r. pracowała w warunkach szkodliwych jako lakiernik w (...) S.A. Wykonywana przez nią praca, tj. lakierowanie ręczne lub natryskowe, pozwoliła uzyskać świadectwo pracy w warunkach szczególnych. Ponadto odwołująca wskazała, że prace takie wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W związku z tym wniosła o pozytywne rozpatrzenie jej sprawy (odwołanie z dnia 29 września 2014r., k. 2 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 20 października 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy zacytował treść art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.) oraz wskazał na § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Odnosząc się do wniosku ubezpieczonej, podniósł, że ubezpieczona udokumentowała jedynie 8 lat, 8 miesięcy i 29 dni pracy w warunkach szczególnych przypadającej w okresie od 1 kwietnia 1990r. do 31 grudnia 1998r. (z wyłączeniem okresów nieskładkowych). Do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zostały uwzględnione okresy od 3 października 1978r. do 12 kwietnia 1981r., od 9 czerwca 1982r. do 6 sierpnia 1984r. oraz od 14 września 1984r. do 3 maja 1987r., udokumentowane świadectwami wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionymi przez (...) S.A. Ze świadectw tych wynika, że we wskazanych okresach ubezpieczona pracowała na stanowisku szklarz, wymienionym w wykazie A, dziale XIV, poz. 17, pkt 5, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzania Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB i PMB Nr 3, poz. 6). Jednakże w załączniku tym, we wskazanym wykazie, dziale, pozycji i punkcie znajduje się stanowisko „inni pracownicy zatrudnieni w pomieszczeniach lakierni nie zhermetyzowanych, w bezpośrednim sąsiedztwie stanowiska lakierniczego”. Organ rentowy wskazał ponadto, że H. K. była członkiem OFE, złożyła jednak wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym na dochody budżetu państwa. Złożenie takiego wniosku zostało uwzględnione w decyzji z dnia 29 września 2014r. Mając jednak na względzie brak spełnienia jednej z koniecznych przesłanek, organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 3 września 2014r. odmówił przyznania ubezpieczonej prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym i uznał, że odwołanie od w/w decyzji, jako bezzasadne, powinno podlegać oddaleniu (odpowiedź na odwołanie z dnia 20 października 2014r., k. 3 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. K., ur. (...), w okresie od 11 września 1975r. do 2 października 1978r. pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców w miejscowości Z.. W tym czasie uczęszczała również do (...)Szkoły (...) w W., gdzie uczyła się w zawodzie stolarza. Ukończyła ją w dniu 24 czerwca 1978r. (oświadczenie wnioskodawcy, k. 15 tom II a.r., zaświadczenie z Urzędu Gminy w G. z dnia 19 września 2005r. oraz z dnia 6 października 2010r., k. 11 i 13 tom II a.r., świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej, k. 9 tom II a.r., pisemne zeznania świadków, k. 17 – 20 tom II a.r.).

W dniu 4 września 1978r. ubezpieczona złożyła podanie o przyjęcie do pracy na stanowisku stolarza w (...) w W. (podanie z dnia 4 września 1978r., k. 152 akt osobowych). W dniu 3 października 1978r. została zawarta z nią umowa o pracę na czas nieokreślony, w wymiarze pełnego etatu, na stanowisku szklarza w Oddziale Malowania Drzwi (umowa o pracę z dnia 3 października 1978r., k. 127 akt osobowych).

W dniu 19 października 1980r. H. K. urodziła dziecko (odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, k. 25 tom II a.r.). W związku z tym złożyła dwukrotnie podania o udzielenie jej urlopu wychowawczego na wychowywanie dziecka. Z takiego urlopu korzystała od dnia 13 kwietnia 1981r., a wcześniej do dnia 12 kwietnia 1981r. z urlopu macierzyńskiego (podania H. K., k. 148 i 149 akt osobowych, karta obiegowa zmiany, k. 107 akt osobowych).

Po zakończeniu urlopu wychowawczego ubezpieczona złożyła podanie o przyjęcie do pracy, na którym osoba działająca w imieniu pracodawcy dokonała adnotacji proponując przyjęcie ubezpieczonej do pracy na poprzednim stanowisku, „tj. szklenie skrzydeł drzwiowych w Oddz. Malarni Drzwi” (podanie H. K., k. 147 akt osobowych). W dniu 9 czerwca 1982r. została zawarta z ubezpieczoną nowa umowa o pracę na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku szklarza w Oddziale Malarni Drzwi. Jako termin rozpoczęcia pracy wskazano dzień 9 czerwca 1982r. Zakład pracy przyznał ubezpieczonej uposażenie według IV grupy zaszeregowania, tj. w kwocie 14,40 zł (umowa o pracę z dnia 9 czerwca 1982r., k. 125 akt osobowych, karta obiegowa zmiany, k. 98 - 100 akt osobowych).

We wrześniu 1982r. lekarz med. B. W. stwierdził niezdolność ubezpieczonej do pracy w Malarni (karta obiegowa zmiany z informacją lekarza, k. 98 akt osobowych). Ubezpieczona od dnia 16 września 1982r. została więc przeniesiona z Oddziału Malarni Drzwi do Oddziału Okuwalni Okien (pismo z dnia 15 września 1982r., k. 92 akt osobowych, pismo z dnia 21 września 1982r., k. 91 akt osobowych, karta obiegowa zmiany, k. 84 akt osobowych). Następnie od dnia 19 września 1983r. pracodawca przeniósł ubezpieczoną z Oddziału Okuwalni Okien do Oddziału Stolarnia Pomocnicza do zbijania naroży (pismo z dnia 17 września 1983r., k. 83 akt osobowych, pismo z dnia 29 września 1983r., k. 82 akt osobowych).

W dniu 12 marca 1984r. H. K. urodziła kolejne dziecko (odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, k. 21 tom II a.r.). Wobec tego ponownie korzystała z urlopu wychowawczego od dnia 8 sierpnia 1984r. (podanie H. K., k. 146 akt osobowych, karta obiegowa zmiany, k. 144 akt osobowych). W dniu 13 września 1984r. złożyła podanie o przejęcie do pracy po urlopie wychowawczym, na którym Kierownik Oddziału Foliowania Skrzydeł Drzwiowych M. B. dokonał adnotacji „Proszę o przyjęcie do pracy z dn. 14.09.1984r. stanowisko pracy przenośnik szklenia stolarz – szklarz” (podanie z dnia 13 września 1989r., k. 143 akt osobowych). W dniu 20 września 1984r. została zawarta z H. K. kolejna umowa o pracę na czas nieokreślony, w wymiarze pełnego etatu, na stanowisku przenośnik szklenia - stolarz maszynowy w Oddziale Foliowania. Jako termin rozpoczęcia pracy wskazano dzień 14 września 1984r. Zakład pracy przyznał ubezpieczonej uposażenie według V grupy zaszeregowania, tj. w kwocie 53 zł. Lekarz med. B. W. stwierdził zdolność ubezpieczonej do pracy na stanowisku szklarza (umowa o pracę z dnia 20 września 1984r., k. 121 akt osobowych, karta obiegowa zmiany z adnotacją lekarza, k. 102 akt osobowych).

W dniu 17 września 1984 roku Kierownik Oddziału Foliowania Skrzydeł Drzwiowych M. B. złożył wniosek o zmianę ubezpieczonej kategorii osobistego zaszeregowania, który uzasadnił tym, że H. K. jest pracownikiem sumiennym i zdyscyplinowanym. Ponadto, wskazał, że ubezpieczona od pierwszego dnia pracy wykazuje bardzo dobre umiejętności przy wykonywaniu operacji szklenia skrzydeł drzwiowych (wniosek z dnia 17 września 1984r., k. 119 akt osobowych).

Z dniem 4 lutego 1985 roku H. K. została przeniesiona z Oddziału Foliowania na Oddział Okuwalni Okien (pismo pracodawcy, k. 79 akt osobowych, karta obiegowa zmiany, k. 77 akt osobowych, pismo z dnia 12 lutego 1985r., k. 76 akt osobowych). Następnie z dniem 1 września 1986r. nastąpiło przeniesienie ubezpieczonej do Oddziału Stolarki Różnej (karta obiegowa zmiany, k. 65 akt osobowych, pismo z dnia 1 września 1986r., k. 64 akt osobowych, pismo z dnia 3 września 1986r., k. 63 akt osobowych).

W dniu 20 listopada 1986r. H. K. urodziła trzecie dziecko (odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, k. 23 tom II a.r.). W związku z tym w okresie od 7 sierpnia 1985r. korzystała z urlopu wychowawczego ( podanie H. K., k. 146 akt osobowych, podanie H. K. z dnia 29 kwietnia 1987r., k. 142 akt osobowych, karta obiegowa zmiany, k. 105 akt osobowych). Następnie, wobec zamiaru powrotu do pracy, złożyła podanie do pracodawcy (podanie H. K., k. 140 akt osobowych). Pracodawca wyraził zgodę na ponowne zatrudnienie ubezpieczonej i w dniu 5 kwietnia 1990r. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku stolarza ręcznego w Oddziale Okuwalni Okien. Jako termin rozpoczęcia pracy wskazano dzień 2 kwietnia 1990r. Zakład pracy przyznał wówczas ubezpieczonej uposażenie według VI grupy zaszeregowania, tj. w kwocie 1.900 zł (umowa o pracę z dnia 5 kwietnia 1990r., k. 117 akt osobowych, karta obiegowa zmiany, k. 94 akt osobowych).

W dniu 1 kwietnia 1991r. ubezpieczonej zostały powierzone obowiązki stolarza ręcznego w Oddziale Okuwalni Okien ( pismo, k. 46 akt osobowych). Następnie od dnia 1 stycznia 1992r. została skierowana do pracy stolarza ręcznego w Oddziale Montażu i Okuwania Okien ( pismo, k. 45 akt osobowych). Zajmowała się wówczas klejeniem ram okiennych i zaprawianiem wad w elementach okiennych. Przy wykonywaniu w/w czynności stosowała kleje rozpuszczalnikowe i szpachlówki nitrocelulozowe (oświadczenie z dnia 5 listopada 2013r. S. W., k. 6 akt osobowych).

W dniu 8 stycznia 1993r. pomiędzy Zakładem (...) S.A. a H. K. została zawarta piąta umowa umowa o pracę na czas nieokreślony, w wymiarze pełnego etatu, na stanowisku stolarza ręcznego w Oddziale Montażu i Okuwalni Okien. Zakład pracy przyznał ubezpieczonej uposażenie według V grupy zaszeregowania, tj. w kwocie 8.180 zł (umowa o pracę z dnia 8 stycznia 1993r., k. 35 akt osobowych).

Zakład pracy, w którym wykonywała swe obowiązki H. K., mieścił się w dużej hali, w której znajdowały się różne działy jak Malarnia, Okuwalnia czy Stolarnia. Były one oddzielone od siebie niskimi ściankami działowymi.

W Oddziale Malarni Drzwi, gdzie od czasu przyjęcia do pracy do 18 września 1982r. wykonywała swe obowiązki H. K., proces technologiczny rozpoczynał się w chwili, gdy „surowe” drzwi były dostarczane na halę. Następnie były „polewane” lakierem przez polewaczkę z obu stron. W kolejnym etapie procesu, dwóch pracowników, przy użyciu wózków, transportowało drzwi do pieca, który znajdował się również na hali. Tam odbywało się ich suszenie w temperaturze około 80°C. Następne boczne płaszczyzny drzwi, tzw. przylgi, które w procesie mechanicznego lakierowania, nie były malowane, należało pomalować ręcznie. Tym po zakończeniu procesu suszenia, zajmowała się m.in. ubezpieczona. Jej zadaniem było ręczne polakierowanie tzw. przylg. Ponadto ubezpieczona obijała drzwi listwą oraz dokonywała poprawek, m.in. szpachlowała niedociągnięcia nitrofarbą oraz szlifowała je papierem ściernym. H. K. poza wskazanymi czynnościami zajmowała się również szkleniem drzwi, co było jednym z jej podstawowych obowiązków. Do szklenia drzwi używała kitu, który był oparty na utwardzaczach. W dalszej kolejności „obrobione” drzwi trafiały na stanowiska, na których montowano zamki, tym jednak ubezpieczona nie zajmowała się (oświadczenie z dnia 5 listopada 2003r. A. S., k. 7 akt osobowych, zeznania świadka M. K., k. 33 – 34 a.s., zeznania świadka Z. B., k. 34 a.s., zeznania świadka A. M., k. 107 a.s., zeznania świadka J. R., k. 107 – 108 a.s., zeznania świadka W. K., k. 155 – 159 a.s., zeznania świadka I. S., k. 155 – 159 a.s., zeznania świadka S. W., k. 169 – 171 a.s., zeznania świadka K. W., k. 237 – 238 i 243 a.s., zeznania świadka S. G., k. 23 – 239 i 243 a.s., zeznania świadka W. M., k. 239 – 240 i 243 a.s., zeznania H. K., k. 240 – 243 a.s.).

Stanowisko ubezpieczonej w Oddziale Malarni znajdowało się w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk lakierowania skrzydeł drzwiowych farbami chemoutwardzalnymi. Po przeniesieniu z tego Oddziału z uwagi na stan zdrowia, H. K. zajmowała się szkleniem, a także zbijaniem naroży (oświadczenie z dnia 5 listopada 2003r. A. S., k. 7 akt osobowych).

Po przeniesieniu do Oddziału Okuwalni Okien, po powrocie do pracy w 1990r., do obowiązków H. K. należało klejenie ram okiennych oraz szpachlowanie ramiaków. Wówczas ubezpieczona pobierała klej mocznikowy z magazynu, a następnie na stanowisku porcjowała go do puszek (oświadczenie z dnia 5 listopada 2003r. A. S., k. 7 akt osobowych, zeznania świadka M. K., k. 33 – 34 a.s., zeznania świadka Z. B., k. 34 a.s., zeznania świadka A. M., k. 107 a.s., zeznania świadka J. R., k. 107 – 108 a.s., zeznania świadka W. K., k. 155 – 159 a.s., zeznania świadka I. S., k. 155 – 159 a.s., zeznania świadka S. W., k. 169 – 171 a.s., zeznania świadka K. W., k. 237 – 238 i 243 a.s., zeznania świadka S. G., k. 23 – 239 i 243 a.s., zeznania świadka W. M., k. 239 – 240 i 243 a.s., zeznania H. K., k. 240 – 243 a.s.).

Praca ubezpieczonej odbywała się w 8-godzinnym, trzyzmianowym czasie pracy. W zakładzie panowały ciężkie warunki, unosiły się opary z farb oraz rozpuszczalników. Nie było odpowiedniej wentylacji oraz nie stosowano masek ochronnych. Latem temperatura dochodziła nawet do 40°C (zeznania świadka M. K., k. 33 – 34 a.s., zeznania świadka Z. B., k. 34 a.s., zeznania świadka A. M., k. 107 a.s., zeznania świadka J. R., k. 107 – 108 a.s., zeznania świadka W. K., k. 155 – 159 a.s., zeznania świadka I. S., k. 155 – 159 a.s., zeznania świadka S. W., k. 169 – 171 a.s., zeznania świadka K. W., k. 237 – 238 i 243 a.s., zeznania świadka S. G., k. 23 – 239 i 243 a.s., zeznania świadka W. M., k. 239 – 240 i 243 a.s., zeznania H. K., k. 240 – 243 a.s.).

Standardowym zapisem w angażach pracy w Zakładach (...) w W. było stanowisko stolarza, szklarza czy klejarza, natomiast zatrudnieni pracownicy wykonywali różne prace, bywało, że nie odpowiadające zapisowi w angażu ( zeznania odwołującej H. K., e-protokół k. 32-34 a.s., zeznania świadka Z. B., e-protokół k. 32-34 a.s., zeznania świadka A. M., e-protokół k.106-108 a.s., zeznania świadka J. R., e-protokół k.106-108 a.s, zeznania świadka I. S., e-protokół k.155-158 a.s., zeznania świadka W. K., e-protokół k.155-158 a.s., zeznania świadka S. G., e-protokół k. 236-241 a.s., zeznania świadka K. W., e-protokół k. 236-241 a.s., zeznania świadka W. M. e-protokół k. 236-241 a.s. )

W trakcie zatrudnienia H. K. Zakład (...) w W. uległ przekształceniu w spółkę akcyjną - Zakład (...) S.A., a potem (...) S.A. (oświadczenie, k. 93 akt osobowych).

W dniu 24 sierpnia 2009r. nastąpiło rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę łączącej ubezpieczoną ze (...) S.A. (rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem, k. 17 akt osobowych).

W dniu 30 listopada 2009r. ubezpieczona otrzymała świadectwo pracy, z którego wynika, że w okresie od 3 października 1978r. do 30 listopada 2009r. była zatrudniona w (...) S.A. na stanowisku stolarza (świadectwo pracy z dnia 30 listopada 2009r., k. 1 akt osobowych). Natomiast wcześniej, jeszcze w trakcie trwania stosunku pracy, pracodawca wydał ubezpieczonej datowane na dzień 18 listopada 2003r. trzy świadectwa pracy w warunkach szczególnych, z których wynika, że w okresie od dnia 3 października 1978r. do 12 kwietnia 1981r., od dnia 9 czerwca 1982r. do dnia 6 sierpnia 1984r. oraz od dnia 14 września 1984r. do dnia 3 maja 1987r. ubezpieczona zatrudniona była na stanowisku szklarza i stale, i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała lakierowanie ręczne lub natryskowe – nie zhermetyzowane, wymienione w Wykazie A, dziale XIV poz. 17 pkt 5, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB i PMB Nr 3, poz. 6) (świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, k. 8 - 16 akt osobowych, pismo W. M. z dnia 7 listopada 2003r., k. 5 akt osobowych). Dodatkowo w dniu 18 listopada 2003r. pracodawca wystawił H. K. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, które potwierdza, że w okresie od dnia 2 kwietnia 1990r. do dnia 31 grudnia 1998r. ubezpieczona zatrudniona była na stanowisku stolarz-klejarz i stale, i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne, wymienione w Wykazie A, dziale VI poz. 7 pkt 2, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB i PMB Nr 3, poz. 6) (świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, k. 2 - 4 akt osobowych, pismo W. M. z dnia 7 listopada 2003r., k. 5 akt osobowych).

W dniu 12 sierpnia 2014r. H. K. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. wniosek o wcześniejszą emeryturę (wniosek o emeryturę wraz z załącznikami, k. 1-15 tom V a.r.).

Na podstawie dowodów uzyskanych w wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego organ rentowy przyjął, że na dzień 1 stycznia 1999r. H. K. udowodniła: okresy składkowe w wymiarze 15 lat, 10 miesięcy i 17 dni oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 4 lat, 4 miesięcy i 18 dni, tj. staż sumaryczny w wymiarze 20 lat, 3 miesięcy i 5 dni. Okres pracy w warunkach szczególnych został natomiast przyjęty w wymiarze 8 lat, 6 miesięcy i 16 dni i przypadał w okresie od 1 kwietnia 1990r. do 31 grudnia 1998r. (z wyłączeniem okresów nieskładkowych: od 12 grudnia 1991r. do 16 grudnia 1991r., od 3 kwietnia 1992r. do 18 kwietnia 1992r., od 14 lipca 1992r. do 27 lipca 1992r., od 16 marca 1993r. do 27 marca 1993r., od 8 czerwca 1994r. do 25 czerwca 1994r. oraz od 9 lipca 1996r. do 20 lipca 1996r.). Jako okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie uwzględniono natomiast okresu od 3 października 1978r. do 12 kwietnia 1981r., od 9 czerwca 1982r. do 6 sierpnia 1984r. oraz od 14 września 1984r. do 3 maja 1987r., gdyż przedłożone świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie spełniają wymogów formalnych, tj. pracodawca wskazał błędne stanowisko pracy, niezgodne z wykazem, działem, pozycją i punktem zarządzenia resortowego, na które się powołał. Wobec powyższego organ rentowy ustalił, że ubezpieczona nie spełniła warunków wynikających z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015r., poz. 748) w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.), ponieważ na dzień 1 stycznia 1999r. nie udowodniła okresu co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dodatkowo jest członkiem OFE i nie złożyła wniosku o przekazanie środków zgromadzonych w Otwartym Funduszu Emerytalnym na dochody budżetu państwa. Decyzją z dnia 3 września 2014r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. odmówił więc H. K. prawa do wnioskowanego świadczenia ( decyzja ZUS z 3 września 2014r., znak: (...), k. 24 tom V a.r.). H. K. odwołała się od wskazanej decyzji (odwołanie z dnia 29 września 2014r., k. 2 a.s.). Do odwołania dołączyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w Otwartym Funduszu Emerytalnym na dochody budżetu państwa (wniosek H. K., nienumerowana karta tom V a.r. oraz k. 4 a.s.). Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. wydał w dniu 29 września 2014r. decyzję odmawiającą H. K. prawa do emerytury, zmienił jednak uzasadnienie, jakie zawarł w decyzji z dnia 3 września 2014r. w ten sposób, że przyjął, iż jedynym warunkiem, jakiego ubezpieczona nie spełniła, jest brak co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze (decyzja ZUS z dnia 29 września 2014r., znak: (...), k. 26 tom V a.r.).

Wskazany stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych oraz w aktach osobowych H. K.. Zdaniem Sądu dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Wprawdzie ubezpieczona wskazywała w toku procesu, że dokumentacja z akt osobowych nie odzwierciedlała jej faktycznej pracy, Sąd jednak z przyczyn, które zostaną zaprezentowane w dalszej części uzasadnienia, takiego stanowiska nie podzielił uznając, że choć akta osobowe, nie wskazują konkretnych czynności, jakie H. K. realizowała, to jednak dają spójny obraz kolejnych działów, w których ubezpieczona realizowała prace.

Podstawą ustaleń faktycznych w sprawie były również częściowo zeznania odwołującej H. K., a także świadków: A. M., J. R., I. S., W. K., S. W., S. G., K. W., W. M. i M. K..

Zeznania świadków M. K. i Z. B. Sąd ocenił jako wiarygodne. Świadkowie z uwagi na fakt, że w tych latach, co ubezpieczona, pracowali w Malarni, to naocznie oraz stale – każdego dnia, obserwowali prace, jakie H. K. wykonywała. Opisywali je jako różnorodne, od lakierowania, szlifowania po szklenie. Przy tym, świadek M. K., choć nie potrafiła podać konkretnej daty, to pamiętała, że H. K. zakończyła pracę w Malarni z uwagi na stan zdrowia. Z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych, z zeznań świadków A. M. i J. R. oraz w jakimś zakresie z zeznań ubezpieczonej też taka okoliczność wynika. Najbardziej precyzyjna i wiarygodna jest jednak w tym zakresie karta obiegowa zmiany (k. 98 akt osobowych). Znajduje się w tej karcie informacja lekarza B. W., że H. K. jest niezdolna do pracy w Malarni. Z tą informacją w karcie obiegowej zmiany korespondują pisma pracodawcy z dnia 15 września 1982r. oraz z dnia 21 września 1982r. (k. 91 – 92 akt osobowych), w których H. K. zostaje poinformowana o przeniesieniu do Oddziału Okuwalni Okien.

Zeznaniom świadków A. M. i J. R. Sąd dał wiarę w zakresie, w jakim świadkowie opisywali rodzaj prac realizowanych w Malarni, wykonywanie przez H. K. lakierowania przylg oraz fakt przeniesienia ubezpieczonej do innej pracy z uwagi na stan zdrowia. Świadkowie jednak - ze względu na to, że ich miejsce pracy znajdowało się w innym miejscu i widywali ubezpieczoną nie stale, tylko czasami – nie byli w stanie opisać wszystkich prac, jakie ubezpieczona wykonywała. Nie wiedzieli również, gdzie została przeniesiona po tym, gdy stwierdzono przeciwwskazania do pracy w Malarni. Ich zeznania – choć wiarygodne – nie dają więc pełnego obrazu czynności, jakie H. K. realizowała w okresach spornych.

Zeznaniom świadka W. K., który - tak jak ubezpieczona - pracował w Malarni, Sąd w przeważającej części dał wiarę. Świadek, tak jak inni świadkowie, potwierdził, że H. K. zajmowała się malowaniem przylg i szpachlowaniem. W. K., w zgodzie z zeznaniami pozostałych świadków, przedstawił również ogólnie przebieg procesu technologicznego, jaki odbywał się w w/w dziale. Zdaniem Sądu, zeznania świadka – choć wiarygodne – miały jednak charakter ogólny i nieprecyzyjny. Świadek nie wszystkie okoliczności pamiętał, jak choćby nie przypominał sobie pracy ubezpieczonej w Okuwalni Okien, podczas gdy taka praca miała miejsce, choćby wówczas, gdy H. K. z uwagi na stan zdrowia, została tam przeniesiona z Malarni. Ponadto, z zeznań wskazanego świadka wynika, że nie pamięta, by ubezpieczona wykonywała szklenie, podczas, gdy świadkowie Z. B. i M. K. także na taką pracę ubezpieczonej wskazywali. Co więcej, w/w świadkowie, zeznali, że występowała przemienność prac wykonywanych w Malarni przez takich pracowników jak ubezpieczona, co oznacza, że jednego dnia było wykonywane np. szklenie, a innego malowanie. Potwierdzeniem, że w pracy ubezpieczonej występowała również czynność szklenia, której nie można uznać za marginalną, mało znaczącą – jak w zeznaniach prezentowała to ubezpieczona – są dokumenty znajdujące się w aktach osobowych H. K.. Jednym z nich jest podanie ubezpieczonej z 1982 roku o przyjęcie do pracy po urlopie wychowawczym, na którym osoba opiniująca podanie zaproponowała dla ubezpieczonej prace na poprzednim stanowisku, tj. przy szkleniu skrzydeł drzwiowych w Oddziale Malarni Drzwi (k. 147 akt osobowych). Drugi dokument to natomiast wniosek z dnia 17 września 1984 roku o zmianę H. K. kategorii osobistego zaszeregowania, w którego uzasadnieniu M. B. wskazał, że ubezpieczona od pierwszego dnia pracy wykazuje bardzo dobre umiejętności przy wykonywaniu operacji szklenia skrzydeł drzwiowych (k. 119 akt osobowych). Najistotniejsze jest jednak oświadczenie z dnia 5 listopada 2003r. sporządzone przez A. S., Mistrza Oddziału (...), wskazujące, że w okresach od dnia 3 października 1978r. do 12 kwietnia 1981r., od 9 czerwca 1982r. do 6 sierpnia 1984r. oraz od 14 września 1984r. do 3 maja 1987r. ubezpieczona pracowała jako szklarz skrzydeł drzwiowych i z uwagi na fakt, że szklenie skrzydeł drzwiowych znajdowało się w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk malowania skrzydeł drzwiowych farbami chemoutwardzalnymi, była narażona na działanie lotnych oparów tych farb (k. 6 akt osobowych).

W zgodzie ze wskazanym oświadczeniem pozostają zeznania świadków Z. B. czy M. K., natomiast z uwagi na treść tego oświadczenia, zeznania W. K., który nie pamiętał, by ubezpieczona szkliła, nie zostały przez Sąd ocenione jako wiarygodne.

Sąd ocenił jako wiarygodne co do zasady zeznania świadka I. S.. Świadek pracująca w kadrach i tylko od czasu do czasu bywająca na hali, nie mogła widzieć stale pracy, jaką wykonywali poszczególni pracownicy, co zresztą wskazała. Z jej zeznań wyraźnie wynika, że nie może dokładnie określić, co który pracownik robił. W oparciu o to, co zeznała I. S. Sąd nie ustalał więc rodzaju prac ubezpieczonej, co najwyżej okoliczność, że była to praca w Malarni. Zeznania wskazanego świadka są jednak potwierdzeniem tego, że dokumentacja kadrowa nie zawsze odzwierciedlała faktyczny rodzaj pracy. Świadek potwierdziła, że funkcjonowało w zakładzie kilka podstawowych stanowisk, przy czym prace na tych stanowiskach wykonywane, nie musiały odzwierciedlać nazewnictwa, jakie stanowiskom nadano.

Sąd oceniając zeznania I. S. zwrócił uwagę na twierdzenie świadka o tym, że szklenie wykonywali mężczyźni i świadek widywała mężczyzn przy tej czynności. Nie oznacza to jednak, że również kobiety – w tym ubezpieczona – do takich prac nie byli kierowani. Świadek bywając na hali tylko czasem, mogła nie widywać, aby kobiety zajmowały się takimi czynnościami, nie wyklucza to jednak, by tak w rzeczywistości było. Potwierdzeniem tego są wskazane dokumenty z akt osobowych i zeznania innych świadków, bezpośrednio pracujących w Malarni – którzy mając szerszą i bardziej wiarygodną wiedzę o pracy w tym dziale – wskazywali, że i ubezpieczona, i M. K., wykonywały czynności szklenia. Również i ubezpieczona potwierdziła, że czasem - rzadko jej się to zdarzało. Kobiety zatem zajmowały się w zakładzie szkleniem i zeznania świadka I. S. w tym zakresie, nie były podstawą ustaleń faktycznych.

Sąd ocenił jako częściowo wiarygodne zeznania S. W.. Świadek pracujący w Okuwalni Okien potwierdził niekwestionowaną przez ZUS pracę ubezpieczonej przy klejeniu ramiaków od lat 90-tych i w tym zakresie jego zeznania zasługiwały na wiarę. Jednocześnie z zeznań świadka wynika, że pracując w Malarni ubezpieczona zajmowała się tylko malowaniem przylg. Według świadka była to jedyna czynność, jaką H. K. wykonywała i w tej części zeznaniom świadka nie można było dać wiary. Świadek nigdy nie pracował w Malarni Drzwi, jedynie czasem przechodził przez ten dział i to wówczas mógł obserwować pracę ubezpieczonej. Obserwacje te miały jednak charakter jedynie czasowy, doraźny i nie potwierdzają, że H. K. jedynie malowała przylgi. Zresztą sama ubezpieczona podawała, że również szpachlowała, czy szlifowała, a więc nawet z tego powodu to, co S. W. we wskazanej części zeznał, nie mogło stanowić podstawy ustaleń faktycznych.

Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania świadka S. G.. Świadek opisując proces technologiczny w Malarni Drzwi oraz wskazując na pracę ubezpieczonej przy malowaniu przylg oraz przy klejeniu ram okiennych, podawał to, co inni świadkowie i ubezpieczona. Jedyną okolicznością, co do której Sąd nie dał wiary zeznaniom tego świadka była ta, która dotyczyła szklenia. S. G. podawał, że robili to tylko mężczyźni i w tej części jego zeznania – z tych samych powodów, jakie zostały wskazane przy dokonywaniu oceny zeznań I. S. – zostały ocenione jako nie zasługujące na wiarę.

Zeznania świadka W. M. zostały ocenione jako wiarygodne z uwagi na ich zgodność z zeznaniami innych świadków. Zwrócić należy jednak uwagę, że świadek, który był specjalistą ds. bhp i obserwował pracowników przy wykonywaniu prac, choćby z uwagi na wielkość zakładu i liczbę zatrudnionych, nie mógł stale widzieć tego, czym zajmowała się H. K.. Wobec tego, zdaniem Sądu, to co świadek opisał odnośnie czynności realizowanych przez ubezpieczoną, choć wiarygodne, nie odzwierciedlało wszystkich prac, jakie H. K. realizowała.

Zeznaniom świadka K. W. Sąd dał wiarę w przeważającej części. Ta część zeznań wskazanego świadka, która została oceniona jako niewiarygodna dotyczyła tego, że do szklenia byli zatrudnieni pracownicy, którzy tylko tym się zajmowali oraz tego, że H. K. bardzo rzadko była kierowana do takich prac. Zdaniem Sądu, zeznania innych świadków, a w szczególności M. K. czy Z. B. oraz dokumenty z akt osobowych, wskazują, że szklenie nie było pracą wykonywaną przez ubezpieczoną tylko, jak kogoś nie było. Ubezpieczona takie prace wykonywała, bo to był jeden z elementów jej pracy, który wykonywała naprzemiennie z innymi czynnościami. Ponadto, w/w dowody, a szczególnie oświadczenie A. S. i zeznania wymienionych świadków nie potwierdzają tezy K. W., że ubezpieczona bardzo rzadko była kierowana do szklenia. Jeśli chodzi zaś o twierdzenia świadka, że do szklenia byli zatrudnieni pracownicy, którzy tylko tym się zajmowali, to wskazać należy, że z protokołu rozprawy w sprawie VIIU 402/11, w którym odnotowano zeznania S. P. – brygadzisty, a potem mistrza w Malarni – wynika, że K. W. pracował na polewarce, w transporcie, na szkleniu, na wykończeniu. Ponadto – jak wskazywał S. P. – było tak, że pracownik musiał pracować tam, gdzie była potrzeba. Transport i inne czynności odbywały się w jednej hali i pracownicy nawzajem się zastępowali stosowanie do potrzeb zakładu (k. 40 akt sprawy o sygn. VIIU 401/11).

Zeznania ubezpieczonej Sąd ocenił jako wiarygodne w części. Czynności, jakie wskazywała ubezpieczona, realizowane w Oddziale Malarni Drzwi, co do zasady pokrywały się z tym, co opisywali świadkowie. H. K. potwierdziła również, że czasem szkliła, ale zdarzało się to rzadko. W tej części, z tych samych powodów, co w przypadku K. W., Sąd jej zeznaniom nie dał wiary. Niewiarygodne były również zeznania ubezpieczonej, z których wynika, że raz w czasie pracy na Malarni była przeniesiona na Okuwalnię Okien, a potem znowu powróciła na Malarnię. Zdaniem Sądu, to co ubezpieczona w tej części wskazywała, było sprzeczne z dokumentami. Wprawdzie – jak podawali świadkowie – dokumenty nie zawsze odzwierciedlały rzeczywiste czynności i miejsce pracy, jednak nie ma podstaw, by przyjąć, że dotyczyło to również treści dokumentów sporządzonych przez pracodawcę po tym, gdy H. K. została przez lekarza uznana za niezdolną do pracy w Malarni. Wówczas została przeniesiona (od 19 września 1982r.) do innego Oddziału, do innych prac. Świadkowie M. K., A. M. czy J. R. również to potwierdzili, przy czym nie byli w stanie wskazać, czym się zajmowała. Jak wynika z dokumentów z akt osobowych oraz z treści wniosku z dnia 17 września 1984r. H. K. zajmowała się zbijaniem naroży, a także szkleniem skrzydeł drzwiowych. W tej więc części, jej zeznania nie pokrywały się ze zgromadzonym materiałem dowodowym.

W pozostałym zakresie, poza omówionym, Sąd zeznaniom H. K. dał wiarę. Były one spójne z zeznaniami świadków, stąd nie było podstaw do ich kwestionowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie H. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) w W. z dnia 3 września 2014r., znak: (...), jako niezasadne nie zasługiwało na uwzględnienie.

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440; ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn, oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Przy określaniu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie ma żadnej swobody. Prace te ściśle i jasno określone są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Na wykazach prac zawartych we wskazanym rozporządzeniu, nie kończą się jednak ograniczenia dotyczące uprawnień z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik musi ją wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Dodatkowo, zgodnie z powołanym rozporządzeniem, aby kobieta mogła nabyć prawo do emerytury powinna:

1.  posiadać 20-letni okres zatrudnienia, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia),

2.  wykonywać pracę wymienioną w wykazie A (Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego), będącym załącznikiem do rozporządzenia, oraz

3.  osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 55 lat (§ 4 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia) oraz być zatrudnioną przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach bądź w szczególnym charakterze (§ 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia).

W myśl stanowiska wyrażonego w orzecznictwie, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, warunki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do tego świadczenia, sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania ( wyrok SN z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05). Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok SN z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Jednocześnie wskazać należy, że świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym w myśl art. 244 § 1 k.p.c., gdyż pracodawca nie ma charakteru organu władzy publicznej, świadectwo pracy stanowi więc dokument prywatny zgodnie z art. 245 k.p.c. i może być kwestionowane. Dodatkowo należy podkreślić, że w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym, dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być więc udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego.

W rozpatrywanej sprawie kwestią sporną było to, czy H. K. posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie innych przesłanek ostatecznie nie było zaś przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budziło żadnych wątpliwości, gdyż ubezpieczona ma wymagany okres zatrudnienia w wymiarze 20 lat, w dniu 10 września 2014r. (już po wydaniu decyzji z dnia 3 września 2014r.) ukończyła 55 lat i złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa.

Analizując, czy ubezpieczona posiada wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych Sąd miał na względzie, że H. K. uzyskała od pracodawcy (...) S.A. cztery świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych odnoszące się do czterech różnych okresów. Jedno z tych świadectw organ rentowy zaaprobował uznając, iż okres pracy od 2 kwietnia 1990r. do 31 grudnia 1998r. może był kwalifikowany jako okres, w którym ubezpieczona realizowała pracę w szczególnych warunkach. W tym więc zakresie spór między stronami nie istniał, Sąd jednak – mimo braku sporu – uznał, że organ rentowy bezpodstawnie wyłączył ze wskazanego okresu, okresy nieskładkowe, kiedy H. K. była niezdolna do pracy, przypadające: od 12 grudnia 1991r. do 16 grudnia 1991r., od 3 kwietnia 1992r. do 18 kwietnia 1992r., od 14 lipca 1992r. do 27 lipca 1992r., od 16 marca 1993r. do 27 marca 1993r., od 8 czerwca 1994r. do 25 czerwca 1994r. oraz od 9 lipca 1996r. do 20 lipca 1996r. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, iż do czasu wejścia w życie przepisu art. 31 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. do dnia 1 lipca 2004 roku, do okresu pracy w szczególnym charakterze, wliczało się okresy niezdolności do pracy z powodu choroby lub macierzyństwa. Dopiero od czasu wejścia w życie tego przepisu nie można zaliczać tych okresów do okresu pracy w warunkach szczególnych. Tymczasem okresy nieskładkowe ubezpieczonej, nieuwzględnione przez Zakład, przypadają w latach 1991 – 1996 roku, w związku z czym nie powinno budzić wątpliwości, że powinny zostać zaliczone do okresu pracy w warunkach szczególnych. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 7 października 2014 roku (I UK 51/14), z dnia 7 lutego 2006r. (I UK 154/05), z dnia 17 września 2007r. (III UK 51/07, OSNP 2008 nr 21-21, poz. 328), z dnia 30 stycznia 2008r. ( I UK 204/07, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 106), z dnia 16 lipca 2009r. (II UK 388/08) oraz w uchwale z 27 listopada 2003r. (III UZP 10/03, OSNP 2004 nr 5, poz. 87), w której wskazał, że do okresu pracy w szczególnych warunkach, o jakich mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), wlicza się okresy pobierania zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) ( OSNP 2004/5/87, Prok.i Pr.-wkł. 2004/4/43, Biul.SN 2003/11/17).

Wobec powyższego ten okres pracy w warunkach szczególnych, który Zakład uwzględnił, powinien był dłuższy. Wraz z okresami nieskładkowymi stanowi on 8 lat, 8 miesięcy i 29 dni.

Wedle ubezpieczonej – zgodnie ze świadectwami wykonywania pracy w warunkach szczególnych – powinny być uwzględnione również okresy pracy w (...) S.A. od dnia 3 października 1978r. do 12 kwietnia 1981r., od 9 czerwca 1982r. do 6 sierpnia 1984r. oraz od 14 września 1984r. do 3 maja 1987r. Sąd analizując, czy istotnie praca we wskazanych okresach była pracą w warunkach szczególnych, miał na względzie, że ugruntowany jest pogląd, że tylko praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze na stanowiskach wymienionych w wykazie – załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, uzasadnia skorzystanie z uprawnienia do wcześniejszej emerytury. Co przy tym istotne, o pracy w szczególnych warunkach, dającej uprawnienie do wcześniejszej emerytury, można mówić jedynie wówczas, gdy jest to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy, wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (wyroki SN: z dnia 14 września 2007r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75; z dnia 24 marca 2009r., I PK 194/08, LEX nr 528152; z dnia 6 czerwca 2011r., IUK 393/10, LEX nr 950426).

Zaakcentowania wymaga również i to, że prawo do wcześniejszej emerytury stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na uprawdopodobnieniu wykonywania pracy w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze. Taka praca musi zostać udowodniona. Istotnym dowodem są dokumenty, a same zeznania świadków, jeśli nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 września 2012r., III AUa, Lex nr 1223476 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22 maja 2013r., III AUa 952/12, LEX nr 1327500). W tym miejscu odwołać należy się do przepisu § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, który ma znaczenie wyłącznie instrukcyjne w tym sensie, że wskazuje na potrzebę zwrócenia uwagi na wiarygodność dowodów, wśród których w pierwszej kolejności uwzględnieniu powinna podlegać dokumentacja. Dopiero w razie braku takiej możliwości należy skorzystać z dowodu z przesłuchania świadków. Innymi słowy, choć w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów, nie obowiązują ograniczenia dowodowe, to w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego przewidziana została pewna hierarchia dowodów, którą sąd winien kierować się przy rozpoznawaniu sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. W pierwszej kolejności, przy ustalaniu okresów zatrudnienia, winny być uwzględniane dokumenty z przebiegu zatrudnienia - świadectwa pracy wystawione przez pracodawcę, umowy o pracę, angaże, legitymacje ubezpieczeniowe i inne dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia. Dopiero gdy dokumentacja pracownicza jest niepełna lub zawiera pewne rozbieżności, dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami świadków, ale jako dowodem uzupełniającym, potwierdzającym przebieg zatrudnienia. Nie jest natomiast dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne ( wyrok SA w Krakowie z dnia 3 kwietnia 2013r., III AUa 1284/12, LEX: LEX nr 1298930).

W rozpatrywanej sprawie ubezpieczona, opierając się na świadectwach wykonywania pracy w warunkach szczególnych, wskazywała, że w spornych okresach wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu prace wymienione pod poz. 17 w Dziale XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r., gdzie wymieniono „lakierowanie ręczne lub natryskowe – nie zhermetyzowane”. Sąd z takim stanowiskiem nie zgodził się. Po pierwsze, w Oddziale Malarni Drzwi H. K. pracowała do daty, kiedy z uwagi na problemy zdrowotne i zastrzeżenia lekarza, przeniesiono ją do Okuwalni Okien, a potem do zbijania naroży w Stolarni Pomocniczej, do Oddziału Foliowania i znowu do Okuwalni Okien. Wprawdzie niektórzy z zeznających świadków wskazywali na niezgodność dokumentów kadrowych ze stanem rzeczywistym, Sąd jednak przyjął, że w przypadku, kiedy ubezpieczona utraciła zdolność do pracy w Malarni, pracodawca nie miał powodów i podstaw, by tworzyć fikcyjne dokumenty, stwarzające jedynie pozór zmiany miejsca pracy. Skoro ubezpieczona nie mogła pracować w Malarni Drzwi, to pracodawca miał poważne podstawy – nie wiążące się jedynie z wysokością stawki wynagrodzenia – aby dokonać przeniesienia H. K. do innej pracy. Zdaniem Sądu – choć ubezpieczona twierdziła inaczej – do 2 kwietnia 1990r. po przeniesieniu, nie pracowała już w Oddziale Malarni Drzwi. Zajmowała się szkleniem w Oddziale Foliowania, na co wskazuje oświadczenie A. S. (k. 6 akt osobowych), wniosek o zmianę kategorii zaszeregowania (k. 119 akt osobowych) oraz umowa o pracę z dnia 20 września 1984r. Ponadto, wykonywała w Okuwalni Okien zbijanie naroży.

Wobec powyższego, w okresie po przeniesieniu z Malarni Drzwi do innych Oddziałów, ubezpieczona nie realizowała lakierowania ręcznego lub natryskowego – nie zhermetyzowanego, które uznaje się za pracę w warunkach szczególnych ani innych prac, które mogą być pracami w warunkach szczególnych. Taką pracą nie jest z całą pewnością zbijanie naroży ani szklenie. Jeśli chodzi o te drugie czynności, to wskazać należy, że praca szklarza nie jest wymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. W wykazie A – załączniku do rozporządzenia, w Dziale XIII pod poz. 13 wymienione są jedynie prace przy krojeniu szkła w zespołach formujących szkło. Proces ten jest jednak jednym z etapów produkcji szkła, w ramach której wyróżnia się następujące sekwencje:

- przygotowanie zestawu szklarskiego - odważanie według receptury odpowiednio dobranych i przygotowanych surowców, transport do mieszarki, mieszanie, zasyp do wanny;

- topienie zestawu szklarskiego, klarowanie oraz studzenie wytopionej masy do temperatury wyrobowej;

- formowanie szkła przez odlewanie, ciągnienie, walcowanie, wyciąganie, tłoczenie itp.

Krojenie szkła na etapie jego formowania nie ma więc nic wspólnego z pracą szklarza, tj. pracą jaką wykonywała ubezpieczona. O formowaniu szkła możemy mówić przede wszystkim w hutach szkła, ale także w produkcji różnych produktów ze szkła jak np. żarówek itp. Innymi zaś słowy, zespoły formujące szkło to nie są zespoły szklarzy docinających szyby do okien i je mocujących, jak to było w przypadku H. K..

Podsumowując, od daty przeniesienia z Malarni Drzwi (od 19 września 1982r.) aż do 3 maja 1987r. H. K., z przyczyn wskazanych, nie wykonywała prac, które mogą być kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych. Nawet, gdyby uznać jednak, że takie przeniesienie faktycznie nie miało miejsca i H. K. przez cały okres od daty zatrudnienia do 3 maja 1987r. (z przerwami związanymi z korzystaniem z urlopów wychowawczych) pracowała w Malarni Drzwi, to jej praca w całym tym okresie i tak nie może kwalifikowana, tak jak zrobił to pracodawca w świadectwach wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Sąd analizując zeznania świadków i dokumenty ustalił, że H. K. w Oddziale Malarni Drzwi realizowała różne prace, co wiązało się z aktualnymi potrzebami. Ani ona, ani inni pracownicy tego Oddziału nie byli ściśle przyporządkowani do określonych prac. Potwierdzili to zeznający w sprawie świadkowie M. K. czy Z. B., a także zeznający w sprawie K. W. (sygn. VIIU 402/11) S. P. – brygadzista, a potem mistrz w Oddziale Malarni Drzwi.

W związku z powyższym H. K. przez część swego czasu pracy, tak jak twierdziła, zajmowała się malowaniem (lakierowaniem) ręcznym przylg, a ponadto wykonywała również inne czynności w procesie produkcji drzwi – szpachlowała, szlifowała papierem ręcznym, przybijała listwy oraz zajmowała się szkleniem. Jak wyjaśniała m.in. M. K., czynności te były wykonywane naprzemiennie w zależności od potrzeb i trudno określić dokładnie ile czasu zajmowały. Ubezpieczona zatem, w pełnym wymiarze czasu pracy realizowała w części czynności mogące podlegać kwalifikowaniu jako wykonywane w warunkach szczególnych (lakierowanie ręczne przylg), w części zaś prace, które nie są pracami w warunkach szczególnych (szpachlowanie, szlifowanie, przybijanie listew czy szklenie). Jak zostało już wyjaśnione praca szklarza, która – jak wynika z cytowanych wcześniej dokumentów i zeznań niektórych świadków – była przez ubezpieczoną realizowana, nie może być zaliczona do żadnego z Działów ani pozycji z Wykazu A.

Ustalając pracę ubezpieczonej przy szkleniu Sąd miał na względzie te dowody, które były wskazane i analizowane, a wśród nich ważny dokument – bo poprzedzający wystawienie świadectw pracy w warunkach szczególnych, a więc stworzony niejako na te potrzeby - w postaci oświadczenia A. S. z dnia 5 listopada 2003r. Wynika z niego, że w okresach od dnia 3 października 1978r. do 12 kwietnia 1981r., od 9 czerwca 1982r. do 6 sierpnia 1984r. oraz od 14 września 1984r. do 3 maja 1987r. H. K. pracowała jako szklarz skrzydeł drzwiowych (k. 6 akt osobowych). Bezspornie szklenie było więc jednym z ważnych, jeśli nie podstawowych zadań ubezpieczonej, wykonywanym naprzemiennie – jak wynika z zeznań świadków – z czynnościami ręcznego lakierowania przylg, szlifowania czy uzupełnienia braków. Nie jest to jednak praca w warunkach szczególnych i z tego względu pracy ubezpieczonej wykonywanej w w/w okresach, choć częściowo realizowanej jako praca w warunkach szczególnych (lakierowanie), nie można uznać za taką.

Pracodawca wystawiając ubezpieczonej świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych w trzech spornych okresach odwołał się do Zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia1983r., gdzie wśród wykonujących prace w warunkach szczególnych, polegających na lakierowaniu ręcznym lub natryskowym – nie zhermetyzowanym, wymieni zostali inni pracownicy zatrudnieni w pomieszczaniach lakierni nie zhermetyzowanych – w bezpośrednim sąsiedztwie stanowiska lakierniczego. W orzecznictwie przyjmuje się jednak, że wykonywanie pewnych czynności w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk, na których wykonywane są prace zaliczane do prac w warunkach szczególnych, nie uprawnia do zaliczenia okresu pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 20 marca 2013r., III AUa 1278/12, Lex nr 1294846). Nawet wykonywanie przez ubezpieczonego pracy na stanowisku szklarza w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk zaliczonych do prac w szczególnych warunkach nie oznacza zatem automatycznego zakwalifikowania spornego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 kwietnia 2013r., III AUa 1400/12, Lex nr 1321961).

Zamieszczenie w wykazie branżowym stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego, także pozycji: „pracownicy zatrudnieni w bezpośrednim sąsiedztwie stanowiska lakierniczego” (Dział XIV, poz. 17, pkt 5), nie oznacza, że czynności tych pracowników mogą być uznane za „prace przy lakierowaniu ręcznym lub natryskowym - nie zhermetyzowanym” w wyżej wskazanym znaczeniu. Co prawda, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, zarządzenia resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 wspomnianego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w zakresie, w jakim stanowią wyłącznie wykazy stanowisk, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B, będących załącznikiem do rozporządzenia, objęte są odesłaniem określonym w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych” ( wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2006r., II UK 183/05, niepublikowany; także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2004r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392), jednakże stanowisko to należy odczytywać łącznie z poglądem Sądu Najwyższego wskazującym, że „wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS ( wyroki Sądu Najwyższego z 23 października 2005r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306; z dnia 23 listopada 2004r. I UK 15/04, OSNP 2005 nr 11, poz. 161).

Resortowe rozciągnięcie uprawnień na inne od stanowiska lakiernika stanowiska pracy jest zatem niedopuszczalne, gdyż wykracza poza ramy delegacji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. W tej więc sytuacji gdy przepisy resortowe mają jedynie charakter pomocniczy – nienormatywny (tak w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2004r., II UK 79/04, OSNP 2005/14/214), a w przepisach w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. takich innych od lakierniczych stanowisk pracy nie przewidziano, nie mogły być one i tak uznane za wykonywane w warunkach szczególnych (tak z kolei w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306) (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 2013r., III AUa 496/13).

W świetle powyższego stwierdzić należy, że „praca wykonywana przez pracowników zatrudnionych w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk lakierniczych (Dział XIV, poz. 17, pkt 5) nie mieści się w określeniu „lakierowanie ręczne lub natryskowe – nie zhermetyzowane”, nie jest więc pracą wymienioną w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia z 1983r. Wykonywanie takiej pracy mimo zakwalifikowania przez zakład pracy nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co w konsekwencji oznacza, że określona w ustawie o emeryturach i rentach, instytucja „wcześniejszej emerytury” musi podlegać ścisłej wykładni ( wyrok Sądu Najwyższego z 6 marca 2007r., I UK 287/06). Nie jest więc możliwe stosowanie wykładni rozszerzającej co do kwalifikowania stanowisk pracy w szczególnych warunkach, jak to miało miejsce w zarządzeniu branżowym.

Reasumując, całokształt materiału dowodowego, w tym opinie biegłych sądowych z zakresu bhp, które jednak miały jedynie charakter pomocniczy – posiłkowy, nie potwierdza, aby wnioskodawczyni w trakcie zatrudnienia od 3 października 1978r. do 12 kwietnia 1981r., od 9 czerwca 1982r. do 6 sierpnia 1984r. oraz od 14 września 1984r. do 3 maja 1987r. w (...) S.A. wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace wskazane w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Z przyczyn omówionych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie podlegało oddaleniu.

ZARZĄDZENIE

(...)