Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu

sprawy z powództwa E. J., Z. A., K. K., K. L., E. M. (1), I. N., M. J., A. D. (1), K. T., E. M. (2), I. B., R. M., P. R., G. S., D. S., H. N., A. W. (1), E. M. (3), M. N. (1), B. N., A. J., J. B., T. C., A. D. (2), E. D., A. K., M. S. (1), J. W. (1), E. K. (1), M. N. (2), M. P. (1), T. P., A. D. (3), M. P. (2), M. S. (2), B. S., K. Z., I. K., B. C., A. G., E. K. (2), E. L., B. P., T. T., E. W., A. W. (2), J. M., J. W. (2), R. S., T. A., A. B. (1), A. C., D. Z., A. B. (2), B. A., G. B., A. A., A. Z. (1), K. S., L. B., A. Z. (2)

przeciwko Instytutowi Centrum (...) w Ł. o wynagrodzenie za pracę:

I. zasądził od Instytutu Centrum (...) w Ł. tytułem wynagrodzenia za pracę kwoty:

1.na rzecz E. J. 24.910,34 złotych z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

2. na rzecz Z. A. 23.057,75 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

3. na rzecz K. K. 37.784,18 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

4. na rzecz K. L. 26.517,97 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

5. na rzecz E. M. (1) 48.964,05 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

6. na rzecz I. N. 44.320,69 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

7.na rzecz M. J. 44.161,32 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

8. na rzecz A. D. (1) 34.824,80 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

9. na rzecz K. T. 36.993,48 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

10. na rzecz E. M. (2) 44.320,69 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

11. na rzecz I. B. 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

12. na rzecz R. M. 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

13. na rzecz P. R. 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

14. na rzecz G. S. 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

15. na rzecz D. S. 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od miesięcznych kwot wynagrodzenia,

16. na rzecz H. N. 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od następujących kwot miesięcznych wynagrodzenia,

17. na rzecz A. W. (1) 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

18. na rzecz E. M. (3) 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

19. na rzecz M. N. (1) 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

20. na rzecz B. N. 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami kwot miesięcznych wynagrodzenia,

21. na rzecz A. Z. (2) 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

22. na rzecz A. J. 50.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

23. na rzecz J. B. 60.390,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

24. na rzecz T. C. 58.977,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

25. na rzecz A. D. (2) 65.076,01 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

26. na rzecz E. D. 64.758,56 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

27. na rzecz A. K. 55.156,20 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

28. na rzecz M. S. (1) 66.128,66 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

29. na rzecz J. W. (1) 57.842,94 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

30. na rzecz E. K. (1) 61.583,08 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

31. na rzecz M. N. (2) 65.354,73 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

32. na rzecz M. P. (1) 71.076,44 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

33. na rzecz T. P. 61.736,97 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

34. na rzecz A. D. (3) 69.144,01 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

35. na rzecz M. P. (2) 60.894,06 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

36. na rzecz M. S. (2) 61.629,93 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

37. na rzecz B. S. 61.058,40 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

38. na rzecz K. Z. 64.155,30 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

39. na rzecz I. K. 65.560,47 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

40. na rzecz B. C. 64.590,90 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

41. na rzecz A. G. 61.084,42 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

42. na rzecz E. K. (2) 65.768,04 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

43. na rzecz E. L. 61.149,09 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

44. na rzecz B. P. 58.905,37 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

45. na rzecz T. T. 56.967,60 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

46. na rzecz E. W. 67.625,16 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

47. na rzecz A. W. (2) 54.876,54 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

48. na rzecz J. M. 53.260,44 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

49. na rzecz J. W. (2) 69.592,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

50. na rzecz R. S. 61.297,45 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzeń,

51. na rzecz T. A. 59.130,32 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

52. na rzecz A. B. (1) 56.316,40 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od następujących kwot miesięcznych wynagrodzenia,

53. na rzecz A. C. 72.060,33 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

54. na rzecz D. Z. 59.613,38 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

55. na rzecz A. B. (2) 72.223,88 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

56. na rzecz B. A. 57.873,94 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

57. na rzecz G. B. 58.242,80 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

58. na rzecz A. A. 75.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

59. na rzecz A. Z. (1) 75.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot miesięcznych wynagrodzenia,

II. umorzył postępowanie w pozostałym zakresie;

III. zasądził od Instytutu Centrum (...) w Ł. tytułem zwrotu kosztów procesu kwoty:

1.  po 3.600,00 złotych na rzecz: E. J., Z. A., K. K., K. L., E. M. (4), I. N., M. J., A. D. (1), K. T., E. M. (2), I. B., R. M., P. R., G. S., D. S., H. N., A. W. (1), E. M. (3), M. N. (1), B. N., A. J.

2.  po 5.400,00 złotych na rzecz: J. B., T. C., A. D. (2), E. D., A. K., M. S. (1), J. W. (1), E. K. (1), M. N. (2), M. P. (1), T. P., A. D. (3), M. P. (2), M. S. (2), B. S., K. Z., I. K., B. C., A. G., E. K. (2), E. L., B. P., T. T., E. W., A. W. (2), J. M., J. W. (2), R. S., T. A., A. B. (1), A. C., D. Z., A. B. (2), B. A., G. B., A. A., A. Z. (1)

IV. koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa;

V. nadał wyrokowi w punkcie I. (pierwszym) rygor natychmiastowej wykonalności w stosunku do każdego z powodów do kwoty po 4.181,00 złotych.

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Powodowie w okresie spornym byli zatrudnieni w Instytucie Centrum (...) na stanowisku starszego asystenta - lekarza.

(...) Związek Zawodowy Lekarzy Oddział Terenowy przy (...) w Ł. wystąpił w dniu 16 stycznia 2007 roku do Instytutu (...) na podstawie art. 1 i art. 7 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych z żądaniami:

1. wprowadzenia minimalnej miesięcznej płacy zasadniczej dla lekarzy zatrudnionych na podstawie umowy o prace w wysokości:

- dla lekarza stażysty - 1,75 x przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej (wg GUS),

- dla lekarza po stażu, bez specjalizacji (młodszy asystent, rezydent) - 2,0 x przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej,

- dla lekarza z I stopniem specjalizacji - 2,5 x przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej,

- dla lekarza z tytułem specjalisty - 3,0 x przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej.

2. wprowadzenia płatnego urlopu szkoleniowego dla lekarzy, w wymiarze 14 dni w ciągu roku.

Związek Zawodowy wskazał, iż nie spełnienie żądań będzie oznaczało rozpoczęcie sporu zbiorowego związku z pracodawcą zgodnie z art. 7 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, i w tym celu zorganizowanie akcji protestacyjnej i ostatecznie strajku.

Pozwany w odpowiedzi na pismo z dnia 16 stycznia 2007 roku wskazał, iż wprowadził płatny urlop szkoleniowy, w wymiarze 14 dni roboczych, w celu umożliwienia podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników Instytutu (...) od roku 2007, zgodnie z Zarządzeniem Nr (...) z dnia 17 stycznia 2007 roku. Pozwany odmówił wprowadzenia minimalnej płacy dla lekarzy w zaproponowanej wysokości tłumacząc się brakiem środków finansowych.

W 2007 roku rozpoczął się spór zbiorowy pomiędzy pozwanym, a pracownikami. Lekarze zatrudnieni u pozwanej byli niezadowoleni z wysokości wynagrodzenia jakie otrzymywali. Pracownicy pozwanego zorganizowali strajk.

Sytuacja finansowa lekarzy była oceniana przez Komisje strajkową jako tragiczna. Lekarze nie otrzymywali uposażenia adekwatnego do rodzaju świadczonej pracy i wiążącej się z tym odpowiedzialności. Średnie uposażenie miesięczne lekarza w okresie strajku wynosiło 1500/2000 zł.

W dniu 21 sierpnia 2007 roku pozwany wraz z Oddziałem Terenowym (...) Związku Zawodowego Lekarzy przy Instytucie Centrum (...) w Ł. zawarli porozumienie obejmujące lekarzy zatrudnionych w (...) na podstawie umowy o pracę, którzy do dnia 1 września 2007 roku nie nabyli uprawnień emerytalnych, w którym pracodawca zobowiązał się do :

- wzrostu od 1 września 2007 roku płacy zasadniczej lekarzy w wysokości 400 zł miesięcznie dla lekarzy zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, a w pozostałych przypadkach proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy;

- wypłaty dodatku do wynagrodzenia dla rezydentów od 1 września 2007 roku do dnia 31 grudnia 2007 roku w wysokości 300 zł miesięcznie na osobę;

- wynagrodzenie za okres strajku zostanie wypłacone w ratach do końca 2007 roku;

- powołania zespołu, którego zdaniem byłoby wypracowanie nowych warunków pracy i płacy dla lekarzy tak, aby nowe regulacje można było wprowadzić najpóźniej od 1 grudnia 2007 roku.

W porozumieniu wskazano, iż porozumienie nie wyklucza wdrożenia innych rozwiązań ustawowych dotyczących wynagrodzeń. Komitet strajkowy zobowiązał się do zawieszenia z dniem podpisania porozumienia akcji strajkowej oraz uzupełnienia przez lekarzy wpisów procedur z okresu strajku w terminie do 31 sierpnia 2007 roku.

Komitet strajkowy zawiesił akcję strajkową na okres powrotu do rozmów z Dyrektorem pozwanego Instytutu p. O..

Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) w (...) oraz Instytut Centrum (...) w Ł. zawarli porozumienie z dnia 23 sierpnia 2007 roku w którym pracodawca zobowiązał się do :

- wzrostu od 1 września 2007 roku płacy zasadniczej lekarzy -neonatologów w wysokości 500 zł miesięcznie dla lekarzy zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, a w pozostałych przypadkach proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy;

- wynagrodzenie za okres strajku miało zostać wypłacone w ratach do końca 2007 roku;

- powołania zespołu, którego zdaniem byłoby wypracowanie nowych warunków pracy i płacy dla lekarzy tak, aby nowe regulacje można było wprowadzić najpóźniej od 1 grudnia 2007 roku.

Porozumienie nie wykluczało wdrożenia innych rozwiązań ustawowych dotyczących wynagrodzeń.

Pismem z dnia 18 września 2007 roku Oddział (...) przy (...) zwrócił się do Dyrektora Naczelnego (...) z prośba o renegocjacje porozumienia z dnia 21 sierpnia 2007 roku pomiędzy Dyrektorem, a Komitetem Strajkowym. Zmiany miałyby dotyczyć możliwości przyznania podwyżki wynagrodzenia lekarzom, którzy pomimo nabycia do dnia 1 września 2007 roku uprawnień emerytalnych, dotychczas emerytury nie pobierają.

Zespół (...) przy (...) zawarli w dniu 3 stycznia 2008 roku z Dyrektorem Instytutu Centrum (...) w Ł., w którym w punkcie I ustalono, iż w dni powszechne lekarze w Instytucie będą pracować od godziny 8.00 do godziny 15.35, będą mogli pełnić dyżur medyczny nie dłuższy niż 24 godziny, zgodnie z harmonogramem pełnienia dyżuru medycznego. Wynagrodzenie za pracę powyżej 37,55 godzin tygodniowo będzie naliczane zgodnie z art. 151 ¹ kodeksu Pracy tzn. jak za nadgodziny. Natomiast na pracę lekarza powyżej 48 godzin tygodniowo wymagana jest jego indywidualna zgoda. W punkcie II porozumienia uzgodniono, iż od dnia 1 stycznia 2008 roku nastąpi likwidacja premii regulaminowej i nagrody z zysku tzw. „13” w regulaminie wynagradzania. Ustalono harmonogram realizacji postulatów płacowych lekarzy w Instytucie wskazując, iż :

- od dnia 1 stycznia 2008 roku wynagrodzenie zasadnicze:

a) starszego asystenta - lekarza z II stopniem specjalizacji będzie wynosić 4.500 zł

b) asystenta - 4.000 zł

c) młodszego asystenta - 3.000 zł

- od dnia 1 lipca 2008 roku wynagrodzenie zasadnicze:

a) starszego asystenta osiągnie wysokość 6.000 zł

b) asystenta - 5.280 zł

c) młodszego asystenta - 3.960 zł.

Zaplanowano, iż dalszy wzrost wynagrodzenia będzie przebiegał tak, aby od dnia 1 stycznia 2010 roku wynosił trzy średnie krajowe dla lekarza- starszego asystenta ustalony w IV kwartale 2008 roku. W punkcie III porozumienia pracodawca zobowiązał się od dnia 31 stycznia 2008 roku wprowadzić do umów o pracę z każdym lekarzem stawki wynagrodzenia zgodnie z punktem II.

Powyższe porozumienie kończyło spór zbiorowy pracowników Szpitala.

Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) zawarła wraz z Dyrekcją (...) porozumienie z dnia 11 stycznia 2008 roku , w którym ustalono, iż podpisane zostaną nowe umowy o prace na czas nieokreślony na etatach opiewających na 37,55 godzin tygodniowo (poniedziałek - piątek, w godzinach 8:00-15:35). Zgodnie z punktem 2 wynagrodzenie za pracę powyżej 37,55 godzin tygodniowo będzie płacone zgodnie z art. 151 § 1 k.p. tzn. jak za nadgodziny, w oparciu o stawkę godzinową wynikającą z wynagrodzenia podstawowego. Ponadto Związek Zawodowy (...) oświadczył, iż pracownicy Kliniki (...) będą pracować w systemie opt-out na podstawie indywidualnych, pisemnych zgód pracowników (pkt. 3). Zostanie dopuszczone pełnienie dyżuru medycznego nie dłuższego niż 24 godziny, przy czym pracownik zachowa prawo do odpoczynku po dyżurze w godzinach nocnych, zgodnie z ustawą z dnia 24 sierpnia 2007 r, o zmianie ustawy o zakładzie opieki zdrowotnej oraz ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym (pkt. 4). Ustalono, iż od dnia 1 stycznia 2008 roku nastąpi likwidacja premii regulaminowej i nagrody z zysku tzw. „13” w regulaminie wynagradzania. Natomiast naliczona za 2007 roku nagroda z zysku oraz premia regulaminowa ma zostać włączona do wynagrodzenia zasadniczego. Ponadto wynagrodzenie zasadnicze od dnia 1 stycznia 2008 roku będzie wynosić: dla lekarza z II stopniem specjalizacji - 6.000 zł, dla lekarza z I stopniem specjalizacji - 4.500 zł, dla lekarza bez specjalizacji - 3.500 zł (pkt. 5). W punkcie 6 ustalono, iż zachowany zostanie dodatek stażowy. Od 1 lipca 2008 roku wynagrodzenie zasadnicze osiągnie wartość: dla lekarza z II stopniem specjalizacji - 7.500 zł dla lekarza z I stopniem specjalizacji - 5.500 zł dla lekarza bez specjalizacji - 4.000 zł. W IV kwartale 2008 zostanie ustalony dalszy wzrost wynagrodzenia tak, żeby osiągnąć od 01.01.2010 roku cztery średnie krajowe dla lekarza - starszego asystenta (pkt. 7). Zgodnie z punktem 8 pracodawca zobowiązał się do dnia 30 stycznia 2008 roku przedstawić każdemu lekarzowi nową umowę o pracę zgodnie z punktem 5 i punktem 6 porozumienia. Do realizacji powyższych uzgodnień finansowych pracodawca miał przystąpić od dnia 1 stycznia 2008 roku. Do przedstawienia każdemu lekarzowi nowej umowy o pracę zgodnie z punktem 7 porozumienia pracodawca zobowiązał się do dnia 20 lipca 2008 roku, a do realizacja powyższych uzgodnień finansowych przystąpić od dnia 1 lipca 2008 roku. Coroczna rewaloryzacja wynagrodzenia zasadniczego na podstawie danych GUS w miesiącu styczniu. Pracownicy Kliniki (...) wyrazili zgodę na rekompensatę finansową w zamian za udzielenie czasu wolnego za nieudzielenie w odpowiednim czasie okresów odpoczynku określonych w Dyrektywie Rady Unii Europejskiej nr 93/104/WE z dnia 23 listopada 1993 roku oraz w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 roku za okres od maja 2004 do czerwca 2007 roku Strony porozumienia ustaliły, iż rekompensata finansowa będzie wynosić 100% kwoty przedstawionej w propozycjach do ugody przez pracodawcę. Liczba dni wolnych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia miała być negocjowana indywidualnie przez każdego pracownika Kliniki (...) z zastrzeżeniem, że przy zachowaniu warunków płacowych zgodnie z porozumieniem, liczba dni wolnych wynosi maksymalnie 1/3 dni należnych, ale nie więcej niż 100 dni do odbioru w ciągu czterech lat, po uzgodnieniu harmonogramu odbioru z kierownikiem kliniki. Strony w porozumieniu zastrzegły, iż inne rozwiązanie może nastąpić wyłącznie na wniosek pracownika za zgodą pracodawcy. Punkt 11 stanowił, iż porozumienie nie wyczerpuje oczekiwań pracowników i w związku z tym spór zbiorowy zostaje zawieszony, ale nie zakończony.

Pozwany zlikwidował premie regulaminową oraz „trzynastkę”.

Pozwany podniósł wynagrodzenie lekarzy do wysokości 4.500 zł, jednakże nie spełnił założenia podniesienia wynagrodzenia do 6.000 zł.

Podpisując porozumienie z dnia 3 stycznia 2008 roku oraz porozumienie z dnia 11 stycznia 2008 roku Dyrekcja pozwanego Instytutu wiedziała, iż Instytut nie ma środków finansowych na wywiązanie się z zawartych porozumień.

Instytut był wówczas zadłużony, jego koszty funkcjonowania były wyższe niż przychody.

Związek zawodowy nie miał wglądu w pełną dokumentację finansową Instytutu. Związek był informowany przez Dyrektora p. O. oraz p. S., że Instytut jest zadłużony.

Pozwany Szpital zawierając porozumienia informował, iż jest w złej kondycji finansowej, jednak nigdy nie wskazywał na to, aby postanowienia zawieranych porozumień były niemożliwe do zrealizowania.

Fakt złej kondycji finansowej był powszechnie wiadomy, gdyż było to szeroko komentowane w środkach masowego przekazu. Powszechnie wiadome było, iż każdy szpital posiada zadłużenie.

Pozwany podjął decyzję o wzroście wynagrodzeń zasadniczych pracowników Instytutu (...) od dnia 1 lipca 2008 roku w następujący sposób:

- lekarze - 3,5% wzrostu pensji zasadniczej,

- pielęgniarki - 3,5% wzrostu pensji zasadniczej,

- diagności, technicy i inni pracownicy medyczni z wyższym wykształceniem - 3% wzrostu pensji zasadniczej,

- pozostali pracownicy - 2% wzrostu pensji zasadniczej.

Pismem z dnia 14 lipca 2008 roku Dyrektor pozwanego poinformował (...) Związek Zawodowy Lekarzy Oddział Terenowy w Instytucie (...), iż ze względu na brak środków finansowych, spowodowany warunkami kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia nie może zrealizować porozumienia zawartego w dniu 3 stycznia 2008 roku w części dotyczącej podwyższenia wynagrodzenia zasadniczego lekarzy od dnia 1 lipca 2008 roku. Ponadto zaproponował nowe warunki polegając na wzroście wynagrodzenia zasadniczego lekarzy o 3,5 % od 1 lipca 2008 roku. Dyrektor wskazał również, iż pozostałe przepisy porozumienia nie zmieniają się.

W dniu 21 sierpnia 2008 roku Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) oraz Instytut Centrum (...) w Ł. podpisały aneks do porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku, w którym zgodziły się na stopniową realizację pkt. 7 wskazanego porozumienia w wskazanej w aneksie formie. Do porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku postanowiono dopisać pkt. 7 a, który stanowił, iż dla wszystkich lekarzy zatrudnionych w Klinice (...) oraz Klinice Intensywnej Terapii i Wad Wrodzonych Noworodków i Niemowląt wynagrodzenie zasadnicze od 01 lipca 2008 roku wzrośnie o 3,5 %. Od 1 lipca 2008 roku do 20 października 2008 roku zostanie wprowadzona dodatkowa premia zadaniowa za dodatni wynik finansowy w wysokości 10% dla wszystkich lekarzy zatrudnionych w Klinice (...) Intensywnej Terapii i Wad Wrodzonych Noworodków i Niemowląt. Dodatkowa premia zadaniowa za zwiększony dodatni wynik finansowy uważana jest za częściową realizację pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku. Natomiast dalsze rozmowy na temat realizacji pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku nastąpią do 20 październiku 2008 roku, niezwłocznie po otrzymaniu rozliczeń za III kwartał roku z NFZ. W aneksie w punkcie 2 zawarto postanowienie, iż porozumienia nie wyczerpuje oczekiwań pracowników i w związku z tym (...) Komisja Związku Zawodowego (...) pozostaje nadal w sporze zbiorowym z Dyrekcją (...). Pozostałe zapisy porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku nie uległy zmianie. Aneks wszedł w życie w dniu 1 lipca 2008 roku.

W dniu 29 października 2008 roku Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) oraz Instytut Centrum (...) w Ł. podpisały aneks do porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku, w którym ustalono, iż strony zgadzają się na stopniową realizację pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 r oku poprzez dopisanie do porozumienia ppkt. 7 b. Zgodnie z dopisanym podpunktem w okresie od 21 października 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku miała zostać wprowadzona dodatkowa premia zadaniowa za dodatni wynik finansowy w wysokości 10% dla wszystkich lekarzy zatrudnionych w Klinice (...) Intensywnej Terapii i Wad Wrodzonych Noworodków i Niemowląt. Dodatkowa premia zadaniowa za zwiększony dodatni wynik finansowy jest uważana za częściową realizację pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku Ponadto strony ustaliły, że dalsze rozmowy na temat realizacji pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku nastąpią ok. 20 grudnia 2008 roku Pozostałe zapisy porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku nie uległy zmianie. Aneks wszedł w życie z dniem 21 października 2008 roku

W dniu 4 lutego 2009 roku Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) oraz Instytut Centrum (...) w Ł. podpisały aneks do porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku, w którym ustalono, iż strony zgadzają się na stopniową realizację pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 r oku poprzez dopisanie do porozumienia ppkt. 7 c. Od 1 stycznia 2009 roku do 31 lipca 2009 roku miała zostać wprowadzona dodatkowa premia zadaniowa za dodatni wynik finansowy w wysokości 10% dla wszystkich lekarzy zatrudnionych w Klinice (...) Intensywnej Terapii i Wad Wrodzonych Noworodków i Niemowląt. Dodatkowa premia zadaniowa za zwiększony dodatni wynik finansowy jest uważana za częściową realizację pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku Strony ustaliły, że dalsze rozmowy na temat realizacji pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku nastąpią ok. 10 sierpnia 2009 roku Niniejszy aneks nie wyczerpał oczekiwań pracowników i w związku z tym Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) nadal pozostała w sporze zbiorowym z Dyrekcją (...). Pozostałe zapisy porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku nie uległy zmianie. Aneks wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2009 roku.

W dniu 31 lipca 2009 roku Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) oraz Instytut Centrum (...) w Ł. podpisały aneks do porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku, w którym ustalono, iż strony zgadzają się na stopniową realizację pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku poprzez dopisanie do porozumienia ppkt. 7 d. Od 1 sierpnia 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku miała zostać wprowadzona dodatkowa premia zadaniowa za dodatni wynik finansowy w wysokości 10% dla wszystkich lekarzy zatrudnionych w Klinice (...) Intensywnej Terapii i Wad Wrodzonych Noworodków i Niemowląt. Dodatkowa premia zadaniowa za zwiększony dodatni wynik finansowy jest uważana za częściową realizację pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku Strony ustaliły, że dalsze rozmowy na temat realizacji pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku nastąpią ok. 10 stycznia 2010 roku Niniejszy aneks nie wyczerpał oczekiwań pracowników i w związku z tym Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) nadal pozostała w sporze zbiorowym z Dyrekcją (...). Pozostałe zapisy porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku nie uległy zmianie. Aneks wszedł w życie z dniem 1 sierpnia 2009 roku.

W dniu 4 lutego 2010 roku Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) oraz Instytut Centrum (...) w Ł. podpisały aneks do porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku, w którym ustalono, iż strony zgadzają się na stopniową realizację pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 r oku poprzez dopisanie do porozumienia ppkt. 7 e. Od 1 stycznia 2010 roku miał nastąpić wzrost wynagrodzenia zasadniczego o 10% dla wszystkich lekarzy neonatologów zatrudnionych w Klinice (...) Intensywnej Terapii i Wad Wrodzonych Noworodków i Niemowląt. Od 1 stycznia 2010 roku miała ulec likwidacji się dodatkowa premia zadaniowa za dodatni wynik finansowy. Wzrost wynagrodzenia zasadniczego był częściową realizacją pkt. 7 porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku Ponadto strony ustaliły podjęcie prac nad opracowaniem i wprowadzeniem regulaminu wynagradzania, którego zapisy umożliwią realizację pkt. 7 Porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku Niniejszy aneks nie wyczerpał oczekiwań pracowników i w związku z tym Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) nadal pozostała w sporze zbiorowym z Dyrekcją (...). Pozostałe zapisy porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku nie uległy zmianie. Aneks wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2010 roku.

(...) Związek Zawodowy Lekarzy Oddział Terenowy w Instytucie (...) zwrócił się do Dyrektora Instytutu z żądaniem realizacji porozumienia z dnia 3 stycznia 2008 roku, wskazując, iż zgodnie z art. 9 § 1 porozumienie zawarte w wyniku sporu zbiorowego stało się prawem pracy.

Pismem z dnia 28 maja 2014 roku pozwany ponownie poinformował, iż z uwagi na trudną sytuację finansową nie dysponuje środkami na dokonanie podwyższenia uposażeń pracowników zatrudnionych w Instytucie.

W Instytucie co kwartał bądź co pół roku było organizowane spotkanie z związkami zawodowymi, wówczas związek informował pozwanego, iż porozumienie nie jest realizowane.

Dokonując oceny materiału dowodowego Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom świadka M. S. (3) oraz zeznającemu w imieniu pozwanego M. B. w zakresie w jakim twierdzili, iż porozumienie z dnia 21 sierpnia 2007 roku zakończyło rozpoczęty w 2007 roku spór zbiorowy pomiędzy pozwanym, a zatrudnionymi przez niego lekarzami. Twierdzenia te stoją w sprzeczności z zeznaniami pozostałych świadków powołanych w sprawie, jak i również zapisami niniejszego porozumienia. W treści porozumienia z dnia 21 sierpnia 2007 roku istnieje jasny zapis, iż Komitet strajkowy zobowiązał się do zawieszenia z dniem podpisania porozumienia akcji strajkowej”. W związku z powyższym Sąd pominął w części zeznania świadka M. S. (3) w których wskazywała, iż pomiędzy datą zawarcia porozumienia z dnia 21 sierpnia 2007 roku, a styczniem 2008 roku związek zawodowy nie zgłaszał wszczęcia nowego sporu zbiorowego.

Sąd Rejonowy zważył, że postępowanie w niniejszej sprawie dotyczyło zapłaty na rzecz powodów będących pracownikami Instytutu Centrum (...) w Ł., wynagrodzenia wynikającego z porozumienia zawartego w dniu 3 stycznia 2008 roku zawartego przez pozwanego z Zespołem (...) przy (...) oraz porozumienia zawartego w dniu 11 stycznia 2008 roku przez Komisje Zakładową Związku Zawodowego (...).

Kwestie sporów zbiorowych i zawartych w związku z nimi porozumień reguluje ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U.1991.55.236 z dnia 1991.06.26) zwanej dalej „ustawą”.

Ustawa definiuje przedmiot sporu zbiorowego pracowników z pracodawcą wskazując, iż spór zbiorowy może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych (art. 1). Zgodnie z art. 7 ustawy spór zbiorowy istnieje od dnia wystąpienia przez podmiot reprezentujący interesy pracownicze do pracodawcy z żądaniami w sprawach wskazanych w art. 1, jeżeli pracodawca nie uwzględnił wszystkich żądań w terminie określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 3 dni. Następnie pracodawca zgodnie z art. 8 podejmuje niezwłocznie rokowania w celu rozwiązania sporu w drodze porozumienia, zawiadamiając równocześnie o powstaniu sporu właściwego okręgowego inspektora pracy. Rokowania uważa się za zakończone wraz z podpisaniem przez strony porozumienia, a w razie nieosiągnięcia porozumienia - sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron (art. 9). Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego na każdym etapie sporu strony mogą zawrzeć porozumienie zbiorowe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2013 r., III PK 88/12, LEX nr 1474913; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2014 r., I PK 312/13, M.P.Pr. (...)).

Sąd I instancji podniósł, że porozumienia nie zostały wyszczególnione w konstytucyjnym katalogu źródeł prawa, to jednak art. 59 ust. 2 Konstytucji wyraźnie stanowi prawo związków zawodowych oraz pracodawcy i ich organizacji do rokowań w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień (por. Komentarz K. Jaśkowskiego do Kodeksu pracy). Należy zatem stwierdzić, iż Konstytucja dopuszcza zawieranie porozumień i układów zbiorowych w stosunkach pracy i to w celu ich uregulowania, gdyby uznać odmiennie porozumienia i układy zbiorowe nie miały by racji bytu. Niewątpliwie Konstytucja formułuje zamknięty katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego, jednakże nie zamyka go jedynie w art. 87, a uzupełnia go w innych przepisach konstytucyjnych.

Niezależnie więc czy porozumienie będzie zawarte w czasie lub na zakończenie strajku bądź akcji protestacyjnej, należy uznać, iż w odniesienie do okoliczności danego sporu będzie miało ono charakter porozumienia koncyliacyjnego w rozumieniu art. 9 ustawy z 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Porozumienie takie posiada oparcie ustawowe, a więc ma charakter źródła prawa wyrażonego w art. 9 Kodeksu pracy (Dz.U.2016.1666 t.j. z dnia 2016.10.12) ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2014 r., I PK 14/14, LEX nr 1500661; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008 r., I PK 235/07, OSNP 2009 nr 15-146, poz. 190; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2008 r., II PK 261/07, OSNP 2009 nr 15 - 16, poz. 200). Przy czym bez znaczenia jest fakt czy do zawarcia porozumienia doszło w toku bezpośrednich rokowań stron czy z udziałem mediatora (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2014 r., I PK 312/13, M.P.Pr. (...)-541).

Mając na uwadze powyższe należy uznać, iż aby porozumieniu zbiorowemu nadać statusu aktu normatywnego wymagane jest łącznie spełnienie dwóch przesłanek, tj. ustawowego oparcia dla takiego porozumienia oraz uregulowania w nim praw i obowiązków stron stosunku pracy. Natomiast uznanie porozumienia o zakończeniu sporu zbiorowego jako źródeł prawa pracy, oznacza, iż w tej części ma ono charakter roszczeniowy i pracownicy mogą dochodzić od pracodawcy na podstawie zawartych w nim postanowień swoich uprawnień na drodze sądowej przed sądem pracy.

W związku z niezadowoleniem z warunków pracy i płacy lekarzy pracujących u pozwanej, w tym powodów zatrudnionych na stanowisku starszego asystenta - lekarza, reprezentujący ich (...) Związek Zawodowy Lekarzy Oddział Terenowy przy (...) w Ł. wystąpił do Instytutu (...) z pismem z dnia 16 stycznia 2007 roku, zawierającym żądania dotyczące zmiany warunków pracy i płac lekarzy. Na skutek nie uwzględnienia przez pozwanego roszczeń pracowników rozpoczął się spór zbiorowy. Pracownicy w toku sporu zbiorowego rozpoczęli w tym okresie akcje strajkową. W wyniku prowadzonych rokowań strony zawarły porozumienie w dniu 21 sierpnia 2007 roku obejmujące lekarzy zatrudnionych w (...) na podstawie umowy o pracę, którzy do dnia 1 września 2007 roku nie nabyli uprawnień emerytalnych, w których pracodawca zobowiązał do się do wskazanych w nich świadczeń. W § 3 porozumienia strony jako oświadczyły, iż komitet strajkowy zobowiązał się do zawieszenia z dniem podpisania porozumienia akcji strajkowej oraz uzupełnienia przez lekarzy wpisów procedur z okresu strajku w terminie do 31 sierpnia 2007 roku. Porozumienie zostało podpisane przez Dyrektora Instytutu (...) oraz Komitet strajkowy. W związku z postanowieniami porozumienia Komitet strajkowy zawiesił strajk na okres powrotu do rozmów z Dyrektorem pozwanego Instytutu p. O..

Sąd Rejonowy podniósł, nie ma w tym względzie żadnych wątpliwości, iż porozumienie z dnia 21 sierpnia 2007 roku nie kończyło trwającego sporu, zatem twierdzenia strony pozwanej oraz wskazanych przez nią świadków M. S. (3) oraz M. B., w tym zakresie Sąd ocenił jako nielogiczne oraz nieznajdujące odzwierciedlenia w pozostałym zebranym materiale dowodowym, w tym w zeznaniach świadka D. B.. Należy przy tym wskazać, iż orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazane wyżej przez Sąd nie wyklucza zawierania porozumień w toku trwania sporu zbiorowego.

W międzyczasie rokowania z pracodawcą prowadziła również Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) w (...), reprezentująca jedynie lekarzy neonatologów. Wartym uwagi jest fakt, iż ustawa nie określa żadnych wymogów reprezentatywności związku zawodowego będącego stroną sporu zbiorowego. Komentowana ustawa nie wskazuje, że inicjowanie sporu zbiorowego przysługuje organizacji związkowej zrzeszającej np. większość pracowników zatrudnionych w zakładzie, w którym taki spór ma być prowadzony. Zatem dostatecznym będzie, aby związek działał u danego pracodawcy. Skutek może być taki, że pracodawca może pozostawać w sporze zbiorowym z kilkoma organizacjami związkowymi jednocześnie (o ile nie postanowią one o utworzeniu jednej wspólnej reprezentacji – art. 3 ust. 2 ustawy).

W wyniku prowadzonych rokowań pozwany wraz z Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) w (...) zawarł porozumienia z dnia 23 sierpnia 2007 roku, zawierające podobne postanowienia do postanowień porozumienia z dnia 21 sierpnia 2007 roku.

W dniu 3 stycznia 2008 roku (...) przy (...) w Ł. wraz z Instytutem (...) w Ł. zawarli porozumienie, w którym ustalono, iż w dni powszechne lekarze w Instytucie będą pracować od godziny 8.00 do godziny 15.35, lekarze będą mogli pełnić dyżur medyczny nie dłuższy niż 24 godziny, zgodnie z harmonogramem pełnienia dyżuru medycznego. Wynagrodzenie za pracę powyżej 37,55 godzin tygodniowo będzie naliczane zgodnie z art. 151 ¹ kodeksu Pracy tzn. jak za nadgodziny. Natomiast na pracę lekarza powyżej 48 godzin tygodniowo wymagana jest jego indywidualna zgoda. W punkcie II porozumienia uzgodniono, iż od dnia 1 stycznia 2008 roku nastąpi likwidacja premii regulaminowej i nagrody z zysku tzw. „13” w regulaminie wynagradzania. Stronny ustaliły również harmonogram realizacji postulatów płacowych lekarzy w Instytucie ustalając, iż od dnia 1 stycznia 2008 roku wynagrodzenie zasadnicze:

a) starszego asystenta - lekarza z II stopniem specjalizacji będzie wynosić 4.500 zł

b) asystenta - 4.000 zł

c) młodszego asystenta - 3.000 zł

natomiast od dnia 1 lipca 2008 roku wynagrodzenie zasadnicze:

a) starszego asystenta osiągnie wysokość 6.000 zł

b) asystenta - 5.280 zł

c) młodszego asystenta - 3.960 zł.

Strony ustaliły, iż dalszy wzrost wynagrodzenia będzie przebiegał tak, aby od dnia 1 stycznia 2010 roku wynosił trzy średnie krajowe dla lekarza- starszego asystenta ustalony w IV kwartale 2008 roku. W punkcie III porozumienia pracodawca zobowiązał się od dnia 31 stycznia 2008 roku wprowadzić do umów o pracę z każdym lekarzem stawki wynagrodzenia zgodnie z punktem II.

Z kolei Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) w (...) zawarła z pozwanym porozumienie z dnia 11 stycznia 2008 roku w którym ustalono, iż podpisane zostaną nowe umowy o prace na czas nieokreślony na etatach opiewających na 37,55 godzin tygodniowo (poniedziałek - piątek, w godzinach 8:00-15:35). Zgodnie z punktem 2 wynagrodzenie za pracę powyżej 37,55 godzin tygodniowo będzie płacone zgodnie z art. 151 § 1 k.p. tzn. jak za nadgodziny, w oparciu o stawkę godzinową wynikającą z wynagrodzenia podstawowego. Pracownicy Kliniki (...) będą pracować w systemie opt-out na podstawie indywidualnych, pisemnych zgód pracowników (pkt. 3). Zostanie dopuszczone pełnienie dyżuru medycznego nie dłuższego niż 24 godziny, przy czym pracownik zachowa prawo do odpoczynku po dyżurze w godzinach nocnych. Od dnia 1 stycznia 2008 roku nastąpi likwidacja premii regulaminowej i nagrody z zysku tzw. „13” w regulaminie wynagradzania. Naliczona za 2007 roku nagroda z zysku oraz premia regulaminowa ma zostać włączona do wynagrodzenia zasadniczego. Ponadto wynagrodzenie zasadnicze od dnia 1 stycznia 2008 roku będzie wynosić:

- dla lekarza z II stopniem specjalizacji - 6.000 zł,

-dla lekarza z I stopniem specjalizacji - 4.500 zł,

-dla lekarza bez specjalizacji - 3.500 zł.

Zachowany zostanie dodatek stażowy. Od 1 lipca 2008 roku wynagrodzenie zasadnicze osiągnie wartość:

- dla lekarza z II stopniem specjalizacji - 7.500 zł

- dla lekarza z I stopniem specjalizacji - 5.500 zł

-dla lekarza bez specjalizacji - 4.000 zł.

Ponadto strony ustaliły, iż w IV kwartale 2008 zostanie ustalony dalszy wzrost wynagrodzenia tak, żeby osiągnąć od 01.01.2010 roku cztery średnie krajowe dla lekarza - starszego asystenta (pkt. 7). Ponadto pracodawca zobowiązał się do dnia 30 stycznia 2008 roku przedstawić każdemu lekarzowi nową umowę o pracę zgodnie z punktem 5 i punktem 6 porozumienia. Do realizacji powyższych uzgodnień finansowych pracodawca miał przystąpić od dnia 1 stycznia 2008 roku. Do przedstawienia każdemu lekarzowi nowej umowy o pracę zgodnie z punktem 7 porozumienia pracodawca zobowiązał się do dnia 20 lipca 2008 roku, a do realizacja powyższych uzgodnień finansowych przystąpić od dnia 1 lipca 2008 roku. Ponadto miała mieć miejsce coroczna rewaloryzacja wynagrodzenia zasadniczego na podstawie danych GUS w miesiącu styczniu. Pracownicy Kliniki (...) wyrazili ponadto zgodę na rekompensatę finansową w zamian za udzielenie czasu wolnego za nieudzielenie w odpowiednim czasie okresów odpoczynku określonych w Dyrektywie Rady Unii Europejskiej nr 93/104/WE z dnia 23 listopada 1993 roku oraz w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 roku za okres od maja 2004 do czerwca 2007 roku. Strony ustaliły, iż rekompensata finansowa będzie wynosić 100% kwoty przedstawionej w propozycjach do ugody przez pracodawcę. Kolejne postanowienia porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku odnosiły się do dni wolnych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Strony w porozumieniu zastrzegły, iż inne rozwiązanie może nastąpić wyłącznie na wniosek pracownika za zgodą pracodawcy. Porozumienie w punkcie 11 stanowiło, iż porozumienie to nie wyczerpuje oczekiwań pracowników i w związku z tym spór zbiorowy zostaje zawieszony, ale nie zakończony.

Sąd I instancji oceniając postanowienie punktu 11 zgodził się z pełnomocnikiem powodów, iż stanowi to jedynie wskazanie, iż strony zgodziły się na pewne ustępstwa jednakże ich roszczenia w całości nie zostały zaspokojone. Słusznie pełnomocnicy stron wskazywali, iż w ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie zawiera pojęcia ”zawieszenia sporu zbiorowego”, toteż postanowienie w tym przedmiocie nie może wywoływać skutków prawnych wobec faktu, iż wszelkie pozostałe okoliczności świadczą o tym, iż doszło do zakończenia sporu zbiorowego (o czym więcej poniżej).

Jak wynika z zebranego materiału dowodowego pracodawca wywiązał się jedynie z części postanowień. Zeznający w sprawie świadkowie, jak i powodowie wskazali, iż pozwany zlikwidował regulaminową premię oraz „trzynastkę”, ponadto podniósł od 1 stycznia 2008 roku wynagrodzenia pracowników zgodnie z postulatami płacowymi, i tak powodom wzrosło wynagrodzenie do kwoty 4.500 zł. Ponadto zmianie uległy sposób świadczenia pracy w pozwanym zakładzie pracy. Rezygnacja przez pracowników z premii regulaminowej i z „trzynastki” miała na celu poprawę kondycji finansowej pozwanej oraz umożliwienie realizacje pozostałych punktów porozumienia, w tym wzrostu wynagrodzenia. Pomimo rezygnacji przez powodów z świadczeń , które do czasu podpisania porozumień otrzymywali do dnia dzisiejszego pozwany nie wywiązał się z dalszej części postanowień przedmiotowych porozumień.

Pozwany wykazywał, że nie wywiązywał się z porozumień z uwagi na to, iż porozumienia z dnia 3 stycznia 2008 roku oraz z dnia 11 stycznia 2008 nie stanowią źródła prawa pracy. Porozumienie z dnia 3 stycznia 2008 roku zdaniem strony pozwanej nastąpiło po zawarciu porozumienia z dnia 21 sierpnia 2007 roku, które kończyło jej zdaniem spór zbiorowym, natomiast porozumienie z dnia 11 stycznia 2008 roku nie było to porozumienie kończące, lecz zawieszające spór zbiorowy. W drugiej kolejności strona pozwana wskazywała, iż porozumienia zostały zawarte pomimo tego, iż strony wiedziały, iż są ono niemożliwe do realizacji w związku z zadłużeniem pozwanego Szpitala.

Odnosząc się do pierwszego twierdzenia strony pozwanej w ocenie Sądu twierdzenia te nie znajdują uzasadnienia w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz piśmiennictwie ( por. por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 marca 2008 r. I PK 235/2007 OSNP 2009/15-16 poz. 190 i z dnia 2 kwietnia 2008 r. II PK 261/2007 OSNP 2009/15-16 poz. 200; por. W. Sanetra, „Układy zbiorowe i inne porozumienia w świetle Konstytucji RP” (w:) „Prawo pracy. Z aktualnych zagadnień, Białystok 1999, s. 19-20; T. Zieliński (w:)”Źródła prawa pracy, pod red. L. Florka, Warszawa 2000, s. 110; S.Seweryński, „Problemy legislacyjne zbiorowego prawa pracy” (w:) „Prawo pracy w obliczu przemian”, pod red M. Matey - Tyrowicza i T. Zielińskiego, Warszawa 2006, s. 368; B. Cudowski „Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych - bilans dziesięciolecia (w:) „Prawo pracy a wyzwania XXI-ego wieku Księga jubileuszowa Profesora Tadeusza Zielińskiego, pod red. M. Matey - Tyrowicza, I. Nawackiego i B. Wagnera, Warszawa 2002, s. 417). Niespornym jest, iż strony od 2007 roku pozostawały w sporze zbiorowym spełniającym przepisy ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. W okresie od stycznia 2007 roku do dnia stycznia 2008 roku strony prowadziły rokowania, na skutek, których w pierwszej kolejności zawarły w dniu 21 sierpnia 2007 roku porozumienie mające na celu zawieszenie akcji strajkowej i umożliwienie pracy Szpitala, następnie porozumienie z dnia 23 sierpnia 2007 roku. Porozumienia z dnia 21 i 23 sierpnia 2007 roku miału również na celu powołanie zespołu, którego zdaniem było wypracowanie nowych warunków pracy i płacy dla lekarzy tak, aby nowe regulacje można było wprowadzić najpóźniej od 1 grudnia 2007 roku. Następnie strony zawarły porozumienia z dnia 3 stycznia i 11 stycznia 2008 roku mające na celu zakończenie trwającego sporu zbiorowego. Ponadto strony pięciokrotnie aneksowały porozumienie z dnia 11 stycznia 2008 roku.

Mając na uwadze wcześniejsze wskazania bez znaczenia jest na jakim etapie sporu zbiorowego zostało zawarte porozumienie, gdyż aby uznać, iż jest ono porozumieniem o charakterze koncyliacyjnym w rozumieniu art. 9 ustawy musi spełniać łącznie dwie przesłanki - posiadać ustawowe oparcia dla takiego porozumienia oraz musi regulować prawa i obowiązki stron stosunku pracy. W ocenie Sądu skoro do zawarcia porozumień doszło w toku bezpośrednich rokowań stron, strony zawierające porozumienia były do tego upoważnione oraz jeżeli porozumienia te dotyczyły warunków pracy i płacy powodów należy uznać je za porozumienia wskazane w art. 9 ustawy o zbiorach zbiorowych.

Jednakże pomimo powyższego wartym zaznaczenia jest fakt, iż strony przed zawarciem porozumienia z dnia 3 stycznia 2008 roku oraz 11 stycznia 2008 roku zgodziły się na wzajemne ustępstwa mając na celu zakończenie wynikłego sporu. Po podpisaniu wskazanych porozumień strony nie spisały protokołu rozbieżności oraz nie prowadziły postępowania mediacyjnego, które jest wymagane zgodnie z art. 9 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych w razie nie osiągnięcia porozumienia. Kolejne rozmowy toczące się między stronami, wymiana pism oraz podpisywane aneksy do porozumienia z dnia 11 stycznia 2008 roku dotyczyły jedynie realizacji postanowień zawartych porozumień. Powodowie reprezentowani przez związki zawodowe nie występowali z nowymi żądaniami, a jedynie dążyli, aby pozwany wywiązał się z postanowień porozumień. Pozwany zawierając dodatkowe aneksy oraz prowadząc dodatkowe rozmowy oraz korespondencje w celu realizacji zawartych porozumień potwierdzają fakt, iż sam uważał je za porozumienia kończące spór oraz stanowiące źródło prawa w rozumieniu art. 9 k.p.

Odnosząc się natomiast to drugiego twierdzenia pozwanego, Sąd wskazuje, iż nie jest uprawniony do badania racjonalności i celowości zawartego i przyjętego przez jego strony porozumienia, w szczególności badania, czy służy ono realizacji interesów ekonomicznych pracodawcy. Sąd jest kompetentny jedynie do oceny czy na jego podstawie pracownik może skutecznie wystąpić z roszczeniem przeciwko pracodawcy. Porozumienie zbiorowe jest aktem normatywny nie czynnością prawną zatem nie ma żadnej podstawy, aby stosować do niego w sposób bezpośredni zasady wykładni oświadczeń woli (art. 65 § 2 k.c.). Wykładni postanowień takiego porozumienia należy dokonywać według zasad interpretacji powszechnie obowiązujących przepisów prawa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008 r., I PK 234/07, LEX nr 465984; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2008 r., II PK 261/07, LEX nr 465851; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2009 r., II PK 137/09, M.P.Pr. (...)-371).

Abstrahując od powyższego wartym uwagi jest fakt, iż materiał zebrany w przedmiotowej sprawie wykazał, iż sytuacja zadłużenia pozwanego Szpitala jest i była faktem powszechnie znanym. Pozwany funkcjonuje już w takim stanie rzeczy od wielu lat, a pomimo tego nadal świadczy usługi medyczne, nie uległ likwidacji, a ponadto zatrudnia nowych pracowników, podpisuje nowe kontrakty oraz odnawia stare z Narodowym Funduszem Zdrowia. Jak wynika ze stanu faktycznego organizacje związkowe reprezentujące powodów nie miały pełnej wiedzy dotyczącej kondycji finansowej pozwanego, pozwany nie udostępniał w tym zakresie szczegółowej dokumentacji. W ocenie Sądu nie znajduje uzasadnienia twierdzenie strony pozwanej, iż to że zawierając porozumienia była w pełni świadoma niemożliwości realizacji zawartych w nich postanowień będzie uzasadniało uchylenie się od obowiązku ich wypełnienia. Wartym uwagi jest fakt, iż konsekwencją za (ewentualne) naruszenie przez dyrektora pozwanego Szpitala dyscypliny finansowej przy zawieraniu porozumienia zbiorowego nie jest nieważność porozumienia, a poniesienie odpowiedzialności wynikającej z odrębnych regulacji, o czym świadczą przepisy ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.). Pozwany nie może uchylić się od wypełnienia postanowień zawartych porozumień powołując się na stałe zadłużenie pozwanego Szpitala.

Niezrozumiałe zatem dla Sądu Rejonowego było, iż pozwany wypełnił wskazane porozumienia jedynie w zakresie korzystnych dla niego postanowień. Bezspornym jest, iż tuż po podpisaniu porozumienia pozwany zlikwidował premię regulaminową oraz tak zwaną „trzynastkę”. Z korzystnych dla pracowników postanowień pozwany wypełnił jedynie pierwszą część założonych podwyżek do kwoty 4.500 zł, natomiast z pozostałej część postanowień pozwany nie wywiązał się i tak w zakresie porozumienia z dnia 3 stycznia 2008 roku, jak i z dnia 11 stycznia 2008 roku.

W tej sytuacji – niezależnie od uznania, czy porozumienie miało oparcie w przepisach regulujących kwestię sporów zbiorowych – stanowi ono źródło prawa w rozumieniu art. 9 kp., bowiem odnosi się w sposób konkretny do grupy zawodowej lekarzy (starszych asystentów), w sposób określający adresatów porozumienia, zawiera jednoznacznie wskazaną kwotę zobowiązania własnego pracodawcy, a co najważniejsze – działania samego pracodawcy wskazują na respektowanie porozumienia i wykonanie go, choć jedynie w części.

Zatem mając na względzie powyższe Sąd Rejonowy uznał roszczenie powodów za w pełni uzasadnione i zasądził jak w sentencji I wyroku.

W myśl art. 355 § 1 k.p.c. Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął za skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

Stosownie do przepisu art. 203 § 1 k.p.c. pozew może zostać cofnięty bez konieczności uzyskania na powyższą czynność zgody pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku.

W związku z powyższym Sąd umorzył postępowanie we wskazanym wyżej zakresie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie
z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, zasądzając obowiązek ich zwrotu od pozwanego, jako strony przegrywającej, na rzecz powodów, na podstawie § 9 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 5 i 6. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 z dnia 2015.11.05).

O kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc. Zgodnie z treścią wspomnianego artykułu w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Artykuł 102 kpc jest przepisem wyjątkowym, wymagającym wystąpienia okoliczności szczególnych, jak np. dotyczących stanu majątkowego czy też sytuacji życiowej strony. Stanowi on swoistą możliwość, pozostawiając sądowi pewną swobodę w przyznawaniu zwrotu kosztów procesu, gdyby stosowanie zasady odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 kpc.) nie dało się pogodzić z zasadami słuszności. Zastosowanie art. 102 kpc. nie wymaga przy tym odrębnego wniosku. Możliwość zastosowania powyższego przepisu powinna być oceniana w całokształcie okoliczności konkretnego przypadku, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1974r. II CZ 223/73). Sąd mając wiedzę w zakresie kwoty zadłużenia pozwanego przychylił się do jego wniosku o nieobciążanie go kosztami sądowymi, gdyż w ocenie Sądu byłoby to dla pozwanego nadmiernym obciążeniem i dodatkowo utrudniało realizację zobowiązania wynikającego z wyroku.

Sąd nadał na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. wyrokowi w zakresie sentencji I wyroku rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty obowiązującego w 2008 roku średniego wynagrodzenia za pracę wg obwieszczenia GUS. Brak jest celowościowych podstaw do różnicowania wysokości rygoru przy tak wysokiej liczbie powodów w sprawie, dlatego mimo, że rygor jest niższy od jednomiesięcznych wynagrodzeń powodów, kwota średniego wynagrodzenia realizuje cel rygoru – tj. zapewnienie pracownikowi źródła dochodu w okresie przed uprawomocnieniem się wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w części, tj. w punkcie I, III i V i wniosła o:

1. zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenia wszystkich powództw;

2. alternatywnie, na wypadek nieuwzględnienia wniosku z pkt l, uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji;

3. zasądzenie od Powodów na rzecz Pozwanego kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 9 § l k.p. poprzez jego błędne zastosowanie, tj. niezasadne przyjęcie przez Sąd, że porozumienia z dnia 3 stycznia 2008 r. oraz dnia 11 stycznia 2008 r. (dalej „porozumienia styczniowe") są źródłami prawa pracy w rozumieniu wskazanego przepisu, podczas gdy nie zostały oparte na ustawie, zatem nie ziściła się podstawowa przesłanka takiego uznania,

b) art. 393 k.c. poprzez jego niezastosowanie, tj. zaniechanie przez Sąd uznania porozumień styczniowych jako umów cywilnych (cywilnego stosunku zobowiązaniowego), podczas gdy okoliczności ich zawarcia za takim przyjęciem przemawiają,

c) art. 387 § l k.c. poprzez jego niezastosowanie, tj. zaniechanie przez Sąd przyjęcia, że postanowienia porozumień styczniowych w części, w których przewidują podwyżkę od dnia l lipca 2008 r., są nieważne z mocy prawa, gdyż stanowią o świadczeniach niemożliwych,

d) art. 65 § l i 2 k.c. w zw. z treścią pisma Pozwanego z dnia 14 lipca 2008 r., pisma Pozwanego z dnia 25 lipca 2008 r. oraz aneksów do porozumienia z dnia 21 sierpnia 2008 r., poprzez dokonanie błędnej wykładni ostatecznych ustaleń dokonanych pomiędzy stronami i pominięciu faktu, że strony zmodyfikowały część porozumień styczniowych późniejszymi postanowieniami, zastępując podwyżkę wynagrodzeń odpowiednio do 6.000,00 zł i 7.500,000 zł podwyżką wynagrodzenia zasadniczego o 3,5

% oraz premiami za wyniki,

e) art. 8.k.p. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy w omawianych okolicznościach wystąpiły przesłanki do przyjęcia, że roszczenia Powodów są nadużyciem prawa podmiotowego, zatem nie powinny korzystać z ochrony;

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

a) art. 233 § l k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na zaniechaniu dokonania oceny zebranego materiału dowodowego we wzajemnym powiązaniu ze sobą oraz na wyprowadzeniu z materiału dowodowego niezasadnych wniosków z naruszeniem podstawowych zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, co w rezultacie spowodowało dokonanie przez Sąd błędnych ustaleń faktycznych polegających m.in. na niezasadnym przyjęciu, że:

— porozumienia z dnia 21 sierpnia 2007 (dalej „porozumienia sierpniowe") nie zakończyły sporu zbiorowego wszczętego zgodnie z procedurą w styczniu 2007 r.,

— porozumienia styczniowe zostały zawarte w ramach trwającego sporu zbiorowego i miały na celu jego zakończenie, zatem mają przymiot źródeł prawa w rozumieniu art. 9 § l k.p.,

— zlikwidowanie premii regulaminowej i „trzynastki" miało na celu poprawę kondycji finansowej Pozwanego,

— ustalenia stron stosunku pracy dokonane po zawarciu porozumień styczniowych (podwyżka o 3,5 %) nie zastąpiły postanowień porozumień styczniowych w części dotyczącej podwyżki wynagrodzeń do kwoty 6.000,00 zł i 7.500,00 zł brutto,

— organizacje związkowe reprezentujące Powodów nie miały pełnej wiedzy dotyczącej kondycji finansowej Pozwanego, zatem nie mogły zakładać, że świadczenia wskazane w porozumieniach styczniowych nie będą realizowane,

podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że spór zbiorowy został skutecznie zakończony w sierpniu 2007 r., a zawarcie porozumień styczniowych było związane nie ze sporem zbiorowym, ale z wprowadzeniem klauzul opt-out, zatem nie są one źródłami prawa pracy tylko umową cywilną, której wykonalność powinna być oceniana z punktu widzenia przepisów kodeksu cywilnego; ponadto nawet jeśli uznać, że porozumienia styczniowe są źródłami prawa pracy (czemu Pozwany zaprzecza), to po ich zawarciu strony dokonały skutecznie ich modyfikacji w drodze kolejnych porozumień, w związku z czym nie mogą stanowić podstawy roszczeń Powodów wobec Pozwanego, a próba dochodzenia tych roszczeń stanowi naruszenie art. 8 k.p.;

b) art. 233 § l k.p.c. poprzez pominięcie przez Sąd l instancji istotnych dowodów zebranych w sprawie,

tj.:

— zeznań p. M. S. (4), p. M. S. (3), p. M. B. w części, w której wskazywali, że spór zbiorowy zakończył się podpisaniem porozumień sierpniowych, a kolejny nie był przez organizacje związkowe wszczynany, podczas gdy inne dowody zebrane w sprawie potwierdzają taki ciąg wydarzeń (treść porozumień sierpniowych wprost nawiązuje do sporu zbiorowego, natomiast porozumienia styczniowe nie posiadają takiego odniesienia; liczni świadkowie wskazywali, że porozumienia styczniowe zostały zawarte w związku z wejściem w życie przepisów unijnych i koniecznością podpisania klauzul opt-out, a nie w związku ze sporem zbiorowym),

— zeznań p. E. S., p. D. B., p. P. O., p. M. S. (3) w części, w której wskazywali, że przyczyną zawarcia porozumień styczniowych było wejście od dnia l stycznia 2008 r. nowych regulacji unijnych dotyczących czasu pracy lekarzy i koniecznością wprowadzenia klauzul opt-out (rozmowy w tym zakresie zaczęty się tuż przed świętami Bożego Narodzenia i z uwagi na krótki okres do wejścia w życie zmian, strony na początku stycznia zawarły porozumienia - w przeciwnym razie Instytut nie byłby w stanie prawidłowo funkcjonować),

— pisma ówczesnego dyrektora Pozwanego, p. P. O. z dnia 14 lipca 2008 r. skierowanego do organizacji związkowych, w którym to piśmie Pozwany wskazuje, że nie jest w stanie zrealizować porozumień styczniowych w części dotyczącej podwyżki do kwoty 6.000,00 zł, w związku z czym proponuję nowe warunki, polegające na wzroście wynagrodzenia zasadniczego lekarzy o 3,5 % (nowe warunki zostały zaakceptowane, co potwierdza pismo Pozwanego z dnia 25 lipca 2008 r.),

— aneksów do porozumienia styczniowego z dnia 11 stycznia 2008 r., zawartych dnia 21 sierpnia i 29 października 2008 r., 4 lutego i 31 lipca 2009 r. oraz dnia 4 lutego 2010 r., z których jasno wynika, że strony wyraziły zgodę na stopniową realizację postanowienia styczniowego, poprzez wprowadzenie podwyżki wynagrodzenia o 3,5 % oraz wprowadzenie dodatkowej premii zależnej od wyniku finansowego, w związku z czym zapisy porozumienia styczniowe zostały skutecznie zmodyfikowane, z których to dowodów jasno wynika, że spór zbiorowy pomiędzy lekarzami a Pozwanym zakończył się w sierpniu 2007 r., a po tej dacie nowy spór nie był wszczynany; zawarcie porozumień styczniowych było związane z klauzulami opt-out, a treść porozumień w części dotyczącej podwyżek od dnia l lipca 2008 r. została w okresie późniejszym zastąpiona nowymi warunkami, w związku z czym roszczenia Pozwanych są nieuzasadnione;

c) naruszenie art. 328 § 3 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie przez Sąd w uzasadnieniu wyroku okoliczności, które wykluczyły zastosowanie przez Sąd art. 8 k.p., podczas gdy Pozwany przedstawił szeroką argumentację w tym zakresie (Sąd w ogóle nie odniósł się do twierdzeń Pozwanego), co uniemożliwia polemikę z Sądem w tym zakresie;

3. naruszenie przepisów dotyczących rozstrzygnięcia o kosztach procesów, tj. § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym na dzień wnoszenia pozwów (Dz.U.2015.1804) poprzez jego niezastosowanie, tj. zasądzenie przez Sąd od Pozwanego na rzecz Powodów kosztów zastępstwa procesowego od wartości rozszerzonego powództwa, podczas gdy zgodnie z przepisem, koszty zastępstwa procesowego za I instancję należało ustalić od pierwotnej wartości przedmiotu sporu wskazanej przez Powodów w pozwie, czyli od kwoty 25.000,00 zł.

W odpowiedzi na apelację powodowie – reprezentowani przez pełnomocnika wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za postepowanie apelacyjne. W toku rozprawy apelacyjnej wnieśli z ostrożności procesowej o nieobciążanie kosztami postępowania, w przypadku zmiany zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wobec tego, że zaskarżony wyrok w komparycji i sentencji zawierał błędne nazwisko powódki E. M. (1) (zostało wskazane nazwisko (...)) Sąd Okręgowy, na podstawie art. 350 § 1 i 3 kpc sprostował tą oczywistą omyłkę.

Zasadne okazało się zażalenie zawarte w apelacji, skierowane do punktu III podpunktu 2 wyroku.

Zgodnie z § 19 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych /Dz.U.2018.265 t.j./w razie zmiany w toku postępowania wartości stanowiącej podstawę obliczenia opłat, bierze się pod uwagę wartość zmienioną, poczynając od następnej instancji.

Zatem podstawą ustalania kosztów zastępstwa procesowego winna być wartość przedmiotu sporu w chwili wniesienia pozwu, natomiast zmiana wartości przedmiotu sporu brana jest pod uwagę przy ustalaniu wynagrodzenia pełnomocnika dopiero w instancji odwoławczej ( por. w tym zakresie wyrok SA w Białymstoku z dnia 29 sierpnia 2013 r., I ACa 340/13, niepubl.) Rozszerzenie żądania o zapłatę, tudzież zgłoszenie nowego, odrębnego roszczenia, pozornie wskazywałoby na wartość przedmiotu sporu nakazującą zastosowanie stawki wynagrodzenia pełnomocników według wyższego punktu § 2 rozporządzenia, aniżeli wynikający z wartości przedmiotu sporu określonej w pozwie inicjującym proces. Podkreślić jednak trzeba, że zgodnie z dyspozycją § 19 rozporządzenia w zakresie stawki wynagrodzenia pełnomocnika strony taka zmiana dokonana w trakcie procesu, w stosunku do wskazań zawartych w pozwie, może być uwzględniona dopiero w następnej instancji, czyli potencjalnie będzie uwzględniana dopiero w postępowaniu apelacyjnym, o ile takie zaistnieje (por. wyrok SO w Lublinie z dnia 14 listopada 2013 r., I C 246/12, niepubl.).

Wobec powyższego orzeczenie przez Sąd Rejonowy odnoście kosztów zastępstwa procesowego w punkcie III podpunkcie 2 w stosunku do – J. B., T. C., A. D. (2), E. D., A. K., M. S. (1), J. W. (1), E. K. (1), M. N. (2), M. P. (1), T. P., A. D. (3), M. P. (2), M. S. (2), B. S., K. Z., I. K., B. C., A. G., E. K. (2), E. L., B. P., T. T., E. W., A. W. (2), J. M., J. W. (2), R. S., T. A., A. B. (1), A. C., D. Z., A. B. (2), B. A., G. B., A. A., A. Z. (1) - przy uwzględnieniu wartości przedmiotu sporu w wyniku rozszerzenia powództwa, nie było prawidłowe.

Zatem w tym zakresie Sąd Okręgowy dokonał zmiany postanowienia zawartego w zaskarżonym wyroku - na podstawie art. 397 kpc w zw. z art. 386 § 1 kpc. i orzekł o kosztach zastępstwa procesowego na rzecz wymienionych powodów, stosownie do wartości przedmiotu sporu w chwili wytoczenia powództwa (25.000 zł bądź 20.000 zł) , na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 2 pkt. 5 oraz § 9 ust. 1 pkt 2 cytowanego rozporządzenia , w brzmieniu obowiązującym w dniu wytoczenia powództw.

W pozostałym zakresie apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji wydał trafne orzeczenie, znajdujące oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne, podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany czy uchylenia.

W myśl art. 233 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oznacza to, że wszystkie ustalone w toku postępowania fakty powinny być brane pod uwagę przy ocenie dowodów, a tok rozumowania sądu powinien znaleźć odzwierciedlenie w pisemnych motywach wyroku. Przepis ten daje wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów. Swobodna ocena dowodów odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzenia. Mają być one ocenione konkretnie i w związku z całym zebranym materiałem dowodowym. Ramy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 roku, sygn. akt: II UKN 685/98, OSNAPUiS 2000 nr 17, poz. 655).

Sąd może oprzeć swe przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, a ocena dowodów musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Sąd musi ocenić wszystkie przeprowadzone dowody oraz uwzględnić wszelkie towarzyszące im okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla oceny mocy i wiarygodności tych dowodów. Sąd zobowiązany jest przeprowadzić selekcję dowodów, wybierając te, na których się oparł i ewentualnie odrzucić inne, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Przez moc dowodową rozumie się przy tym siłę przekonania, jaką uzyskał sąd wskutek przeprowadzenia określonych dowodów o istnieniu lub nieistnieniu faktu, którego one dotyczyły. Ocena wiarygodności dowodu zależy od środka dowodowego. Sąd, oceniając wiarogodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę, czy też nie. Uważa się także, iż granice swobodnej oceny dowodów warunkuje czynnik ideologiczny, tj. poziom świadomości prawnej sędziego oraz obowiązujące w danym momencie poglądy na sądowe stosowanie prawa (por. T. Ereciński. Jacek Gudowski. Maria Jędrzejewska - "Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz", Część I, Wyd. LexisNexis).

W ocenie Sądu Okręgowego dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego jest prawidłowa.

Sąd pierwszej instancji odniósł się do wszystkich zgromadzonych w postępowaniu dowodów i dokonał ich prawidłowej oceny. Zastosowane kryteria oceny nie budzą zastrzeżeń co do ich prawidłowości.

Zarzuty skarżącego sprowadzają się w zasadzie jedynie do polemiki ze stanowiskiem Sądu i interpretacją dowodów dokonaną przez ten Sąd i jako takie nie mogą się więc ostać. Apelujący zaledwie przeciwstawia ocenie dokonanej przez Sąd pierwszej instancji swoją wybiórczą analizę zgromadzonego materiału dowodowego.

Wbrew twierdzeniom apelującego Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ustalił, że porozumienia z dnia 21 sierpnia 2007 nie zakończyły sporu zbiorowego wszczętego zgodnie z procedurą w styczniu 2007 r., porozumienia styczniowe zostały zawarte w ramach trwającego sporu zbiorowego i miały na celu jego zakończenie, zlikwidowanie premii regulaminowej i „trzynastki" miało na celu poprawę kondycji finansowej Pozwanego, ustalenia stron stosunku pracy dokonane po zawarciu porozumień styczniowych (podwyżka o 3,5 %) nie zastąpiły postanowień porozumień styczniowych w części dotyczącej podwyżki wynagrodzeń do kwoty 6.000,00 zł i 7.500,00 zł brutto, organizacje związkowe reprezentujące Powodów nie miały pełnej wiedzy dotyczącej kondycji finansowej Pozwanego, zatem nie mogły zakładać, że świadczenia wskazane w porozumieniach styczniowych nie będą realizowane.

Sąd Rejonowy bowiem prawidłowo ustalił, że w związku z niezadowoleniem z warunków pracy i płacy lekarzy pracujących u pozwanej, w tym powodów zatrudnionych na stanowisku starszego asystenta - lekarza, reprezentujący ich (...) Związek Zawodowy Lekarzy Oddział Terenowy przy (...) w Ł. wystąpił do Instytutu (...) z pismem z dnia 16 stycznia 2007 roku, zawierającym żądania dotyczące zmiany warunków pracy i płac lekarzy. Na skutek nie uwzględnienia przez pozwanego roszczeń pracowników rozpoczął się spór zbiorowy. Pracownicy w toku sporu zbiorowego rozpoczęli w tym okresie akcje strajkową. W wyniku prowadzonych rokowań strony zawarły porozumienie w dniu 21 sierpnia 2007 roku obejmujące lekarzy zatrudnionych w (...) na podstawie umowy o pracę, którzy do dnia 1 września 2007 roku nie nabyli uprawnień emerytalnych, w których pracodawca zobowiązał do się do wskazanych w nich świadczeń. W § 3 porozumienia strony jako oświadczyły, iż komitet strajkowy zobowiązał się do zawieszenia z dniem podpisania porozumienia akcji strajkowej oraz uzupełnienia przez lekarzy wpisów procedur z okresu strajku w terminie do 31 sierpnia 2007 roku. Porozumienie zostało podpisane przez Dyrektora Instytutu (...) oraz Komitet strajkowy. W związku z postanowieniami porozumienia Komitet strajkowy zawiesił strajk na okres powrotu do rozmów z Dyrektorem pozwanego Instytutu p. O.. Zatem nie doszło do ostatecznego rozwiązania zaistniałego sporu. Sąd Rejonowy zatem prawidłowo odniósł się do twierdzeń strony pozwanej oraz wskazanych przez nią świadków M. S. (3) oraz M. B., które Sąd ocenił jako nielogiczne oraz nieznajdujące odzwierciedlenia w pozostałym zebranym materiale dowodowym, w tym w zeznaniach świadka D. B..

W międzyczasie rokowania z pracodawcą prowadziła również Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) w (...), reprezentująca jedynie lekarzy neonatologów. W wyniku prowadzonych rokowań pozwany wraz z Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) w (...) zawarł porozumienia z dnia 23 sierpnia 2007 roku, zawierające podobne postanowienia do postanowień porozumienia z dnia 21 sierpnia 2007 roku. W dniu 3 stycznia 2008 roku (...) przy (...) w Ł. wraz z Instytutem (...) w Ł. zawarli porozumienie, w którym ustalono, iż w dni powszechne lekarze w Instytucie będą pracować od godziny 8.00 do godziny 15.35, lekarze będą mogli pełnić dyżur medyczny nie dłuższy niż 24 godziny, zgodnie z harmonogramem pełnienia dyżuru medycznego. Wynagrodzenie za pracę powyżej 37,55 godzin tygodniowo będzie naliczane zgodnie z art. 151 ¹ kodeksu Pracy tzn. jak za nadgodziny. Natomiast na pracę lekarza powyżej 48 godzin tygodniowo wymagana jest jego indywidualna zgoda. W punkcie II porozumienia uzgodniono, iż od dnia 1 stycznia 2008 roku nastąpi likwidacja premii regulaminowej i nagrody z zysku tzw. „13” w regulaminie wynagradzania. Likwidacja tych składników wynagrodzenia, powodowała to, że pracodawca nie był zobowiązany do ich wypłaty. Strony ustaliły również harmonogram realizacji postulatów płacowych lekarzy w Instytucie. Z kolei Komisja Zakładowa Związku Zawodowego (...) w (...) zawarła z pozwanym porozumienie z dnia 11 stycznia 2008 roku w którym ustalono, iż podpisane zostaną nowe umowy o prace na czas nieokreślony na etatach opiewających na 37,55 godzin tygodniowo (poniedziałek - piątek, w godzinach 8:00-15:35). Zgodnie z punktem 2 wynagrodzenie za pracę powyżej 37,55 godzin tygodniowo będzie płacone zgodnie z art. 151 § 1 k.p. tzn. jak za nadgodziny, w oparciu o stawkę godzinową wynikającą z wynagrodzenia podstawowego. Pracownicy Kliniki (...) będą pracować w systemie opt-out na podstawie indywidualnych, pisemnych zgód pracowników (pkt. 3). Zostanie dopuszczone pełnienie dyżuru medycznego nie dłuższego niż 24 godziny, przy czym pracownik zachowa prawo do odpoczynku po dyżurze w godzinach nocnych. Od dnia 1 stycznia 2008 roku nastąpi likwidacja premii regulaminowej i nagrody z zysku tzw. „13” w regulaminie wynagradzania. Naliczona za 2007 roku nagroda z zysku oraz premia regulaminowa ma zostać włączona do wynagrodzenia zasadniczego.

Okoliczność, iż „porozumienia styczniowe” nie zawierają odniesienia do trwającego sporu zbiorowego i zawierają rozwiązania dotyczące czasu pracy nie powoduje, że nie są one kontynuacja trwającego sporu, bowiem w poprzednich porozumieniach strony jedynie zawiesiły akcję strajkową do czasu ponownych rozmów z dyrekcją w celu ostatecznego rozwiązania spornych kwestii wynagrodzeń.

W istocie ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie zawiera pojęcia ”zawieszenia sporu zbiorowego”, ale intencją stron „porozumień sierpniowych” było dalsze prowadzenie rozmów na temat regulacji wynagrodzeń.

Należy zwrócić uwagę, że w istocie sporne porozumienia styczniowe były kilkukrotnie aneksowane, by stopniowo doprowadzić do ich realizacji, przy czym nie można zgodzić się z apelującym, że w związku z tym nie mogą stanowić podstawy do dalszych roszczeń. Każde bowiem aneksowanie kończyło się stwierdzeniem, że pozostałe warunki porozumień pozostawały bez zmian, co powoduje, że intencją stron nie była modyfikacja porozumień, a jedynie ich stopniowa realizacja.

Wbrew twierdzeniom apelującego Sąd nie pominął przy ustaleniach faktycznych zeznań p. M. S. (4), p. M. S. (3), p. M. B. w części, w której wskazywali, że spór zbiorowy zakończył się podpisaniem porozumień sierpniowych, a kolejny nie był przez organizacje związkowe wszczynany, a jedynie je należycie ocenił. Podobnie jak i zeznania p. E. S., p. D. B., p. P. O., p. M. S. (3) w części, w której wskazywali, że przyczyną zawarcia porozumień styczniowych było także wejście od dnia l stycznia 2008 r. nowych regulacji unijnych dotyczących czasu pracy lekarzy i koniecznością wprowadzenia klauzul opt-out. Powyższe , na co wskazano powyżej , nie ma wpływu na ocenę, że sporne porozumienia były kontynuacją wcześniej wszczętego sporu.

Należy zwrócić uwagę, że świadek O. nie pamiętał, ile było zawartych porozumień, pamiętał jedynie ogólne założenia, jego zeznania zatem nie są kategoryczne w spornym zakresie – czyli trwającego sporu zbiorowego. Świadek zeznaje także, że był przedmiot sporu w postaci klauzul opt – aut. Jednocześnie podkreślił, że porozumienie z dnia 3 stycznia 2008 r było głównym porozumieniem i że zawierał każde porozumienie w zamiarze realizacji, natomiast mógł mieć świadomość , że czas tej realizacji może nie być wypełniony jak należy, ale była perspektywa poprawy sytuacji Instytutu.

Także świadek S. wskazuje, że co prawda spór zbiorowy zakończył się porozumieniem, ale w 2008 r były odczuwalne oczekiwania lekarzy dotyczące wzrostu wynagrodzeń, było niezadowolenie z obecnych stawek , odbywały się spotkania ze związkami zawodowymi, które organizował dyrektor i w konsekwencji doszło do podpisania spornych porozumień. Dalsze zeznania świadka co do tego, że nie było po 2007 r żadnego sporu nie zasługują więc na wiarę.

Także z zeznań świadka D. B. wynika, że w związku ze sporem zbiorowym w 2007 r została podpisana ugoda, ale z zaznaczeniem, że ma powstać komitet zajmujący się podwyżkami, a strajk został zawieszony na okres powrotu do rozmowy z dyrektorem. Następnie w styczniu 2008 r pojawił się rodzaj protestu w związku z obsadą dyżurów i wówczas doszło do podpisania spornych porozumień. A należy w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych/Dz.U.2018.399 t.j/, wszczęcie sporu zbiorowego nie wymaga szczególnej, zastrzeżonej w ustawie formy.

Świadek S. – H. zeznała natomiast, że doszło do podpisania porozumienia w 2007 r, ale był zapis dotyczący rozmów o dalszej regulacji wynagrodzeń, w styczniu doszło do sporu dotyczącego czasu pracy i doszło do kolejnego porozumienia – po spotkaniu dyrekcji i lekarzy.

Także świadek S. nie pamiętała, czy były spory zbiorowe, i wynikiem czego były konkretne porozumienia. Przy czym w styczniu 2008 r toczyły się negocjacje dotyczące także wynagrodzeń.

Należy też podkreślić, że z zeznań żadnego ze świadków ani stron nie wynika, by pozwany nie traktował spornych porozumień jako wiążące. Z całości materiału dowodowego wynika natomiast, że pozwany w części zrealizował sporne porozumienia (w szczególności w części niekorzystnej dla pracowników – bowiem doszło do likwidacji premii i „13”, a tym samym do wyeliminowaniu wydatków z tego tytułu), a następnie podkreślał opóźnienie w realizacji porozumień wyłącznie sytuacją finansową.

Apelujący zarzucił Sądowi I instancji naruszenie art. 328 § 3 kpc. Należy zwrócić uwagę, że powyższy przepis nie zawiera § 3. Z uzasadnienia tego zarzutu wynika, że dotyczy on treści § 2 tego przepisu.

Natomiast stosownie do treści przepisu art. 328 § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku powinno przede wszystkim zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: przedstawienie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, przyczyn dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Musi tu być wskazany tok rozumowania sądu i to w taki sposób, żeby można było skontrolować słuszność tego rozumowania i jego zgodność z materiałem dowodowym. Powinno ono zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia z przytoczeniem przepisów prawa i wskazywać, dlaczego dany pogląd prawny sąd uznaje za trafny i z jakich powodów, a dlaczego odrzucił inne możliwości zakwalifikowania danego stanu faktycznego w odniesieniu do innego przepisu albo przepisów. Uzasadnienie wyroku ma dać wyczerpującą i logiczną odpowiedź na pytanie, dlaczego właśnie taki, a nie inny wyrok został wydany./tak SA w Łodzi z dnia 24 maja 2016 r, III AUa 906/15 LEX nr 2071305/

Zarzut naruszenia art. 328 k.p.c., może odnieść skutek wtedy, gdy z uwagi na wadliwość uzasadnienia zaskarżony wyrok nie poddaje się kontroli instancyjnej./tak SA w Katowicach w wyroku z dnia 30 czerwca 2016 r. V ACa 914/15, LEX nr 2081573/.

W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw do przyjęcia tego zarzutu jako zasadnego. W treści uzasadnienia zawarte są wszystkie wymagane elementy, określone w art. 328 kpc. W istocie Sąd Rejonowy nie ocenił żądań powodów w świetle art. 8 kp, jednakże zgodnie z art. 382 kpc Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Przepis ten decyduje o tym, że postępowanie przed sądem II instancji ma w zasadzie cechy apelacji nieograniczonej. Sąd apelacyjny bowiem opiera swoje merytoryczne orzeczenie zarówno na własnych ustaleniach, jak i na ustaleniach sądu I instancji. Sądy I oraz II instancji są zatem równorzędnymi sądami w zakresie merytorycznego orzekania. Przed sądami obu instancji może toczyć się postępowanie dowodowe. Regułą jest, że sąd II instancji opiera się na materiale zebranym w sądzie niższym i nie powtarza przeprowadzonych już dowodów, lecz tylko uzupełnia niezbędne postępowanie dowodowe w zakresie wynikającym z zarzutów apelacyjnych. Oznacza to, że sąd II instancji sam wydaje postanowienia dowodowe i przeprowadza dowody, które dopuścił. Postępowanie apelacyjne jest merytorycznym sądzeniem sprawy, wyrok sądu odwoławczego więc musi się opierać na jego własnych i samoistnych ustaleniach zarówno faktycznych, jak i prawnych, choćby przez odpowiednio jasne stwierdzenie, że sąd odwoławczy przyjmuje ustalenia i poglądy prawne sądu I instancji jako własne/por. wyrok SN z dnia 26 kwietnia 1935 r., C III 473/34 (OSN 1935, poz. 496). Sąd II instancji nie ogranicza się do kontroli sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę i rozważając wyniki postępowania przed sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Sąd II instancji ma obowiązek dokonać własnej oceny wyników postępowania dowodowego, niezależnie od tego, czy ustaleń dokonuje po przeprowadzeniu nowych dowodów bądź ponowieniu dotychczasowych, czy też wskutek podzielenia ustaleń dokonanych przez sąd I instancji (wyrok SN z dnia 8 lutego 2000 r., II UKN 385/99, OSNAPiUS 2001, nr 15, poz. 493).

Wobec powyższego ocena roszczeń powodów w świetle art. 8 kp, nastąpi w dalszej części rozważań.

Wbrew zarzutom apelacji nie doszło do naruszenia art. 9 § 1 kp. Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że porozumienia z dnia 3 i 11 stycznia 2008 roku stanowią źródła prawa pracy.

Należy przypomnieć, że zgodnie z tym przepisem ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Art. 9 § 1 k.p. statuując wykaz źródeł prawa pracy i zamieszczając w nim także "inne porozumienia zbiorowe", nie wylicza poszczególnych kategorii tychże porozumień, stąd w doktrynie przyjmuje się, iż katalog ten ma otwarty charakter (por. E. Chmielek-Łubińska (w:) K.W. Baran, E. Chmielek-Łubińska, D. Dorre-Nowak, L. Mitrus, T. Nycz, A. Sobczyk, B. Wagner, M. Wandzel: Kodeks pracy. Komentarz (red.) B. Wagner, Gdańsk 2008, s. 35). Nadanie innemu porozumieniu zbiorowemu statusu aktu normatywnego wymaga jednak kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek, tj. ustawowego oparcia dla takiego porozumienia oraz uregulowania w nim praw i obowiązków stron stosunku pracy. W zakresie porozumień zbiorowych zawieranych w trakcie sporów zbiorowych prowadzonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U.2018.399 t.j) nie ulega wątpliwości, iż wyraźne ustawowe oparcie posiadają porozumienia zbiorowe zawarte w ramach bezpośrednich rokowań (tzw. porozumienia koncyliacyjne - art. 9 ustawy) oraz w czasie mediacji prowadzonej przez mediatora (tzw. porozumienia mediacyjne - art. 14 ustawy). Ustawa nie przewiduje wprawdzie oddzielnej podstawy prawnej dla porozumień strajkowych i postrajkowych, zawieranych w czasie trwania strajku albo kończących strajk lub akcję protestacyjną, jednak zdaniem przedstawicieli doktryny, nie jest to konieczne dla uznania tych porozumień za źródła prawa pracy. W praktyce oznacza to, że porozumienia zbiorowe mogą zostać zawarte na każdym etapie trwania sporu, również w czasie lub na zakończenie strajku bądź akcji protestacyjnej i stosownie do okoliczności zaistniałych w konkretnym sporze będą one miały przymiot porozumienia koncyliacyjnego w rozumieniu art. 9 ustawy, jeśli do ich zawarcia doszło w toku bezpośrednich rokowań stron, albo porozumienia mediacyjnego z art. 14 ustawy, gdy zawarte zostały z udziałem mediatora. W obu przypadkach porozumienia te mają oparcie w ustawie w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. (por. K. W. B.: Porozumienia zawierane w sporach zbiorowych jako źródła prawa pracy, Monitor Prawa Pracy 2008 nr 9, s. 452-455). Powyższe znajduje odzwierciedlenie w judykaturze.

Przepis art. 9 § 1 k.p. posługuje się zwrotem niedookreślonym "innych porozumień opartych na ustawie". Pojęcie to można rozumieć szeroko jako wskazanie w ustawie (wyraźne lub wyinterpretowane) możliwości zawarcia porozumienia zbiorowego, nawet bez bliższego jego określenia./Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2012 r., II PK 288/11, LEX nr 1254680/

W wyroku z 24 września 2013 r. (III PK 88/2012, LexPolonica nr 8159707) Sąd Najwyższy stwierdził, że porozumienie strajkowe i postrajkowe (zawierane w czasie trwania strajku albo kończące strajk lub akcje protestacyjną) mają charakter źródeł prawa pracy, gdyż zostają zawarte w ramach ustawowych procedur polubownych w bezpośrednich rokowaniach stron sporu zbiorowego albo przed mediatorem, podobnie jak porozumienie w sprawie zwolnień grupowych (por. art. 3 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, Dz. U. Nr 90, poz. 844 ze zm.).

Ani art. 9, ani art. 14 ustawy z 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nie ograniczają w sferze temporalnej trwania koncyliacji i mediacji. Przepisy te w płaszczyźnie czasowej mają zastosowanie do wszelkich działań polubownych podejmowanych w ramach sporu zbiorowego. W praktyce oznacza to, że porozumienia zbiorowe mogą zostać zawarte na każdym etapie trwania sporu, również w czasie lub na zakończenie strajku bądź akcji protestacyjnej, i stosownie do okoliczności zaistniałych w konkretnym sporze będą one miały przymiot porozumienia koncyliacyjnego w rozumieniu art. 9 ustawy, jeśli do ich zawarcia doszło w toku bezpośrednich rokowań stron, albo porozumienia mediacyjnego z art. 14 ustawy, gdy zawarte zostały z udziałem mediatora. W obu przypadkach porozumienia te mają oparcie w ustawie w rozumieniu art. 9 § 1 k.p./ Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2014 r. I PK 14/14/ Porozumienia zbiorowe kończące rokowania lub mediacje mogą być zawierane na każdym etapie prowadzenia sporu zbiorowego, również na etapie strajku, akcji protestacyjnej czy po ich zakończeniu. W każdym przypadku będą to porozumienia oparte na ustawie, stanowiące źródła prawa pracy. Wynika to z tego, że rokowania (mediacje nie są ograniczone czasowo i mogą być prowadzone na każdym etapie sporu zbiorowego. Jest to wyraz tzw. zasady pokoju społecznego, będącej jedną z naczelnych zasad prowadzenia sporów zbiorowych i nakazującej rozstrzyganie sporów w pierwszej kolejności metodami pokojowymi./Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2014 r. I PK 312/13 ,M.P.Pr. (...)-541/

Pracodawca może zatem tworzyć "oparcia" rangi ustawowej dla kolejnych rodzajów porozumień. Mogą mieć one zarówno charakter kodeksowy, jak i pozakodeksowy. Nie ma przeszkód normatywnych, żeby regulowały one elementy stosunku pracy. Są więc one źródłami prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p., ponieważ ich postanowienia bezpośrednio dotyczą zindywidualizowanych praw i obowiązków stron stosunku pracy./tak Baran Krzysztof W. (red.), Kodeks pracy. Komentarz, wyd. III/.

Mając na uwadze powyższe rozważania prawidłowe było stanowisko Sądu Rejonowego co do przyjęcia, że porozumienia z dnia 3 i 11 stycznia 2008 r stanowią źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 kp, bowiem, poprzedni spór zbiorowy nie został ostatecznie zakończony w związku z deklaracją o zawieszeniu akcji strajkowej i zapowiedzią kolejnych rozmów na temat wynagrodzenia, kolejnym protestem związanym z czasem pracy w styczniu 2008 r, negocjacjami wówczas prowadzonymi pomiędzy lekarzami a dyrekcją, co doprowadziło do zawarcia spornych porozumień, które dotyczyły zindywidualizowanych praw i obowiązków stron stosunku pracy.

Powyższe stanowisko znalazło potwierdzenie w zachowaniu pozwanego, który przystąpił do realizacji tych porozumień.

Na marginesie należy tylko podnieść, że porozumienie zbiorowe partnerów społecznych określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy, także zawarte bez "oparcia na ustawie", jest źródłem prawa pracy (art. 59 ust. 2 i 4 Konstytucji w związku z art. 9 § 1 k.p.)./ tak Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006 r. ,III PK 114/05 LEX nr 21248/5. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że dla oceny skutków porozumienia zbiorowego w odniesieniu do indywidualnego prawa pracy zasadnicze znaczenie mają bowiem art. 20 i art. 59 ust. 2 Konstytucji. Przepis art. 20 Konstytucji stanowi, między innymi, że solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast według art. 59 ust. 2 "związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień". Z zaliczenia przez ten artykuł układów zbiorowych pracy do kategorii porozumień zbiorowych należy wnosić, że chodzi tu o akty o podobnym charakterze, czyli będące zbliżonymi do siebie źródłami prawa pracy. Z art. 9 § 1 k.p. wynika zaś, że do prawa pracy zalicza się "postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych". Porównując art. 59 ust. 2 Konstytucji z art. 9 § 1 k.p. łatwo dostrzec między nimi sprzeczność, jeżeli przez wymóg oparcia porozumienia na ustawie rozumie się istnienie ustawowej podstawy do jego zawarcia. W odniesieniu do porozumień zbiorowych art. 9 § 1 k.p. przewiduje wymóg ich oparcia na ustawie, czego nie ma w art. 59 ust. 2 Konstytucji. Przepisy ustawowe winny być wykładane w taki sposób - jeżeli jest to możliwe - aby uniknąć ich sprzeczności z Konstytucją. W odniesieniu do analizowanej sprzeczności jest to trudne do zrealizowania. Określeniu "oparte na ustawie" trzeba byłoby nadać znaczenie "zgodne (lub niesprzeczne) z ustawą", co zbyt daleko odbiega od powszechnego rozumienia tego określenia. Tego rodzaju rozumienie omawianego określenia prowadzi zresztą do takiego samego rezultatu, co przyjęcie niekonstytucyjności wymogu oparcia porozumienia zbiorowego na ustawie: porozumienie zawarte bez szczegółowego upoważnienia ustawowego wywołuje takie same skutki, co porozumienie mające to upoważnienie. Trzeba przy tym wyraźnie zaznaczyć, że przedstawione wątpliwości nie dotyczą dopuszczalności zawarcia porozumienia przez partnerów społecznych, a jedynie jego skutków w płaszczyźnie indywidualnego prawa pracy. Chodzi o to, czy rodzi ono uprawnienia pracownika jako źródło prawa pracy (art. 9 § 1 k.p.) czy umowa o świadczenie przez pracodawcę na rzecz osoby trzeciej - tu: pracownika (art. 393 k.c.) ewentualnie umowa o świadczenie na rzecz pracownika przez osobę trzecią - tu: pracodawcę (art. 391 k.c.). Dopuszczalność zawierania przez partnerów społecznych porozumień wywołujących skutki tylko między nimi, czyli w płaszczyźnie zbiorowego prawa pracy, nie była i nie jest kwestionowana. To prawo przyznaje art. 59 ust. 2 Konstytucji, a przede wszystkim jest ono elementem gospodarczego ustroju państwa (art. 20 Konstytucji). Wynika to także z zasady wolności działania związków zawodowych (art. 12 Konstytucji). Jest niedopuszczalne ograniczenie ustawą praw lub wolności określonych w Konstytucji, jeżeli nie przewiduje ona tej możliwości. Żadna z konwencji M. dotyczących związków zawodowych i związków pracodawców (nr 87 oraz nr 98, Dz.U. z 1958 r. Nr 29, poz. 125 i 126) nie przewiduje ustawowego ograniczenia możliwości zawierania porozumień zbiorowych przez partnerów społecznych. Jeżeli więc ustrojodawca stwierdził w art. 59 ust. 2 Konstytucji prawo do zawierania porozumień zbiorowych, to ustawodawca zwykły nie może go ograniczyć przez wprowadzenie wymogu oparcia porozumienia na ustawie. Możliwość ta nie wynika także z art. 81 Konstytucji. Przepis art. 59 ust. 2 Konstytucji należy stosować bezpośrednio, gdyż Konstytucja nie stanowi inaczej (art. 8 ust. 2 Konstytucji).Należy też zwrócić uwagę na wnioski wynikające z analizy systemowej ustawodawstwa pracy regulującego kwestię zawierania porozumień i wydawania aktów prawa zakładowego. W szczególności należy wskazać na ustawę z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.). Przewiduje ona możliwość zawierania przez partnerów społecznych porozumienia po rokowaniach (art. 9) i po mediacji (art. 14). Nie wspomina natomiast o porozumieniu postrajkowym. Mimo to trafnie przyjmuje się, że skoro porozumienia z art. 9 i art. 14 są źródłami prawa pracy, to należy do nich zaliczyć również porozumienie postrajkowe, zwłaszcza że także ono ma umocowanie w art. 59 ust. 2 Konstytucji.Z drugiej strony uznaje się także za źródła prawa pracy akty (regulaminy), które nie mają podstawy konstytucyjnej w art. 59 ust. 2 ani w innym jej przepisie. Chodzi tu o akty, które mogą być ustalone samodzielnie przez pracodawcę. W tej sytuacji odmowa uznania za źródło prawa pracy porozumienia zbiorowego partnerów społecznych tylko dlatego, że nie ma ono szczegółowego upoważnienia ustawowego oznacza przyjęcie - wbrew art. 8 ust. 1 Konstytucji - prymatu ustawy nad Konstytucją. Uznaje się bowiem za źródła prawa pracy akty mające umocowanie tylko w ustawie, a odmawia tego charakteru aktom mającym umocowanie konstytucyjne.

Powyższa znajduje także potwierdzenie w kolejnym orzeczeniu SN, zgodnie z którym pojęcie „oparcie na ustawie” można rozumieć szeroko jako wskazanie w ustawie (wyraźne lub wyinterpretowane) możliwości zawarcia porozumienia zbiorowego, nawet bez bliższego jego określenia. Zdaniem Sądu Najwyższego w składzie powiększonym, takie rozumienie pojęcia "oparcia na ustawie" innego porozumienia zbiorowego jest trafne, gdyż przemawiają za tym względy systemowe (regulacje art. 20 i art. 59 ust. 2 Konstytucji RP, art. 23 ust. 1 i art. 26 1 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych, a także przepisy konwencji M. oraz prawa unijnego) oraz względy funkcjonalne (efektywność regulacji prawnych i realizacja funkcji ochronnej prawa pracy). W szczególnych sytuacjach możliwa jest rozszerzająca wykładnia pojęcia "oparcia na ustawie" z art. 9 § 1 k.p., choć powoduje to pewne umniejszenie znaczenia układów zbiorowych prawa pracy, czy w ogóle zasady zamkniętego katalogu źródeł prawa./tak Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2012 r. II PK 288/11 LEX nr 1254680/. Ta linia orzecznicza znajduje swoją kontynuację w wyżej cytowanych orzeczeniach dotyczących zawierania porozumień bez ograniczeń temporalnych, w ramach bezpośrednich rokowań, stron , na każdym etapie sporu.

Sąd Okręgowy, także na marginesie, nie podziela stanowiska zawartego w cytowanym w apelacji wyroku SN, zgodnie z którym przepis art. 59 ust. 2 Konstytucji nie może stanowić ustawowego oparcia dla porozumień zbiorowych zawierających przepisy prawa pracy, bowiem intencją ustrojodawcy było stworzenie zamkniętego systemu źródeł prawa i ograniczenie ich katalogu do aktów wymienionych w art. 87 Konstytucji RP. Ma on charakter ogólny, poza tym został zamieszczony jako przepis gwarantujący jedno z praw politycznych w rozdziale II Konstytucji RP zatytułowanym "Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela", a nie w rozdziale III - "Źródła prawa". R. legis tego przepisu stanowi udzielenie gwarancji partnerom socjalnym dla ich prawa do zawierania dowolnych porozumień zbiorowych; celem tej regulacji nie jest natomiast uzupełnienie (poszerzenie) konstytucyjnego systemu źródeł prawa./Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2012 r. ,II PK 128/12,OSP 2013/12/117/.

Podnieść należy, że powyższe stanowisko nie miało kontynuacji, nadto zapadło w odmiennym stanie faktycznym, w szczególności z uwagi na odmienny status pracodawcy.

Podnoszona przez apelującego okoliczność, iż strony przewidziały w porozumieniu implementację do umów o pracę postanowień płacowych, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia, bowiem zgodnie z art. 18 kp postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia umów i aktów, o których mowa w § 1, mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy. Skoro porozumienia stanowią źródło prawa pracy, a zgodnie z twierdzeniami strony pozwanej przewidywały korzystniejsze warunki, nie wymagały implementacji i stanowią bezpośrednie źródło roszczeń pracowników. Poza tym pracodawca stopniowo proponował pracowników w drodze aneksów realizację porozumień płacowych.

Wobec tego, że sporne porozumienia stanowią źródło prawa, nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 393 kc w zw. z art. 387 kc. Bowiem powyższe przepisy nie znajdą zastosowania do oceny aktu normatywnego./por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008 r., I PK 235/07/ . Zatem brak rozważań Sądu Rejonowego w tym zakresie nie stanowi uchybienia.

Jedynie zatem na marginesie podnieść należy, że zgodnie z art. 393 kc, jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia.

Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać.

Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej.

Zgodnie z art. 387 kc umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna.

Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia.

Niemożliwość świadczenia powinna być:

1)obiektywna, tzn. danego świadczenia nie jest w stanie spełnić nie tylko dłużnik, ale w ogóle nikt;

2) pierwotna, czyli istniejąca w chwili zawarcia umowy; niemożliwość świadczenia, która zaistniała później, nie skutkuje nieważnością umowy, lecz może uzasadniać odpowiedzialność kontraktową (art. 471 - por. wyrok SN z 25 września 2003 r., V CK 188/2002, LexisNexis nr (...), OSNC 2004, nr 11, poz. 178);

3)nieprzemijająca.

Strona apelująca podnosiła, że z uwagi na stan finansów pozwanego Instytutu, nie posiadał on środków na realizację porozumień. W ocenie Sądu, mając na względzie powyższe przesłanki, nie można mówić w tym przypadku o świadczeniu niemożliwym, gdyż brak jest dowodu, że takiego świadczenia nie jest w stanie spełnić inny podmiot, nadto brak dowodu, by była nieprzemijająca w tym znaczeniu, że sytuacja w Instytucie nigdy nie ulegnie poprawie. Poza tym w świetle zebranego przez Sąd Rejonowy materiału dowodowego wynika, iż w istocie sytuacja finansowa szpitala była zła, ale z zeznań świadka O. wynika m.in., że sytuacja instytutu ulegała polepszeniu na przestrzeni kilku lat, zmniejszyła się wielkość generowanego świeżego długu, w 2011 r Instytut uzyskał symboliczny zysk ze sprzedaży, a Instytut znacznie lepiej finansowo wychodził na szybkim podpisaniu porozumienia , wskazał także, że każde porozumienie zawierał w zamiarze realizacji, mógł mieć jedynie świadomość, że czas realizacji może nie być wypełniony jak należy.

Skoro zatem podpisujący porozumienie nie przewidywał w momencie jego zawierania braku możliwości jego wykonania co do zasady, nie można mówić o świadczeniu niemożliwym.

Nadto brak także dowodu, by strona związkowa była świadoma niemożliwości wykonania porozumień w dniu ich zawierania. Poza tym należy postawić pytanie, co miało być podstawą tej świadomości, skoro sam pracodawca zamierzał je realizować, co zresztą następowało.

Należy też przypomnieć, że sankcją za ewentualne złamanie przez dyrektora dyscypliny finansowej przy zawieraniu Porozumienia nie jest nieważność tego aktu prawnego, ale odpowiedzialność dyscyplinarna. Będąc podmiotem związanym wynegocjowanymi przez siebie postanowieniami Porozumienia, pozwany nie może co do zasady uchylać się od ich przestrzegania (pacta sunt servanda; volenti non fit iniuria), zwłaszcza że zmieniają one na korzyść pracowników dotychczasowe regulacje płacowe obowiązujące w Szpitalu. W sytuacji, gdy realizacja postanowień Porozumienia stanowiłaby nadmierne obciążenie finansowe dla pracodawcy, może on podjąć przewidziane prawem środki dla zmiany treści tego aktu. A takie czynności nie zostały podjęte. /tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2013 r. III PK 76/13 LEX nr 1555639/

Z pewnością czynnością zmierzającą do zmiany porozumień nie było powoływane w apelacji pismo dyrektora z dnia 14 lipca 2008 r, skoro obok propozycji nowych warunków wzrostu wynagrodzenia pojawiło się stwierdzenie, że pozostałe przepisy porozumienia nie zmieniają się. Tożsame stwierdzenia pojawiają się w kolejnych porozumieniach zmierzających do realizacji spornych porozumień.

W tym kontekście nie doszło także do naruszenia art. 65 § 1 i 2 kc. Należy wskazać, że w przypadku zaliczenia porozumienia zbiorowego do prawa pracy, wówczas nie jest czynnością prawną i nie ma podstaw, aby stosować do niego w sposób bezpośredni zasady wykładni oświadczeń woli. Wykładni postanowień takiego porozumienia należy dokonywać według zasad interpretacji powszechnie obowiązujących przepisów prawa. /wyrok SN z dnia 25.11.2009, II PK 137/09, wyrok SN z dnia 2.04.2008 r, II PK 261/07, Lex nr 511683/.

W ocenie Sądu zatem powyższe pismo stanowiło zatem jedynie podstawę wykonania porozumień w części, a nie ich skuteczną modyfikację.

W ocenie Sądu Okręgowego nie doszło także do naruszenia art. 8 kp.

Przez zasady współżycia społecznego rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie aksjologiczne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, ale także obyczajowe .

Jest to jedna z klauzul generalnych. Służą one wprowadzeniu możliwości dokonywania ocen określonych zachowań w sposób odpowiednio elastyczny, wykraczający poza czysto sformalizowane kryteria wynikające z reguł prawa pozytywnego, przez uwzględnienie również norm etycznych przyjętych w obrocie .

Sprzeczność czynności prawnej z ustawą jest wystarczającą przesłanką do uznania jej nieważności i nie ma potrzeby dokonywania oceny nieważności czynności prawnej w aspekcie zasad współżycia społecznego, albowiem czynność sprzeczna z prawem nie może być zgodna z zasadami współżycia społecznego. Badaniu z punktu widzenia zgodności z zasadami współżycia społecznego należy poddawać tylko czynności prawne uprzednio ocenione jako formalnie niesprzeczne z ustawą (por. wyr. SN z dnia 22 września 1987 r., III CRN 265/87, OSNC 1989, nr 5, poz. 80; post. SN z dnia 28 listopada 2000 r., IV CKN 170/00, Lex nr 52502).

W judykaturze utrwalił się pogląd, że zarzut nieważności czynności prawnej z powodu sprzeczności jej treści lub celu z zasadami współżycia społecznego nie może polegać na powołaniu się ogólnie na bliżej nieokreślone zasady współżycia społecznego, lecz wymaga wskazania, jaka konkretna zasada współżycia społecznego została naruszona (por. wyr. SN z dnia 27 kwietnia 2001 r., V CKN 1335/00, Lex nr 52392; wyr. SN z dnia 23 maja 2002 r., IV CKN 1095/00, Lex nr 57209; wyr. SN z dnia 7 maja 2003 r., IV CKN ).

Na podstawie tego przepisu każde działanie albo zaniechanie może być uznane za nadużycie prawa, jeśli występuje jedna z dwóch przesłanek: obiektywna sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub obiektywna sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Trzeba jednak pamiętać, że art. 8 k.p. dotyczy nadużycia prawa oraz odnosi się do nadużycia prawa podmiotowego, które ma naturę cywilnoprawną (w szerokim rozumieniu). Nie ma on zastosowania między innymi do czynienia użytku z przysługującej danemu podmiotowi kompetencji normodawczej (możliwości stanowienia i zmieniania norm prawnych). Sposób skorzystania przez pracodawcę, czy działających wspólnie pracodawcę i związki zawodowe, z przysługującego im upoważnienia do wydania zakładowego aktu normatywnego nie podlega ocenie w świetle art. 8 k.p., gdyż prawo (możliwość, kompetencja) jakie im w tym zakresie służy nie jest prawem, o którym mowa w tym przepisie. /tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 lipca 2000 r., I PKN 744/99 (OSNAPiUS 2002 nr 3, poz. 75/.

Treść klauzuli generalnej zawartej w art. 8 k.p. nie kształtuje praw podmiotowych, nie zmienia i nie modyfikuje praw, jakie wynikają z innych przepisów prawa. Przepis ten upoważnia sąd do oceny, w jakim zakresie, w konkretnym stanie faktycznym, działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie jego prawa i nie korzysta z ochrony prawnej (wyroki z dnia 22 lipca 2009 r., I PK 48/09, LEX nr 529757; z dnia 24 listopada 2010 r., I PK 78/10, LEX nr 725005; z dnia 12 stycznia 2011 r., II PK 89/10, LEX nr 737386; z dnia 2 października 2012 r., II PK 56/12, LEX nr 1243024). Nie jest przy tym możliwa taka wykładnia art. 8 k.p., która zawierałaby swoiste wytyczne, w jakich (kazuistycznych) sytuacjach sąd powszechny miałby uwzględnić albo nie uwzględnić zarzutu sprzeczności żądania pozwu z tym przepisem. Stosowanie art. 8 k.p. (podobnie jak art. 5 k.c.) pozostaje zatem w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności konkretnej sprawy. W oderwaniu od tych konkretnych okoliczności nie można formułować ogólnych dyrektyw co do stosowania tego przepisu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 listopada 1967 r., I PR 415/67, OSPiKA 1968 nr 10, poz. 210 oraz uchwałę z 17 stycznia 1974 r., III PZP 34/73, OSNCP 1975 nr 1, poz. 4; PiP 1978 nr 7, wyroki z dnia 10 lutego 2012 r., II PK 144/11, LEX nr 1167470; z dnia 26 czerwca 2012 r., II PK 275/11, Monitor Prawa Pracy 2012 nr 11, s. 584-587). Ocena, czy w konkretnym przypadku ma zastosowanie norma art. 8 k.p., mieści się w granicach swobodnego uznania sędziowskiego. Sfera ta w ramach postępowania kasacyjnego może podlegać kontroli tylko w przypadku szczególnie rażącego i oczywistego naruszenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1970 r., III PRN 39/70, OSNCP 1971 nr 3, poz. 53; PiP 1972 nr 10, s. 170, z 15 września 1999 r., III CKN 339/98, OSNC 2000 nr 3, poz. 58; OSP 2000 nr 4, poz. 66, z 4 lipca 2002 r., I CKN 837/00, LexPolonica nr 376352 oraz z 30 października 2003 r., IV CK 151/02, LexPolonica nr 1630441). Stawiając tezę o nadużyciu przez stronę prawa w rozumieniu art. 8 k.p., należy przy tym wyjaśniać, jakie konkretnie prawo podmiotowe, które w ocenie sądu zostało naruszone, wchodzi w rachubę, czy czynienie użytku z tego prawa polega na jego sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, czy ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa (bądź i z zasadami współżycia społecznego i ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa) oraz jakie zasady współżycia społecznego (społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa) zostały pogwałcone.

Norma art. 8 k.p. oznacza pozbawienie danego podmiotu możliwości korzystania z prawa, które mu przysługuje w świetle przepisów prawa przedmiotowego. Generalnie obowiązuje domniemanie korzystania przez osobę uprawnioną z przysługującego jej prawa w sposób legalny. Zastosowanie instytucji nadużycia prawa prowadzi zatem do osłabienia zasady pewności prawa i przełamuje domniemanie korzystania z prawa w sposób zgodny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i zasadami współżycia społecznego. Toteż posłużenie się konstrukcją nadużycia prawa jest z założenia dopuszczalne tylko wyjątkowo i musi mieć szczególne, wyraźne uzasadnienie merytoryczne i formalne, a zwłaszcza usprawiedliwienie we w miarę skonkretyzowanych regułach, głównie o konotacji etycznej, moralnej i obyczajowej. Przepis ten, z uwagi na wyjątkowość możliwości jego zastosowania, upoważnia sąd do oceny, w jakim zakresie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony prawnej, ale wyłącznie w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności konkretnej sprawy. Sąd uznając zachowanie danego podmiotu za nadużycie prawa musi więc wykazać, że w danej indywidualnej i konkretnej sytuacji, wyznaczone przez obowiązujące normy prawne typowe zachowanie podmiotu korzystającego ze swego prawa, jest ze względów moralnych, wyznaczających zasady współżycia społecznego, niemożliwe do zaakceptowania, ponieważ w określonych, nietypowych okolicznościach zagraża podstawowym wartościom, na których opiera się porządek społeczny i którym prawo powinno służyć (por. między innymi wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 1999 r., I PKN 206/99, OSNAPiUS 2000 nr 23, poz. 853; z dnia 6 stycznia 2009 r., I PK 18/08, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 156; z dnia 22 lipca 2009 r., I PK 48/09, LEX nr 529757 i wyroki z dnia 21 stycznia 2011 r., II PK 158/10, LEX nr 784923; z dnia 4 października 2011 r., I PK 48/11, LEX nr 1125243 i z dnia 6 kwietnia 2011 r., II PK 254/10, LEX nr 949026). W judykaturze utrwalone jest przy tym stanowisko, że stosowanie art. 8 k.p (w stosunkach cywilnoprawnych art. 5 k.c.) powinno być restrykcyjne i w żadnym razie nie może prowadzić do uchylenia bądź zmiany obowiązujących przepisów prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2008 r., IV CNP 12/08, LEX nr 461749 i z dnia 25 stycznia 2012 r., II PK 105/11, LEX nr 1162676).

Na uwagę zasługuje jednak pogląd, że nie podlega ocenie w kontekście nadużycia prawa, o jakim mowa w art. 8 k.p., zarówno jednostronne wydanie przez pracodawcę zarządzenia, jak i zawarcie przez pracodawcę oraz zakładową organizację związkową porozumienia koncyliacyjnego w rozumieniu art. 9 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm). Nie poddają się też analizie w świetle instytucji nadużycia prawa z rozumieniu art. 8 k.p. - jako stanowiące nie tyle nadużycie co naruszenie przepisów Kodeksu pracy - zachowania zakładowej organizacji związkowej (oraz powodów jako jej działaczy) w trakcie prowadzenia rokowań i kształtowania treści porozumienia koncyliacyjnego. /Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2014 r. ,III PK 109/13,OSNP 2015/10/133 wraz z uzasadnieniem./

Odnosząc się do argumentacji apelującego, mając na względzie powyższe rozważania podnieść należy, że przedstawiciele związków zawodowych przedstawili swoje propozycje i zostały one przyjęte, a w świetle zeznań świadka O. , trzeba przyjąć, że także Instytutowi zależało na szybkim rozwiązaniu sporu, by nie doszło do zatrzymania pracy Instytutu, a Instytut znacznie lepiej wychodził na szybkim podpisaniu porozumienia. Instytutowi zależało także, by zapewnić dostateczną obsługę lekarską, w związku ze zmieniającymi się regulacjami dotyczącymi czasu pracy lekarzy (ograniczającymi ten czas), a lekarze na ustawowy wymiar tego czasu nie mieli wpływu. Pracodawca, gdyby uważał, że nie jest w stanie spełnić świadczeń mógł nie zawierać postanowienia w takim kształcie. Przy przyjęciu, że w momencie zawierania porozumienia pozwany wiedział, że nie ma możliwości jego realizacji, należałoby przyjąć, że prowadził rokowania w złej wierze. Skoro pracodawca zgodził się na porozumienia w takim kształcie nie może teraz przerzucać ciężaru na pracowników braku jego wykonania. Nadto pozwany wykonał w pierwszej kolejności postanowienia dotyczące likwidacji „trzynastki” i premii, uregulowano czas pracy, a aktualnie pozwany nie chce wywiązywać się z pozostałej części porozumień.

Reasumując trudna sytuacja finansowa pozwanego nie może zniweczyć postanowień spornych porozumień, stanowiących źródło prawa, a tym samym roszczeń pracowników.

Z uwagi na to, że zagadnienia prawne przestawione przez apelującego w piśmie procesowym z dnia 28. 11.2017 r były już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, co wynika z wyżej cytowanego orzecznictwa, nadto zmierzają do ustalenia sposobu rozstrzygnięcia sprawy, brak było podstaw do wykorzystania procedury art. 390 kpc.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ustalono bowiem następujące kryteria, które musi spełnić każde zagadnienie prawne stanowiące przedmiot pytania sądu drugiej instancji:

- musi być sformułowane na podstawie okoliczności mieszczących się w stanie faktycznym sprawy wynikającym z ustaleń dokonanych przez sąd;

- musi mieć charakter abstrakcyjny i dotyczyć wykładni przepisów, a nie sposobu rozstrzygnięcia sprawy;

- musi pozostawać w związku z rozpoznawaną sprawą, tak aby udzielenie odpowiedzi było niezbędne do rozpoznania środka odwoławczego;

- musi dotyczyć zagadnienia prawnego budzącego rzeczywiście poważne wątpliwości;

- musi być zagadnieniem "do rozstrzygnięcia", a nie "do uzupełnienia".

/Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2017 r. (...) 2/17 LEX nr 2397586/

Brak było podstaw do zawieszenia postępowania.

Zgodnie z art. 177 § 1 pkt. 4 kpc Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu

jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej.

Warunkiem zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 4 jest przekonanie sądu, że ustalenie czynu w drodze karnej może wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej. O wpływie tym można mówić wówczas, gdy zachodzi prawdopodobieństwo wydania wyroku skazującego, którego ustalenia co do faktu popełnienia przestępstwa będą wiążące w postępowaniu cywilnym (art. 11), jak i wówczas, gdy ustalenia poczynione w postępowaniu karnym mogą wzbogacić materiał faktyczny i dowodowy, oddziałując na ocenę dowodów i kierunek rozstrzygnięcia sprawy cywilnej (por. postanowienie SN z dnia 7 stycznia 1971 r., I PZ 82/70, LEX nr 14115). Konieczne jest także każdorazowo zestawienie przedmiotu toczącego się postępowania karnego i objętego tym postępowaniem materiału procesowego z podstawą faktyczną i prawną powództwa (por. wyrok SN z dnia 27 lutego 2001 r., I PKN 271/00, OSNP 2002, nr 22, poz. 546). W tym celu może okazać się konieczna analiza akt postępowania karnego (orzeczenie SN z dnia 15 maja 1962 r., IV CZ 30/62, OSN 1963, nr 7–8, poz. 56).

Stwierdzenie, że ustalenie czynu w drodze karnej może wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej nie oznacza konieczności zawieszenia postępowania, które jest pozostawione ograniczonemu uznaniu sądu (zob. wyrok SN z dnia 29 listopada 1999 r., III CKN 496/99, LEX nr 528134, w którym stwierdzono wprost, że nawet istnienie wymienionej w art. 177 § 1 pkt 4 przesłanki nie obliguje sądu do zawieszenia postępowania. Sąd powinien kierować się względami celowości, uwzględniając motywy art. 177 § 1 pkt 4 i interesy stron postępowania (postanowienie SN z dnia 14 maja 2012 r., I PK 26/12, LEX nr 1675306). Przy podejmowaniu decyzji należy rozważyć spodziewany czas trwania postępowania karnego i prawdopodobieństwo wydania w nim wyroku skazującego, stan zaawansowania postępowania cywilnego, a także charakter sprawy cywilnej, a w szczególności znaczenie jej szybkiego rozstrzygnięcia dla strony.

Wskazać należy, że jest to zatem fakultatywna podstawa zawieszenia postępowania.

Postępowanie toczące się pod sygn.. RP 1 Ds. 31.2017, dotychczas prowadzone jest w sprawie, nie zostały przedstawione zarzuty, nadto pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie, bowiem ewentualna odpowiedzialność karna byłego dyrektora Instytutu nie jest równoznaczna ze stwierdzeniem nieważności Porozumienia (por. tym zakresie cytowane powyżej uzasadnienie orzeczenia dotyczącego odpowiedzialności finansowej dyrektora). Na marginesie należy zwrócić uwagę, że śledztwo dotyczy nadużycia uprawnień i zawarcia w trakcie sporów zbiorowych porozumień zakładających wzrost wynagrodzeń, co przeczy tezie strony pozwanej, że porozumienie nie zostało zawarte w ramach sporu zbiorowego.

Mając powyższe na uwadze, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc w pozostałym zakresie.

O kosztach postępowania apelacyjnego w stosunku do obu stron Sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc.

Zastosowanie przez Sąd art. 102 kpc powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego” (postanowienie Sądu Najwyższego z 14.01.1974 r., sygn. akt II CZ 223/73). Należy także podkreślić, iż „art. 102 kpc nie wymaga, żeby strona wygrywająca sprawę na rzecz której nie został zasądzony zwrot kosztów procesu, postępowała niewłaściwie lub żeby można jej było przypisać jakąkolwiek inną postać winy” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 07.01.1982 r., sygn. akt CZ 191/81).

Przepis art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje w żaden sposób pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych. Ocena czy taka okoliczność ma miejsce na gruncie konkretnej sprawy pozostawiona została sądowi orzekającemu w sprawie, który musi mieć na uwadze całokształt okoliczności sprawy. Przepis art. 102 k.p.c. pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu. Do kręgu "wypadków szczególnie uzasadnionych" należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową nawet, jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. Należy jednocześnie zauważyć, że sam stan majątkowy strony czy też jej trudna sytuacja finansowa nie stanowią okoliczności wyłącznie decydującej o zwolnieniu od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi./tak SA w wyroku z dnia 18 listopada 2015 r. ,III APa 10/15 /.

Odstąpienie od nałożenia na stronę obowiązku zwrotu kosztów procesu na podstawie art. 102 k.p.c., stanowi uprawnienie, nie zaś obowiązek sądu i wymaga ustalenia, czy w danych okolicznościach zachodzą "wypadki szczególnie uzasadnione", co ustawodawca pozostawił swobodnej ocenie sądu./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia 16 grudnia 2015 r. ,I ACa 1602/14/.

W rozpoznawanej sprawie obie strony wnosiły o nieobciążanie kosztami w przypadku negatywnego dla nich rozstrzygnięcia

Sąd nie obciążył pozwanego kosztami procesu mając na względzie jego niespornie trudną sytuację finansową, natomiast powodów –w stosunku do których zażalenie podlegało uwzględnieniu, Sąd miał na uwadze, że ulegli swemu żądaniu tylko w niewielkim zakresie.