IV CNP 96/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:30-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CNP 96/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie ze skargi pozwanej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku zaocznego
Sądu Okręgowego w G.
z dnia 19 listopada 2007 r., w sprawie z powództwa Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie
przeciwko K. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 kwietnia 2009 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem zaocznym z dnia 19 listopada 2007 r. Sąd Okręgowy w G.
Wydział I Cywilny zasądził od pozwanej K. K. na rzecz powoda Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych kwotę 184.124,76 zł wraz z odsetkami. Pozwana
wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wymienionego wyroku
zaocznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
jest nadzwyczajnym środkiem prawnym, który w razie jego uwzględnienia stanowi
podstawę wystąpienia z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o naprawienie
szkody wyrządzonej tym orzeczeniem (por. postanowienia SN z dnia 15 lutego
2006 r., IV CNP 7/05, LEX nr 192046; z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05,
OSNC 2006 r., nr 1, poz. 16; z dnia 23 września 2005 r., III CNP 5/05, niepubl.;
z dnia 27 października 2005 r., V CNP 28/05, niepubl.; z dnia 10 sierpnia 2006 r.,
V CNP 102/06, niepubl.; z dnia 25 maja 2007 r., II CNP 51/07, niepubl.; z dnia
21 lipca 2008 r., I CNP 44/08, niepubl.; z dnia 30 września 2008 r., I CNP 63/08,
niepubl.). Instytucja skargi została ustanowiona w celu stworzenia możliwości
realizacji uprawnień wypływających z art. 4171
§ 2 k.c., zagwarantowanych
w art. 77 ust. 1 Konstytucji. Przedmiotowy środek prawny nie zmierza do
podważenia zaskarżonego wyroku, lecz umożliwia uzyskanie prejudykatu
umożliwiającego dochodzenie w oddzielnym postępowaniu naprawienia szkody
wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu Państwa. Z tego względu
złożenie przez pełnomocnika skarżącej wniosku o wstrzymanie wykonania
zaskarżonego wyroku zaocznego jest bezprzedmiotowe z perspektywy istoty i celu
skargi uregulowanej w art. 4241
i nast. k.p.c.
Zgodnie z art. 4241
k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana
lub uchylenie orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie
było i nie jest możliwe. Ponadto w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność
3
z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub
konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, skarga przysługuje
także od prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej lub drugiej
instancji, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych,
chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych
przysługujących stronie środków prawnych.
Wymagania konstrukcyjne skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia określone zostały w przepisie art. 4245
§ 1 k.p.c. Sąd
Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że każde wymaganie przewidziane w art.
4245
§ 1 k.p.c. ma charakter samoistny, powinno być zatem spełnione
samodzielnie, niezależnie od pozostałych. Tymczasem przedmiotowa skarga, za
wyjątkiem prawidłowego oznaczenie skarżonego orzeczenia wraz ze wskazaniem
zakresu zaskarżenia, nie spełnia żadnego z wymaganych przez ustawę wymagań
konstrukcyjnych.
Skarżąca uchybiła wymaganiu przytoczenia podstaw skargi oraz ich
uzasadnienia (art. 4245
§ 1 pkt 2 k.p.c.) , jak również nie wskazano przepisu prawa,
z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne (art. 4245
§ 1 pkt 3 k.p.c.).
Zauważyć należy, że niezgodność z prawem uzasadniająca odpowiedzialność
Skarbu Państwa musi być – już na etapie wnoszenia skargi – jasno określona przez
wskazanie przepisu, z którym skarżone orzeczenie jest niezgodne. Ponadto, same
wady postępowania poprzedzającego wydanie skarżonego orzeczenia, wytykane
w ramach podstaw, nie zawsze powodują niezgodność orzeczenia z prawem
(por. art. 4244
k.p.c.), a jeśli nawet tak się dzieje, to przepisy wskazane jako
naruszone w ramach podstaw nie muszą być – i często nie są – tożsame
z przepisami (przepisem), z którym orzeczenie jest niezgodne.
Elementem konstrukcyjnym skargi jest ponadto przewidziane w art. 4245
pkt
4 k.p.c. wymaganie uprawdopodobnienia wyrządzenia szkody, spowodowanej
przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy. Zgodnie z utrwalonym
stanowiskiem Sądu Najwyższego ten kreatywny wymóg skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia obliguje skarżącą do złożenia
oświadczenia, że szkoda wystąpiła, jak również do wskazania jej rodzaju
4
i rozmiaru, a ponadto do powołania lub przedstawienia dowodów lub innych
środków uwiarygodniających jej twierdzenie. Niezbędne jest wskazanie związku
przyczynowego między wydaniem zaskarżonego wyroku a powstaniem szkody.
Samo wydanie niekorzystnego dla strony rozstrzygnięcia nie może być
utożsamiane z poniesieniem szkody w rozumieniu przepisów dotyczących
przedmiotowej skargi. Ponadto skarżąca może powoływać się tylko na taką szkodę,
która została już wyrządzona na skutek wydania zaskarżonego orzeczenia, a nie na
szkodę, która może powstać dopiero w przyszłości. Skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie służy bowiem zapobieganiu
wyrządzeniu szkody, mogącej powstać na skutek jego wydania, lecz jest środkiem
prawnym, który w razie jego uwzględnienia będzie stanowić podstawę wystąpienia
z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o naprawienie szkody wyrządzonej
tym orzeczeniem. (por. postanowienia SN z dnia 15 lutego 2006 r., IV CNP 7/05,
LEX nr 192046; z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05, OSNC 2006 r., nr 1,
poz. 16; z dnia 23 września 2005 r., III CNP 5/05, niepubl.; z dnia 27 października
2005 r., V CNP 28/05, niepubl.; z dnia 10 sierpnia 2006 r., V CNP 102/06, niepubl.;
z dnia 25 maja 2007 r., II CNP 51/07, niepubl.; z dnia 21 lipca 2008 r., I CNP 44/08,
niepubl.; z dnia 30 września 2008 r., I CNP 63/08, niepubl.). Ograniczenie się do
stwierdzenia, że „wierzyciele (...) rozpoczynają egzekucję zasądzonych należności,
przez co skarżąca ponosi szkodę materialną i moralną nie mogąc się bronić” nie
czyni zadość ustawowemu wymaganiu.
Zgodnie z art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c. na skarżącą nałożony jest obowiązek
wykazania w drodze odrębnego, wyczerpującego i nie budzącego wątpliwości
wywodu prawniczego, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych
środków prawnych nie było i nie jest możliwe (por. postanowienie SN z dnia
17 sierpnia 2005 r., l CNP 5/05, OSNC 2006, nr 1, poz. 17, postanowienie SN
z dnia 16 grudnia 2005 r., l CNP 37/05, niepubl.). Obowiązkiem skarżącej jest
wykorzystanie wszystkich istniejących narzędzi procesowych i dopiero ich
bezskuteczność lub brak może - w wypadku wystąpienia szkody – uzasadniać
odpowiedzialność państwa. Strona, wnosząc skargę, musi wykazać, iż z wszystkich
innych narzędzi skorzystała lub że są one dla niej – w konkretnej sytuacji –
niedostępne. Tymczasem nie ulega wątpliwości, co przyznała sama skarżąca, że
5
wyrok zaoczny nie został skutecznie zaskarżony w związku z odrzuceniem wniosku
o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od wyroku, jak również odrzuceniem
wniesionego zażalenia. Przyznała też, że spóźniła się z ewentualnym wniesieniem
skargi o wznowienie postępowania. Niewyczerpanie przysługujących stronie
środków odwoławczych nie może być utożsamiana z prawidłowym wykorzystaniem
przysługujących stronie środków prawnych.
Skarga wniesiona została od wyroku sądu zaocznego. W sytuacji, w której
strona nie skorzystała w sposób prawidłowy z przysługujących jej środków
prawnych, dopuszczalność skargi od orzeczenia Sądu pierwszej instancji lub
drugiej instancji uzależniona jest od łącznego spełnienia dwóch przesłanek,
tj. istnienia wyjątkowego wypadku oraz występowania niezgodności
kwestionowanego orzeczenia z prawem o kwalifikowanym charakterze, wskazanym
w tym przepisie (por. postanowienie SN z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06,
OSNC 2006, nr 6, poz. 113, postanowienie SN z 29 stycznia 2009 r., II CNP
130/08, niepubl., postanowienie SN z 13 lutego 2009 r., I CNP 106/08, niepubl.).
Wystąpienie takiego wyjątkowego wypadku strona powinna wykazać w skardze.
Skarżąca ograniczyła się wyłącznie do ogólnikowego stwierdzenia, że sąd naruszył
„wszelkie zasady prawa”, jak również „naruszył podstawowe zasady prawa
człowieka i obywatela”, bez bliższego sprecyzowania i uzasadnienia tych zarzutów.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
która nie czyni zadość wymaganiom wynikającym z art. 4245
§ 1 k.p.c., podlega
odrzuceniu a limine, tj. bez wzywania strony reprezentowanej przez zawodowego
pełnomocnika do usunięcia braków konstrukcyjnych sporządzonego pisma.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji (art. 4248
§ 1 w zw.
z art. 4245
§ 1 k.p.c.).
md
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie ze skargi pozwanej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku zaocznego
Sądu Okręgowego w G.
z dnia 19 listopada 2007 r., w sprawie z powództwa Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie
przeciwko K. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 kwietnia 2009 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem zaocznym z dnia 19 listopada 2007 r. Sąd Okręgowy w G.
Wydział I Cywilny zasądził od pozwanej K. K. na rzecz powoda Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych kwotę 184.124,76 zł wraz z odsetkami. Pozwana
wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wymienionego wyroku
zaocznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
jest nadzwyczajnym środkiem prawnym, który w razie jego uwzględnienia stanowi
podstawę wystąpienia z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o naprawienie
szkody wyrządzonej tym orzeczeniem (por. postanowienia SN z dnia 15 lutego
2006 r., IV CNP 7/05, LEX nr 192046; z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05,
OSNC 2006 r., nr 1, poz. 16; z dnia 23 września 2005 r., III CNP 5/05, niepubl.;
z dnia 27 października 2005 r., V CNP 28/05, niepubl.; z dnia 10 sierpnia 2006 r.,
V CNP 102/06, niepubl.; z dnia 25 maja 2007 r., II CNP 51/07, niepubl.; z dnia
21 lipca 2008 r., I CNP 44/08, niepubl.; z dnia 30 września 2008 r., I CNP 63/08,
niepubl.). Instytucja skargi została ustanowiona w celu stworzenia możliwości
realizacji uprawnień wypływających z art. 4171
§ 2 k.c., zagwarantowanych
w art. 77 ust. 1 Konstytucji. Przedmiotowy środek prawny nie zmierza do
podważenia zaskarżonego wyroku, lecz umożliwia uzyskanie prejudykatu
umożliwiającego dochodzenie w oddzielnym postępowaniu naprawienia szkody
wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu Państwa. Z tego względu
złożenie przez pełnomocnika skarżącej wniosku o wstrzymanie wykonania
zaskarżonego wyroku zaocznego jest bezprzedmiotowe z perspektywy istoty i celu
skargi uregulowanej w art. 4241
i nast. k.p.c.
Zgodnie z art. 4241
k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana
lub uchylenie orzeczenia w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie
było i nie jest możliwe. Ponadto w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność
3
z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub
konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, skarga przysługuje
także od prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej lub drugiej
instancji, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych,
chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych
przysługujących stronie środków prawnych.
Wymagania konstrukcyjne skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia określone zostały w przepisie art. 4245
§ 1 k.p.c. Sąd
Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że każde wymaganie przewidziane w art.
4245
§ 1 k.p.c. ma charakter samoistny, powinno być zatem spełnione
samodzielnie, niezależnie od pozostałych. Tymczasem przedmiotowa skarga, za
wyjątkiem prawidłowego oznaczenie skarżonego orzeczenia wraz ze wskazaniem
zakresu zaskarżenia, nie spełnia żadnego z wymaganych przez ustawę wymagań
konstrukcyjnych.
Skarżąca uchybiła wymaganiu przytoczenia podstaw skargi oraz ich
uzasadnienia (art. 4245
§ 1 pkt 2 k.p.c.) , jak również nie wskazano przepisu prawa,
z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne (art. 4245
§ 1 pkt 3 k.p.c.).
Zauważyć należy, że niezgodność z prawem uzasadniająca odpowiedzialność
Skarbu Państwa musi być – już na etapie wnoszenia skargi – jasno określona przez
wskazanie przepisu, z którym skarżone orzeczenie jest niezgodne. Ponadto, same
wady postępowania poprzedzającego wydanie skarżonego orzeczenia, wytykane
w ramach podstaw, nie zawsze powodują niezgodność orzeczenia z prawem
(por. art. 4244
k.p.c.), a jeśli nawet tak się dzieje, to przepisy wskazane jako
naruszone w ramach podstaw nie muszą być – i często nie są – tożsame
z przepisami (przepisem), z którym orzeczenie jest niezgodne.
Elementem konstrukcyjnym skargi jest ponadto przewidziane w art. 4245
pkt
4 k.p.c. wymaganie uprawdopodobnienia wyrządzenia szkody, spowodowanej
przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy. Zgodnie z utrwalonym
stanowiskiem Sądu Najwyższego ten kreatywny wymóg skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia obliguje skarżącą do złożenia
oświadczenia, że szkoda wystąpiła, jak również do wskazania jej rodzaju
4
i rozmiaru, a ponadto do powołania lub przedstawienia dowodów lub innych
środków uwiarygodniających jej twierdzenie. Niezbędne jest wskazanie związku
przyczynowego między wydaniem zaskarżonego wyroku a powstaniem szkody.
Samo wydanie niekorzystnego dla strony rozstrzygnięcia nie może być
utożsamiane z poniesieniem szkody w rozumieniu przepisów dotyczących
przedmiotowej skargi. Ponadto skarżąca może powoływać się tylko na taką szkodę,
która została już wyrządzona na skutek wydania zaskarżonego orzeczenia, a nie na
szkodę, która może powstać dopiero w przyszłości. Skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie służy bowiem zapobieganiu
wyrządzeniu szkody, mogącej powstać na skutek jego wydania, lecz jest środkiem
prawnym, który w razie jego uwzględnienia będzie stanowić podstawę wystąpienia
z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o naprawienie szkody wyrządzonej
tym orzeczeniem. (por. postanowienia SN z dnia 15 lutego 2006 r., IV CNP 7/05,
LEX nr 192046; z dnia 11 sierpnia 2005 r., III CNP 4/05, OSNC 2006 r., nr 1,
poz. 16; z dnia 23 września 2005 r., III CNP 5/05, niepubl.; z dnia 27 października
2005 r., V CNP 28/05, niepubl.; z dnia 10 sierpnia 2006 r., V CNP 102/06, niepubl.;
z dnia 25 maja 2007 r., II CNP 51/07, niepubl.; z dnia 21 lipca 2008 r., I CNP 44/08,
niepubl.; z dnia 30 września 2008 r., I CNP 63/08, niepubl.). Ograniczenie się do
stwierdzenia, że „wierzyciele (...) rozpoczynają egzekucję zasądzonych należności,
przez co skarżąca ponosi szkodę materialną i moralną nie mogąc się bronić” nie
czyni zadość ustawowemu wymaganiu.
Zgodnie z art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c. na skarżącą nałożony jest obowiązek
wykazania w drodze odrębnego, wyczerpującego i nie budzącego wątpliwości
wywodu prawniczego, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych
środków prawnych nie było i nie jest możliwe (por. postanowienie SN z dnia
17 sierpnia 2005 r., l CNP 5/05, OSNC 2006, nr 1, poz. 17, postanowienie SN
z dnia 16 grudnia 2005 r., l CNP 37/05, niepubl.). Obowiązkiem skarżącej jest
wykorzystanie wszystkich istniejących narzędzi procesowych i dopiero ich
bezskuteczność lub brak może - w wypadku wystąpienia szkody – uzasadniać
odpowiedzialność państwa. Strona, wnosząc skargę, musi wykazać, iż z wszystkich
innych narzędzi skorzystała lub że są one dla niej – w konkretnej sytuacji –
niedostępne. Tymczasem nie ulega wątpliwości, co przyznała sama skarżąca, że
5
wyrok zaoczny nie został skutecznie zaskarżony w związku z odrzuceniem wniosku
o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od wyroku, jak również odrzuceniem
wniesionego zażalenia. Przyznała też, że spóźniła się z ewentualnym wniesieniem
skargi o wznowienie postępowania. Niewyczerpanie przysługujących stronie
środków odwoławczych nie może być utożsamiana z prawidłowym wykorzystaniem
przysługujących stronie środków prawnych.
Skarga wniesiona została od wyroku sądu zaocznego. W sytuacji, w której
strona nie skorzystała w sposób prawidłowy z przysługujących jej środków
prawnych, dopuszczalność skargi od orzeczenia Sądu pierwszej instancji lub
drugiej instancji uzależniona jest od łącznego spełnienia dwóch przesłanek,
tj. istnienia wyjątkowego wypadku oraz występowania niezgodności
kwestionowanego orzeczenia z prawem o kwalifikowanym charakterze, wskazanym
w tym przepisie (por. postanowienie SN z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06,
OSNC 2006, nr 6, poz. 113, postanowienie SN z 29 stycznia 2009 r., II CNP
130/08, niepubl., postanowienie SN z 13 lutego 2009 r., I CNP 106/08, niepubl.).
Wystąpienie takiego wyjątkowego wypadku strona powinna wykazać w skardze.
Skarżąca ograniczyła się wyłącznie do ogólnikowego stwierdzenia, że sąd naruszył
„wszelkie zasady prawa”, jak również „naruszył podstawowe zasady prawa
człowieka i obywatela”, bez bliższego sprecyzowania i uzasadnienia tych zarzutów.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
która nie czyni zadość wymaganiom wynikającym z art. 4245
§ 1 k.p.c., podlega
odrzuceniu a limine, tj. bez wzywania strony reprezentowanej przez zawodowego
pełnomocnika do usunięcia braków konstrukcyjnych sporządzonego pisma.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji (art. 4248
§ 1 w zw.
z art. 4245
§ 1 k.p.c.).
md